Του Αλέξανδρου Δρίβα, Διεθνολόγου -Συντονιστή του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)
Το παρόν κείμενο έχει περισσότερο στόχο την ταξινόμηση της συζήτησης που λαμβάνει χώρα για τον Πόλεμο στην Ουκρανία, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα.
Αναφορικά με την Ελλάδα ο Πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε ξανά την ένδεια ρεαλιστικού προσανατολισμού. Τα ευχάριστα νέα στο επίπεδο της συζήτησης (καθώς μόνο σε αυτό το επίπεδο υπάρχει κάτι ευχάριστο) είναι πως ο πολιτικός ρεαλισμός (όλες του οι παραφυάδες) αποδεικνύεται πως είναι η σχολή σκέψης που στο τέλος επικρατεί έναντι οποιαδήποτε άλλης. Σκοπός μια μεθόδου είναι να δημιουργεί θεωρίες και οι θεωρίες με την σειρά τους ερμηνεύουν την πραγματικότητα. Επομένως δεν συνιστά θεωρητική αντίφαση το να αποδεχθεί κανείς πως ο τρόπος σκέψης και όχι το μέσο διεκδίκησης επαληθεύει μια θεωρία. Ο διαχωρισμός μέσων και σκοπών, βρίσκεται στον πυρήνα κάθε ρεαλιστικής κατεύθυνσης. Πως ερμηνεύεται στην Ελλάδα ο Πόλεμος στην Ουκρανία και ποιες ερμηνείες δε μας δίνουν μια θέση εγγύτερα στην πραγματικότητα;
Πρώτα οφείλουμε να καταδείξουμε βασικές έννοιες που διαλεκτικά πλέκονται στην τράπεζα ιδεών του ρεαλισμού, Αυτές θα αποτελεέσουν τη σύμβαση προκειμένου να επιτύχει το παρόν κείμενο τον στόχο του, που είναι ουσιαστικά ένα άνοιγμα μιας συζήτησης για το τι είναι ρεαλισμός και τι δεν είναι, χρησιμοποιώντας τον Πόλεμο της Ουκρανίας.
Η ισχύς είναι εκείνη που διακρίνει τα κράτη και όλα τα κράτη, διεκδικούν το μεγαλύτερο δυνατό μερίδιο ισχύος στη διεθνή πολιτική. Η διεθνής πολιτική αρένα χαρακτηρίζεται από αναρχία. Με άλλα λόγια, η μόνη “αστυνομία” στην οποία μπορεί να καταφύγει ένα κράτος αν κάποιος “ληστής” εισβάλει εντός του, είναι η χρήση της ίδιας του της ισχύος ή αυτή των συμμάχων του, αν αυτοί έχουν κάτι να χάσουν από τον επίδοξο “ληστή”.
Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με την ισχύ που έχουν. Αυτές οι κατηγορίες είναι : 1. Οι υπερδυνάμεις, 2, Οι μεγάλες δυνάμεις, 3. Οι μεσαίες δυνάμεις, 4. Τα μικρά κράτη και 5. Τα πολύ μικρά κράτη (microsates).
Μια απόπειρα ταξινόμησης των συντελεστών ισχύος γνωστή και ως “εξίσωση της ισχύος” δόθηκε από τον Cline. Βάση αυτής, η ισχύς αθροίζεται από τον πληθυσμό, την έκταση, τις οικονομικές / παραγωγικές δυνατότητες ενός κράτους, την στρατιωτική του ισχύ, τη διπλωματική του ισχύ, την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού του (εκπαίδευση, βιοτικό επίπεδο κ.λπ.) και την στρατηγική βούληση να επιτύχει σκοπούς. Σαφέστατα, υπάρχουν και άλλες μορφές ισχύος όπως αυτή που έφεραν στον ακαδημαϊκό διάλογο οι Keohane & Nye (κυρίως ο δεύτερος) που είναι η ήπια ισχύς (soft power) και έχει να κάνει με το πόσο ισχυρός είναι ο διεθνής αντίκτυπος του nation branding μιας χώρας. Σημειώνεται πως στην αρχή , οι Keohane και Nye θιασώτες της φιλελεύθερης σχολής σκέψης (θεωρία της οικονομικής αλληλεξάρτησης) παραδέχτηκαν πως οι εισηγήσεις τους ήταν συμπληρωματικές ως προς την ρεαλιστική σχολή και όχι αντίθετες.
Τα κράτη έχουν συμφέρονται. Η ισχύς είναι το μέσο κατοχύρωσης αυτών των συμφερόντων. Τα συμφέροντα αυτά ορίζονται από την κυβέρνηση του εκάστοτε κράτους. Τα κράτη είναι ορθολογικοί δρώντες και αντιλαμβάνονται ότι χρειάζονται ισχύ για να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο ορθολογισμός αυτός, δεν υφίσταται πάντα στο θέσιμο των στόχων. Διαφορετικά, ένα σχέδιο από την στιγμή που είχε απλώς στρατηγική λογική, θα ήταν και επιτυχημένο. Αυτό συμβαίνει για δυο λόγους ΅Πρώτος η ισχύς παρόλο που είναι υπαρκτή και σε πολλές πτυχές της μετρήσιμη, δεν είναι δυνατόν να τύχει πλήρους απόδοσης. Όπως αποδείχθηκε με την ατελή πληροφόρηση που υφίσταται στις αγορές στις αγορές (Stiglitz) λετσι συμβαίνει και με τα κράτη. Τα κράτη δεν είναι πρόσωπα, όμως τα πρόσωπα, κινούν τα νήματα των κρατών και ότι τα πρόσωπα έχουν περιορισμένη πληροφόρηση και γνώση. Είναι συμβατό με το ρεαλισμό κάτι τέτοιο; Η βρεφική ηλικία του ρεαλισμού, υπήρξε ο κλασσικός ρεαλισμός και ο ίδιος ο Θουκυδίδης έδινε βάση στην ατελή ανθρώπινη φύση ως βασικό αίτιο των πολέμων. Άρα, ο μόνος ορθολογισμός ο οποίος αποτελεί κοινό παρονομαστή για όλα τα κράτη, είναι ότι επιθυμούν τη μεγιστοποίηση των οφελών τους και τον περιορισμό των ζημιών τους. Είναι ουσιαστικά, το θεμελιώδες οικονομικό ζήτημα. Ο ρεαλισμός, είναι βαθιά “οικονομικός”. Πιο ακριβές θα ήταν να υποστηριχτεί ότι τα κράτη δρουν ωφελιμιστικά και όχι πάντα ορθολογικά (ο οποίος ορθολογισμός συνήθως κρίνεται με το αποτέλεσμα που έχει μια απόφαση).
Ο πολιτικός ρεαλισμός αποδέχεται ότι τα κράτη υποφέρουν από το δίλλημα ασφάλειας το οποίο αποτελεί μια συμπληρωματική έννοια προς κάποιον άλλον σημαντικό όρο για τη ρεαλιστική κοσμοθεωρία. Πρόκειται για την ισορροπία δυνάμεων. Βάσει αυτής της αξίας, ένα κράτος δεν επιτίθεται σε κάποιο άλλο επειδή οι δυνατότητες του άλλου κράτους, καθιστούν απαγορευτική μια πολεμική επιχείρηση εις βάρος του. Άρα αναζητείται απάντηση στο ερώτημα : Πόση ισχύ πρέπει να έχω ώστε να μην προκαλέσω κούρσα εξοπλισμών και προληπτικό χτύπημα εναντίον μου και ταυτόχρονα, να καταστήσω στον επίδοξο αντίπαλο απαγορευτικό το να παραβιάσει την ακεραιότητά μου; Συνήθως τα κράτη, προτιμούν την υπερβολή από την έλλειψη σε ένα τέτοιο ερώτημα. Τα κράτη, όσο κερδίζουν και επεκτείνονται, τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος συντήρησής τους και έτσι χρειάζονται όλο και περισσότερο ισχύ. Εκεί στηρίζεται ο αμείλικτος νόμος (ίσως ο μοναδικός) στις διεθνείς σχέσεις, αυτός του κύκλου ακμής και παρακμής (βλ. Gilpin & Paul Kennedy).
Η θεωρία των προσδοκιών (The Prospect Theory) μπορεί να εξηγήσει πολλές ρεαλιστικές γενικεύσεις και ταυτόχρονα, να περιθωριοποιήσει όσους είναι κατά φαντασία ρεαλιστές. Στην Ελλάδα αποκαλύφθηκε με τον Πόλεμο στην Ουκρανία ότι εκείνοι που διατυμπάνιζαν το πλεονέκτημά τους σε σχέση με στοχαστές που δεν ανήκουν στην ρεαλιστική σχολή, αποδείχθηκε ότι οι ίδιοι δεν έχουν ρεαλιστική παιδεία. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω , ο ορθολογισμός είναι περιορισμένος σε ένα swot analysis (Strengh, Weaknesses, Opportunities, Threats). Τα κράτη σκέφτονται τις αποφάσεις που θα πάρουν με βάση το τι νομίζουν – αναμένουν ως όφελος καθώς υποφέρουν από την άγνοια του μέλλοντος. Για παράδειγμα μια απόφαση Α αν παρθεί σε μια συγκεκριμένη χρονική συγκυρία όπου συντρέχουν ευνοϊκές συνθήκες, μπορεί να οδηγήσει σε ένα επικερδές αποτέλεσμα. Μια μέρα πριν, αυτή η απόφαση Α θα μπορούσε να αποβεί καταστροφική. Επομένως εντός του υπολογισμού των προσδοκώμενων οφειλών, υπάρχουν λάθη , αγνωσία και ατελής πληροφόρηση. Όσο περισσότερο είναι η διαθέσιμη ισχύς ενός κράτους, τόσο πιο εύκολο είναι να παρθούν κακές αποφάσεις ακριβώς γιατί η θεωρία των προσδοκιών υπερτιμάται ως προς την αίσια κατάληξη ενός σχεδίου. Αυτός είναι και ο λόγος που η ιστορία βρίθει από πολέμους ανάμεσα σε μεγάλες δυνάμεις και μικρές δυνάμεις, όπου οι μεγάλες δυνάμεις ταπεινώθηκαν (Περσικοί Πόλεμοι, Καρχηδονιακοί, Πόλεμος στο Βιετνάμ, Πόλεμος στο Ιράκ κ.λπ.). Με άλλα λόγια χρειάζεσαι την ισχύ που η περίσταση απαιτεί για να κερδίσεις οφέλη και αυτή η μορφή ισχύος δεν είναι πάντα ξεκάθαρη.
Μια άλλη τακτική που ακολουθούν τα κράτη, είναι γνωστή ως εξωτερική εξισορρόπηση απειλών. Αυτός ο όρος είναι περιεκτικός και αφορά πολλές επιμέρους τακτικές που ακολουθούν τα κράτη προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντά τους, άλλοτε αμυντικά και άλλοτε επιθετικά. Η σύναψη συμμαχιών, δεν αποτελεί μια απόδειξη ότι η διεθνής πολιτική είναι “συνεργατική” αλλά το ότι τα κράτη συνεργάζονται όταν αναγκαστούν να το κάνουν, γιατί δεν επαρκεί η διαθέσιμη ισχύς τους προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους και να κατοχυρώσουν την επιβίωσή τους. Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία που ιδρύθηκε το 1949. Τα ευρωπαϊκά κράτη, καθημαγμένα από τον Β’ Π.Π. επέλεξαν να εκμεταλλευτούν την αμερικανική ασπίδα ασφαλείας. Στην αρχή, το άρθρο 5 αφορούσε μόνο το “ένας για όλους” . Μετά εξελίχθηκε σε “ένα για όλους και όλοι για έναν”. Οι ΗΠΑ στην αρχή δεσμεύονταν να προστατεύσουν κάθε κράτος το οποίο αντιμετώπιζε απειλές από την ΕΣΣΔ. Η εξωτερική εξισορρόπηση απειλών χρησιμοποιείται τόσο από μεγάλες δυνάμεις όσο και από μικρότερες. Εκεί τα κράτη, παραχωρούν κάποιους βαθμούς ελευθερίας τους, προκειμένου να δανειστούν ισχύ από άλλα κράτη. Στο τέλος, όλα γίνονται για την επιβίωση και αν αυτή επιτευχθεί, τα κράτη οδηγούνται σε απόπειρες επαύξησης.
Αυτό που μένει, είναι να εφαρμοστούν αυτές οι ρεαλιστικές αρχές (από διάφορες παραφυάδες του πολιτικού ρεαλισμού) στον Πόλεμο της Ουκρανίας. Ας δούμε μερικές φράσεις που αποτέλεσαν κορωνίδες επιχειρημάτων (κυρίως ως κακοδοξίες και κακομεταφρασμένες απόψεις κορυφαίων Αμερικανών Ακαδημαϊκών) αποδομώντας τις βάσει των παραπάνω επτά ρεαλιστικών παραδοχών που ενυπάρχουν σε όλες τις ρεαλιστικές κατευθύνσεις (κλασσική, νεοκλασική, κατεύθυνση στρατηγικού ρεαλισμού του Schelling, νεορεαλιστική (και των Walt & Waltz (αμυντική) αλλά και του Mearsheimer (επιθετική)).
Άποψη 1η : “Το ΝΑΤΟ φταίει για τον Πόλεμο στην Ουκρανία, δικαιολογημένα η Ρωσία απάντησε με πόλεμο.”
Πράγματι, κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, νια ανεξήγητη αισιοδοξία κυριάρχησε στις διεθνείς σχέσεις. Πρόκειται για την επάνοδο των θεωρητικών κατευθύνσεων του φιλελευθερισμού Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραφυάδων του φιλελευθερισμού, είναι η αισιοδοξία τους ότι, αφού κάποτε το Jus ad Bellum εξαφανίστηκε και πλέον υπάρχει Διεθνές Δίκαιο, η Ιστορία ακολουθεί μια γραμμική τροχιά. Για τους φιλελεύθερους, η Ιστορία είναι ένας δρόμος προς τη βελτίωση της ανθρωπότητας. Βαθιά μέσα στον φιλελευθερισμό, είναι τα ρομαντικά ιδεαλιστικά επιχειρήματα του Γερμανού φιλοσόφου Kant ο οποίος αποδεχόταν ότι μπορεί να υπάρξει “Αιώνια Ειρήνη”. Ωστόσο, η Ιστορία διαψεύδει κατηγορηματικά. Υπάρχουν πολλές άλλες επιστήμες (θετικές) που σήμερα μας αποδεικνύουν ότι η ανθρώπινη φύση δεν έχει αλλάξει θεμελιωδώς τα τελευταία χιλιάδες χρόνια, δηλαδή από τότε που υπάρχει ο Homo Sapiens. Αυτά που αλλάζουν είναι τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούν οι άνθρωποι τόσο ως άτομα όσο και ως κοινωνίες (οργανωμένες κοινωνίες είναι τα κράτη).
Η σχολή της θριαμβολογίας στις Η.Π.Α. (Triumphalism) επεκτάθηκε σε όλο τον δυτικό κόσμο αι έτσι σύμφωνα με αυτήν, ο πόλεμος ως πρακτική είχε τελειώσει. Αυτά, ακόμη και όταν ξέσπασε με το “καλημέρα” της νέας εποχής ο Πόλεμος του Κόλπου. Ακολούθησε αυτός της Γιουγκοσλαβίας, ενώ, ο εθνικισμός στην ανατολική Ευρώπη και στην Κεντρική Ασία, βρίσκονταν στις δόξες του ακριβώς επειδή κατέρρευσε η ΕΣΣΔ. Το κακό της Δύσης ήταν ότι σταμάτησε να σκέφτεται στρατηγικά και υιοθέτησε την παγκοσμιοποίηση, ως ρεαλιστικό εργαλείο για την διατήρηση του status quo. Οι Αμερικανοί πολίτες, έπρεπε να πειστύν ότι, η συμμετοχή της χώρας τους στην διεθνή πολιτική άξιζε τον κόπο. Έτσι, η οικονομική παγκοσμιοποίηση προσέφερε πρόσκαιρα οφέλη και εντυπωσιακή κατανωλιτική ευημερία. Οι θεμέλιοι λίθοι τη σημερινής παγκοσμιοποίησης μπήκαν τότε.
Η συζήτηση γα την διεύρυνση του ΝΑΤΟ ήταν έντονη, κυρίως στις Η.Π.Α.. Υπήρχε μια άποψη (που δεν ήθελε επέκταση του ΝΑΤΟ) και η άλλη άποψη η οποία τελικά επικράτησε, η οποία υπερασπιζόταν την επέκταση του ΝΑΤΟ. Αυτή η συζήτηση όμως, δεν αφορούσε μόνο τις ΗΠΑ. Αφορούσε και την Ανατολική Ευρώπη η οποία είδε σαν σανίδα σωτηρίας την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ μετά την ανακουφιστική (γι’ αυτές τις χώρες) κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα κράτη είναι μονάδες που διεκδικούν οφέλη για να κατοχυρώσουν τα συμφέροντά τους. Η ατμομηχανή της ύπαρξης ενός κράτους είναι η διεθνής νομική του προσωπικότητα από την οποία απορρέουν η εθνική του ανεξαρτησία και η αυτοδιάθεσή του. Αν ένα κράτος είναι εξ’ ορισμού “ουδέτερο” τότε παύει να υπάρχει ρεαλιστική θεωρία η οποία αναγνωρίζει το κράτος ως μόνο (ή έστω τον πιο σημαντικό ) δρώντα στην διεθνή πολιτική. Ένας κράτος το οποίο δεν κάνει όσα μπορεί για την επιβίωσή του, είναι στην καλύτερη μη αποτελεσματικό ( η αποτελεσματική διακυβέρνηση είναι το ένα από τα τρία χαρακτηριστικά ενός κράτους) και έτσι δεν δρα ρεαλιστικά. Τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, κατέφυγαν στην εξωτερική εξισορρόπηση απειλών, ενώ ταυτόχρονα, θέλησαν να αδράξουν οικονομικά και εμπορικά οφέλη. Το τέλος της ΕΣΣΔ, δεν ήταν γι’ αυτά μόνο ανακουφιστικό για πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους, αλλά άφησε και ένα τεράστιο κενό ασφάλειας το οποίο η διαθέσιμη ισχύς τους, δεν μπορούσε να καλύψει μέσω αυτοβοηθείας. Επομένως, εξηγείται με βάση τον ρεαλισμό η θέληση των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ; σαφώς και εξηγείται. Η απόφαση των ΗΠΑ όμως για αποδοχή της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ εξηγείται;
Οι ΗΠΑ ήταν κυρίαρχη δύναμη του διεθνούς status quo, η μοναδική υπερδύναμη εκείνης της περιόδου με τρομακτική ισχύ σε εύρος και βάθος, αν χρησιμοποιούσαμε την εξίσωση Cline. Οι ΗΠΑ δεν έκαναν τίποτε παραπάνω από αυτό που κάνουν οι συντηρητικές δυνάμεις του Status Quo. Όταν διαμορφώνουν μια φιλική προς τα συμφέροντά τους διεθνή τάξη, παλεύουν να την διατηρήσουν. Αυτή η διατήρηση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι ιδιαίτερα κοστοβόρα και έτσι η επέκταση για λόγους διατήρησης είναι αναπόφευκτη. Για να είμαστε ακριβείς, οι μεγάλες δυνάμεις απλώς παρατείνουν τη ζωή τους, γνωρίζοντας πως δεν υπάρχει το “πάντα παντοδύναμος”. Η Ανατολική Ρωμαίική Αυτοκρατορία, όπως και η Λακεδαιμονίων Πολιτεία, πέτυχαν αξιοσημείωτο χρονικό διάστημα επιβίωσης, όπου μετριέται σε αιώνες. Όμως με το χρόνο, κατέρρευσαν. Η Αρχαία Αθήνα, δημιούργησε τη Συμμαχία της Δήλου, ένα “ΝΑΤΟ” της εποχής όπου και σαφώς ήθελε να επεκταθεί για να πετύχει τη δική της περιφερειακή ηγεμονία, την δική της Pax Romana, πριν καν την εμφάνιση της Ρωμαίικής Αυτοκρατορίας . Η Αρχαία Σπάρτη αντέδρασε. Αυτό αναφέρει και ο Θουκυδίδης ως “κτήμα ες αεί”, προβλέποντας ουσιαστικά πως όσα εξιστορούσε. θα γίνονται συνεχώς. Ο Θουκυδίδης έτρεφε βαθύ σεβασμό προς την κυκλική τροχιάς της Ιστορίας. Επομένως, δεν υπάρχει κανένα “φταίξιμο”, ούτε για τον ανίσχυρο (χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που ήθελαν να εισέλθουν στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. για την αμυντική και οικονομική τους επιβίωση) αλλά ούτε υπάρχει για τον ισχυρό (για τις ΗΠΑ που προχώρησαν όσο του επέτρεπε η ισχύς τους τότε και όσο επέβαλλε στην αδύναμη τότε Ρωσία, να υποταχθεί στην αδυναμία της). Για τον συνεπή ρεαλιστή τελικά, υπάρχει το ρήμα “μπορώ” και όχι το ρήμα “φταίω”. Επομένως, αυτό για το οποίο ευθύνεται η Δύση, είναι περισσότερο για τον τρόπο με τον οποίον έγινε η ενσωμάτωση αυτών των χωρών, όμως και αυτό είναι ένα κόστος καταβολής για να επιτευχθεί η κυριαρχία. Η ΕΣΣΔ έχασε τον Ψυχρό Πόλεμο και αυτό ήταν το τίμημα. Πάλι λοιπόν, αυτή η “ευθύνη” αιτιολογείται ρεαλιστικά. Διάλυση νέα κράτη, μετακίνηση των πάλαι ποτέ δορυφόρων στον νικητή του Ψυχρού Πολέμου. Αν υπήρχε “φταίξιμο” τότε θα έπρεπε να καταφύγουμε σε ένα υπέροχο αντικείμενο, την Εναλλακτική Ιστορία και να πούμε πως κακώς η ΕΣΣΔ δεν συνεργάστηκε από το 1946 με την Δύση, για να μην φτάσει να κάνει τον Πόλεμο στο Αφγανιστάν (ο οποίος ήταν η ταφόπλακά της ) και έτσι ΗΠΑ και ΕΣΣΔ θα ήταν σύμμαχοι και το ΝΑΤΟ δεν θα υπήρχε ποτέ καθώς δεν θα έβγαινε η ΕΣΣΔ διαλυμένη και έτσι δεν θα χρειαζόταν να αναλάβει τη Ρωσία ο Πούτιν και να αναθεωρήσει το εναντίον της Μόσχας, status quo. Δεν υπάρχει όμως κανένα πραγματικό επιχείρημα το οποίο να στοιχειοθετηθεί πάνω σε “φταίξιμο” όταν γίνεται συζήτηση πάνω στον ρεαλισμό. Τέλος, από ρεαλιστικής σκοπιάς, η παράδοση των πυρηνικών όπλων της Ουκρανίας στην Ρωσία είναι οριακά αυτοκτονική. Αν σήμερα η Ουκρανία είχε πυρηνικά όπλα, δεν υπήρχε περίπτωση να μην διατηρούσε την ειρήνη η πυρηνική αποτροπή. Άρα, σαφώς θα μπορούσαν να υπαρχουν καλύτερες αποφάσεις για τη Δύση, όμως οι ηγεμονικοί πόλεμοι πάντα γίνονταν και θα συνεχίζονται να γίνονται. Απεχθές, αποκρουστικό, μάταιο, όμως οι πόλεμοι συνιστούν ένα εγγενές χαρακτηριστικό της Ιστορίας. Στις διεθνείς σχέσεις υπάρχουν αποτελεσματικά και μη αποτελεσματικά σχέδια, και αποτελεσματικές και μη αποτελεσματικές εκτελέσεις. Η Αρχαία Αθήνα προχώρησε, η Σπάρτη αντέδρασε. Αυτό γίνεται σήμερα. Το θέμα είναι ο νικητής και όχι φταίχτης.
Άποψη 2η : “Το λέει και ο Kissinger, Πρέπει η Ουκρανία να δώσει κάτι”
Οι νεόκοποι θαυμαστές των Αμερικανών ακαδημαϊκών που άλλοτε τους κατηγορούσαν για μισελληνισμό, δεν αποδέχονται να κατανοήσουν ότι οι ακαδημαϊκοί στις ΗΠΑ, ήταν και είναι σύμβουλοι και προτείνουν άλλοτε πολιτικές και άλλοτε δημιουργούν θεωρίες. Η ακαδημαϊκή θεωρία, είναι πολύ διαφορετική από την πολτική πρόταση. Πόσο μάλλον, το να είναι μια ακαδημαϊκή θεωρία πολιτικά υλοποιήσιμη. Είναι το περίφημο δίπολο (policy & politics) που προσπαθούν πάντα να γεφυρώσουν κυρίως οι λομπίστες, ώστε να φέρουν κοντά ακαδημαϊκές θεωρίες και πολιτικές πραγματικότητες. Ο Kissinger, λέει αυτό που θα έκανε. Όντας πολιτικός σε μια χώρα η οποία είναι πανίσχυρη, ο Kissinger έχει βαθιά μέσα του την άποψη ότι πάντα υποχωρεί ο αδύναμος. Αυτό δεν είναι απαραίτητα λάθος, όμως ξεχνα δεκάδες παραδείγματα όπου η ισχύς είναι τελικά άλλη από αυτή που ο επιτιθέμενος πίστευε και η θεωρία των προσδοκιών δεν δικαίωσε. Όπως είχαμε πει πριν, τόσο ο Πόλεμος στο Βιετνάμ, όσο και οι Πόλεμοι σε Ιράκ και Αφγανιστάν, αποτελούν θέματα τα οποία δεν δικαιώνουν το ότι ο ποσοτικά ισχυρός κερδίζει έναν πόλεμο. Εδώ, είναι το επιχείρημα ότι τα πυρηνικά όπλα τα οποία η Ρωσία, πράγματι έχει σε αφθονία και σε τακτικά και σε στρατηγικά όπλα. Το ερώτημα τότε που προκύπτει είναι, αφού η Ρωσία είχε πυρηνικά και η Ουκρανία αποπυρηνικοποιήθηκε στρατιωτικά μέχρι το 1995, γιατί εισβάλλει πολεμικά σε όλη την Ουκρανία; Με άλλα λόγια, γιατί η Ρωσία δεν επανέλαβε την επιτυχία της στην Κριμαία; Η πραγματικότητα είναι πως η Ρωσία κέρδισε πολλά μέσα από την διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Αυτό φάνηκε παράδοξο και όμως μπορεί να εξηγηθεί. Η άκρατη διεύρυνση η οποία έγινε από το ΝΑΤΟ, αύξησε τα μέλη τα οποία μπορούσαν να γίνουν δούρειοι ίπποι της Ρωσίας. Η Ρωσία επωφελήθηκε απίστευτα οικονομικά και πολιτικά μέσω της ύπαρξης του ΝΑΤΟ. Στην πραγματικότητα ένας από τους λόγους που οι Αμερικανοί θέλησαν να παγιδεύσουν τη Ρωσία στην Ουκρανία σε ένα παίγνιο loss – loss (οι Ρώσοι θα έπαιρναν μια κακή επιλογή) ήταν να σπάσουν τις εξαρτήσεις που απέκτησε η Γερμανία από τη Ρωσία. Η Ε.Ε., έφτασε στο σημείο να είναι ένας πολτικός και ενεργειακός όμηρος με δευτερογενή οφέλη της Ρωσίας.Όσον αφορά το “να δώσει κάετι η Ουκρανία”, αγνοείται παντελώς ο ρόλος των Μηλίων στην Ιστορία. Γενικώς, όπως είπαμε πιο πάνω, η Ουκρανία έχει κάθε λόγο να πιστεύει (Βλ. Θεωρία των προσδοκιών) ότι μπορεί να είναι ο κανόνας του Βιετνάμ που τη συμφέρει ή του Αφγανιστάν που κατάφερε να χάσουν και η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ. Το Βιετνάμ όχι μόνο δεν “έδωσε κάτι” αλλά επέσπευσε και άλλα λάθη των ΗΠΑ σε Ιράν και Κίνα, όπου αναγκάστηκαν να τα βρουν με την Κίνα για να εγκλωβιστεί η ΕΣΣΔ. Εξηγείται λοιπόν ρεαλιστικά η αντίδραση της Ουκρανίας; Σαφέστατα. Ο πόλεμος έχει την δική του γκρίζα ζώνη και αυτός είναι ο λόγος που η κατάληξη ενός πολέμου, είναι φύσει απρόβλεπτη. Ο Kissinger ήταν στο κατεστημένο των ΗΠΑ στον Πόλεμο του Βιετνάμ και ήταν μέρος τη αποτυχίας, ακριβώς επειδή το Βιετνάμ, δεν θέλησε να δώσει κάτι. Για του Έλληνες μεταποιητές του, οι Περσικοί Πόλεμοι δεν έπρεπε να δοθούν από την Ελλάδα. Τέλος, το να επιθυμεί κάποιος να επιβεβαιωθεί για όσα κάποτε έγραψε επειδή αποτελεί σημαντικό κομμάτι ενός κατεστημένου μιας υπερδύναμης αποσιωπάται επιμελώς, αφού άλλωστε οι περισσότεροι ρεαλιστές του “Ρούσκι Μιρ” εν Ελλάδι, αυτό επιθυμούν και για τους ίδιους, για να διασκεδαστούν οι ουρανομήκεις ανοησίες στις οποίες υπέπεσαν τόσο κατά την ερμηνεία, όσο και κατά την πρόβλεψη των γεγονότων.
Άποψη 3η : “Η Ρωσία άλλαξε τον κόσμο, θα κερδίσει στην Ουκρανία, επομένως να συμβιβαστούμε με τη Μόσχα από τώρα”
Πρόκειται για ακόμη μια μη ρεαλιστική άποψη η οποία στηρίζεται σε λογικοφανή βάση. Ο πολυπολικός κόσμος είναι μια φυσιολογική εξέλιξη της διεθνούς πολιτικής. Καμία μονοπολική στιγμή δεν μένει για πάντα. Η ανισορροπία ισχύος είναι αυτή που κατευθύνει την τραγωδία της διεθνούς πολιτικής ζωής. Η Ρωσία έπραξε σκεπτόμενη μια λάθος συνθήκη. Ότι ο πόλεμος θα ήταν σύντομος και ισοπεδωτικά νικηφόρος υπέρ της. Η Ρωσία αξιολόγησε λάθος το ότι κανείς δεν θα αντιδράσει, Στην καλύτερη περίπτωση πίστευε ότι θα δει ένα ακόμα πακέτο κυρώσεων ανάλογο με αυτό που της επιβλήθηκε το 2014. Επιπρόσθετα, η Ρωσία έπεσε θύμα μιας καλά ενημερωμένης για τα ρωσικά τεκταινόμενα CIA. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος είναι πολυπολικός εδώ και αρκετά χρόνια. Η Ρωσία έπραξε σκεπτόμενη μια λάθος συνθήκη. Ότι ο πόλεμος θα ήταν σύντομος και ισοπεδωτικά υπέρ της. Η Ρωσία αξιολόγησε λάθος το ότι κανείς δεν θα αντιδράσει. Στην καλύτερη περίπτωση πίστευε ότι θα δει ένα ακόμα πακέτο κυρώσεων, ανάλογο με αυτό που της επιβλήθηκε το 2014. Επιπρόσθετα, η Ρωσία έπεσε θύμα μιας καλά ενημερωμένης για τα ρωσικά τεκταινόμενα CIA. Στην πραγματικότητα, ήταν η κατεύθυνση μεγάλου όγκου πλούτου στην Ασία και κυρίως στην Κίνα. Επιπρόσθετα οι απόπειρες χειραφέτησης της Ε.Ε. ,ε την Γερμνία ως χώρα που χησιμοποιούσε την Ε.Ε. ως άρμα, μαρτυρούν την πολυπολική πραγματικότητα της διεθνούς πολιτικής. Το 2009 άλλωστε, ξεκίνησε να ελιοτυργεί το Forum BRICS (Brazil, Russia, India , China & South Africa). Ο κόσμος δεν άλλαξε από την εισβολή της Ρωσίας. Αυτή η θέση είναι κυρίως “αποθεωτική” για την προσωπολατρία ορισμένων ακαδημαϊκών για τον Ρώσο Πρόεδρο, παρά η πραγματικότητα. Η οικονομική κρίση, η αδρανοποίηση των εφοδιαστικών αλυσίδων και η ενεργειακή κρίση έχουν ξεκινήσει από το τέλος του 2019 με την πανδημία. Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, είναι ένα πολύ σημαντικό γεγονός το οποίο εντάσσεται στον πολυπολικό κόσμο και σαφώς επιταχύνει τις εξελίξεις οι οποίες έχουν την ρίζα τους σε χρονικό διάστημα, πολύ πριν από τον Πόλεμο στην Ουκρανία.
Ένα βασικό αξίωμα της στρατηγικής είναι να μην μπαίνεις σε έναν πόλεμο αν πρώτα δεν ξέρεις πως θα βγεις από αυτόν. Η απεμπλοκή είναι ίσης ή και μεγαλύτερης αξίας από την ίδια την πολεμική εμπλοκή. Η Ρωσία δεν έχει του απαραίτητους συντελεστές ισχύος που θα τους επιτρέψουν την διόρθωση λαθών (ή μικρότερη ζημιά λαθών). Οι ΗΠΑ έχουν αποτύχει οικτρά στον Πόλεμο του Ιράκ. στο Αφγανιστάν και στο Βιετνάμ, όμως οι συντελεστές ισχύος της επιτρέπουν να μην έχουν την μοιραία κατάληξη σαν αυτή που είχε η ΕΣΣΔ μετά τγν ήττα της στο Αφγανιστάν. Η Ρωσία, κάνει επιθετικούς πολέμους όταν αυξάνεται η διεθνής τιμή των υδρογονανθράκων. Η παραγωγική διαφοροποίηση της Ρωσίας είναι ισχνή και τα κέρδη που έχεο από τους υδρογονάνθρακες αυτή τη στιμή (λόγω αύξησης της τιμής) θα πρέπει να επανεπενδυθούν στο μέλλον, προκειμένου να δημιουργηθούν όλοι εκείνοι οι τομείς παραγωγής που ζημιώνονται από τις κυρώσεις. Εντός της τρέχουσας δεκαετίας, η Ρωσία θα έχει σοβαρό πρόβλημα, αν σκεφτεί κανείς πως η διάρθρωση της οικονομίας της δεν συνήλθε ποτέ μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ και αυτό αφορά ακόμη και την ίδια την εκπαίδευση.
Η έλλειψη εκτίμησης της πραγματικής κατάστασης από πλευράς Ρωσίας, δεν διαφέρει από την αντίστοιχη που είχαν οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ ή και την εκτίμηση που έκανε η ΕΣΣΔ για το Αφγανιστάν από 1979 μέχρι το 1988. Οι λάθος εκτιμήσει εντάσσονται εντός της ρεαλιστικής ερμηνείας, καθώς η ίδια ζυγαριά του υπολογισμού κόστους – οφέλους, στηρίζεται στον περιορισμό λαθών. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται σαφές ότι ειδικά σε ότι αφορά τις μεγάλες δυνάμεις, η υπερεκτίμηση των ποσοτικών συντελεστών τους, οδηγεί σε λάθη. Μια έρευνα πάνω στα δημογραφικά στοχεία της Ρωσίας η οποία δημοσιεύτηκε στο Brookings το 2015, (Sergey Aleksashenko, The Russian economy in 2050: Heading for labor – based stagnation) αποδεικνύει ότι η Ρωσία δεν συνήλθε ποτέ από την τεράστια δημογραφική ζημιά που έλαβε χώρα κατά τον Β’ Π.Π. Επιπρόσθετα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ρωσικής δημογραφίας είναι ακόμα χειρότερα ανάμεσα στο 1990 και το 2014, όπου παρατηρήθηκε μείωση πληθυσμού της κατά 3,7 εκ. παρά το γεγονός ότι κατά την ίδια περίοδο μετανάστευσαν στην Ρωσία περίπου 9 εκ. άνθρωποι. Ο αλκοολισμός και η μεγάλη θνησιμότητα που παρουσιάζεται σε ηλικίες κάτω των 50 ετών, καθιστά το δημογραφικό πρόβλημα της Ρωσίας ακόμη μεγαλύτερο αν συνυπολογίσουμε την οικονομική διάσταση αλλά και την τεράστια έκταση της Ρωσίας. Η νίκη σε έναν πόλεμο οφείλει να εξετάζεται με βάση το κόστος που κατεβλήθει για να πραγματοποιηθεί, ο χρόνος που διήρκησε (σε σχέση πάντα με τον αρχικώς εκτιμώμενο) αλλά και το κόστος των κεκτημένων (στρατιωτική παρουσία, συνεχής φθορά, ακόμη και στην ανοικοδόμηση).
Η Ρωσία δε δύναται να καταβάλλει ένα κόστος ατέρμονης φθοράς στην Ουκρανία και η στροφή της στην Ασία, δεν θα γίνει με ίσους όρους (απέναντι σε Ινδία και Κίνα). Ακόμα και αν το εφιαλτικό σενάριο χρήσης πυρηνικών όπλων εναντίον της Ουκρανίας γίνει πραγματικότητα, το μέλλον της Ρωσίας σαν μεγάλη δύναμη του νέου πολυπολικού κόσμου τίθεται εν αμφιβόλω. Ο Πόλεμος στην Ουκρανία έχει επίσης και έμμεσες αρνητικές εξωτερικότητες που έρχονται από χώρες στις οποίες η Ρωσία τώρα διπλασιάζει τις ποσότητες πώλησης πετρελαίου. Για παράδειγμα, η Ινδία, βλέποντας τις κυρώσεις που υφίσταται η Ρωσία, προσπαθεί να ενισχύσει την δική της εγχώρια αμυντική βιομηχανία και αυτό συνεπάγεται ότι, η τρίτη πηγή εσόδων της Ρωσίας (υδρογονάνθρακες και ορυκτά) που είναι η πώληση όπλων, θα μειωθεί. Η τόνωση της ανάπτυξης της Ινδίας και της Κίνας με υδρογονάνθρακες, συνιστά μια επίσης αυτοκτονική πολιτική για τη Ρωσία η οποία σύντομα θα βρεθεί να έχει οικονομικούς γίγαντες απέναντί της με πυρηνική αποτροπή.
Με άλλα λόγιο, η Ρωσία θα βιώσει μια οικονομική ευθανασία η οποία μπορεί να παραταθεί μόνο αν κάνει σημαντικές παραχωρήσεις σε χώρες όπως είναι η Κίνα και η Ινδία μακροπρόθεσμα ή αν βρει ένα modus vivendi με τις ΗΠΑ στο μέλλον.
Άποψη 4η : “Παίρναμε φτηνό φυσικό αέριο από την Ρωσία και οι Αμερικανοί μας χάλασαν τις ευρω – ρωσικές Σχέσεις”
Αυτό το αξίωμα είναι ορθό όμως εκφράζεται με λάθος προκείμενες. Ορθός συλλογισμός αλλά όχι αληθής. Παρακολουθώντας τον δημόσιο διάλογο των ρεαλιστοφανών (όχι των ρεαλιστών) θα δει ότι, πριν την 24η Φεβρουαρίου 2022, άπαντες συμφωνούσαν ότι, η γερμανική Ευρώπη απέτυχε να φέρει ασφάλεια και ευημερία στους Ευρωπαίου πολίτες. Η εξάρτηση δεν υπακούει στη ρεαλιστική λογική, Όλες οι παραφυάδες της ρεαλιστικής τράπεζας ιδεών αποδέχονται (ή υπονοούν) την καχυποψία που κυριαρχεί σε καθεστώς διεθνούς αναρχίας. Το δίλλημα ασφάλειας που τα κράτη αντιμετωπίζουν, έχει πηγή αυτή την καχυποψία. Πόσο ρεαλιστική είναι (από άποψη κόστους – οφέλους) μια απόφαση η οποία καθιστά ένα σύνολο κρατών (Ε.Ε.) ενεργειακό και πολιτικό όμηρο μιας άλλης χώρας ; Εδώ, όπως βλέπουμε συγκρούονται δυο όψεις συμφέροντος. Το βραχυπρόθεσμο (φτηνές τιμές ενέργειας για τόνωση των γερμανικών εξαγωγών) και το μακροπρόθεσμο (ενεργειακή διαφοροποίηση, μείωση της εργαλειοποίησης των υδρογονανθράκων από πλευράς της Μόσχας κ.λπ.) Στην πραγματικότητα, είναι κάπως διαφορετικά τα θέματα που προέκυψαν μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας (συνολικά με την Ε.Ε.). Οι ΗΠΑ μέσω του τότε Αντιπροέδρου τους κ. Πένς κατά την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Δεκέμβριο του 2018 απεύθυναν προεδοποίηση προς την Γερμανία για την υλοποίηση του γερμανορωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream II αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι δεν γίνεται χώρες μέλη του ΝΑΤΟ να έχουν τέτοιου είδους σχέσεις με την Ρωσία (στην ίδια Σύνοδο είχε γίνει αναφορά για την προμήθεια από την Τουρκία του αντιαεροπορικού συστήματος μεγάλου βεληνεκούς S – 400 από την Ρωσία). Η Γερμανία αγνόησε τις επανελλειμένες προειδοποίησες των ΗΠΑ Οι προειδοποιήσεις αυτές είχαν πυκνώσει από το 2008 όπου στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι αποδείχθηκε ότι, η Γερμανία είχε θέσει ως προτεραιότητα των κατευνασμό του κ. Πούτιν. Η μη ρεαλιστική πολιτική της Γερμανίας, δεν έμεινε εκεί. Συμμετείχε ενεργά κατά το 2013-2014 στην μεγάλη κρίση της Ουκρανίας, προκειμένου (από ότι φαίνεται εκ του αποτελέσματος) να οδηγήσει την Ρωσία να αλλάξει τα ενεργειακά δίκτυα φυσικού αερίου που όδευαν στην Ευρώπη. Να γίνει δηλαδή, η Γερμανία ο κόμβος του φυσικού αερίου στην Ευρώπη και ο Nord Stream II να υλοποιηθεί. Με άλλα λόγια, η πολιτική της Ε.Ε. (κυρίως της Γερμανίας) οδήγησε στην πλήρη εξάρτηση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες με την προσδοκία ότι δεν υπάρξει αντίδραση των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ διαβλέποντας την πολιτική αυτή επιθυμούσαν (και τα κατάφεραν) να κόψουν τον ομφάλιο εξάρτησης της Γερμανίας από τη Ρωσία ώστε να κόψουν ταυτόχρονα και την πορεία Ostpolitik της Γερμανίας. Οι ΗΠΑ είχαν προειδοποιήσει αρκετές φορές ότι δεν γίνεται οι Γερμανοί να είναι free riders στο ΝΑΤΟ, για να μπορεί η Γερμανία να έχει ειδικές σχέσεις με Ρωσία και Κίνα, σχέσεις που οι ΗΠΑ έκριναν επιβλαβείς για τα συμφέροντά τους. Σήμερα γίνεται γίνεται συζήτηση για το θεωρούμενο δίκιο της Ρωσίας (δεν υφίσταται στην ρεαλιστική σχολή ο όρος “δίκιο”) και της Ε.Ε., όταν όμως η συζήτηση επεκτείνεται και στον ρόλο των ΗΠΑ τότε αντί του ρεαλισμού επιστρατεύονται συναισθηματισμοί, αντιαμερικανισμός και θεωρίες συνομωσίας.
Οι ΗΠΑ είναι ο πιο ισχυρός πόλος του Δυτικού Κόσμου. Στις σχέσεις Η.Π.Α. – Ε.Ε., οι ΗΠΑ είναι ο ισχυρός πόλος καθώς η Ε.Ε. ούτε ενεργειακή αυτάρκεια διαθέτει, ούτε διαθέτει την απαιτούμενη στρατιωτική ισχύ ώστε να έχει μια ισότιμη διαπραγματευτική θέση με τις ΗΠΑ. Συνεπώς η αγνόηση των συμφερόντων των ΗΠΑ από πλευράς Βερολίνου και Βρυξελλών ήταν μια μη ρεαλιστική απόφαση.
Με λίγα λόγια κατά την άποψή μου, αυτό που ζητάει ο Kissinger για το ρωσοουκρανικό πόλεμο, όφειλε μάλλον να το κάνει η Ε.Ε. στις ΗΠΑ , να κάνει πίσω σεβόμενη την ισχύ των ΗΠΑ. Όμως δεν έγινε αυτό. Η Γερμανία υπεραμυνόταν των εθνικών της συμφερόντων, εν απουσία μιας δύναμης εντός της Ε.Ε. που θα μπορούσε να ελέγξει την ασυδοσία της Γερμανίας τα τελευταία 16 χρόνια. Επομένως, αυτά ήταν τα όρια της γερμανικής ισχύος αλλά και της ισχύος της Ε.Ε. η οποία είναι στους ηττημένους του Πολέμου στην Ουκρανία, λόγω των επιλογών του Βερολίνου και των Βρυξελλών.
Άποψη 5η : “Η Δύση πρέπει να μείνει έξω από αυτόν τον Πόλεμο και να μην ρίχνει λάδι στην φωτιά βοηθώντας την Ουκρανία”
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο ρεαλιστικό μύθο, ο οποίος τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν στηρίζεται σε επιχειρήματα αλλά εκφράζεται ως σλόγκαν φιλορωσικότητας. Η συναισθηματική προτίμηση προς κάποια χώρα, δεν είναι μόνο αφελής αλλά και περιφρονητέα από πλευράς του συνόλου της ρεαλιστικής σχολής σκέψης που ομολογουμένως, στην Ελλάδα αποδείχθηκε με τις κακοδοξίες και τις λανθασμένες ερμηνείες του πολέμου στην Ουκρανία ΄τοι δεν υφίσταται γνήσια ρεαλιστική σχολή σκέψης. Ας βάλουμε το ερώτημα : Γιατί η Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ επιθυμούν να υποστηρίξουν την Ουκρανία παρά το γεγονός ότι η Ρωσία μπορεί τελικά να αποφασίσει να πλήξει με τακτικά πυρηνικά όπλα την Ουκρανία ; Πρώτον, αν η Ρωσία αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει πυρηνική βία στην Ουκρανία σημαίνει ότι απέτυχε. Η καταφυγή του προέδρου της Ρωσίας κ. Πούτιν στη χρήση του τρομακτικά πλούσιου πυρηνικού οπλοστασίου θα σημάνει ότι κόβεται για πάντα ο ομφάλιος λώρος αλλά και η ύπαρξη εν γένη ανθρώπινων σχέσεων μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών πολιτών. Επιπρόσθετα, οι συνέπειες χρήσης πυρηνικών όπλων ακόμα και σε τακτικό επίπεδο, θα περάσουν τα ουκρανικά σύνορα και θα αγγίξουν και τη Ρωσία. Παρόλα αυτά ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η γκρίζα ζώνη του πολέμου, αναγκάζει έναν συνεπή ρεαλιστή να μην κάνει προγνώσεις και προβλέψεις επί του πεδίου. Αντίθετα στην Ελλάδα, ο Πόλεμος στην Ουκρανία αντιμετωπίστηκε από δήθεν ρεαλιστές ως τζόγος προβλέψεων.
Οι ΗΠΑ είναι η συντηρητική δύναμη του διεθνούς status quo. Το αμερικανικό έγγραφο εθνικής ασφάλειας που διέρρευσε στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, ανέφερε ότι ο στόχος των ΗΠΑ στην μεταψυχροπολεμική εποχή, είναι να αποτρέψουν την εμφάνιση οποιουδήποτε δυνητικού περιφερειακού ηγεμόνα σε οποιαδήποτε περιφέρεια της γης. Επομένως οι ΗΠΑ ακολουθούν αυτό που ακολούθησε η Ανατολική Ρωμαίική Αυτοκρατορία μετά την ακμή της Μεσοβυζαντινής περιόδου, αυτό που ακολούθησε η Βρετανική Αυτοκρατορία και κάθε δύναμη η οποία επικράτησε ανά περίοδο και κέρδισε την πρωτοκαθεδρία στις διεθνείς υποθέσεις. Η αποτυχία στον Πόλεμο του Αφγανιστάν, οδήγησε τις ΗΠΑ στο να κατανοήσουν πως η άμεση προσέγγιση είναι πολύ περισσότερο δαπανηρή από την αντίστοιχη έμμεση. Με άλλα λόγια, οφείλει να δημιουργήσει συνθήκες κατατριβής και φθοράς σε άλλες δυνάμεις που επιθυμούν να αναθεωρήσουν το διεθνές status quo. Ο ρόλος των ΗΠΑ στον Πόλεμο της Ουκρανίας, είναι μια κλασσική μέθοδος κατατριβής και πολέμου δια αντιπροσώπων με την Ρωσία. Για του Αμερικανούς, ο πολυπολικός κόσμος που πλαισιώνει τη σημερινή διεθνή πολιτική συνιστά μια νέα εμπειρία καθώς για πρώτη φορά εδώ και έναν αιώνα , οι ΗΠΑ καλούνται να υπερασπιστούν την πρωτοκαθεδρία τους σε συνθήκες πολυπολικού κόσμου. Κατά την διάρκεια των δυο παγκοσμίων πολέμων του 20ου αιώνα , οι ΗΠΑ δεν ήταν η μοναδική και αδιαμφισβήτητη δύναμη του κόσμου.
Μέσα από την υποστήριξη της Ουκρανίας στον πόλεμο που εξαπέλυσε η Ρωσία, οι ΗΠΑ προσπαθούν να πετύχουν: α)Την αποφυγή εμφάνισης ενός ευρασιατικού μπλοκ με τη συμμετοχή της Ευρώπης σε αυτό (κυρίως Βερολίνο – Μόσχα – Πεκίνο), β) την αποτροπή της Ρωσίας στο να γίνει υπονομευτική δύναμη για τα αμερικανικά συμφέροντα σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή, γ) την παγίδευση της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα μέσα σε έναν συνεχή και φθοροποιό πόλεμο ο οποίος θα μεθλωσει τους ρωσικούς συντελεστές ισχύος κάτι που θα οδηγήσει συν τοις άλλοις, στην μείωση των ρωσικών δραστηριοτήτων στον Αρκτικό Κύκλο., δ) να θέσει την Ρωσία σε στρατηγικό δίλλημα να αναφορικά με την ασιατική της πολιτική (μια αδύναμη Ρωσία ήταν αναλώσιμη στις σχέσεις της με την Κίνα), ε) την αποστολή σήματος στην Κίνα και στις άλλες αναθεωρητικές δυνάμεις πως το κόστος αναθεώρησης είναι πολύ μεγάλο (παραδειγματισμός) και στ) την διακοπή μιας οικονομικής πραγματικότητας η οποία αν συνεχιζόταν θα κατάφερνε να θέσει τις ΗΠΑ εκτός συναγωνισμού τα επόμενα 30 χρόνια όπως μαρτυρούν οι διεθνείς υπολογισμοί.
Μέσα σε όλα αυτά, δεν πρέπει να λησμονηθούν οι παραπάνω επτά παραδοχές για την ρεαλιστική σχολή. Οι πόλεμοι έχουν οικονομικά αίτια καθώς η οικονομία συνιστά την ατμομηχανή ισχύος (η ισχύς έχει κυρίως υλική βάση). Η Ουκρανία αποτελεί ένα θησαυροφυλάκιο ορυκτών, υδρογονανθράκων και τροφίμων και για αυτό οι ΗΠΑ σε καιρούς πληθωρισμού ενέκρινα κονδύλι 40 δις $ για την Ουκρανία προκειμένου να έχουν λόγ την επόμενη ημέρα. Ταυτόχρονα, η Ε.Ε. καθιστά με fast track τις διακαύσεις ένταξης της Ουκρανίας στην Ε.Ε. Η όποια Ουκρανία μείνει μετά την εισβολή. Το πιο σημαντικό επιχείρημα που πρέπει να γίνει αντιληπτό, είναι πως οι ΗΠΑ παίρνουν το ρίσκο (άσχετα αν αυτό πετύχει) της υποστήριξης της Ουκρανίας γιατί αν δεν την στηρίξουν, η απώλεια κύρους και συμμάχων θα κοστίσει στις ΗΠΑ. Κράτη σαν την Ταιβάν, την Αυστραλία, την Ιαπωνία, την Ινδία, θα θεωρούσαν πως η Ουάσιγκτον μπήκε στο περιθώριο των μεγάλων δυνάμεων και ότι πλέον, δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν την συνέχιση παροχής συλλογικών αγαθών στον κόσμο. Τα κράτη τιμωρούν την αδυναμία, αλλάζοντας συμμαχίες όπως έγινε ΄τοαν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, χώρες με την ισχύ των ΗΠΑ προσπαθούν να συντηρήσουν το status quo μέσω επέκτασης, Οι τρόποι επέκτασης είναι πολλοί και πάλι χωρίζονται σε έμμεσους (π.χ. προστασία θαλάσσιων οδών, δημιουργία οργανισμών που συντονίζουν το επωφελές διεθνές εμπόριο κ.λπ.) και άμεσους (π.χ αποτυχημένες επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Βιετνάμ). Τελικά υπάρχουν αποτελεσματικοί και μη αποτελεσματικοί τρόποι διατήρησης status quo.
Αντί Επιλόγου
Στην Ελλάδα έχουμε την ανάγκη διαμόρφωσης ρεαλιστικής σχολής. Η έλλειψη μιας συνεπούς ρεαλιστικής σχολής χωρίς κακοδοξίες και κακοποιήσεις που σε κάθε περίπτωση είναι χαμένες στη μετάφραση από μεγάλους ρεαλιστές στοχαστές του εξωτερικού (κυρίως των ΗΠΑ) αποτελεί βασική αιτία επικράτησης αναποτελεσματικών προτάσεων – και τελικά – αποφάσεων και στα ελληνοτουρκικά και οπουδήποτε. δεν υπάρχει “λίγος ρεαλισμός” για τον έναν και “περισσότερος ρεαλισμός για τον άλλον”. Πόσο μάλλον όταν αυτή η “μοιρασιά” έχει άλλου είδους κίνητρα που στοίχο έχουν την προπαγάνδα και την πολιτικοποίηση ενός Πολέμου. Η Ελλάδα έχει ιστορικά βιώσει με πόνο τις παντός είδους σχολές των “ουδετερόφιλων”. Η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα κακοφόρμισε επειδή ένας κακοποιημένος ρεαλισμός χρησιμοποιήθηκε ως “επιστημονικοφανής” δικαιολόγηση της ρωσικής εισβολής. Ο ρεαλισμός έγινε ξαφνικά μεζούρα συμψηφισμού με στόχο την δημιουργία μιας σχολής απολογητών της Ρωσίας.
Ο ρεαλισμός είναι ένας και εξηγεί τις προθέσεις και κινήσεις των κρατών. Ο ρεαλισμός ερμηνεύει, αιτιολογεί. Δεν επιρρίπτει “ηθικές” ευθύνες, ούτε δημιουργεί άλλοθι. Σκοπός της γνώσης είναι η αιτιολόγηση και όχι η δικαιολόγηση. Η τεράστια αποτυχία στις “προβλέψει” των θιασωτών του κακοποιημένου ρεαλισμού μαζί με την εξόφθαλμη ανακολουθία τους στην ερμηνεία των ελληνοτουρκικών σε αντιστοιχία με τα ρωσοουκρανικά καθιστούν αυταπόδεικτό ότι η ακαδημαϊκή καπηλεία, ακολουθεί κατά πόδας άλλων ειδών καπηλείες. Ο ρεαλισμός υιοθετείται από τα κράτη προκειμένου να ορίσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Ο ρεαλισμός είναι κοσμοθεωρία και η διεθνής γλώσσα του συμφέροντος. Ερμηνεύει, εξηγεί και αναλύει όμως η απαισιόδοξη ειλικρίνεια αυτής της κοσμοθεωρίας. Θέλει να μη βρίσκει τρόπο να εξαλειφθεί ο πόλεμος από τη διεθνή πολιτική. A posteriori, όλοι οι μη ρεαλιστές ή οι ρεαλιστές που βλέπουν πραγματικότητες μέσα από βιτρώ του Κρεμλίνου, μοιράζουν ηθικές ευθύνες μην κατανοώντας την κοσμοθεωρία του ρεαλισμού που προβαίνει σε εναγκαλισμό με την ατελή ανθρώπινη φύση και την a priori συγκρουσιακή δομή της διεθνούς πολιτικής. Δεν είμαστε πιο έξυπνοι από την γενιά του Α’ Π.Π. όταν προσπαθείς για χιλιετίες σαν ανθρωπότητα να εναρμονιστείς με τη λογική της Θουκυδίδειας Παγίδας και δεν καταφέρνεις να αποτρέψεις μεγάλες συγκρούσεις, καταφέρνοντας το πολύ να αναβληθούν αυτές, σημαίνει ότι υπάρχει μια ροπή. Αυτήν ψάχνουμε , αυτή ερμηνεύουμε. Όπως έγραψε ο έγραψε ο Robert Gilpin : “…Οι ρεαλιστές είμαστε σαν τους γιατρούς κάνουμε άσχημη διάνγωση”. Δεν μας αρέσει, αλλά πρέπει να την κάνουμε…”. Στην Ελλάδα αποδείχθηκε ότι υπάρχει ένας ρεαλισμός ο οποίος είναι πάντα “ψιλό + κάτι”.
Η Ρωσία προχώρησε σε κάτι το οποίο δεν μπορεί να υποστηρίξει μακροπρόθεσμα και όποια επιλογή και εάν ακολούθησε ο Πρόεδρος της Ρωσίας Πούτιν (ο οποίος σίγουρα θα κλιμακώσει) θα αλλάξει η μικρή και όχι η μεγάλη εικόνα της Ρωσίας. Από το 2014 ο Πούτιν ετοίμαζε αυτό που κάνει τώρα γιατί πολύ απλά, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να κάνει επιθετικό πόλεμο στην Ουκρανία πιο μετά. Οι ΗΠΑ τον παγίδευαν σε ένα δίλλημα : Να ρισκάρει στο να μαντεύει αν η Ουκρανία μπει στο ΝΑΤΟ ή να επιτεθεί; Επέλεξαν το δεύτερο υπολογίζοντας σε λάθος πληροφορίες. Αν αυτές μέσα στο πλαίσιο του σχεδίου παγίδευσής του (φαίνεται πολύ πιθανό) καθιστά πάλι σαφές ότι η ισχύς της Ρωσίας ακόμη και σε ποιοτικές εκφάνσεις της (π.χ. πληροφόρηση) πάσχει.
Η Ρωσία σίγουρα θα φύγει με κάτι από την Ουκρανία. Το θέμα που εξετάζει ένας συνεπής ρεαλιστής είναι το πόσο θα είναι αυτό, το τι χρειάστηκε για να το αποκτήσει, το για πόσο καιρό θα μπορεί να το διατηρήσει και αν το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ μηδενίστηκε ακόμη και αν η Ρωσία προσαρτήσει παράνομα μέρος του εδάφους της Ουκρανίας.
Κάθε χώρα προσαρμόζει τον ρεαλισμό στις δικές της ικανότητες. Αυτή είναι η πεμπτουσία του ρεαλισμού. Στο τέλος υπάρχουν πάντα οι ικανότεροι και πιο αποτελεσματικοί διαχειριστές των συντελεστών ισχύος. Ο συντελεστής SW (Stragetic Will) στην περίφημη εξίσωση ισχύος του Cline, είναι ποιοτικός συντελεστής καθώς μέσα στη “θέληση” υπάρχει και το θάρρος (το οποίο ύμνησε και ο Θουκυδίδης). Ο ρεαλισμός είναι πολύ βαθύτερος από ότι εκφράζεται στην ελληνική δημοσιολογία, πόσο μάλλον αυτός παίρνει το χρώμα της σημαίας ενός επιτιθέμενου. Υπό μια έννοια, όλες οι παραφυάδες του ρεαλισμού, έχουν καταφέρει ίσως άθελά τους να αγαπήσουν τον άνθρωπο γνωρίζοντας τα πεπερασμένα ου όρια. Η πολιτική είναι ανθρώπινο άθλημα και επομένως είναι εγγεγραμμένα σε αυτό, όλα τα ανθρώπινα λάθη, πάθη και αδυναμίες, όλα τα φωτεινά αλλά και σκοτεινά σημεία της ανθρωπότητας η οποία πορευόταν και πορεύεται μέσα στις χιλιετίες. Η χρησιμοποίηση μιας επιστημονικής κοσμοθεωρίας με σκοπό να νίψει τα ανομήματα μιας χώρας, δεν είναι μόνο αντιδεοντολογικό, συνιστά καθαρή προπαγάνδα η οποία είναι μακριά από την αναζήτηση του αληθούς στο οποίο αποσκοπεί η θεωρία του ρεαλισμού.
Πηγή: irsthoukydides.gr
ΠΗΓΗ https://armynow.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου