Πολεμικό Ναυτικό και 4η FDI HN… η διάσταση της Κύπρου που δεν έχει διερευνηθεί

Το χθεσινό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο DP με αντικείμενο την ενεργοποίηση του δικαιώματος προαίρεσης (option) για την τέταρτη φρεγάτα FDI HN (Belharra) προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση. Είναι ένα θέμα που αυτονόητα ενεργοποιεί, σε θετική ή αρνητική κατεύθυνση, τα αντανακλαστικά όσων έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην ελληνική άμυνα και τα εξοπλιστικά προγράμματα. Προτού αναφερθούν κάποιες σκέψεις που αφορούν στην ερμηνεία αυτής της στάσης, διευκρινίζεται ότι βασικός λόγος του παρόντος σχολίου είναι η εξέταση μιας πρότασης που έπεσε στο τραπέζι της δημόσιας συζήτησης η οποία έχει πραγματικό ενδιαφέρον.

Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)

Είναι εμφανές, ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων διάκειται από θετικά έως πολύ θετικά στην εξοπλιστική συνεργασία με τη Γαλλία, με έμφαση τις φρεγάτες FDI και τα μαχητικά Rafale.

Η θετική «έλξη» που ασκεί στην πλειοψηφία των Ελλήνων η συνεργασία με τη Γαλλία μπορεί να ερμηνευθεί με βάση ψυχολογικές παραμέτρους που αφορούν συνολικότερα την ελληνική κοινωνία και τη διαχρονική εμπειρία της από την σχέση με τους Αμερικανούς.

Οι σχέσεις της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε ιστορικό υψηλό και όλα δείχνουν ότι βρίσκονται σε μια συνολικότερη διαδικασία επαναπροσδιορισμού, υπό την έννοια των αλλαγών που συντελούνται στο πλαίσιο που είχε τροφοδοτήσει τον αντιαμερικανισμό στο παρελθόν. Το φαινόμενο αυτό βασίστηκε στην ορθολογική πεποίθηση ότι η ψυχροπολεμική στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών είχε ως προτεραιότητα την Τουρκία. Ήταν η πρώτη γραμμή άμυνας απέναντι στην Σοβιετική Ένωση, έχοντας 1.700 χιλιόμετρα κοινά σύνορα. Όσο και να μην μας άρεσε, αυτή ήταν η πραγματικότητα…

Η Ελλάδα από την πλευρά της έπαιζε έναν ρόλο “στρατηγικού βάθους” για την Τουρκία, καθώς η Ατλαντική Συμμαχία αντιμετώπιζε στη στρατηγική της τις δυο χώρες ως έναν “ενιαίο αμυντικό χώρο”, κάτι επίσης λογικό από στρατιωτικής πλευράς. Εξίσου λογική και αναμενόμενη ήταν όμως και η ελληνική αρνητική ψυχολογική αντίδραση, ιδίως όταν υπάρχει ο καταγεγραμμένος ρόλος της Ουάσιγκτον σε τραυματικές εθνικές συλλογικές μνήμες, όπως η τουρκική εισβολή και κατοχή μέρους της Κύπρου.

Κατά συνέπεια, παρότι η διμερής σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ έχει υποστεί εμφανείς μεταλλάξεις προς το θετικότερο, τα προβλήματα παραμένουν και η ιστορική μνήμη εξακολουθεί να επηρεάζει αρνητικά, δικαίως, τον ψυχισμό των Ελλήνων. Σήμερα, ο εθισμός της αμερικανικής γραφειοκρατίας στο αφήγημα της αναντικατάστατης Τουρκίας, παρόλο που ο Ερντογάν με τη συμπεριφορά του έχει κάνει τα πάντα… για να τον καταπολεμήσει, παραμένει πολύ ισχυρό, εξακολουθώντας να προκαλεί αντιδράσεις.

Το βλέπουμε στην απέλπιδα προσπάθεια που καταβάλλει η κυβέρνηση Μπάιντεν να επαναφέρει με το ζόρι τον “σουλτάνο”, παρότι αυτός αντιστέκεται, μετατρέποντας τα πάντα σε ανατολίτικο παζάρι. Παρόλο που αυτή η κατάσταση λογικά θα έχει κάποια στιγμή ημερομηνία λήξης, η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να αισθάνεται ανασφάλεια και παρόλο που αντιλαμβάνεται ταυτόχρονα ότι η διμερής σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ έχει μετεξελιχθεί προς το θετικότερο για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα… Διότι δεν είναι και παράλογη η επιβίωση της πεποίθησης και ανησυχίας, ότι σε κάποια κρίσιμη στιγμή στο μέλλον η Ελλάδα δεν θα λάβει την υποστήριξη που θα περίμενε από μια χώρα που αποκαλείται εκατέρωθεν στρατηγικός σύμμαχος. Την κατάσταση αυτή επιδεινώνουν συζητήσεις που οπουδήποτε αλλού στον κόσμο θα θεωρούνταν παράλογες, όπως η αποστρατιωτικοποίηση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου.

Πρόκειται για μια «ιδέα» με την οποία φλερτάρει ανοικτά η Ουάσινγκτον, πάντα στο πλαίσιο της προαναφερθείσας εμμονής για την πάση θυσία επιστροφή της Τουρκίας στο συμμαχικό μαντρί. Τούτων δοθέντων, όσο και να προσπαθήσουν οι ΗΠΑ, θα έπρεπε να κατανοούν ότι μόνο αφελείς θα καθησυχάζονταν από τις αμερικανικές εγγυήσεις και δεν θα αναβίωναν φοβίες του παρελθόντος για το τι θα κάνουν οι ΗΠΑ την κρίσιμη στιγμή.

Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ
Επιστρέφοντας στο ζήτημα των FDI HN, θα πρέπει να προστεθεί το ότι -μέχρι στιγμής- οι Αμερικανοί δεν έχουν εμφανίσει κάποια ανταγωνιστική ναυτική σχεδίαση ώστε να δημιουργηθεί μια δυναμική ενίσχυσης των σχέσεων με την Ελλάδα και στον τομέα του Πολεμικού Ναυτικού. Η δε πρόσφατη ιστορία της προσπάθειας προώθησης ενός υποδεέστερου επιχειρησιακά πολεμικού πλοίου (MMSC) για την κάλυψη των ελληνικών αναγκών, σύμφωνα με την αξιολόγηση του ναυτικού επιτελείου, αποδεικνύεται ότι έκανε μεγάλη ζημιά και ενίσχυσε την καχυποψία.

Πλέον διακινείται επικοινωνιακά το αφήγημα ότι τα αποσυρόμενα αμερικανικά LCS (Littoral Combat Ships) είναι η μοναδική ελπίδα επίτευξης των οροφών που προβλέπονται από την Δομή Δυνάμεων (18 κύριες μονάδες επιφανείας). Πρόκειται για μια υπόθεση που θα μπορούσε να διευρύνει περαιτέρω τη ζημιά και δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ελαφρά τη καρδία…

Εάν υποτεθεί ότι το επιχείρημα είναι πως σε κάθε περίπτωση είναι εξ ορισμού καλύτερα πλοία από τις υπέργηρες ολλανδικές φρεγάτες “S” (Kortenaer), θα πρέπει να αξιολογηθούν και τα ακόλουθα: 1) Το πως ένα πλοίο αυτής της ηλικίας επιχειρεί ακόμα με μια ναυτική δύναμη σαν την ελληνική που δεν κάνει απλώς βόλτες στις θάλασσες της περιοχής, ενώ από την άλλη, ένα άλλο αποσύρεται με ελάχιστα χρόνια υπηρεσίας. 2) Ποιο είναι το κόστος υποστήριξης των πλοίων αυτών, καθώς αμερικανικές πηγές αναφέρουν ότι ήταν εξαιρετικά υψηλό. 3) Ποιο είναι το κόστος προμήθειας και αναβάθμισης του εντελώς ανεπαρκούς οπλισμού τους. 4) Εάν θα υπήρχε «επιδότηση» μιας τέτοιας προμήθειας και εμπλοκή της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας.

Αυτά είναι κομβικά θέματα που θα προσδιορίσουν το συνολικό κόστος επιχειρησιακής αξιοποίησης για το Πολεμικό Ναυτικό. Ουδείς έχει τάσεις μαζοχισμού να επιλέγει χωρίς λόγο πολεμικά πλοία που υπηρετούν περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες έναντι άλλων στο ένα τρίτο της ηλικίας τους. Εάν τα ανωτέρω δεν διευκρινιστούν πειστικά, είναι απλώς θέμα χρόνου το ξέσπασμα άλλης μιας εσωτερικής σύγκρουσης που θα αφήσει ως «προίκα» την ενίσχυση της αρνητικής προδιάθεσης απέναντι στις ΗΠΑ, τουλάχιστον στον ναυτικό τομέα.

Η ΚΥΠΡΟΣ ΔΕΝ ΚΕΙΤΑΙ ΜΑΚΡΑΝ…
Πάμε όμως και στην ουσία του σημερινού σχόλιου το οποίο βασίζεται στην αναφορά του κυπριακής καταγωγής πρέσβη ε.τ. Περικλή Νεάρχου, μιλώντας στον δημοσιογράφο Λάμπρο Καλαρρύτη, στην εκπομπή «Εμείς οι Έλληνες» στον ραδιοσταθμό «Παραπολιτικά». Πρότεινε, η χρηματοδότηση της τέταρτης φρεγάτας FDI HN να καταστεί αντικείμενο συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρου στο πλαίσιο του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου και να συν-χρηματοδοθεί. Όπως ανέφερε ο έμπειρος δημοσιογράφος στη συζήτηση, υπάρχει εξάλλου απόφαση συντονισμού στους εξοπλισμούς ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο, «για να υπάρχει μια γενικότερη συμπληρωματικότητα», ενώ υπάρχουν μερικά δισεκατομμύρια ευρώ στο ταμείο για τους εξοπλισμούς που αναμένουν την αξιοποίησή τους από τη Λευκωσία. Η τέταρτη FDI HN θα μπορούσε να είναι δεσμευμένη επιχειρησιακά στην ανατολική Μεσόγειο, καλύπτοντας και την Κύπρο.

Θα μπορούσαν όμως να προστεθούν και άλλες δυο παράμετροι. Η πρώτη είναι στρατιωτική: Η τέταρτη φρεγάτα FDI HN α μπορούσε και να συν-επανδρώνεται από Κύπριους αξιωματικούς που θα ενταχθούν και θα εκπαιδευθούν στο Πολεμικό Ναυτικό οι οποίοι με την εμπειρία που θα αποκτήσουν θα συμβάλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της κυπριακής ναυτικής ισχύος. Σε δεύτερη φάση, η συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου θα μπορούσε να επεκταθεί και στο πρόγραμμα των κορβετών, ένα πλοίο μεγέθους – εκτοπίσματος πιο κατάλληλο για τις σημερινές δυνατότητες της Κύπρου. Η δε αύξηση του αριθμού των πλοίων που θα ναυπηγηθούν σε περίπτωση κοινής παραγγελίας, θα μπορούσε να δικαιολογήσει ουσιαστική εμπλοκή και την ελληνικής ναυπηγικής βιομηχανίας με πολλαπλασιαστικά οικονομικά οφέλη για τον Ελληνισμό.

Υπάρχει όμως και η γεωπολιτική διάσταση. Συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας υπάρχει και μεταξύ Γαλλίας και Κύπρου, ενώ σχεδόν μόνιμα, μια γαλλική φρεγάτα, συνήθως FREMM, βρίσκεται στο νησί. Πόσο ισχυρό θα ήταν το γεωπολιτικό μήνυμα ενίσχυσης της κοινής στρατιωτικής – ναυτικής παρουσίας στο νησί της Αφροδίτης; Μήπως αυτή την προοπτική προσπαθεί να αποτρέψει ο Ερντογάν με τη γνωστή μέθοδο της εκτόξευσης απειλών και προέβη στις γνωστές δηλώσεις από τα Κατεχόμενα για τους ελληνικούς εξοπλισμούς;

Η γεωπολιτική παράμετρος όμως έχει και άλλη διάσταση. Αφορά στον ρόλο της γέφυρας που μπορεί να διαδραματίσει η Κυπριακή Δημοκρατία ανάμεσα στο Παρίσι και την Ιερουσαλήμ, καθώς οι διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Ισραήλ έχουν προβλήματα. Ωστόσο, οι Ισραηλινοί δεν ξεχνούν τον ρόλο της Γαλλίας στην εθνική τους επιβίωσή τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσοι γνωρίζουν τον καθοριστικό γαλλικό ρόλο στην απόκτηση τόσο πυρηνικής τεχνογνωσίας, όσο και ναυτικής ισχύος; Πεδίον δόξης λαμπρό λοιπόν.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, είναι η ανάγκη άσκησης της option για την τέταρτη HDI HN, καθώς επίσης και ανάληψης πρωτοβουλίας για τον συντονισμό των εξοπλιστικών πρωτοβουλιών ανάμεσα στην Αθήνα και τη Λευκωσία. Εκτός κι αν… νεκραναστήθηκαν δημοφιλείς σε μέρος της ελληνικής ελίτ απόψεις, που αντιμετώπιζαν την Κύπρο ως εμπόδιο στην εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

ΠΗΓΗ defence-point