Σοφία Ζαφείρη
Ο Τούρκος πρόεδρος θέλει να χαράξει εκ νέου τις διαδρομές των αγωγών φυσικού αερίου που τροφοδοτούν την Ευρώπη. Επανεξετάζεται το σχέδιο για αγωγό μεταξύ Κατάρ - Συρίας - Τουρκίας που είχε μπλοκάρει ο Άσαντ.
Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, δημιουργεί νέες, πρωτόγνωρες συνθήκες για τη Συρία και το μέλλον της και μεγάλος κερδισμένος, όπως εκτιμούν οι πολιτικοί αναλυτές, φαίνεται ότι θα είναι ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που επιδιώκει να μετατρέψει την Τουρκία σε βασικό ενεργειακό κόμβο για την Ευρώπη.
Ο Ερντογάν δεν κρύβει στο ελάχιστο τις φιλοδοξίες του σε όλα τα επίπεδα, από το να καταστεί ο βασικός διαπραγματευτής με το νέο συριακό καθεστώς, έως την ανάπτυξη ισχυρών εμπορικών και ενεργειακών σχέσεων με τη χώρα. Άλλωστε η Τουρκία είναι η χώρα που φιλοξενεί εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, ενώ εκτιμάται ότι την ανοικοδόμηση της χώρας, το κόστος της οποίας υπολογίζεται στα 400 δισ. δολάρια, θα την αναλάβουν, στον μεγαλύτερο βαθμό, τουρκικές εταιρείες.
Διπλωματικά, η Άγκυρα θα μπορούσε να αξιοποιήσει την υποστήριξή της προς τους Σύρους αντάρτες για να διαπραγματευτεί ευνοϊκές αμυντικές συμφωνίες με τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό - ενδεχομένως αντιγράφοντας παρόμοιες συμφωνίες που έχει συνάψει με το Αζερμπαϊτζάν, το Κατάρ, τη Σομαλία και τη Λιβύη. Τέτοιες συμφωνίες θα διεύρυναν τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων αποτελεί μια άλλη κρίσιμη ευκαιρία για την Τουρκία, σύμφωνα με ανάλυση που δημοσίευσε το think tank για θέματα διεθνούς πολιτικής, Royal Institute of International Affairs (Chatham House).
Μια νέα συριακή κυβέρνηση θα μπορούσε να είναι πιο πρόθυμη να αναγνωρίσει τις τουρκικές αξιώσεις Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας τη θέση της Άγκυρας στις συνεχιζόμενες διαφορές με την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τόσο τις τουρκικές διεκδικήσεις όσο και εκείνες του ψευδοκράτους της Κύπρου, που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
Οι ενεργειακές φιλοδοξίες
Οι ευκαιρίες αυτές έχουν προκύψει σε μια εποχή που η Άγκυρα κάνει μια νέα προσπάθεια να καθιερώσει την Τουρκία ως τον κορυφαίο ενεργειακό κόμβο της περιοχής.
Αυτές οι αναζωογονημένες φιλοδοξίες παρουσιάστηκαν, πρόσφατα, σε ενεργειακή σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη. Τούρκοι αξιωματούχοι φιλοξένησαν υπουργούς από βασικούς παραγωγούς φυσικού αερίου, όπως το Αζερμπαϊτζάν, η Λιβύη και το Ουζμπεκιστάν, μαζί με εκπροσώπους από χώρες διαμετακόμισης όπως η Γεωργία και εισαγωγείς της Ανατολικής Ευρώπης. Το όραμα της Άγκυρας είναι ότι η Τουρκία θα χρησιμεύσει ως το βασικό σημείο διαμετακόμισης μεταξύ των παραγωγών φυσικού αερίου στα ανατολικά και νότια της και των αγορών στα δυτικά της.
Η υφιστάμενη ενεργειακή υποδομή της παρέχει μια καλή βάση για αυτές τις φιλοδοξίες. Ο Δια-Ανατολικός Αγωγός Φυσικού Αερίου, ο οποίος αποτελεί μέρος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου που μεταφέρει το αέριο του Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, καταδεικνύει ήδη την καταλληλότητα της Τουρκίας ως χώρα διαμετακόμισης. Η χώρα διαθέτει επίσης επτά αγωγούς φυσικού αερίου, πέντε τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου, τρεις πλωτές μονάδες αποθήκευσης και δύο υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης - καθώς και σημαντική πλεονάζουσα ικανότητα εισαγωγής που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για εμπορικές συναλλαγές.
Η πιθανότητα για ένα νέο, σταθερό συριακό κράτος δημιουργεί μια ευκαιρία για την Τουρκία να αξιοποιήσει αυτό το δυναμικό. Με τη δημιουργία ενός αγωγού φυσικού αερίου στα δυτικά της Συρίας και τη σύνδεσή του με το υφιστάμενο δίκτυο του αραβικού αγωγού φυσικού αερίου (που συνδέει τη Συρία, την Ιορδανία και την Αίγυπτο), η Τουρκία θα μπορούσε να προσφέρει στους περιφερειακούς παραγωγούς φυσικού αερίου, όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος, μια πιο εμπορικά βιώσιμη διαδρομή προς τις ευρωπαϊκές αγορές σε σχέση με τις τρέχουσες εναλλακτικές λύσεις LNG.
Μία τέτοια εξέλιξη θα ήταν πρόκληση για το Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου (EMGF) - μια συμμαχία που περιλαμβάνει την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, την Ιορδανία, την Ιταλία και τη Γαλλία. Το εμβληματικό έργο του EMGF για τον αγωγό EastMed αντιμετωπίζει προκλήσεις με την τεχνική και οικονομική βιωσιμότητα, με τον προτεινόμενο αγωγό βαθέων υδάτων μήκους 1.900 χιλιομέτρων που συνδέει το Ισραήλ και την Κύπρο με την Ελλάδα να σημειώνει μικρή πρόοδο. Ο αγωγός υπέστη επίσης σημαντικό πλήγμα όταν οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξή τους το 2022.
Μια χερσαία διαδρομή μέσω της Συρίας προς την υπάρχουσα υποδομή της Τουρκίας θα παρείχε μια συντομότερη, τεχνικά απλούστερη και πιο αποδοτική εναλλακτική λύση. Αυτό θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μια μελλοντική ευκαιρία για τον Λίβανο, ο οποίος ξεκίνησε πρόσφατα υπεράκτιες ερευνητικές εργασίες και δεν διαθέτει δική του εξαγωγική υποδομή. Ο Λίβανος δεν είναι μέλος του EMGF και θα μπορούσε να θεωρήσει την τουρκική διαδρομή ιδιαίτερα ελκυστική εάν οι προσπάθειες εξερεύνησης φυσικού αερίου του αποδειχθούν επιτυχείς.
Επιπλέον, η σταθερότητα στη Συρία θα μπορούσε να επιτρέψει την αναβίωση του μακροχρόνια αδρανούς σχεδίου αγωγού για τη σύνδεση των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Κατάρ με την Τουρκία μέσω της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και της Συρίας.
Το σχέδιο είχε απορριφθεί από το καθεστώς Άσαντ, σύμφωνα με πληροφορίες, για να προστατευθούν οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Αλ. Μπαϊρακτάρ, χρειάστηκε μόλις δύο ημέρες μετά την πτώση του Άσαντ για να εκφράσει δημοσίως την προθυμία του να επανεξετάσει το σχέδιο.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μπαϊρακτάρ εξέφρασε επίσης το ενδιαφέρον της Άγκυρας να συνεργαστεί με τη Συρία για την ενεργειακή ανασυγκρότηση πέραν των ορυκτών καυσίμων.
Η Τουρκία έχει σημειώσει σημαντική επιτυχία στην επέκταση του δικτύου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - το 43% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα παράγεται από ένα συνδυασμό αιολικής, ηλιακής και υδροηλεκτρικής ενέργειας - παρέχοντας ένα πρακτικό σχέδιο για τη μεταπολεμική ενεργειακή ανάπτυξη της Συρίας.
Το μοντέλο αυτό είναι ιδιαίτερα θετικό, δεδομένου ότι η Συρία διαθέτει άφθονους ηλιακούς πόρους και έχει επείγουσα ανάγκη να ανοικοδομήσει την ικανότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για να τροφοδοτήσει την οικονομική ανάπτυξη.
Μια τουρκο-συριακή ενσωμάτωση στο δίκτυο θα λειτουργήσει ως κρίσιμος κόμβος σε ένα αναδυόμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου. Μια τέτοια υποδομή θα βοηθούσε στη διαχείριση της διαλείπουσας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και θα τοποθετούσε την Τουρκία ως τη βόρεια άγκυρα ενός αναπτυσσόμενου περιφερειακού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι άλλες συνιστώσες του δικτύου - ο αγωγός Αιγύπτου - Σαουδικής Αραβίας, ο αγωγός Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας και ο αντίστοιχος αγωγός Αιγύπτου – Ελλάδας - αντιπροσωπεύουν συλλογικά μια αναδυόμενη αρχιτεκτονική ισχύος που θα μπορούσε να μετασχηματίσει την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια και να υποστηρίξει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Θα μπορούσε επίσης να προωθήσει την οικονομική συνεργασία και να συμβάλει στη μείωση των γεωπολιτικών εντάσεων μέσω της αυξημένης αλληλεξάρτησης.
Το στρατηγικό άνοιγμα της Τουρκίας μετά την πτώση του Άσαντ παρουσιάζει τόσο ευκαιρίες όσο και στρατηγικές επιλογές. Η αναδυόμενη περιφερειακή αρχιτεκτονική ισχύος, αν και πολλά υποσχόμενη, αντιμετωπίζει σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις και προκλήσεις της αγοράς. Η εγκαθίδρυση μιας σταθερής, διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στη Συρία παραμένει αβέβαιη.
Ακόμα και με μια ευνοϊκή πολιτική έκβαση στη Συρία, η Τουρκία αντιμετωπίζει μια κρίσιμη απόφαση: αν θα επιδιώξει τις παραδοσιακές φιλοδοξίες της ως κόμβος φυσικού αερίου, οι οποίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν φθίνουσες αποδόσεις, επιδιώκοντας επιρροή μέσω της παραδοσιακής πολιτικής των αγωγών - ή αν θα αξιοποιήσει αυτή τη στιγμή για να τοποθετηθεί στο κέντρο της μετάβασης της περιοχής στην καθαρή ενέργεια.
Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας ως κόμβου φυσικού αερίου αντιμετωπίζουν αντίθετους ανέμους. Η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα μειωθεί μετά το 2030 και οι διεθνείς χρηματοδότες έχουν μειωμένη όρεξη για επενδύσεις σε υποδομές ορυκτών καυσίμων.
Η απόδοση προτεραιότητας στη βιώσιμη ενέργεια έναντι των συμβατικών δικτύων φυσικού αερίου φαίνεται η καλύτερη μέθοδος με την οποία η Τουρκία θα μπορούσε να μετατρέψει το προσωρινό στρατηγικό της πλεονέκτημα σε διαρκή περιφερειακή επιρροή.
Ανεξάρτητα από αυτό, οι επιλογές που θα κάνει η Άγκυρα τους επόμενους μήνες θα είναι καθοριστικές για το μέλλον της ως περιφερειακού κόμβου - και για ολόκληρο το ενεργειακό τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου