Γιάννος Χαραλαμπίδης*
Γιατί ο Ερντογάν δεν τσιμπά με το καρότο και δεν φοβάται το μαστίγιο του Μπαρόζο - Ο κίνδυνος χωριστής οντότητας μέσω Τύμπου, ΕΕ και ΟΗΕ, το παιχνίδι Κυβέρνησης - αντιπολίτευσης και η δημιουργία άλλοθι για την πολιτική του Κραν Μοντανά
ο θέμα των κυρώσεων από την ΕΕ σε βάρος της Τουρκίας στις υποθέσεις της Κύπρου μοιάζει με το γεφύρι της Άρτας. Την ημέρα το χτίζουν και το βράδυ το χαλούν. Στο τελευταίο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, Zοζέ Μπορέλ, υπέβαλε σχετικό έγγραφο, που είναι ενταγμένο στη λογική του καρότου και του μαστιγίου ως προς τις σχέσεις της ΕΕ και της Τουρκίας, με αναφορές στα ελλαδο-τουρκικά και στο Kυπριακό. Στην τοποθέτησή του αναφέρθηκε σε μέτρα, τα οποία, όμως, δεν έχουν ακόμη νομικό πλαίσιο και μοιάζουν να είναι επί του παρόντος «μαϊμού». Την ίδια στιγμή αναφέρθηκε και σε ΜΟΕ, που παραπέμπουν σε διπλωματικούς ακροβατισμούς με σαφή τον κίνδυνο αποδοχής χωριστής οντότητας στα κατεχόμενα.
Πώς αυτοπαγιδεύτηκε η Κυβέρνηση στην ΕΕ κάτω από την πίεση της αντιπολίτευσης
Υπάρχει κατάλογος πραγματικών κυρώσεων και ποιες
Πώς θα λαμβανόταν απόφαση για κυρώσεις χωρίς νομικό πλαίσιο
Η εύκολη λύση
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό υπάρχουν δύο πτυχές. Πρώτη πτυχή: Είναι αυτή που επικεντρώνεται στις παραβάσεις και τις παραβιάσεις των ειδικών κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της ΑΟΖ, καθώς και των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Επί τούτου υπάρχει ήδη νομικό πλαίσιο, το οποίο έχει καταρτιστεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων. Έχουν, μάλιστα, δοθεί ονόματα από την Κυπριακή Δημοκρατία, που εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες. Δεύτερη πτυχή: Είναι εκείνη της Αμμοχώστου. Επί του ζητήματος αυτού δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για την επιβολή κυρώσεων. Με την απόφαση των Υπουργών Εξωτερικών κατόπιν εισήγησης του Ζοζέ Μπορέλ το θέμα παραπέμφθηκε στην ΚΟΡΕΠΕΡ και από εκεί στις νομικές αρμόδιες υπηρεσίες για να μελετηθεί κατάλογος επιβολής πιθανόν κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, για την υπόθεση της Αμμοχώστου. Εδώ εγείρεται το εξής ερώτημα: Μεταδόθηκε ότι η Γερμανία, η Ολλανδία και η Ισπανία δεν επέτρεψαν την επιβολή κυρώσεων. Πώς θα επιβάλλονταν κυρώσεις χωρίς νομικό πλαίσιο; Πώς θα επιβάλλονταν κυρώσεις στο ήδη υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, που αφορά σε θέματα της ΑΟΖ, όταν δεν διατυπώθηκαν πρόσθετες προτάσεις μέτρων από την κυπριακή Κυβέρνηση; Δεν ισχυριζόμαστε ότι οι εταίροι μας δεν έχουν τα δικά τους συμφέροντα να εξυπηρετήσουν με την Τουρκία, ας μην φορτώνουμε όμως τα πάντα σε αυτούς ως την εύκολη λύση, το άλλοθι των δικών μας κενών.
Τα καρότα της ΕΕ: Θετικά κίνητρα
Η νομική βάση για την επιβολή κυρώσεων εμπίπτει στα άρθρα 29 των Συνθηκών και 215 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ. Διευκρινίζεται επί τούτων ότι τα όποια μέτρα και κυρώσεις δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα αλλά έχουν στόχο να επαναφέρουν ένα τρίτο κράτος εντός του πλαισίου που καθορίζει το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Ας εξετάσουμε πώς η Κυβέρνηση αλλά και κράτη-μέλη της ΕΕ προσεγγίζουν την πολιτική του καρότου και του μαστιγίου μέσα από σειρά μέτρων και προτάσεων, όπως το έγγραφο Μπαρόζο καθορίζει:
- Αποτελεσματικότερη και αμοιβαίως επωφελή εφαρμογή των κύριων σημείων της κοινής Δήλωσης 2016, κυρίως στη μεταναστευτική διαχείριση. Συγκεκριμένα, θα επανεκκινήσει χωρίς καθυστέρηση τη διαδικασία επιστροφών από τα ελληνικά νησιά ξεκινώντας με τους 1450 επιστρέφοντες, οι εφέσεις των οποίων έχουν εξαντληθεί.
- Αντιστρόφως, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να ενισχύσουν τις επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία στην ΕΕ. Αυτό θα καλύψει συγκεκριμένα τις πιο ευάλωτες ομάδες Σύρων προσφύγων στην Τουρκία.
- Ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, που μπορεί να τεθεί μέσω της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης.
(Στη σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί το εξής: Αδρανεί η κυπριακή Κυβέρνηση, διότι καμιά αναβάθμιση ή εμβάθυνση τελωνειακής ένωσης δεν μπορεί να υπογραφεί μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας εάν προηγουμένως δεν εφαρμόσει η Άγκυρα την υφιστάμενη τελωνειακή ένωση με όλα τα κράτη μέλη. Δηλαδή και με την Κυπριακή Δημοκρατία. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει η Τουρκία να υιοθετήσει την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, στην οποία αναφέρεται το έγγραφο Μπαρόζο. Αυτό σημαίνει ότι, για να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας στην ΕΕ, θα πρέπει η χώρα αυτή να προχωρήσει σε αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας ανεξαρτήτως λύσης ή όχι του Κυπριακού. Εδώ είναι η σύγχυση και η λήψη στρατηγικής απόφασης: Ή το κυπριακό κράτος θα επιμείνει στο θέμα της αναγνώρισης ανεξαρτήτως λύσης ή θα πράξει όπως πράττει μέχρι σήμερα, δηλαδή θα επικαλείται μόνο ρητορικά την αντίδραση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 για εσωτερική κατανάλωση, ενώ στην πράξη θα υιοθετεί την τουρκική θέση, η οποία αναφέρει ότι η οποιαδήποτε αναγνώριση δεν θα γίνει επί της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά επί του νέου πολιτειακού συστήματος, το οποίο θα προκύψει μέσω της λύσης. Αυτό το νέο πολιτειακό σύστημα η μεν ελληνοκυπριακή πλευρά καθορίζει στη βάση των δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών με πολιτική ισότητα, η δε τουρκική, εφόσον έχει εξασφαλίσει τα δύο ισότιμα συνιστώντα κράτη, το θέτει πλέον στη λογική των δύο χωριστών με πολιτική ισότητα, την οποία εντάσσει στην ισότιμη κυριαρχία. Η εκ των προτέρων αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία μέσω μάλιστα της ΕΕ είναι σοβαρό ζήτημα, που αφορά στην πραγματική συνέχεια του υφιστάμενου κράτους, οποιαδήποτε μετεξέλιξη και αν συμβεί. Η Τουρκία αρνείται να το πράξει, διότι δεν επιθυμεί τη μετεξέλιξη και τη συνέχεια του υφιστάμενου ενιαίου κράτους, αλλά τη διάλυσή του και την αντικατάστασή του από το σημερινό ψευδοκράτος και τις ελεύθερες περιοχές. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΕ έχει προσφέρει προς την Κυπριακή Δημοκρατία το 2005 ένα πολιτικό και νομικό εργαλείο για αποτροπή της διάλυσής της και δημιουργία συνθηκών για επανενσωμάτωση των Τουρκοκυπρίων στο νόμιμο κράτος. Εφόσον, όμως, η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία δεν είναι θέμα πρόταξης, τα εργαλείο της 21ης Σεπτεμβρίου έχει μπει στο ράφι).
- Διατήρηση ανοικτών καναλιών επικοινωνίας είναι χρήσιμη προς υποστήριξη δεσμεύσεων Τουρκίας για οικονομικές και τομεακές μεταρρυθμίσεις.
- Ενίσχυση διαπροσωπικών επαφών αποτελεί ΜΟΕ.
Τα μαστίγια της ΕΕ: Μέτρα - κυρώσεις
Εκτός από τα «καρότα», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί και τη νομιμοποίηση κυρώσεων για να εμφανίσει και το μαστίγιό της.
Έκθεση προβλέπει «έξυπνα, επεκτάσιμα και αναστρέψιμα» μέτρα, όπως τα χαρακτηρίζει, που σταδιακά θα μπορούσαν να αναφερθούν στην περίπτωση της Αμμοχώστου, για την οποία δεν υπάρχει ακόμη νομικό πλαίσιο. Εξ ου και το γεγονός ότι έχει σταλεί το ζήτημα εκ νέου στην ΚΟΡΕΠΕΡ και από εκεί στις Νομικές Υπηρεσίες της Επιτροπής. Στο έγγραφό του ο Ζοζέ Μπορέλ εισηγείται τα εξής:
- Υιοθέτηση πρόσθετων καταχωρίσεων από αυτές που έχουν ήδη συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2020.
(Σημειώνουμε εδώ ότι οι αποφάσεις αυτές αφορούν μέτρα σε βάρος της Τουρκίας για τις έκνομες ενέργειές της εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Ήδη για το θέμα αυτό έχει καταρτιστεί νομικό πλαίσιο. Έχουν δοθεί κάποια ονόματα εμπλεκομένων. Το ζητούμενο είναι να κατατεθούν και άλλα, κυρίως από την κυπριακή Κυβέρνηση και τις νομικές της υπηρεσίες. Όχι μόνο φυσικά πρόσωπα, αλλά και νομικά, δηλαδή εταιρείες. Αυτό αναφέρεται στο σημείο 2 που ακολουθεί).
- Περιοριστικά μέτρα υπό τα υφιστάμενα καθεστώτα κυρώσεων δύνανται να ενισχυθούν και να εξεταστεί συμπερίληψη νομικών οντοτήτων.
- Επιπρόσθετοι περιορισμοί στην οικονομική συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων εργασιών της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών.
- Μέτρα που θα στοχεύουν άλλους σημαντικούς τομείς της τουρκικής οικονομίας, όπως η απαγόρευση προμήθειας τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές οδηγίες από ΚΜ, ΕΕ, κ.λπ.
- Επιπρόσθετα μέτρα από ΕΕ στην ενέργεια και σχετικούς τομείς όπως απαγόρευση σε εισαγωγές/ εξαγωγές σε συγκεκριμένα αγαθά και τεχνολογίες.
Το διπλό ερώτημα, η Κυβέρνηση και η αντιπολίτευση
Το ερώτημα είναι διπλό: Α. Κατά πόσον η Τουρκία λαμβάνει υπόψη τα κίνητρα, δηλαδή τα καρότα. Β. Κατά πόσον η Άγκυρα δεν επηρεάζεται από τα καρότα και κατά πόσον φοβάται ή όχι τα μαστίγια. Όπως τα καταγράφει ο κ. Μπαρόζο δεν φαίνεται να ανησυχούν και πολύ την Άγκυρα, υπό την εξής έννοια: Αν δεν εισπράξει τα καρότα, δεν θα πεθάνει της πείνας. Όσο, δε, για τα μαστίγια, δεν φαίνονται εκ πρώτης όψεως ικανά να την ανησυχήσουν. Αυτό το σκηνικό βοηθά όλους, εκτός από την Κύπρο. Γιατί; Διότι: Πρώτο, η Κυβέρνηση βρίσκει την ευκαιρία να ισχυρίζεται ότι η ΕΕ κωλυσιεργεί και ότι αυτά τα μέτρα μπορούν να προσφέρουν, χωρίς όμως η ίδια να εξηγήσει δημόσια και τεκμηριωμένα και στον λαό και στους εταίρους τι μέτρα θέλει και γιατί. Νομικώς τεκμηριωμένα. Δεύτερο, η αντιπολίτευση δεν έχει άλλη πρόταση εκτός από την αποτυχημένη συνταγή των 47 ετών και του Κραν Μοντανά. Συνεπώς, με την ελλειμματική της πολιτική, η Κυβέρνηση τραυματίζει την αξιοπιστία της ΕΕ και την πολιτική των κυρώσεων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην αντιπολίτευση του ΑΚΕΛ να ισχυρίζεται ότι εφόσον η πολιτική των κυρώσεων έχει αποτύχει, δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την πολιτική της επιστροφής στο Κραν Μοντανά. Από τη μία αποτυχία στην άλλη! Με τη μόνη διαφορά ότι:
Α. Το ΑΚΕΛ ήταν εναντίον της επιβολής κυρώσεων διότι θα χαλούσε το κλίμα με την Τουρκία και διότι δεν ήθελαν να εμφανιστεί άλλη εναλλακτική πολιτική και δη αποτελεσματική μέσω της ΕΕ.
Β. Η ίδια η Κυβέρνηση, όπως και η Αθήνα δεν προχώρησαν ποτέ επί της ουσίας και δεν αξίωσαν αποτελεσματικές κυρώσεις. Το αντίθετο ισχυρίζονταν, ότι οι κυρώσεις δεν είναι αυτοσκοπός και ότι στόχος είναι η επιστροφή στον διάλογο και η υιοθέτηση των ΜΟΕ. Εξ ου και το γεγονός ότι στην έκθεση Μπαρόζο γίνεται αναφορά όπως δοθούν καρότα στην Άγκυρα ακόμη και για την περίπτωση της Αμμοχώστου. Δηλαδή σε ΜΟΕ. Ποια ΜΟΕ; Κοινοτικές πηγές από τις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι η φράση έχει ενταχθεί κατόπιν συνεννόησης με την κυπριακή Κυβέρνηση και από επαφές που είχαν οι πρεσβείες κρατών μελών στη Λευκωσία με τα κυπριακά κόμματα. Τόνιζαν, δε, ότι αφορά στην περίπτωση της πρότασης του Προέδρου για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου και της λειτουργίας του παράνομου σήμερα αεροδρομίου της Τύμπου με τη συνεργασία του ΟΗΕ και της ΕΕ. Το ζήτημα βεβαίως αυτό είναι λεπτό, διότι συνδέεται: 1. Με τα κυριαρχικά δικαιώματα στον αέρα και με το FIR, καθώς και με το ένα Κέντρο Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας. 2. Με το καθεστώς θεώρησης ταξιδιωτικών εγγράφων και από ποια Αρχή, άλλη, εκτός από αυτήν της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επί τούτου υπάρχει ο κίνδυνος αντί της αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία να έχουμε αποδοχή χωριστής οντότητας στα κατεχόμενα (αρχή acknowledgement), που συνιστά προηγούμενο στάδιο της πλήρους αναγνώρισης. Αυτός και αν είναι επικίνδυνος ακροβατισμός συναφής με συνθήκες χωριστών οντοτήτων μέσα από την Τύμπου και την Αμμόχωστο με τη εμπλοκή των Ην. Εθνών και της ΕΕ.
Εμπάργκο και άλλα μέτρα…
Η σοβαρότητα και ο ρεαλισμός επιβάλλουν: 1. Τη σύνδεση των μέτρων κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας με τις κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας και αξιωματούχων του ψευδοκράτους. Πάγωμα λογαριασμών και απαγόρευση εισόδου, καθώς και πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων είτε σε πολιτικούς είτε σε εταιρείες που εμπλέκονται είτε στα τετελεσμένα της Αμμοχώστου είτε στις έκνομες ενέργειες εντός της ΑΟΖ. Ας ξεκινήσουμε με τους αρμόδιους Τούρκους Υπουργούς και την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων. 2. Την επιβολή στρατιωτικού εμπάργκο σε βάρος της Τουρκίας. Δηλαδή απαγόρευση πώλησης όπλων ή στρατιωτικής τεχνολογίας και άλλων πρώτων υλών. Όσα αναφέρουμε δεν είναι τυχαία. Συνιστούν συνδυασμό των άρθρων 29 και 215 των Συνθηκών της ΕΕ και της λειτουργίας της.
Σύνδεση με Ρωσία και Λευκορωσία
Δεν μπορεί να αναφέρει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 6ης Οκτωβρίου ότι οι πολεμικές δράσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν απειλούν μόνο την ίδια, αλλά και την ασφάλεια και την ειρήνη στην ανατολική Μεσόγειο και να μην είναι η θέση αυτή σημαία της Κυβέρνησης για την επιβολή στρατιωτικού εμπάργκο σε βάρος της Άγκυρας ή ανάλογων κυρώσεων με εκείνες που επιβλήθηκαν στη Ρωσία λόγω της εισβολής και της κατοχής της Κριμαίας. Ή όπως εκείνες που επιβάλλονται σε βάρος της Λευκορωσίας. Αλήθεια, ποιος αποσύνδεσε τις δυο αυτές περιπτώσεις με το Κυπριακό; Εμείς οι ίδιοι! Υπάρχει και κάτι άλλο θεμελιώδες: Στην έκθεση του κ. Μπαρόζο για τα καρότα και τα μαστίγια υπάρχει ρητή θέση ότι η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις της Άγκυρας με την ΕΕ και ότι με βάση την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Τόσο η Κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση, αντί να έχουν ως πρώτη γραμμή την αξίωση για αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία θα έπρεπε να συνδέσουν με τον τερματισμό της κατοχής και τις κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας εάν δεν συμμορφωθεί με το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο, επιμένουν να συνεχίσουν το διάλογο από την αποτυχημένη διαδικασία του Κραν Μοντανά για να προχωρήσει η Άγκυρα στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στα δυο κράτη. Δεν είναι άγιοι οι εταίροι μας, αλλά δεν μπορούν να εμφανίζονται βασιλικότεροι τους βασιλέως. Δεν είναι αφελείς. Πρέπει εμείς πρώτα να αποφασίσουμε εάν θέλουμε επιβολή κυρώσεων και αν η πρόταξή μας είναι η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία και όχι η αναγνώριση του ψευδοκράτους από την Κυπριακή Δημοκρατία ως ισότιμου συνιστώντος κράτους στη λογική των δυο κρατών με ισότιμη κυριαρχία και δη μέσω ΜΟΕ. Ο μοναδικός ρεαλισμός σε όλα αυτά είναι η ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας! Εκτός και αν κάποιοι αποφάσισαν να την διαλύσουν πριν από την ώρα της…
*Δρ των Διεθών Σχέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου