Γράφει ο Αντώνης Φώσκολος*
ΠΗΓΗ: ΝΕΑ ΚΡΗΤΗ
Στην ΑΟΖ της Αιγύπτου βρέθηκαν μέχρι στιγμής 60 κοιτάσματα πυρολιτικού φυσικού αερίου, 13CH4,
με συνολικό απόθεμα τα 63 τρισ. κυβικά πόδια, σε ψαμμιτικούς σχηματισμούς, εικόνα 1, ενώ εκτιμάται από τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ ότι με πιθανότητα 50% το σύνολο των αποθεμάτων πυρολιτικού φυσικού αερίου ανέρχονται στον μεν Κώνο του Νείλου σε 223 τρισ. κυβικά πόδια και στη λεκάνη της Λεβαντίνης σε 122 τρισ. κυβικά πόδια, σύνολο 345 τρισ. κυβικά πόδια, ήτοι 9,8 τρισ. Μ3, εικόνα 2.Επίσης, μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί 3 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου σε μεσοζωικά στρώματα, με πιθανότητα να βρεθούν άλλο 1,5 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου στον Κώνο του Νείλου της αιγυπτιακή ΑΟΖ.
Εικόνα 1. Ριπίδια άμμου ανατολικά της ύβωσης του Ερατοσθένη, όπου φιλοξενείται το πυρολιτικό φυσικό αέριο στα κοιτάσματα της λεκάνης της Λεβαντίνης, Αφροδίτης, Λεβιάθαν, Ταμάρ, Νταλίτ κ.ο.κ., Spectrum 2016.
Εικόνα 2: Οι εκτιμήσεις του USGS για το φυσικό αέριο στη λεκάνη του Λεβεντίν.
Η ανακάλυψη βιογενούς φυσικού αερίου, 12CH4, που προέρχεται από την εν ψυχρώ διάσπαση φυτικής μάζας από μεθανοβακτήρια στο κοίτασμα Ζορ, εικόνα 3, και ο εγκλωβισμός του σε κοραλλιογενείς πυραμιδοειδείς υφάλους, εικόνα 4, με πορώδες που να πλησιάζει το 70% του πετρώματος, εν αντιθέσει με τους ψαμμίτες που έχουν πορώδες 15% έως 20%, άλλαξε άρδην το σκεπτικό για το τι περιμένουμε στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.
Εικόνα 3: Οι τοποθεσίες των ανακαλυφθέντων πυρολιτικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις ΑΟΖ Αιγύπτου και Ισραήλ έως το 2015. Τοποθεσία του βιογενούς κοιτάσματος φυσικού αερίου Ζορ, Σεπτέμβριος 2015.
Εικόνα 4: Η πυραμιδοειδής μορφή του κοραλλιογενούς υφάλου Ζορ με ύψος 700 μέτρων και εκτάσεως 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σε βάθος 3.500 μέτρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας, ΕΝΙ 2015.
Η ανακάλυψη μάς οδήγησε στο γεγονός ότι τεράστιες μάζες φυτικής βλάστησης που αναπτύχθηκαν πριν 6 εκατομμύρια χρόνια στην περιφερειακή τάφρο του Ερατοσθένη, Κύπρο, και στην ελληνική αύλακα και στις τάφρους των Πτολεμαίων, Πλινίου και Στράβωνα, δυτικά, νοτιοδυτικά, νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης, εικόνα 5, έδωσαν την πρώτη ύλη για τη δημιουργία του βιογενούς φυσικού αερίου, το οποίο εγκλωβίστηκε σε προϋπάρχοντες κοραλλιογενείς υφάλους που δημιουργήθηκαν στη Μεσόγειο κατά το Μέσο Μειόκαινο, ήτοι πριν 11 εκατομμύρια χρόνια.
Εικόνα 5: Οι λιμνοθάλασσες, αύλακες και τάφροι που φιλοξένησαν υδροχαρή φυτά για περισσότερο από 1 εκατομμύριο χρόνια. Η αναερόβιος αποσύνθεσή τους γέννησε το βιογενές φυσικό αέριο, που εγκλωβίστηκε στους προ-υπάρχοντες κοραλλιογενείς υφάλους που ήταν στη Μεσογειακή Ράχη.
Όσοι κοραλλιογενείς ύφαλοι γειτνίαζαν δίπλα στη Μεσογειακή Ράχη, υποθαλάσσιο βουνό, γέμισαν με τεράστιες ποσότητες βιογενούς φυσικού αερίου. Άρα στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου έχουμε δύο ειδών φυσικό αέριο. Το πρώτο που γνωρίζαμε μέχρι το 2015 ήταν το πυρολιτικό, που προέρχεται από τη διάσπαση των αλειφατικών ενώσεων του αργού πετρελαίου σε θερμοκρασίες γύρω στους 100 βαθμούς Κελσίου και χρειάζεται περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθεί.
Αυτό αποθηκεύεται κυρίως σε ψαμμιτικά πετρώματα. Το δεύτερο είδος είναι το βιογενές, που προέρχεται από την εν ψυχρώ αποσύνθεση φυτικής μάζας από μεθανοβακτήρια και δημιουργείται σε λιγότερο από 48 ώρες. Αυτό αποθηκεύεται κυρίως σε κοραλλιογενείς υφάλους. Αυτή η διαδικασία λαμβάνει χώρα και σήμερα στους ορυζώνες της Ασίας, με τη διαφορά ότι το εκλυόμενο μεθάνιο/φυσικό αέριο δεν αποθηκεύεται, αλλά διαφεύγει σε καθημερινή βάση στην ατμόσφαιρα. Η καλλιέργεια ρυζιού και η αποσύνθεση των κοπράνων των ζώων, ιδιαίτερα των μηρυκαστικών ζώων, είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές μεθανίου.
Αυτό το γεγονός άλλαξε άρδην τη νοοτροπία, δηλαδή το να ψάχνουμε μόνο πυρολιτικό φυσικό αέριο σε ψαμμιτικά πετρώματα. Έτσι άρχισαν οι γεωλόγοι και γεωφυσικοί επιστήμονες να επανεξετάζουν τα γεωφυσικά δεδομένα τους για να εντοπίσουν κοραλλιογενείς υφάλους στη Μεσογειακή Ράχη, μήκους 2.000 χιλιομέτρων, που να έχουν κοραλλιογενείς υφάλους με βιογενές φυσικό αέριο.
Η γεωφυσική εταιρεία Spectrum ανακάλυψε ότι στην κυπριακή ΑΟΖ, εκτός από το πυρολιτικό φυσικό αέριο, που εκτιμάται σε περίπου 40 τρισ. κυβικά πόδια, θα πρέπει να υπάρχουν και πάνω από 100 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, κυρίως στους κοραλλιογενείς υφάλους. Άρα στην κυπριακή ΑΟΖ το σύνολο του πυρολιτικού και βιογενούς φυσικού αερίου είναι 140 τρισ. κυβικά πόδια.
Άρα τα μέχρι σήμερον αποθέματα φυσικού αερίου εκτιμώνται σε 350 τρισ. κυβικά πόδια πυρολιτικού φυσικού αερίου, ΣΥΝ άλλα 100 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, σύνολο 450 τρισ. κυβικά πόδια. Από αυτά ανακαλύφθηκαν μέχρι στιγμής 103 τρισ. κυβικά πόδια πυρολιτικού φυσικού αερίου, στις ΑΟΖ Αιγύπτου, 64 τρισ. κυβικά πόδια, Ισραήλ, 35 τρισ. κυβικά πόδια, και Κύπρου, 4,5 τρισ. κυβικά πόδια.
Το ανακαλυφθέν βιογενές φυσικό αέριο ανέρχεται σε 41 τρισ. κυβικά πόδια, Ζορ, 30 τρισ. κυβικά πόδια στην ΑΟΖ της Αιγύπτου, και 11 τρισ. κυβικά πόδια (Καλύψω και Γλαύκο) στην ΑΟΖ της Κύπρου. Απομένει να ανακαλυφθούν στη λεκάνη της Λεβαντίνης και Κώνο του Νείλου, ήτοι ΑΟΖ Αιγύπτου, Ισραήλ και Κύπρου, περίπου 200 τρισ. κυβικά πόδια πυρολιτικού φυσικού αερίου και περίπου 90 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, σύνολο 290 τρισ. κυβικά πόδια ή 8,2 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου.
Εικόνα 6: Κοιτάσματα βιογενούς φυσικού αερίου, 100 + τρις κυβικά πόδια που θα πρέπει να φιλοξενούνται στους κοραλλιογενείς υφάλους της Κυπριακής ΑΟΖ, Spectrum, 2016.
Αυτή η θετική εξέλιξη ήταν η αιτία να προχωρήσει η ΕΔΕΥ, υπό την ηγεσία του πρώην διευθυντή της Γιάννη Μπασιά, στην επανεξέταση των γεωφυσικών δεδομένων που είχε η νορβηγική εταιρεία PGS, η οποία έκανε τα σεισμικά επί υπουργίας Γιάννη Μανιάτη.
Έτσι, με την επανεξέταση των δεδομένων παρατήρησαν τις πολύ μεγάλες γεωλογικές ομοιότητες μεταξύ των κοιτασμάτων Ζορ, Καλυψώ και Γλαύκου, εικόνες 7 και 8, και της περιοχής της Μεσογειακής Ράχης που αρχίζει από τον κόλπο της Κυπαρισσίας και φτάνει μέχρι νότια της Ιεράπετρα. Σε αυτό το μήκος υπάρχουν 28 στόχοι κοραλλιογενών υφάλων τύπου Ζορ, εικόνα 9.
Εικόνα 7: Ομοιότητες κοραλλιογενών υφάλων του κοιτάσματος “Καλυψώ”, απόθεμα 6,5 τρισ. κυβικά πόδια, με τους κοραλλιογενείς υφάλους νότια της Κρήτης, Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα: Ο ρόλος της ΕΔΕΥ. Διεπιστημονική δημοσίευση της ΕΔΕΥ. Μπασιάς και συνεργάτες, Φεβρουάριος 2020. www.greekhydrocarbons.gr.
Εικόνα 8: Τεράστια ομοιότητα του κοραλλιογενούς κοιτάσματος “Ζορ” με τους κοραλλιογενείς υφάλους που υπάρχουν νοτιοδυτικά της Κρήτης, δηλαδή με τους 14 κοραλλιογενείς στόχους που έχει η κοινοπραξία Total, Exxon-Mobil και ΕΛ.ΠΕ. Bassias, 2020. Assembling the hydrocarbon Tiles of the S.E. Mediterranean, Epoch 3, 2020.
Εικόνα 9: Οι 28 κοραλλιογενείς στόχοι που βρίσκονται στην κεφαλή και το σώμα της Μεσογειακής Ράχης. Αυτοί είναι παρεμφερείς με τους κοραλλιογενείς στόχους “Ζορ”, “Καλυψώ” και “Γλαύκο”, που βρίσκονται στο τέλος της Μεσογειακής Ράχης.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία, η κοινοπραξία Total – Exxon Mobil και ΕΛ.ΠΕ. έδωσε προσφορά για την εκμετάλλευση 14 στόχων που μοιάζουν πάρα πολύ με το κοίτασμα Ζορ. Το ΥΠΕΚΑ/ΥΠ.ΕΝ. έκαναν δεκτή την προσφορά το 2019. Η κοινοπραξία θα αρχίσει συμπληρωματικές δυσδιάστατες και τρισδιάστατες γεωφυσικές έρευνες τον Ιανουάριο του 2021 και θα τερματιστούν τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Το γεωτρητικό πρόγραμμα θα αρχίσει, εκτός αν επέμβει το ΥΠ.ΕΝ., είτε στα τέλη του 2021 ή στις αρχές του 2022. Τον πρώτο στόχο τον έχουν ήδη ονομάσει Τάλω.
Οι πιθανότητες εντοπισμού/εύρεσης μεγάλων αποθεμάτων βιογενούς φυσικού αερίου στους 14 κοραλλιογενείς στόχους είναι πολύ μεγάλες όχι μόνο διότι αυτοί οι στόχοι είναι παρεμφερείς με τους κοραλλιογενείς στόχους/κοιτάσματα Ζορ, Καλυψώ και Γλαύκο, που έχουν αθροιστικά 41 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, αλλά διότι όπου υπάρχουν υποθαλάσσιες ράχες, Μεσογειακή Ράχη με Πρίσματα Επαύξησης, όπως επίσης και συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες, εικόνα 10, πάντα απαντώνται και κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Η εικόνα 10 δείχνει την καταβύθιση της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την πλάκα του Αιγαίου νοτίως της Ιεράπετρας, Huguen et. al, 2001. Είναι σαφής η λέξη prospective area, που σημαίνει περιοχή ενδιαφέροντος για την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων νότια του νομού Λασιθίου. Επιπροσθέτως, και αυτό επίσης είναι παγκόσμιο φαινόμενο, όπου υπάρχουν λασποηφαίστεια/ιλυοηφαίστεια που εκλύουν φυσικό αέριο υπάρχουν κοιτάσματα, κυρίως, φυσικού αερίου. Δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης υπάρχουν πάνω από 200 ενεργά λασποηφαίστεια που εκλύουν φυσικό αέριο, εικόνα 11.
Εικόνα 10: Η Μεσογειακή Ράχη με τα Πρίσματα Επαύξησης και την περιοχή ενδιαφέροντος νότια της Ιεράπετρας Κρήτης, όπου θα πρέπει να υπάρχουν κοιτάσματα βιογενούς φυσικού αερίου.
Εικόνα 11: Τα λασποηφαίστεια/ιλυοηφαίστεια που απαντώνται στις ΑΟΖ Ελλάδας, 290, Τουρκίας, 5, Αιγύπτου, 9, και Κύπρου, 4. Μπασιάς και Συνεργάτες. Υδρογονάνθρακές στην Ελλάδα: Νέες προσεγγίσεις στην έρευνα. Ιούνιος 2020. www.greekhydrocarbons.gr.
Αυτό το αέριο είτε διαφεύγει στην ατμόσφαιρα είτε στερεοποιείται σε αυτά τα μεγάλα βάθη και μετατρέπεται σε υδρίτες (στερεό μεθάνιο). Κάτω από την Κρήτη είναι πασίγνωστο το Olympi Field με 19 λασποηφαίστεια/ιλυοηφαίστεια, ενώ ανατολικότερα υπάρχει το πεδίο του Αναξίμανδρου, νοτίως της Αντάλυας, Τουρκία, με 5 λασποηφάστεια/ιλυοηφαίστεια. Νοτιοανατολικά της Ιεράπετρας στην ΑΟΖ της Αιγύπτου υπάρχουν και εκεί 5 λασποηφαίστεια/ιλυοηφαίστεια, ακριβώς εκεί όπου έχουν βρεθεί τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Αιγύπτου.
Μπροστά από τα λασποηφαίστεια/ιλυοηφαίστεια υπάρχουν οι 14 στόχοι που θα ερευνήσει η κοινοπραξία Total – Exxon Mobil και ΕΛ.ΠΕ. Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσα αποθέματα βιογενούς φυσικού αερίου έχουν οι 14 στόχοι και γιατί η Total αισιοδοξεί. Η απάντηση είναι πολύ απλή.
Με δεδομένο ότι η Total έχει 5 οικόπεδα με κοραλλιογενείς υφάλους στην Κύπρο που έχουν, τουλάχιστον, 100 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, τότε η ίδια εταιρεία που έχει τους ίδιους κοραλλιογενείς υφάλους δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης όταν τους τρυπήσει θα πρέπει να βρει τουλάχιστον τις ίδιες ποσότητες, αν όχι περισσότερες, διότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι που είναι δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης είναι πολύ μεγαλύτεροι σε επιφάνεια.
Με βάση το αναμφισβήτητο γεγονός ότι τα κοραλλιογενή κοιτάσματα Ζορ, Καλυψώ και Γλαύκος, που βρίσκονται στο τέλος της Μεσογειακής Ράχης, έχουν αθροιστικά 41 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου, τότε οι 14 στόχοι που βρίσκονται στην αρχή της Μεσογειακής Ράχης θα πρέπει να έχουν πάνω από 190 τρισ. κυβικά πόδια βιογενούς φυσικού αερίου.
Καταλαβαίνει κανείς την κολοσσιαία γεωστρατηγική σημασία της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου, που αθροιστικά πρέπει να έχει τουλάχιστον 550 τρισ. κυβικά μέτρα πυρολιτικού και βιογενούς φυσικού αερίου.
Αν τα αποθέματα του βιογενούς φυσικού αερίου των 14 από τους 28 στόχους που βρίσκονται στη Μεσογειακή Ράχη έχουν 190 τρισ. κυβικά πόδια και με άγνωστη, πιθανόν γνωστή ποσότητα, οι υπόλοιποι 14 στόχοι συν τις ποσότητες που υπάρχουν στους κοραλλιογενείς υφάλους που απαντώνται πάλι στη Μεσογειακή Ράχη μεταξύ Κρήτης και Κύπρου, εικόνα 12, κάτι που έχει διαπιστώσει η νορβηγική εταιρεία TGS – NOPEC από το 2005, αλλά η τότε ηγεσία του ΥΠ.ΑΝ./ΥΠΕΚΑ αγνόησε, τότε τα αποθέματα του βιογενούς φυσικού αερίου που υπήρχαν σε αυτήν την περιοχή πρέπει να είναι τεράστια.
Πολύ πιθανόν τα αποθέματα πυρολιτικού και βιογενούς φυσικού αερίου στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, χωρίς να συνεκτιμώνται τα αποθέματα βιογενούς φυσικού αερίου που υπάρχουν στον κόλπο της Σύρτης, Λιβύη, να είναι της τάξης των 800 τρισ. κυβικών ποδιών. Άρα η κοινοπραξία αισιοδοξεί.
Εικόνα 12: Ο συσχετισμός της ύπαρξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις ΑΟΖ Αιγύπτου, Ισραήλ και Κύπρου, με τους στόχους που βρίσκονται δυτικά, νοτιοδυτικά και νότια της Κρήτης. Η δυνατότητα επέκτασης των γεωφυσικών ερευνών ανατολικά και νοτιοανατολικά της Κρήτης είναι πλέον εφικτή μετά τη μερική οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας σε μια έκταση 33.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, κάθετος πράσινη γραμμή, Bassias, 2020, Assembling the hydrocarbon Tiles of the S.E. Mediterranean, Epoch 3, October 5, 2020.
Τα πεπραγμένα… των ελληνικών κυβερνήσεων
Το ερώτημα είναι τι θα κάνει η ελληνική κυβέρνηση. Θα αφήσει την κοινοπραξία να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα του βιογενούς φυσικού αερίου που βρίσκονται δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης για να ανασάνει ο ελληνικός λαός και η ελληνική οικονομία ή θα την εμποδίσει όπως ακριβώς έχουν κάνει όλες οι κυβερνήσεις από το 1995 μέχρι σήμερα, με μια πολύ μικρή διακοπή την ξεχωριστή περίοδο μεταξύ 2012 και 2014;
Επί κυβερνήσεως Σημίτη, η ΥΠ.ΑΝ. Βάσω Παπανδρέου κατήργησε τη ΔΕΠ-ΕΚΥ και σταμάτησε οποιασδήποτε μορφής έρευνα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Μάλιστα, με ένα πολύ έξυπνο τρόπο έστειλε όλους τους επιστήμονες που δούλευαν στη ΔΕΠ-ΕΚΥ στη Λιβύη και την Αίγυπτο. Τέτοιο μίσος εναντίον της εκμετάλλευσης των ελληνικών υδρογονανθράκων ήταν απαράδεκτο και πρωτόγνωρο.
Την ίδια πολιτική συνέχισε και η Νέα Δημοκρατία επί των ημερών του Κώστα Καραμανλή. Η τότε ηγεσία του ΥΠ.ΑΝ. εξαφάνισαν από προσώπου γης τον Γιώργο Σαλαγκούδη, υφυπουργό στο ΥΠ.ΑΝ., διότι ήθελε να κάνει τότε ό,τι έκανε ο Γιάννης Μανιάτης από το 2010 έως το 2014.
Και πριν τον Σαλαγκούδη εξαφανίστηκε και ο Αναστάσιος Πεπονής, τη θέση του οποίου πήρε η Βάσω Παπανδρέου. Ακολουθεί η περίοδος Γιώργου Παπανδρέου, με την ίδια φιλοσοφία. Μάλιστα, ο ΥΠ.ΕΞ. Δημήτρης Δρούτσας χλεύαζε όποιον ασχολείτο με την έρευνα υδρογονανθράκων.
Επί κυβερνήσεως Σαμαρά, η υπουργός Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου ήθελε να κλείσει όλα τα γεωλογικά τμήματα, Αριστοτέλειο, Πάτρας και Πολυτεχνείο Κρήτης, που δίδασκαν μαθήματα Γεωλογίας Πετρελαίου. Η ίδια πολιτική συνεχίστηκε από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή από το 2015 έως το 2017, και τη σκυτάλη παίρνει από το 2019 η Νέα Δημοκρατία.
Ναι, υπάρχει μίσος των ελληνικών κυβερνήσεων εναντίον της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της χώρας, της ευημερίας του ελληνικού λαού και την τεράστια γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας. Αδιανόητο. Εύχομαι η παρούσα κυβέρνηση να μην εμποδίσει τις προσπάθειες που θα κάνει η κοινοπραξία της Total – Exxon Mobil και ΕΛ.ΠΕ. Και Total ίσον Μακρόν, για όσους βλέπουν μακριά.
* Ο Αντώνης Φώσκολος είναι ομότιμος καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης και ομότιμος ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά
ΠΗΓΗ defence-point
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου