Του Κώστα Ράπτη
Από τη μια, η συνέχιση της επιθετικής ρητορικής, η άνθηση των συνωμοσιολογικών σεναρίων στα μέσα ενημέρωσης και η αποστολή μηνυμάτων "επί του πεδίου".
Και από την άλλη, όμως, το άνοιγμα διαύλων, με την προσδοκία μιας αποκλιμάκωσης, ανάμεσα σε αυτούς ακριβώς που κατεξοχήν θα επωμιστούν το βάρος μιας μοιραίας κλιμάκωσης: τους υπουργούς Άμυνας. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε μια φάση λεπτή και αντιφατική, σε μια πραγματικά ακροβασία πάνω από την άβυσσο, όπως ακροβατική είναι και η θέση της Τουρκίας σε ένα διεθνές τοπίο ταχύτατα μεταβαλλόμενο, ιδίως στην ανατολική Μεσόγειο.
Παραβιάσεις και σενάρια συνωμοσίας
Η χθεσινή ημέρα ξεκίνησε με μια παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος UAV που εισήλθε στο FIR Αθηνών, χωρίς να καταθέσει σχέδιο πτήσης πάνω την Κανδελιούσσα της Νισύρου στα 19.000 πόδια, για να αναχαιτισθεί κατόπιν, κατά την πάγια πρακτική.
Συνεχίσθηκε με την αφομοίωση των όσων είχε δημοσιεύσει την προηγουμένη στην εφημερίδα "Μilliyet", ο αρθρογράφος Οζάι Σεντίρ περί συνεργασίας της ελληνικής πλευράς με Τούρκους στρατιωτικούς προσκείμενους στο δίκτυο του εξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα, Φετουλάχ Γκιουλέν, οι οποίοι φέρεται να παρέδωσαν στην Αθήνα τουρκικά επιχειρησιακά σχέδια για "επίθεση-αστραπή" εναντίον της ηπειρωτικής Ελλάδας, ώστε να αιφνιδιαστούν και παρακαμφθούν οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τα νησιά του Αιγαίου. Και μολονότι τα σχέδια στα οποία αναφέρεται το δημοσίευμα αναφέρονται ακριβώς σε πιθανές επιθετικές κινήσεις της Τουρκίας, αρκεί και μόνο η σύνδεση της ελληνικής πλευράς με το όνομα του (κατονομαζόμενου ως εγκεφάλου του αποτυχημένου τουρκικού πραξικοπήματος του 2016) Γκιουλέν, ώστε στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού αυτή να συνδεθεί με κάθε είδους καταχθόνιες προθέσεις κατά της Τουρκίας. Και πράγματι, το ίδιο δημοσίευμα κάνει λόγο στη συνέχεια για αμερικανικούς σχεδιασμούς ανατροπής του Ερντογάν, μέσω της πρόκλησης ελληνο-τουρκικού πολέμου. Στη γείτονα, καλλιέργεια κλίματος "πολιορκίας", δαιμονοποίησης της Ελλάδας και επίκλησης του δικαιώματος στην "αυτοάμυνα" καλά κρατεί.
Παζάρι μέσω απειλών
Από επίσημα χείλη, πάλι, οι τόνοι δεν είναι λιγότερο απειλητικοί. Η τουρκική πλευρά δεν θα μείνει σιωπηλή ούτε στο τραπέζι, ούτε επί του πεδίου απέναντι στους εξοπλισμούς Ελλάδας και Ελληνοκυπρίων, τόνισε ο Τούρκος αντιπρόεδρος Φουάτ Οκτάι σε μαγνητοσκοπημένο μήνυμά του προς συνέδριο για την ασφάλεια και συνεργασία στην ανατολική Μεσόγειο, το οποίο διεξήχθη σε πανεπιστημιούπολη της κατεχόμενης Κύπρου.
"Η Ελλάδα πρέπει να απαλλαγεί από τη στρατηγική τύφλωση το συντομότερο δυνατό. Η μάσκα της διπλωματίας που τους παρουσιάζει συνεχώς ως θύματα δεν εξυπηρετεί την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή" συνέχισε ο Οκτάι, καλώντας κάθε ενδιαφερόμενο τρίτο να "μην παίζει το παιχνίδι του διδύμου Ελλάδας και Ελληνοκυπρίων".
Από κάποιες απόψεις, η ομιλία του Τούρκου αντιπροέδρου έμοιαζε με εναρκτήρια κίνηση ενόψει μιας μεγάλης διευθέτησης στην ανατολική Μεσόγειο. Όμως οι τρεις όροι που έθεσε ως απαράβατους για τη σταθεροποίηση της περιοχής, διαβάζονται και ως τελεσίγραφο: αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών, επίλυση του Κυπριακού στη λογική των δύο κρατών και κατοχύρωση του τουρκο-λιβυκού μνημονίου (το οποίο "χάλασε το παιχνίδι της Ελλάδας"). Όλα αυτά διανθισμένα, εννοείται, με υπονοούμενες απειλές ανάληψης δράσης στη θάλασσα: "Δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι στις απόπειρες εκβιασμού και σφετερισμού που γίνονται με τις γεωτρήσεις σε αυτή την περιοχή. Θα προστατεύσουμε τα νόμιμα δικαιώματα τόσο της χώρας μας όσο και των φίλων μας μέχρι τέλους".
Ιστορική εξέλιξη
Τα ευρύτερα διεθνή συμφραζόμενα πιθανότατα εξηγούν και ένα ορισμένο άγχος από τουρκικής πλευράς, διότι αν κάτι κατεξοχήν σημάδεψε την εβδομάδα αυτή τις εξελίξεις ήταν η ανακοίνωση της επίτευξης, με αμερικανική μεσολάβηση, συμφωνίας ανάμεσα στον Λίβανο και το Ισραήλ για την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών τους και άρα την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου Κάνα και Kαρίς. Πρόκειται για συμφωνία από κάθε άποψη ιστορική, αν αναλογισθούμε ότι οι δύο χώρες βρίσκονται τεχνικά σε εμπόλεμη κατάσταση και ότι μέχρι πρότινος η λιβανική οργάνωση Χεζμπολλάχ απειλούσε με επιθέσεις εναντίον ισραηλινών ερευνών σε διαμφισβητούμενα ύδατα. Ωστόσο η τεράστια διεθνής ζήτηση για εναλλακτικές πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας (και η δραματική οικονομική κατάσταση του Λιβάνου) επιτάχυναν τις εξελίξεις, συμπληρώνοντας με μία κρίσιμη ψηφίδα το παζλ της οριοθέτησης δικαιοδοσιών στην ανατολική Μεσόγειο, απέναντι στο οποίο το ευφάνταστο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο φαντάζει ως ανορθογραφία.
Ο πραγματικός διάλογος διεξάγεται με τις ΗΠΑ
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει τη σημασία του, που δεν θα πρέπει ούτε να υποτιμηθεί, αλλά ούτε και να υπερτιμηθεί, το γεγονός ότι στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, οι υπουργοί Άμυνας των δύο χωρών, Νίκος Παναγιωτόπουλος και Χουλουσί Ακάρ είχαν την Πέμπτη 40λεπτη συνάντηση, συμφωνώντας να παραμείνουν σε επικοινωνία. Ωστόσο, θέση της ελληνικής πλευράς αποτελεί ότι όρο για την ανάπτυξη διαλόγου, πόσο μάλλον για την αναβάθμισή του σε πολιτικό επίπεδο, αποτελεί η εγκατάλειψη της ρητορικής των απειλών.
Αλλά ο κρισιμότερος διάλογος, αν μπορούμε να τον περιγράψουμε έτσι, παραμένει πάντα ο τουρκο-αμερικανικός. "Θετικό βήμα" και απόκρουση των "πιέσεων του ελληνικού λόμπι" χαρακτήρισε ο εξ απορρήτων του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, την απόφαση της Γερουσίας των ΗΠΑ να απαλείψει από το νομοσχέδιο του εξοπλιστικού προϋπολογισμού του 2023 δύο τροπολογίες που συναρτούσαν τη σχεδιαζόμενη πώληση 83 αναβαθμισμένων μαχητικών F-16 στην Τουρκία από την πιστοποίησή του ότι η κίνηση αυτή συνάδει προς το αμερικανικό εθνικό συμφέρον και την εξασφάλιση της μη παραβίασης του ελληνικού εναέριου χώρου.
Η ρήξη δεν είναι δυνατή
Ο εισηγητής των δύο τροπολογιών και πρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, Δημοκρατικός γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ δηλώνει ότι τίποτε δεν έχει τελειώσει και ο ίδιος θα συνεχίσει να αντιμάχεται την πώληση. Άλλωστε δεν είναι μόνο οι δικοί του στενοί δεσμοί με το αρμενικό, ελληνικό και ισραηλινό λόμπι που κινητοποιούν την αντίθεσή του, καθώς η καχυποψία έναντι της χώρας του Ερντογάν είναι πλέον δεδομένη στον λόφο του Καπιτωλίου. Η στάση των συναδέλφων του, ωστόσο, καθιστά σαφές ότι η επιθυμία για προώθηση του συγκεκριμένου εξοπλιστικού προγράμματος επικρατεί.
Παρά τη δυσφορία για την αυτονόμηση της Τουρκίας, η ρήξη δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή για τις ΗΠΑ και μάλιστα σε συνθήκες νέου ψυχρού πολέμου. Αυτές τις συνθήκες, εξάλλου, εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν προς όφελος της χώρας του, καλλιεργώντας τις σχέσεις του με τη Ρωσία και συνολικά τον ευρασιατικό χώρο. Και μόνο η προχθεσινή συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν (η τέταρτη σε τρεις μήνες) στην Αστάνα, όπου ο ένοικος του Κρεμλίνου πρότεινε τη δημιουργία και νέου αγωγού TurkishStream είναι χαρακτηριστική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου