Ο Πόντος και η Συνθήκη Σεβρών - Αναφορά στα Δεκατέσσερα Σημεία του Wilson

Του Ν. Λυγερού

Στην Ελλάδα, πολλοί ασχολούνται με το ποντιακό, αλλά επί της ουσίας λένε ότι ασχολούνται επειδή εξετάζουν το όλο θέμα παραδοσιακά. Ο Πόντος όμως δεν είναι μόνο παράδοση και χορός, είναι μια περιοχή και μια πατρίδα. Το πρόβλημα είναι ότι οι διεκδικήσεις δεν ακολουθούν καμία ορθολογική στρατηγική και παραμένουν θεωρητικές. Ενώ υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να τις θεμελιώσουν και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Αν εξετάσουμε τη Συνθήκη Σεβρών του 1920, θα δούμε ότι περιγράφει με λεπτομέρειες τα νέα δεδομένα της εποχής και καθορίζει τι πρέπει να γίνει στο μέλλον όσον αφορά στα σύνορα και τις αλλαγές τους. Συνήθως εξετάζουμε αυτά τα σχήματα κάπως παθητικά δίνοντας σημασία στη Συνθήκη Λωζάννης του 1923, παραλείποντας βέβαια το γεγονός ότι η Τουρκία την παραβιάζει τουλάχιστον σε 18 άρθρα. Έτσι ο καθορισμός ακόμα και του ιστορικού Πόντου δεν αποτελεί μια γεωπολιτική πραγματικότητα ενώ αυτή υπάρχει.
Η λύση του προβλήματος υπάρχει στο σχέδιο Wilson, δηλαδή του Αμερικανού προέδρου. Διότι στις διαπραγματεύσεις δεν συζητήθηκαν μόνο θέματα πληθυσμών αλλά και ορίων. Πάνω στον χάρτη βλέπουμε ξεκάθαρα ότι η κατεχόμενη Θράκη θεωρείται ελληνική και το ίδιο για την περιοχή της Σμύρνης. Όμως για τον Πόντο έχει ενταχθεί στην Αρμενία σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά στην περιοχή της Τραπεζούντας έως την Κερασούντα. Βέβαια πρόκειται για τη Δυτική Αρμενία και όχι μόνο για την τωρινή Αρμενία. Κι ενώ υπάρχουν αυτά τα δεδομένα που δείχνουν τα βήματα που θα ακολουθήσουν, κανείς δεν κάνει μια ξεκάθαρη αναφορά σε αυτό το πλαίσιο. Ενώ η μελέτη των χαρτών της Συνθήκης Σεβρών δίνει λύσεις σε πολλά σημεία που αποτελούν εμπόδια για όσους αναρωτιούνται τι σημαίνει στρατηγική σκέψη.

Αναφορά στα Δεκατέσσερα Σημεία του Wilson

Του Ν. Λυγερού

Το δωδέκατο σημείο από τα Δεκατέσσερα Σημεία του Προέδρου Woodrow Wilson που έλαβε μάλιστα το βραβείο Nobel Ειρήνης το 1919 για όλες τις προσπάθειες του, έχει ως εξής:
XII. The Turkish portion of the present Ottoman Empire should be assured a secure sovereignty, but the other nationalities which are now under Turkish rule should be assured an undoubted security of life and an absolutely unmolested opportunity of autonomous development, and the Dardanelles should be permanently opened as a free passage to the ships and commerce of all nations under international guarantees.
Το δεύτερο μέρος αφορά τη Σύμβαση Montreux που θα υλοποιηθεί το 1936 με ισχύ έως το 1956 λόγω του Άρθρου 28. Το πρώτο μέρος είναι μια πολύ καθαρή αναφορά στο αρμενικό πρόβλημα και έμμεσα και στο ποντιακό. Μετά τις συζητήσεις στο Παρίσι για το αρμενοποντιακό μόρφωμα, όπου η Ελλάδα θεώρησε μέσω του Ελευθέριου Βενιζέλου ότι αυτό δεν θα ήταν ανθεκτικό, συνέχισε η προσπάθεια της αρμενοσύνης και μάλιστα προτάθηκε ακόμα και χάρτης που καθόριζε ουσιαστικά την περιοχή της Δυτικής Αρμενίας που μεγάλωνε την Αρμενία και ταυτόχρονα ενσωμάτωνε ένα μέρος του Πόντου και ειδικά για την περιοχή της Τραπεζούντας πράγμα το οποίο βέβαια δεν προκάλεσε καμία αντίδραση από την πλευρά της Ελλάδας. Αυτό σημαίνει ότι τότε η Ελλάδα ήδη έβλεπε αυτή την προσέγγιση μ’ έναν πρακτικό τρόπο και όχι μόνο θεωρητικό. Η αλλαγή φάσης έγινε στη συνέχεια με τον πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας που κατέληξε πρώτα στη Συνθήκη Καρς το 1921 και βέβαια στη Συνθήκη Λωζάννης το 1923. Αλλά αυτό το νοητικό σχήμα για τον Πόντο και την Αρμενία, παραμένει δυναμικό, γιατί οι διεκδικήσεις της Δυτικής Αρμενίας γίνονται όλο και πιο αποτελεσματικές στο γενικό πλαίσιο της αναδόμησης της κατάστασης.