Τα αρχαιολογικά ευρήματα του μετρό Θεσσαλονίκης «μετακομίζουν»

Μνημειώδες πρόπυλο οικίας
δίπλα από τον μαρμαρόστρωτο δρόμο
που διακρίνεται στο βάθος

Δύο πλακόστρωτοι βυζαντινοί δρόμοι - ο ένας από τους οποίους μήκους 75  μέτρων -  πρόκειται να μεταφερθούν από τη θέση τους στα «βάθη» της Θεσσαλονίκης όπου  εντοπίσθηκαν, σε άλλο σημείο της πόλης για τις ανάγκες του μετρό.  


Πρόκειται για  άκρως  εντυπωσιακά  μνημεία, τον λιθόστρωτο Cardo και τον  κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από μαρμάρινες πλάκες Decumanus, ο οποίος ξεπερνά σε μήκος τα 75 μέτρα, οδοί οι οποίοι μάλιστα διασταυρώνονται και επιπλέον διατηρούν ορατά όχι μόνον τα επισκευαστικά έργα που γίνονταν σ΄αυτούς κατά εποχές με υλικό από λατομείο του Χορτιάτη, αλλά και τα ίχνη των αμαξοτροχιών που κυλούσαν επάνω τους. 

Μαζί τους όμως και όλα όσα  συνόδευαν τους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης κατά τα τέλη του 6ου με αρχές του 7ου π.Χ.  αιώνα:

Τα στεγασμένα πεζοδρόμια που  ακολουθούσαν την πορεία των οδών από τα οποία διασώζονται  έξι πεσσοί,  πεσμένοι στο  έδαφος.  Το τετράπυλο  που βρέθηκε στη συμβολή των δύο δρόμων μαζί με τους οκτώ πεσσούς που το στήριζαν. Την μνημειώδη είσοδο ενός κτιρίου με επιστρωμένες μαρμάρινες πλάκες,  «δάνειο» από κάποιο άλλο οικοδόμημα ή  ακόμη και από τον μαρμαρόστρωτο δρόμο. Βάσεις κιόνων. Τον αποχετευτικό αγωγό του  δρόμου καλυμμένο με κεραμίδες. Ακόμη και τις χαράξεις των παιχνιδιών επάνω στις  μαρμάρινες πλάκες,  όπου έπαιζαν τα παιδιά, μια συνήθεια που άρχισε από την αρχαιότητα και έφθασε ως και τις μέρες μας. Με λίγα λόγια βλέποντας κανείς αυτά τα  ευρήματα διαπιστώνει , ότι έχει ολόκληρη την βυζαντινή πόλη μπροστά του!  

Τμήμα του μαρμαρόστρωτου βυζαντινού δρόμου της Θεσσαλονίκης

Το ζήτημα είναι, ότι το βάθος όπου βρέθηκαν αυτά τα μνημεία - περί τα οκτώ μέτρα - αλλά και το σημείο, δηλαδή στο σκάμμα του σταθμού «Βενιζέλου δεν επιτρέπουν την  διατήρησή τους πολλώ δε μάλλον την ανάδειξη. Την απόφαση της μεταφοράς τους λοιπόν  έλαβε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με την προοπτική η επανεγκατάστασή τους να γίνει στο Στρατόπεδο Παύλου Μελά, άδειο σήμερα πλην ανήκον στο υπουργείο Άμυνας,  το οποίο θα πρέπει να συμφωνήσει για την παραχώρησή του στην Γενική Γραμματεία Πολιτισμού απ΄ ευθείας, είτε στο ΥΠΕΚΑ αρχικώς ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση του.

Να σημειωθεί μάλιστα, ότι το πρώην στρατόπεδο, το οποίο καταλαμβάνει έξι στρέμματα γης , στα τρία εκ των οποίων υπάρχουν στεγασμένοι και ημιυπαίθριοι χώροι κρίνεται κατάλληλο για την ανάδειξη όλων των ευρημάτων που ήρθαν στο φως από τις  ανασκαφές του μετρό ή την συντήρηση και την αποθήκευσή  τους. Και ήδη, όπως είναι γνωστό ο όγκος των ευρημάτων είναι τεράστιος.

Η πρόταση αυτή όμως είχε και αντιρρήσεις καθώς μέλη του συμβουλίου διατύπωσαν την γνώμη, ότι τέτοιου είδους αρχαία είναι ορθό να διατηρούνται και να αναδεικνύονται στη  θέση τους καθώς η απομάκρυνσή τους όχι μόνο από το σημείο αλλά και από τον πολεοδομικό ιστό της πόλης της Βυζαντινής εποχής μειώνει τη σημασία τους.  Η παραπάνω πρόταση έχει ως πρότυπό της το αρχαιολογικό πάρκο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου, που υπό τη μορφή ανασκαφικού μουσείου φιλοξενεί τα σημαντικότερα τμήματα που αποσπάστηκαν από τις ανασκαφές της Λεωφόρου Αμαλίας και του Συντάγματος, οι οποίες έγιναν στο πλαίσιο των εργασιών για το μετρό της Αθήνας.

Το στρατόπεδο Παύλου Μελά στην Θεσσαλονίκη

Όπως όμως είπε ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος, ο οποίος είναι σύμβουλος της  Αττικό Μετρό στα αρχαιολογικά ζητήματα, οι δύο σταθμοί - Βενιζέλος  και Αγίας Σοφίας - δεν έπρεπε καν να γίνουν! Γιατί από τη στιγμή που αποφασίστηκαν, το μέλλον των ευρημάτων ήταν σαφές. Εδώ να σημειώσουμε εξάλλου, ότι η εταιρεία Αττικό Μετρό ήταν ανένδοτη στην μετακίνηση ή στην κατάργηση των σταθμών. 

«Δεν θα έπρεπε να γίνουν ούτε ο σταθμός «Βενιζέλου» ούτε της «Αγίας Σοφίας», η απόσταση των οποίων μεταξύ τους δεν είναι ούτε 400 μ. Έγιναν όμως και η κατάργησή τους δεν συζητιέται. Και καθώς μόνον τμηματικά θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε in situ τις αρχαιότητες, η πιο ενδεδειγμένη λύση είναι να τις μεταφέρουμε στο σύνολό τους στο στρατόπεδο Παύλου Μελά», διευκρίνισε.

 «Από το 1999 ήδη αλλά και κυρίως το 2006 οι εισηγήσεις των Εφορειών Αρχαιοτήτων ήταν αρνητικές στη διαδρομή του μετρό από αυτά τα σημεία και προειδοποιούσαν για την  ύπαρξη σημαντικών αρχαιοτήτων αλλά δεν εισακούσθηκαν» επισήμανε μάλιστα χαρακτηριστικά η γενική γραμματέας κυρία Λίνα Μενδώνη. Έτσι, αν υπήρξαν  καθυστερήσεις, αυτές δεν οφείλονταν στους αρχαιολόγους, οι οποίοι ήξεραν για τα  αρχαία που θα βρεθούν και γι΄αυτό έκρουαν κώδωνα κινδύνου, πλην δεν εισακούσθηκαν.

Επιπλέον, στη χτεσινή συνεδρίαση, τα μέλη του ΚΑΣ γνωμοδότησαν υπέρ της μη διατήρησης των αρχαίων καταλοίπων που αποκαλύφθηκαν στον σταθμό «Δημοκρατία» του μετρό Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για 21 ταφές, μεταξύ των οποίων 4 πυρές, 12 λακκοειδείς τάφοι και τρεις εγχυτρισμοί, καθώς και ένας ταφικός βωμός, μια επιτύμβια στήλη και κάποιοι λάκκοι πιθεώνα, που ανήκουν σε διάφορες χρονολογικές περιόδους, από τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια ως τον 3ο και 4ο μ. Χ. αιώνα. Ωστόσο, το πιο αξιοσημείωτο εύρημα των ανασκαφών, τα αποτυπώματα ανθρώπινων πελμάτων και οπλών ζώων που σώζονται πάνω στο έδαφος, θα αποσπαστούν και θα μεταφερθούν.


Πηγή: Μ. Θερμού, Το Βήμα, Αγγελιοφόρος ΚΑΙ erroso