Αποτελείται από τμήματα δύο αγαλμάτων , ο κορμός και το κεφάλι,
ακρωτηριασμένου γενειοφόρου αντρός εντοιχισμένο σε κοίλωμα του κάστρου
της Πάτρας.
Παλιότερα ήταν ορατό από όλη την πόλη και στην λαϊκή παράδοση έπαιρνε μορφή γυναίκας και προστάτευε την πόλη.
Το άγαλμα βρίσκεται ακόμα και σήμερα στο νότιο τείχος του κάστρου αλλά δεν είναι πλέον ορατό όπως παλαιότερα λόγω δημοτικών κτιρίων που έχουν κτιστεί μπροστά του.
Η Πατρινέλα αποτελείται από ακρωτηριασμένο κορμό αγάλματος Ρωμαίου αντρός και κεφάλι άλλου αγάλματος γενειοφόρου αντρός που πολλοί θεωρούν ότι είναι ο ιδρυτής της πόλης ο Πατρέας.
Πιθανότατα η κεφαλή προέρχεται από άγαλμα που απεικόνιζε τον Δία ή κάποιον άλλο θεό ή ήρωα της αρχαιότητας..
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση η Πατρινέλα έμενε στον
νοτιοανατολικό πύργο του κάστρουκι έβγαινε κάθε βράδυ στους δρόμους της
πόλης , τα μεσάνυχτα. Κατά άλλη παράδοση έβγαινε μόνο όταν ήταν να έρθει
κάποιο κακό και την άκουγαν να κλαίει. Θεωρούνταν προστάτης της πόλης
που την φύλαγε από την χολέρα και την πανούκλα. Άλλες φορές έβγαινε
σέρνοντας αλυσίδες για να πενθήσει κάποιο σημαντικό Πατρινό που πέθανε.
Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης αναφέρει: Είναι γυναίκα και περπατάει τη νύχτα, και όντας θα έρθει κανένα κακό στον τόπο, ακούγεται και κλαίει τη νύχτα. Η Πατρινέλλα δεν κάνει κανένα κακό, και μάλιστα φυλάει την Πάτρα, και για τούτο δεν έρχεται χολέρα, ούτε πανούκλα.
Ο Νώτης Νησώτης (Σπύρος Βούλγαρης) στο ποίημα του "Πατρινέλα" αναφέρει ότι είναι μια πανέμορφη κοπέλα που έγινε στοιχειό αφού την φυλάκισαν στο κάστρο αλυσοδεμένη και πέθανε. Μας λέει ότι δεν μπορεί να τη δει ανθρώπινο μάτι αλλά μόνο όποιος πιει μαγική σκόνη αλλά όταν περνά κοντά του καταλαβαίνει ένα θρόισμα που τον παγώνει, αυτό το λένε στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά και φυλακισμένοι όταν το κάστρο ήταν φυλακή. Βγαίνει μόνο όταν ο ουρανός δεν έχει αστέρια και τριγυρνά στις επάλξεις φωνάζοντας "μην με αρπάξεις" έχοντας στοιχειώσει όταν την άρπαξαν και την φυλάκισαν.
Στα παλαιότερα χρόνια το άγαλμα κατασκευάστηκε για συγκεκριμένο
σκοπό. Είτε λατρευτικό, αν το άγαλμα απεικόνιζε εξαρχής τον Πατρέα ή τον
Δία είτε για λόγους απλά διακοσμητικούς, αν απεικόνιζε κάποιον άσημο
νεαρό.
Την εποχή που τα κάστρα κατασκευάζονταν για προστασία από τυχόν εχθρική επίθεση, το άγαλμα αυτό έκανε τους κατοίκους να νιώθουν ασφάλεια καθώς ήταν ο προστάτης τους.
Στα νεότερα χρόνια όμως , περίπου την εποχή που είχε ξεσπάσει ο μεγάλος …θόρυβος για την εμφάνιση του φαντάσματος της Πατρινέλλας (περί το 1956-1966) τα νεαρά αγόρια της περιοχής, προτού…αγωνιστούν εναντίον κάποιας αντίπαλης παρέας παιδιών, κατέφευγαν στην Πατρινέλλα και ζητούσαν προστασία και στήριξη.
Το γεγονός πως ήταν ένα άγαλμα που απεικόνιζε άνδρα και παρόλα αυτά το ονόμασαν Πατρινέλλα, δεν παίζει κανένα ρόλο. Ο λαός συνήθιζε αυτές τις μεταβολές προσώπων και ονομάτων.
Η λαϊκή φαντασία διείδε στο άγαλμα αυτό Θεό ή ήρωα θηλυκού γένους και το ονόμασε Πατρινέλλα, που στην περίοδο της Τουρκοκρατίας προάσπιζε την πόλη από ασθένειες και άλλα κακά.
«Η ΠΑΤΡΙΝΕΛΛΑ»
Στοιχειό του κάστρου τη νύχτιαν ώρα βγαίνει απ΄τη σπηλιά του και τριγυρίζειμες του κάστρου τη σιγή.
Ανθρώπου μάτι δεν το βλέπει το στοιχειό (εκτός εκείνων πουτους πότισαν με σκόνη που τη φιάχνουν μάγισες νυχτοδουλεύτρες) και μόνον ένα θρόισμα τους παγώνει…
Εκείνοι που είδαν το στοιχειό κι ορκίζουνται (φαντάροι που φυλάγαν στις σκοπιές τους, ή και βαρυποινίτες π΄αγρυπνούσανε στου κάστρου τις ανήλιες φυλακές τους)
Λένε πως το στοιχειό βγαίνει τα μεσάνυχτα,) ή πιό αργά-μ΄ουρανό χωρίς αστέρια- δεν είναι κάτι αλλόκοτο,παράξενο, παρ΄είναι πανόμορφη κοπέλλα, που τριγυρίζει στο κάστρο ανάερα κι ύστερις ανεβαίνει στις επάλξεις στέκεται ΄κει σαν κάτι ν΄αφουγκράζεται: (απ΄τις χαράδρες μιαν ηχή) «μη άρπάξεις»!!!…
Σπύρος Βούλγαρης
Η θεατρική παράσταση που είχε κλέψει τις εντυπώσεις!
Η Πατρινέλα ήταν μια πόρνη που αναστάτωσε την κοινωνία της Πάτρας στη δεκαετία του '60 δολοφονώντας το παιδί του εραστή που την εγκατέλειψε - κυρίου της καλής κοινωνίας.
Τον μύθο της έκανε κείμενο ο Πατρινός λογοτέχνης Κώστας Λογαράς και θεατρική παράσταση ο Θόδωρος Τερζόπουλος, όπου την Πατρινέλα υποδύθηκαν… εφτά άντρες.
Η παράσταση παρουσιάστηκε στην Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2006 ενώ ανέβηκε και στο θέατρο Αττις στην Αθήνα.
«Η τελευταία μάσκα - Fallimento» του Κώστα Λογαρά στηρίζεται σε αληθινά περιστατικά της δεκαετίας του ’60.
«Η Πατρινέλα είναι πρόσωπο της λαϊκής μυθολογίας στην Πάτρα και απαντά σε πολλά έργα συγγραφέων της», λέει ο σκηνοθέτης. «Γνωστή σαν Μαρία του Μανζάρ ή με διάφορα άλλα ονόματα, σκότωσε το παιδί του εραστή της για να τον εκδικηθεί όταν εκείνος την εγκατέλειψε, πιεσμένος από την κοινωνική του τάξη, που βεβαίως χτύπησε αλύπητα μια τέτοια σχέση. Το έγκλημα είχε συγκλονίσει την κοινωνία της εποχής και το πράγμα είχε συνέχεια γιατί αυτή, μέχρι που πέθανε μέσα στη φυλακή, δεν έπαψε να καταριέται τους Πατρινούς και την πόλη ολόκληρη. Φοβερές κατάρες που έμειναν ιστορικές και μετέτρεψαν την Πατρινέλα σε φόβητρο για τα παιδιά – μερικοί μάλιστα ακούν τα καλοκαίρια τις αλυσίδες της να σέρνονται ψηλά στα κάστρα. Κάποια χρονιά, δε, είχαν φτιάξει στο καρναβάλι ένα ομοίωμα της Πατρινέλας που το περιφέρανε σε κάρο και στο τέλος το κάψανε αντί για τον Καρνάβαλο. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει το έργο: Το ομοίωμα της Πατρινέλας ζωντανεύει με μια κραυγή πάνω στο κάρο και αρχίζει να διεκτραγωδεί τα πάθη της».
Το θεατρικό έργο γράφτηκε αποκλειστικά για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2006 και βασίστηκε σε μια ιδέα του ίδιου και του Πατρινού ποιητή και λογοτέχνη Κώστα Λογαρά, η οποία αγκαλιάστηκε από τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή Θάνο Μικρούτσικο από την πρώτη στιγμή.
«Η τελευταία μάσκα: Falimento», όπως είναι ο τίτλος της παράστασης, αναδημιουργεί και θεατροποιεί το θρύλο της Πατρινέλας, της πόρνης Μαρίας Μανζάρ –κατά κόσμον Λίτσας Γιαννοπούλου–, της «ειδεχθούς στραγγαλίστριας» σύμφωνα με τον Τύπο του 1961.
Η υπόθεση:
Γυρίζουμε πίσω στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Μια πανέμορφη κοπέλα από το Σούλι –με πρόσωπο που θύμιζε Μπριζίτ Μπαρντό και τέτοια τρέλα που αν ζούσε τον καιρό του Ζαλόγγου, θα ήταν από εκείνες που έπεσαν στον γκρεμό– ερωτεύεται έναν Πατρινό μαρμαρογλύπτη, παντρεμένο με παιδιά. Περνούν μαζί κάποιον καιρό. Ξαφνικά όμως οι δουλειές του Πατρινού αρχίζουν να μην πηγαίνουν πολύ καλά, οπότε αποφασίζει να εκπορνεύσει την κοπέλα. Την εκμεταλλεύεται κανονικότατα και φτάνει στο σημείο να τη βάλει σε μπορντέλο. Κι όλα αυτά σε πλήρη γνώση της οικογένειάς του, που κάνει τα στραβά μάτια καθώς το χρήμα αρχίζει και πάλι να ρέει... Μιλάμε για τέλεια διαφθορά!
Κάποτε όμως εκείνη αρχίζει να διαμαρτύρεται, να τον διεκδικεί. Αυτός την αρνείται, τη βρίζει, την ξυλοκοπά και την εγκαταλείπει. Κι έτσι φτάνει η ώρα της εκδίκησης. Η ερωμένη πηγαίνει στο σχολείο όπου φοιτεί η μικρή κόρη του Πατρινού, της λέει τάχα να πάνε μια βόλτα –τη γνώριζε βλέπετε η μικρή ως «θεία»– την κερνά καραμέλες, την κατευθύνει στο Αλσύλλιο της Άνω Πόλης και εκεί την πνίγει. Η νεαρή δολοφόνος συλλαμβάνεται, λιντσάρεται από το πλήθος, δικάζεται και φυλακίζεται. Κι ενώ στην πόλη επικρατεί αναβρασμός λόγω του φονικού, αρχινά το Καρναβάλι. Κάποιοι λοιπόν από τους καρναβαλιστές φτιάχνουν ένα ξύλινο ομοίωμα της κοπέλας και το καίνε, αντί του Καρνάβαλου, την τελευταία μέρα του Καρναβαλιού. Ναι, την καίνε, ενώ εκείνη πεθαίνει στη φυλακή. Έκτοτε λένε πως το φάντασμά της περιφέρεται στην πόλη, εκτοξεύοντας κατάρες εναντίον των Πατρινών και ζητώντας δικαίωση...
Παλιότερα ήταν ορατό από όλη την πόλη και στην λαϊκή παράδοση έπαιρνε μορφή γυναίκας και προστάτευε την πόλη.
Το άγαλμα βρίσκεται ακόμα και σήμερα στο νότιο τείχος του κάστρου αλλά δεν είναι πλέον ορατό όπως παλαιότερα λόγω δημοτικών κτιρίων που έχουν κτιστεί μπροστά του.
Η Πατρινέλα αποτελείται από ακρωτηριασμένο κορμό αγάλματος Ρωμαίου αντρός και κεφάλι άλλου αγάλματος γενειοφόρου αντρός που πολλοί θεωρούν ότι είναι ο ιδρυτής της πόλης ο Πατρέας.
Πιθανότατα η κεφαλή προέρχεται από άγαλμα που απεικόνιζε τον Δία ή κάποιον άλλο θεό ή ήρωα της αρχαιότητας..
Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης αναφέρει: Είναι γυναίκα και περπατάει τη νύχτα, και όντας θα έρθει κανένα κακό στον τόπο, ακούγεται και κλαίει τη νύχτα. Η Πατρινέλλα δεν κάνει κανένα κακό, και μάλιστα φυλάει την Πάτρα, και για τούτο δεν έρχεται χολέρα, ούτε πανούκλα.
Ο Νώτης Νησώτης (Σπύρος Βούλγαρης) στο ποίημα του "Πατρινέλα" αναφέρει ότι είναι μια πανέμορφη κοπέλα που έγινε στοιχειό αφού την φυλάκισαν στο κάστρο αλυσοδεμένη και πέθανε. Μας λέει ότι δεν μπορεί να τη δει ανθρώπινο μάτι αλλά μόνο όποιος πιει μαγική σκόνη αλλά όταν περνά κοντά του καταλαβαίνει ένα θρόισμα που τον παγώνει, αυτό το λένε στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά και φυλακισμένοι όταν το κάστρο ήταν φυλακή. Βγαίνει μόνο όταν ο ουρανός δεν έχει αστέρια και τριγυρνά στις επάλξεις φωνάζοντας "μην με αρπάξεις" έχοντας στοιχειώσει όταν την άρπαξαν και την φυλάκισαν.
Την εποχή που τα κάστρα κατασκευάζονταν για προστασία από τυχόν εχθρική επίθεση, το άγαλμα αυτό έκανε τους κατοίκους να νιώθουν ασφάλεια καθώς ήταν ο προστάτης τους.
Στα νεότερα χρόνια όμως , περίπου την εποχή που είχε ξεσπάσει ο μεγάλος …θόρυβος για την εμφάνιση του φαντάσματος της Πατρινέλλας (περί το 1956-1966) τα νεαρά αγόρια της περιοχής, προτού…αγωνιστούν εναντίον κάποιας αντίπαλης παρέας παιδιών, κατέφευγαν στην Πατρινέλλα και ζητούσαν προστασία και στήριξη.
Το γεγονός πως ήταν ένα άγαλμα που απεικόνιζε άνδρα και παρόλα αυτά το ονόμασαν Πατρινέλλα, δεν παίζει κανένα ρόλο. Ο λαός συνήθιζε αυτές τις μεταβολές προσώπων και ονομάτων.
Η λαϊκή φαντασία διείδε στο άγαλμα αυτό Θεό ή ήρωα θηλυκού γένους και το ονόμασε Πατρινέλλα, που στην περίοδο της Τουρκοκρατίας προάσπιζε την πόλη από ασθένειες και άλλα κακά.
Στοιχειό του κάστρου τη νύχτιαν ώρα βγαίνει απ΄τη σπηλιά του και τριγυρίζειμες του κάστρου τη σιγή.
Ανθρώπου μάτι δεν το βλέπει το στοιχειό (εκτός εκείνων πουτους πότισαν με σκόνη που τη φιάχνουν μάγισες νυχτοδουλεύτρες) και μόνον ένα θρόισμα τους παγώνει…
Εκείνοι που είδαν το στοιχειό κι ορκίζουνται (φαντάροι που φυλάγαν στις σκοπιές τους, ή και βαρυποινίτες π΄αγρυπνούσανε στου κάστρου τις ανήλιες φυλακές τους)
Λένε πως το στοιχειό βγαίνει τα μεσάνυχτα,) ή πιό αργά-μ΄ουρανό χωρίς αστέρια- δεν είναι κάτι αλλόκοτο,παράξενο, παρ΄είναι πανόμορφη κοπέλλα, που τριγυρίζει στο κάστρο ανάερα κι ύστερις ανεβαίνει στις επάλξεις στέκεται ΄κει σαν κάτι ν΄αφουγκράζεται: (απ΄τις χαράδρες μιαν ηχή) «μη άρπάξεις»!!!…
Σπύρος Βούλγαρης
Η Πατρινέλα ήταν μια πόρνη που αναστάτωσε την κοινωνία της Πάτρας στη δεκαετία του '60 δολοφονώντας το παιδί του εραστή που την εγκατέλειψε - κυρίου της καλής κοινωνίας.
Τον μύθο της έκανε κείμενο ο Πατρινός λογοτέχνης Κώστας Λογαράς και θεατρική παράσταση ο Θόδωρος Τερζόπουλος, όπου την Πατρινέλα υποδύθηκαν… εφτά άντρες.
Η παράσταση παρουσιάστηκε στην Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2006 ενώ ανέβηκε και στο θέατρο Αττις στην Αθήνα.
«Η τελευταία μάσκα - Fallimento» του Κώστα Λογαρά στηρίζεται σε αληθινά περιστατικά της δεκαετίας του ’60.
«Η Πατρινέλα είναι πρόσωπο της λαϊκής μυθολογίας στην Πάτρα και απαντά σε πολλά έργα συγγραφέων της», λέει ο σκηνοθέτης. «Γνωστή σαν Μαρία του Μανζάρ ή με διάφορα άλλα ονόματα, σκότωσε το παιδί του εραστή της για να τον εκδικηθεί όταν εκείνος την εγκατέλειψε, πιεσμένος από την κοινωνική του τάξη, που βεβαίως χτύπησε αλύπητα μια τέτοια σχέση. Το έγκλημα είχε συγκλονίσει την κοινωνία της εποχής και το πράγμα είχε συνέχεια γιατί αυτή, μέχρι που πέθανε μέσα στη φυλακή, δεν έπαψε να καταριέται τους Πατρινούς και την πόλη ολόκληρη. Φοβερές κατάρες που έμειναν ιστορικές και μετέτρεψαν την Πατρινέλα σε φόβητρο για τα παιδιά – μερικοί μάλιστα ακούν τα καλοκαίρια τις αλυσίδες της να σέρνονται ψηλά στα κάστρα. Κάποια χρονιά, δε, είχαν φτιάξει στο καρναβάλι ένα ομοίωμα της Πατρινέλας που το περιφέρανε σε κάρο και στο τέλος το κάψανε αντί για τον Καρνάβαλο. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει το έργο: Το ομοίωμα της Πατρινέλας ζωντανεύει με μια κραυγή πάνω στο κάρο και αρχίζει να διεκτραγωδεί τα πάθη της».
Το θεατρικό έργο γράφτηκε αποκλειστικά για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2006 και βασίστηκε σε μια ιδέα του ίδιου και του Πατρινού ποιητή και λογοτέχνη Κώστα Λογαρά, η οποία αγκαλιάστηκε από τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή Θάνο Μικρούτσικο από την πρώτη στιγμή.
«Η τελευταία μάσκα: Falimento», όπως είναι ο τίτλος της παράστασης, αναδημιουργεί και θεατροποιεί το θρύλο της Πατρινέλας, της πόρνης Μαρίας Μανζάρ –κατά κόσμον Λίτσας Γιαννοπούλου–, της «ειδεχθούς στραγγαλίστριας» σύμφωνα με τον Τύπο του 1961.
Η υπόθεση:
Γυρίζουμε πίσω στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Μια πανέμορφη κοπέλα από το Σούλι –με πρόσωπο που θύμιζε Μπριζίτ Μπαρντό και τέτοια τρέλα που αν ζούσε τον καιρό του Ζαλόγγου, θα ήταν από εκείνες που έπεσαν στον γκρεμό– ερωτεύεται έναν Πατρινό μαρμαρογλύπτη, παντρεμένο με παιδιά. Περνούν μαζί κάποιον καιρό. Ξαφνικά όμως οι δουλειές του Πατρινού αρχίζουν να μην πηγαίνουν πολύ καλά, οπότε αποφασίζει να εκπορνεύσει την κοπέλα. Την εκμεταλλεύεται κανονικότατα και φτάνει στο σημείο να τη βάλει σε μπορντέλο. Κι όλα αυτά σε πλήρη γνώση της οικογένειάς του, που κάνει τα στραβά μάτια καθώς το χρήμα αρχίζει και πάλι να ρέει... Μιλάμε για τέλεια διαφθορά!
Κάποτε όμως εκείνη αρχίζει να διαμαρτύρεται, να τον διεκδικεί. Αυτός την αρνείται, τη βρίζει, την ξυλοκοπά και την εγκαταλείπει. Κι έτσι φτάνει η ώρα της εκδίκησης. Η ερωμένη πηγαίνει στο σχολείο όπου φοιτεί η μικρή κόρη του Πατρινού, της λέει τάχα να πάνε μια βόλτα –τη γνώριζε βλέπετε η μικρή ως «θεία»– την κερνά καραμέλες, την κατευθύνει στο Αλσύλλιο της Άνω Πόλης και εκεί την πνίγει. Η νεαρή δολοφόνος συλλαμβάνεται, λιντσάρεται από το πλήθος, δικάζεται και φυλακίζεται. Κι ενώ στην πόλη επικρατεί αναβρασμός λόγω του φονικού, αρχινά το Καρναβάλι. Κάποιοι λοιπόν από τους καρναβαλιστές φτιάχνουν ένα ξύλινο ομοίωμα της κοπέλας και το καίνε, αντί του Καρνάβαλου, την τελευταία μέρα του Καρναβαλιού. Ναι, την καίνε, ενώ εκείνη πεθαίνει στη φυλακή. Έκτοτε λένε πως το φάντασμά της περιφέρεται στην πόλη, εκτοξεύοντας κατάρες εναντίον των Πατρινών και ζητώντας δικαίωση...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου