Σύνοδος της Βαγδάτης: Η αντικατάσταση της Βρετανίας από τη Γαλλία στη διεθνή σκακιέρα

Της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος
Από το geopolitics.iisca.eu

Το Σάββατο πραγματοποιήθηκε στη Βαγδάτη, μετά από πρωτοβουλία της Γαλλίας, η Περιφερειακή Σύνοδος Κορυφής που επιδίωκε εδώ και καιρό ο Μακρόν, φέροντας στο ίδιο τραπέζι συνομιλιών το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία.

Η Βαγδάτη, μετά από 66 χρόνια, ξαναπαίζει σημαντικό ρόλο στην περιοχή της, μετά το 1955, όπου υπογράφηκε το Σύμφωνο της Βαγδάτης. Το Σύμφωνο υπογράφηκε με σκοπό να «υπονομευτεί» ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στα περιβάλλοντα της Κεντρικής Ασίας και Μέσης Ανατολής, ο οποίος είχε εισχωρήσει ήδη από το 1923,

«συνεπικουρώντας» τα εθνικιστικά κινήματα εναντίον των Ευρωπαίων αποικιοκρατών. Όμως, οι ηγετικές φυσιογνωμίες τόσο της Μ. Βρετανίας όσο κυρίως των ΗΠΑ, με τον μεταξύ τους «παρασκηνιακό» θα μπορούσαμε να πούμε ανταγωνισμό, που φάνηκε εν πολλοίς το 1956 με τα γεγονότα του Σουέζ, ήταν ένα γεγονός που εκ των πραγμάτων δημιουργούσε προβλήματα «επιβίωσης» στο συγκεκριμένο σχηματισμό, τον οποίο ήθελαν να θέσουν ή πιο σωστά έθεσαν ως « παράρτημα» του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Και παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη συμφωνία επιχειρήθηκε να ανασχηματιστεί, προσθέτοντας το οικονομικό σκέλος (Συμφωνία CENTO), ωστόσο και πάλι δεν μπόρεσε να επιβιώσει, γιατί οι χώρες που αποφάσισαν την ίδρυση του συγκεκριμένου εταιρικού σχηματισμού, δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν τόσο στη διαχείριση του νεο-αποικιοκρατικού δόγματος, όσο επίσης, οι ελληνοτουρκικές διενέξεις και η επιθετικοτητα της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο τη δεκαετία του 1960, έδωσαν τη χαριστική βολή στο συγκεκριμένο σχηματισμό.

Πρέπει να πούμε στο σημείο αυτό, ότι οι συμμετέχουσες χώρες στο Σύμφωνο της Βαγδάτης ήταν το Ιράκ, το Ιράν, το Πακιστάν, η Τουρκία με τη Μ. Βρετανία να είναι το ευρωπαϊκό σκέλος της Συνθήκης, έχοντας η Συμφωνία ως ομπρέλα τις ΗΠΑ. Φυσικά, το Ιράκ τότε ήταν η περιοχή που λόγω των εκτεταμένων εθνικοποιήσεων των ενεργειακών πόρων, έπρεπε ως εκ τούτου οι ξένοι να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους σε αυτό /και από αυτό το κράτος (ξαναξεκινώντας). Ας μην ξεχνάμε και κάτι άλλο, ότι μία ισχυρή παράμετρος εκτός από τη σοβιετική παρουσία, ήταν το Παναραβικό Κίνημα του Νάσερ που επανήλθε στο τότε διπλωματικό προσκήνιο. Φυσικά, επίσης ένα ακόμα στοιχείο που εν πολλοίς είναι άγνωστο, στόχος των Βρετανών ήταν, στη συγκεκριμένη Συμφωνία να ενσωματώσουν και την Κύπρο (κάτι που ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ, καθώς είναι γνωστά τα γεγονότα που ακολούθησαν από το 1958 και μετά, με την ανεξαρτητοποίηση της Νήσου).

Αντίθετα, η Γαλλία δεν είχε σχέση με τον οργανισμό, καθώς αφενός άρχισε να βλέπει μετά τα Κινήματα των ανεξαρτητοποιήσεων σε διαφορετικό πλαίσιο το αποικιοκρατικό δόγμα της, προσπαθώντας να βρει τρόπους συνέχισης της παρουσίας της στη Μέση Ανατολή σε συνθήκες «μη στρατιωτικές» αφετέρου ο τρόπος που η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ κινούνταν μέσα στο ΝΑΤΟ, άρχισε να δημιουργεί τα πρώτα ρήγματα ανάμεσα σε Γαλλία και τις δύο συμμαχικές της χώρες

Και φτάνουμε στη Σύνοδο του Σαββάτου, που βλέπουμε ότι η Γαλλία πήρε ουσιαστικά τη θέση της Μ. Βρετανίας, αν είναι δόκιμο να κάνουμε μία αναγωγή στο ιστορικό παρελθόν, σίγουρα πάλι με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ.

Όμως αυτήν την φορά, δεν βλέπουμε το τουρκικό κράτος να αποτελεί τη χώρα που εστιάζεται το ενδιαφέρον των Ισχυρών Κρατών, ώστε αυτό να δημιουργήσει τις συνθήκες, όπως τότε, περιφερειακού διαύλου. Αντίθετα, η συμμετοχή της χώρας κατά τη Σύνοδο σε επίπεδο ΥπΕξ φανερώνει εν πολλοίς την επιδίωξη της Γαλλίας να προειδοποιήσει και να συνετίσει (όσον αφορά την τακτική που η Τουρκία εφαρμόζει ως προς το Ισλαμικό Κράτος), παρά να δώσει ρόλο.

Με αφορμή τα γεγονότα στο Αφγανιστάν και με «μέσο» την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, η Γαλλία θέλησε να καθίσει στο ίδιο τραπέζι τα Κράτη που αυτήν την στιγμή η Διεθνής Διπλωματία επιδιώκει να τους δώσει ρόλο, απαγκιστρώνοντας την ίδια την πολιτική της (όσο και να μας φαίνεται παράξενο) από την εκβιαστική για τα συμφέροντά της Τουρκία. Και πώς φαίνεται αυτό; Κάλεσε η Γαλλία (με τις «ευλογίες» και των άλλων Ισχυρών) σε ανώτατο επίπεδο τους επικεφαλής των Κρατών Αιγύπτου, Ιορδανίας, Κατάρ, ΗΑΕ, Κουβέιτ και φυσικά του Ιράκ. Χώρες που στο γεωγραφικό και μόνο ορίζοντα που βρίσκονται δημιουργούν συγκεκριμένους θύλακες σε στρατιωτικό, οικονομικό και διπλωματικό επίπεδο με τα κράτη που γειτνιάζουν και δημιουργούν σχέσεις. Και επίσης, κάποια εξ αυτών είναι αγκιστρωμένα να το πούμε (;;;) στην «ποδιά» της Τουρκίας.

Όπως είπε και ο Μακρόν το θέμα ήταν να καθίσει το Ιράν και η Σαουδική Αραβία στο ίδιο τραπέζι.. Και ναι, προς το παρόν το τεράστιο βήμα έγινε, και κάθισαν οι ΥπΕξ τους. Και πρέπει, θεωρώ, να σημειώσουμε κάτι: τελείως διαφορετικό επίπεδο στην παρούσα Σύνοδο έχει η συμμετοχή των ΥπΕξ, Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, από αυτήν του κ. Τσαβούσογλου. Και εξηγήσαμε το λόγο…

Επίσης, να επισημάνουμε αυτό; Προσωπικά δεν είναι ότι υποστηρίζω ότι η Τουρκία δεν θα εκμεταλλευτεί αυτή τη συμμετοχή της στην εν λόγω συνεδρίαση. Θα την εκμεταλλευτεί σε υπέρτατο, επικοινωνιακό επίπεδο, κυρίως για προπαγανδιστικούς λόγους στο εσωτερικό κατεστημένο της. Όμως, δεν πρέπει σε καμία πλευρά να εθελοτυφλούμε και να μην βλέπουμε το ρόλο που αυτήν την στιγμή έχει η Τουρκία για τους Δυνατούς, που κάθε άλλο παρά είναι αξιόπιστος σύμμαχος, που κάθε άλλο παρά θέλουν να της δώσουν αναβαθμισμένο ρόλο στην περιοχή. Αυτή η Σύνοδος αποδεικνύει το εντελώς αντίθετο.

Θα πρέπει, θεωρώ, να βλέπουμε τα γεγονότα στην πραγματική τους διάσταση και όχι με ηττοπάθεια. Γιατί η ηττοπάθεια επιφέρει την αδράνεια. Αν τώρα εμείς θέλουμε ως χώρα και ως Διπλωματία να ζούμε στην αδράνεια, για να μην «σπάσουμε αυγά» , σε αυτό δεν μας φταίει κανένας. Η Ελλάδα, και θα πω μία πολύ σκληρή λέξη, θα πρέπει σε διπλωματικό επίπεδο να πάψει να βλέπει τον εαυτό της ως «παρία» και «ουραγό» των εξελίξεων που είναι το αποτέλεσμα της εσκεμμένης αδράνειας που παρουσιάζει από το 1996 και μετά, για να μην δείξει ότι δεν συνεργάζεται. Η Ελλάδα, όπως το έπραξε από το Φεβρουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020, θα πρέπει να δείξει ότι συνεργάζεται με τον οποιοδήποτε στα πλαίσια φυσικά που δεν διακυβεύεται το εθνικό συμφέρον της. Σε τακτά χρονικά διαστήματα οφείλει να υπενθυμίζει με έργα και όχι με λόγια τις «κόκκινες γραμμές» της σε φίλους και σε εχθρούς, όπως μας βλέπουν και κάποιοι εξ αυτών σύμμαχοι.

Το ότι η Γαλλία βγαίνει μπροστά, ακόμα πιο μπροστά από τη μέχρι τώρα πολιτική και τακτική της, θα πρέπει για εμάς να είναι ένα ισχυρό κίνητρο, ώστε μέχρι τις γαλλικές, προεδρικές εκλογές την Άνοιξη του 2022, να εκμεταλλευτούμε το παραμικρό.

Και ένα πρώτο βήμα, που η ίδια η πολιτική μας ηγεσία θα αποδείξει στο διεθνές περιβάλλον της, πώς βλέπει το ρόλο της χώρας μας στην περιοχή της, είναι ότι επιτέλους πρέπει να προμηθευτεί τα καράβια, που έχει καταντήσει «μίτος της Αριάδνης» δίνοντας κατ’ ουσίαν μηνύματα αναβλητικότητας και ηττοπάθειας. Η ανανέωση του Ελληνικού Στόλου θα είναι ένα πρώτο μήνυμα, ότι η Ελλάδα δεν διαπραγματεύεται την κυριαρχία της και τα δικαιώματα που φέρει στην περιοχή της.

Και επίσης ο τρόπος και το πλαίσιο, κάτω από το οποίο θα γίνει ο κυβερνητικός ανασχηματισμός που επίκειται, θα δείξει κατά πόσο η πολιτική μας ηγεσία θέλει να συνεχίσει αυτήν την επωφελής διπλωματία που έχει διαμορφωθεί για εμάς ή επιδιώκει ακόμη μεγαλύτερο κατευνασμό.


*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).

ΠΗΓΗ  geopolitics.iisca.eu