Η μεγάλη κρητική επανάσταση 1866-69 αποτελεί την κορυφαία έκφραση της επιθυμίας του κρητικού λαού για Ένωση και του πόθου του να ζήσει ελεύθερος.
Δύο αφορμές πυροδοτούν τη νέα έκρηξη. Η επιβολή νέων φόρων και το λεγόμενο μοναστηριακό ζήτημα. Η επανάσταση διαρκεί τρία χρόνια και δίνει θαυμαστά δείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Απασχολεί ακόμα σοβαρά την ευρωπαϊκή διπλωματία, ως σημαντικό τμήμα του όλου ανατολικού ζητήματος. Αποκορύφωμα της νέας επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το Νοέμβριο του 1866, η γιγαντομαχία του Λασιθίου το Μάη του 1867, καθώς και οι φονικές μάχες που σημειώνονται σε πολλά χωριά των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου.
Το Αρκάδι σήμανε στο ρολόϊ της ιστορίας.