Η ΚΛΟΠΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΗΣ ΑΦΑΙΑΣ

Το βίντεο είναι του dionisosb

Ο Ναός της Αφαίας από το local.e-history.gr

Ο ναός της Αφαίας αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής και συγχρόνως έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αίγινας. Δεσπόζει στον πευκόφυτο λόφο στα βορειοανατολικά του νησιού και είναι ορατό από τα πλοία που περιπλέουν το νησί.

Το πρώτο ιερό

Η ιστορία του ναού ξεκινά στο 2.000 π.Χ. Τότε πρέπει να είχε οικοδομηθεί ένα ιερό στην κορυφή ενός βραχώδους λόφου προς τιμή κάποιας γυναικείας θεότητας, χωρίς όμως να διαθέτουμε στοιχεία γι’ αυτό. Οι πρώτες ενδείξεις για την παρουσία κτισμάτων τοποθετούνται πολύ αργότερα, τον 8^ο αι. π.Χ. Πρόκειται για τα λείψανα ενός βωμού και ενός οικοδομήματος με διαδοχικά δωμάτια, που μάλλον χρησίμευε ως κατάλυμα για τους ιερείς. Αυτό το οικοδόμημα χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον 6^ο αι., ενώ παράλληλα πρέπει να φανταστούμε ένα μικρό ιερό από φθαρτά υλικά, το οποίο φυσικά δεν έχει σωθεί μέχρι τις μέρες μας.

Ο πρώτος ναός

Το 560 π.Χ. οικοδομείται ο πρώτος ναός από ασβεστόλιθο προς τιμή της θεάς Αφαίας για τη θέση του οποίου όμως δεν υπάρχει βεβαιότητα, καθώς τα θεμέλιά του ενσωματώθηκαν στο ναό που ακολούθησε. Παράλληλα χτίζεται ένας νέος, μεγαλύτερος βωμός, τα οικοδομήματα των ιερέων επεκτείνονται και το αργότερο εκείνη την εποχή πρέπει να στήθηκε και ο γιγάντιος ιωνικός κίονας με μια καθιστή σφίγγα, ύψους 14 μ. Μαρμάρινα αγάλματα, έργα του περίφημου αιγινήτικου εργαστηρίου, ήταν στημένα κοντά στο ναό προς τιμή της θεάς. Γύρω στα 500 π.Χ. μια τρομερή φωτιά κατακαίει το ναό, με αποτέλεσμα να αποφασιστεί η κατεδάφισή του.

Ο νέος ναός

Ένας νέος ναός οικοδομείται σε μεγαλύτερο χώρο που ισοπεδώνεται, νέα αναλήμματα διαμορφώνονται και γεμίζονται με τα λείψανα του παλιού ναού. Η είσοδος γίνεται πια από ένα επιβλητικό πρόπυλο στη νότια πλευρά του περιβόλου, έξω από τον οποίο υπάρχει συγκρότημα οικοδομημάτων για τις ανάγκες του ιερού. Στα ανατολικά του ναού, όπου υπήρχε η είσοδός του, βρισκόταν ο βωμός για τις θυσίες σε ένα ευρύχωρο άνοιγμα. Μπροστά στο βωμό είχε διαμορφωθεί ένας πλακόστρωτος χώρος για τις τελετουργίες και ένας επίσης πλακόστρωτος δρόμος οδηγούσε με κεκλιμένο επίπεδο προς το ναό. Στα βόρεια, δίπλα στη δεξαμενή που τροφοδοτούνταν με νερό από τη στέγη του ναού, υψωνόταν το μοναδικό μνημείο που απέμενε από την παλιότερη περίοδο του ναού, ο κίονας με τη σφίγγα. Ο ναός της Αφαίας παρέμεινε σε αυτή τη μορφή για τα επόμενα χρόνια, χωρίς καμιά προσθήκη ή αφαίρεση.

Σχεδιάγραμμα του ιερού της Αφαίας.

Ο νεότερος ναός είναι ο καλύτερα σωζόμενος ναός δωρικού ρυθμού της εποχής του, έργο κάποιου εξαιρετικού, άγνωστου καλλιτέχνη. Το πλάτος και το μήκος του ναού, πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα του προηγούμενου ναού, έχουν αναλογία 1:2, ενώ το ύψος του με το ανατολικό ακρωτήριο έφτανε τα 12 μ. Ο ναός είναι περίπτερος, δηλαδή ο σηκός του (ο κυρίως ναός) περιβάλλεται από μια κιονοστοιχία 32 κιόνων, από 12 κίονες στις μακρές πλευρές και από 6 στις στενές. Ζεύγη κιόνων βρίσκονται επίσης ανάμεσα στις παραστάδες του πρόναου και του οπισθόδομου, ενώ κιονοστοιχίες βάσταζαν και την οροφή του σηκού. Οι κίονες είναι μονολιθικοί, δηλαδή αποτελούνται από ένα ενιαίο κομμάτι ασβεστόλιθου, με 20 ραβδώσεις. Εκτός από τρεις της βόρειας πλευράς, που αποτελούνται από σπονδύλους. Τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού, που ήταν κατασκευασμένα από ασβεστόλιθο (κίονες, κιονόκρανα και επιστύλιο), ήταν καλυμμένα με λευκό κονίαμα. Στις επάνω ζώνες ο ναός είχε χρώματα: κόκκινο, μαύρο, γαλάζιο κοσμούσαν τα τρίγλυφα, τις μετόπες, τα αετώματα και τον πλαστικό διάκοσμο του ναού. Σε πολλά μάλιστα σημεία έχουν σωθεί ίχνη από τα χρώματα αυτά. Πάνω από την είσοδο του ναού, στη στέγη, δέσποζε ένα ανθεμωτό ακρωτήριο, που πλαισιωνόταν από δύο κόρες, ενώ στις τέσσερις γωνίες υπήρχαν τέσσερις σφίγγες, όλα από παριανό μάρμαρο, όπως επίσης και τα γλυπτά των αετωμάτων.
 

Ο πλακόστρωτος δρόμος για το ναό.

Μονολιθικοί κίονες της Αφαίας

Τμήμα των αρχιτεκτονικών μελών του ναού, με ορατά τα χρώματα.

Σχεδιαστική απόδοση του ναού της Αφαίας

Η είσοδος στο ναό από τη νότια πλευρά.

Τα αετώματα

Το θέμα και των δύο αετωμάτων ήταν οι μυθικές εκστρατείες στην Τροία, στις οποίες είχαν διακριθεί Αιγινήτες ήρωες. Στο ανατολικό αέτωμα, πάνω από την κύρια όψη του ναού, απεικονίζεται η παλαιότερη εκστρατεία, με τον Ηρακλή εναντίον του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα, στην οποία έλαβε μέρος ο Τελαμών, γιος του Αιακού. Στο μέσο εμφανίζεται η Αθηνά ως θεϊκός ρυθμιστής του αγώνα. Στον τοξότη της δεξιάς κερκίδας, που φορά τη λεοντοκεφαλή, αναγνωρίζεται ο Ηρακλής, ενώ στην αριστερή γωνία του αετώματος ο θνήσκων πολεμιστής είναι ο βασιλιάς της Τροίας Λαομέδων, που έχει πληγωθεί θανάσιμα από τα βέλη του Ηρακλή. Αναγνωρίζουμε επίσης τον Πρίαμο, γιο του Λαομέδοντα και μελλοντικό βασιλιά της Τροίας. Στο δυτικό αέτωμα αποδίδεται η νεότερη εκστρατεία εναντίον της Τροίας, ο γνωστός Τρωικός πόλεμος, κατά τον οποίο ο Αίας, γιος του Τελαμώνα και εγγονός του Δία, υπήρξε ο σημαντικότερος αιγινήτης ήρωας, ενώ διακρίθηκαν επίσης ο Τεύκρος και ο Αχιλλέας, επίσης απόγονοι του Αιακού. Και πάλι η Αθηνά στέκει στο μέσο του αετώματος. Στον πολεμιστή αριστερά της Αθηνάς αναγνωρίζουμε τον Αίαντα, ενώ στα δεξιά στέκει ο Έκτωρ. Οι τοξότες στην αριστερή και δεξιά κερκίδα είναι ο Πάρις, ο γιος του βασιλιά Πριάμου, με βαρβαρική ενδυμασία, και ο Τεύκρος, ο αδερφός του Αίαντα. Φαίνεται ότι το δυτικό αέτωμα απηχεί την αισθητική του 6^ου αι., ενώ το ανατολικό αέτωμα, με τη μεγαλύτερη κινητικότητα των μορφών, παραπέμπει στις αρχές του 5^ου αι.

Ο Τρώας τοξότης από το ανατολικό αέτωμα.	Το δυτικό αέτωμα, όπως εκτίθεται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου.	Ο Τρώας τοξότης, όπως αποδόθηκε με χρώματα, στην έκθεση "Gods in colour".

Το άγαλμα της Αφαίας

Μέσα στο παλιότερο ιερό στο σηκό του, βρισκόταν το λατρευτικό άγαλμα της Αφαίας κατασκευασμένο από ελεφαντόδοντο που στερεωνόταν σε ξύλινο πυρήνα. Στο νέο ναό, το άγαλμα, που προφανώς σώθηκε από τη φωτιά, τοποθετήθηκε και πάλι στο σηκό του ναού, στη ΒΔ γωνία του, πάνω σε λίθινο βάθρο, που σώζεται μέχρι σήμερα. Το λατρευτικό άγαλμα της θεάς από ξύλο και μάρμαρο, που κατασκευάστηκε συγχρόνως με το ναό, τοποθετήθηκε στη μέση, πάνω σε βάθρο, ίχνη του οποίου επίσης σώζονται.  

Αφαία

Η Αφαία ήταν μια θεότητα που λατρευόταν μόνο στην Αίγινα. Η λόγια παράδοση της αρχαιότητας αναφέρει λίγα γι’ αυτήν. Όταν η πολιτεία των Αιγινητών έχασε τον 5^ο αι. π.Χ. την ανεξαρτησία της και επακόλουθα το ιερό τη σημασία του, η Αφαία λησμονήθηκε. Δυστυχώς δε σώθηκε η ωδή που μαρτυρείται ότι έγραψε ο Πίνδαρος,  που ζούσε την εποχή της ίδρυσης του νεότερου ναού. Δεν αποκλείεται μάλιστα να ήταν επικεφαλής του χορού τη μέρα της γιορτής της Αφαίας στο ιερό της. Ο Παυσανίας αναφέρει το μύθο για την Αφαία και την ταυτίζει με την κρητική θεά Βριτόμαρτι – Δίκτυννα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η θεά λατρευόταν στο ναό.
Η Αφαία θεωρούνταν κόρη του Δία και πατρίδα της η Κρήτη. Εκεί λατρευόταν ως Δίκτυννα, δείγμα ότι είχε ομοιότητες με τη θεά Άρτεμη. Σύμφωνα με το μύθο, η νύμφη Αφαία καταδιώχτηκε από τον κρητικό βασιλιά Μίνωα και στην προσπάθειά της να ξεφύγει πήδηξε στη θάλασσα, όπου ένας ψαράς την έσωσε και τη μετέφερε στην Αίγινα. Εκεί εξαφανίστηκε (αφαία = άφαντη) στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το ιερό της.    

Άλλη μια άποψη του ναού.

Η παρακμή

Το ιερό της Αφαίας δε διατηρήθηκε για πολύ καιρό. Στα μέσα του 5^ου αι. η Αίγινα παρήκμασε λόγω της αθηναϊκής επιβολής και σταδιακά το ιερό ακολούθησε τη μοίρα του νησιού. Λίγες μόνο εργασίες επισκευών σημειώθηκαν τον 4^ο αι. π.Χ., ενώ τον 2^ο αι. ο χώρος είχε πια εγκαταλειφθεί. Μετά την εγκατάλειψή του το μνημείο παρέμεινε στους αιώνες ορατό και εντυπωσιακό πάνω στο λόφο.

Ο ναός της Αφαίας στη νεότερη εποχή

Η πρώτη έρευνα στο ναό πραγματοποιήθηκε το 1811 από τον αρχιτέκτονα και περιηγητή Ch. R. Cockerell και τον βαρώνο von Hallerstein, που ανέσκαψαν τα γλυπτά των αετωμάτων και τα μετέφεραν στην Ιταλία. Από εκεί το 1828 κατέληξαν στο Μόναχο, όπου σήμερα εκτίθενται στη Γλυπτοθήκη. Συστηματική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε στο χώρο από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο το 1901 και κατά την περίοδο 1964-1981. Τα έτη 1956-1957 έγιναν αναστηλωτικές εργασίες από τους Α. Ορλάνδο και Ε. Στίκα. Όλη αυτήν την περίοδο, μέχρι και τις μέρες μας, ο ναός της Αφαίας αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού και έμπνευσης. Περιηγητές τον απεικόνισαν και τον περιέγραψαν, μπροστά του φωτογραφήθηκαν οι Γερμανοί κατακτητές και ο Νίκος Καζαντζάκης αλλά και παράτολμοι Μεσαγρίτες που ακροβατούσαν πάνω στους κίονες, οι μικροί ήρωες της Ζωρζ Σαρρή στο "Θησαυρό της Βαγίας" προσπαθούν να ανακαλύψουν χαμένα μυστικά στο χώρο του ιερού, ενώ ο Στρατής Μυριβήλης στο "Μυθιστόρημα των τεσσάρων" μας δίνει την παρακάτω ειδυλλιακή εικόνα:

Ο ναός της Αφαίας όπως τον είδε ένας περιηγητής τον 19ο αι.

||

Ο "Μπανάς" ακροβατεί πάνω σε κίονα της Αφαίας τη δεκαετία του '50.

||

" Εκεί πάνω στο ναό της Αφαίας τους βρήκε το σούρουπο. Τους τύλιξε μέσα στη μαγεία του χωρίς να υποψιαστούν. Οι σκιές τους επλησίαζαν από παντού κι έκαναν τις ομάδες των πεύκων να σμίγουν στ' απόμακρα. Το νησιώτικο μούχρωμα έκανε τα χρώματα πιο τρυφερά. Τα χρώματα της θάλασσας και των ανάγλυφων βουνών. Όλη αυτή η ειρηνική ατμόσφαιρα της ώρας και του τοπίου μέσα στην απόλυτη ησυχία έκανε τις καρδιές τους να συννενοούνται μ' ελάχιστα λόγια. Με ένα ναι, με ένα όχι, ένα "νομίζεις". Κουβέντιαζαν καθισμένοι πλάι-πλάι στο αρχαίο μάρμαρο, που κρατούσε ακόμα μιαν ευχάριστη, ελάχιστη θαλπωρή από το ολοήμερο χάδι του ήλιου."  

Οι Γερμανοί μπροστά στο ναό της Αφαίας

Ο Καζαντζάκης φωτογραφίζεται μπροστά στο ναό της Αφαίας.

Γενικές πληροφορίες από το users.sch.gr
 
Στα 500 περίπου π.Χ. πάνω στα ερείπια παλιότερου ναού χτίστηκε ο καλύτερα διατηρημένος σήμερα στην Ελλάδα αρχαϊκός ναός, ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα. Οι πληροφορίες που έχουμε για τα ναό είναι ελάχιστες. Δε γνωρίζουμε ούτε τους αρχιτέκτονες ούτε ποιος επιμελήθηκε τη γλυπτή διακόσμηση ούτε ακόμη πόσα χρόνια χρειάστηκαν για την αποπεράτωσή του. Κάνε κλικ στο ναό για μεγέθυνση Ο προηγούμενος ναός, που ήταν κτισμένος στο ίδιο ακριβώς σημείο, είχε ανεγερθεί περίπου στο 600 π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 510 π.Χ. Ήταν ναός περίπτερος, δηλαδή είχε γύρω γύρω μια σειρά κιόνων, και ήταν πώρινος. Στη στενή πλευρά είχε 6 κίονες και στη μακριά 12. Τα κατεστραμμένα από την πυρκαγιά μέλη του καταχώθηκαν για να κατασκευαστεί το άνδηρο πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε ο νέος ναός. Και οι δυο ναοί ήταν αφιερωμένοι στην Αφαία. Παλιότερα ο ναός πιστευόταν πως ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά ή τον Ηρακλή. Όταν όμως κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών βρέθηκε αφιέρωση στην Άφα, τότε αποδόθηκε στην Αφαία. Ο ναός θεωρείται ως κορυφαία δημιουργία της αρχαϊκής αρχιτεκτονικής και πιστεύεται ότι αποτέλεσε το ναό πρότυπο για τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα, Ικτίνο και Καλλικράτη.
Ο Μύθος της Αφαίας
 Η Άφα ή Αφαία δεν είναι άλλη από τη Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα. Αυτή λοιπόν η Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα ήταν κόρη του Δία και της Κάρμης. Η Κάρμη ήταν κόρη του Εύβουλου και εγγονή της Δήμητρας. Ο Δίας ενώθηκε με την Κάρμη στην Καινώ της Κρήτης κι έτσι γεννήθηκε η Βριτόμαρτη - Δίκτυννα. Αγαπημένη της απασχόληση ήταν να γυρνά μέσα στα δάση και είναι ευνόητο ότι αγαπούσε την Άρτεμη, γι' αυτό και την ακολουθούσε συνέχεια. Υπάρχει η άποψη ότι αυτή είχε επινοήσει το κυνηγετικό δίχτυ, γι' αυτό και ονομάστηκε Δίκτυννα. Κάποτε την είδε ο Μίνωας, την ερωτεύτηκε και επειδή αυτή αρνήθηκε να ενωθεί μαζί του άρχισε να την κυνηγά. Εννιά μήνες την κυνηγούσε συνέχεια από βουνό σε βουνό κι από λαγκάδι σε ραχούλα. Κάποτε όμως την πρόφτασε πάνω σε κάποιο ακρωτήρι· όχι γιατί κουράστηκε η Βριτόμαρτη, αλλά γιατί πιάστηκε το φόρεμά της σε μια μυρτιά. Πριν προλάβει όμως ο Μίνωας να την κάνει δική του η Βριτόμαρτη πήδηξε στη θάλασσα και βρέθηκε στα δίχτυα των ψαράδων. Τότε οι παλιοί κάτοικοι της Κρήτης, οι Κύδωνες, την ονόμασαν Δίκτυννα και τη λάτρεψαν σαν θεά στο "Δικταίον όρος". Υπάρχει όμως και παραλλαγή του μύθου που λέει τα εξής: Η Βριτόμαρτη, κόρη του Δία και της Κάρμης, γεννήθηκε στη Φοινίκη. Επειδή ήθελε να διατηρήσει την αγνότητά της άφησε την πατρίδα της και ήρθε στο Άργος κοντά στις κόρες του Ερασίνου, τη Βύζη, τη Μελίτη, τη Μαίρα και την Αγχιρρόη. Από 'κει πήγε στην Κεφαλληνία, όπου οι ντόπιοι της έδωσαν το όνομα Λαφρία. Αργότερα βρέθηκε στην Κρήτη όπου την είδε ο Μίνωας, την αγάπησε κι άρχισε να την κυνηγά. Τότε η Βριτόμαρτη κρύφτηκε στα δίχτυα κάποιων ψαράδων κι έτσι γλίτωσε απ' το Μίνωα. Ένας όμως απ' τους ψαράδες, ο Ανδρομήδης, την πήρε μαζί του και με το πλοίο του την έφερε στην Αίγινα. Εκεί προσπάθησε να την κάνει δική του, αλλά η Βριτόμαρτη για να ξεφύγει άρχισε να τρέχει γρήγορα μέχρι που έφτασε σε κάποιο άλσος. Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι όχι την ίδια. Τότε λοιπόν την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη), τη λάτρεψαν σαν θεά και στον τόπο εκείνο τής έκτισαν ιερό. Σύμφωνα με την ανάλυση του μύθου από τον Ι. Θ. Κακριδή στη σελ. 273 του 3ου τόμου της Ελληνικής μυθολογίας, η Βριτόμαρτη είναι μια μινωική σεληνιακή θεότητα που τα δύο ονόματά της σηματοδοτούν τη συγχώνευση δυο κρητικών θεοτήτων της Βριτόμαρτης στην ανατολική Κρήτη και της Δίκτυννας στη δυτική. Πρότυπο ήταν η Αστάρτη της Γάζας. Στην ολυμπιακή θρησκεία, επειδή καλύπτεται από την αντίστοιχη Άρτεμη, ξέπεσε σε ηρωίδα. Εξάλλου η Άρτεμη αποκτά ως λατρευτικά τα ονόματα : Αφαία, Λαφρία, Βριτόμαρη, Δίκτυννα. Η μυθοποιημένη παρετυμολογική σχέση με τα δίχτυα των κυνηγών ή των ψαράδων ευνοήθηκε από τα σεληνιακά γνωρίσματα της θεάς, μιας και τα δίχτυα θεωρούνται ως όργανο μαγείας. Οι περιπλανήσεις της συσχετίζονται με τις φάσεις της Σελήνης.

Η κλοπή των γλυπτών του Ναού της Αφαίας από Γερμανούς Αρχαιοκάπηλους από το historikathemata.com καί το  logioshermes

Η ιστορία ξεκινάει το 1811, όταν ο αρχιτέκτονας Ch. R. Cockerell και ο φίλος του βαρώνος von Hallerstein, επισκέφθηκαν την Αίγινα και λεηλάτησαν το Ναό Αφαίας. Με αδιαφανείς διαδικασίες και δωροδοκία των ντόπιων προεστών, κρυφά μετέφεραν 17 αγάλματα και πολλά άλλα κομμάτια από τα αετώματα του Ναού στον Πειραιά. Από εκεί, με τη βοήθεια του Αυστριακού Gropius, μέλους της ίδιας παρέας αρχαιοκαπήλων και "αρχιτέκτονα" της λεηλασίας των γλυπτών του Ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες Αρκαδίας αλλά και την κάλυψη του Γάλλου προξένου Louis Fauvel, που όταν έμαθε τι γίνεται έσπευσε στην Αίγινα και έκλεψε και αυτός ότι μπόρεσε και του συνεργάτη του λόρδου Έλγιν (!!!) Giovani Lusieri, έγινε μεταφορά στα Αγγλοκρατούμενα, τότε, Επτάνησα, χωρίς να αντιμετωπίσουν προβλήματα από την Οθωμανική Διοίκηση.

Τo "σπορ" της αρπαγής εθνικών θησαυρών!

Διαπιστώνεται εύκολα ότι το ίδιο κύκλωμα περιηγητών και αξιωματούχων της εποχής είχε αναγάγει σε ... επικερδές "άθλημα" την αρπαγή των πολιτιστικών εθνικών μας θησαυρών. "Ευτυχώς", επειδή οι αρχαιοκάπηλοι "περιηγητές" αλληλοϋποβλέπονταν, είχαν υπογράψει ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ τους και δεσμεύτηκαν τα γλυπτά να μείνουν σε ενιαίο σύνολο, αλλιώς τώρα θα ήταν αδύνατος ο εντοπισμός τους.

Τελικά, εκτέθηκαν σε δημοπρασία, το Νοέμβρη του 1812 στη Ζάκυνθο. Προσφορές κατέθεσαν η Γαλλία, η Βαυαρία ενώ ο εκπρόσωπος της Αγγλίας θεώρησε μεγάλο το ποσό που έπρεπε να προσφέρει και προτίμησε να παραμείνει στη Μάλτα και να κάνει κρυφές συζητήσεις με τον Cockerell για ακύρωση της πώλησης. Τελικά μετά από ένα αξιοθρήνητο διπλωματικό παρασκήνιο, το 1814 κατέληξαν στη Γερμανία (τότε Βαυαρία).

Πού βρίσκονται σήμερα τα γλυπτά της Αφαίας

Σήμερα κοσμούν ειδική αίθουσα της Γλυπτοθήκης του Μονάχου και έχουν επονομαστεί ως "ΑΙΓΙΝΗΤΕΣ". Σύμφωνα με επισκέπτες, αν έλειπαν από εκεί, η Γλυπτοθήκη θα ήταν ένα επαρχιακό συνηθισμένο Μουσείο !!! Συγκινητική είναι η μαρτυρία Αιγινήτη που  επισκέφθηκε την Γλυπτοθήκη του  Μονάχου, εκεί κατά την είσοδο του  και συγκεκριμένα στο ταμείο του  ζητήθηκε να πληρώσει είσοδο για να θαυμάσει τα εκθέματα. Εκείνος με σθένος ψυχής και με πόνο καρδιάς αρνήθηκε να πληρώσει για κάτι που ήταν δικό του, για κάτι που ήταν της πατρίδας του, για κάτι που έπρεπε να είναι εκεί που γεννήθηκε στον Ναό της Αφαίας.