Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, στον Τομέα Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης
Η Ινδία είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη χώρα, η οποία αναμένεται περίπου στα μέσα της τρέχουσας δεκαετίας να καταστεί η πολυπληθέστερη παγκοσμίως καθώς και η τρίτη ισχυρότερη οικονομική δύναμη μέχρι το 2050.
Λαμβάνοντας υπ’όψιν όλες τις παραμέτρους της γεωπολιτικής πραγματικότητας, έχει θέσει τους εξής στόχους εθνικής ασφαλείας:
α) τη διατήρηση αξιόπιστης αποτρεπτικής ικανότητας για την προστασία των εθνικών συμφερόντων
β) τη διασφάλιση της υπεράσπισης της εθνικής επικράτειας, του εναέριου χώρου, των θαλασσίων ζωνών, των εμπορικών δρόμων και του κυβερνοχώρου
γ) τη διατήρηση ενός ασφαλούς εσωτερικού περιβάλλοντος έναντι απειλών που θέτουν σε κίνδυνο την ενότητα και την ανάπτυξη
δ) την επέκταση και ενδυνάμωση της εποικοδομητικής συνεργασίας με άλλα κράτη για την προώθηση της περιφερειακής και παγκόσμιας ειρήνης και της διεθνούς σταθερότητας
Η διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας και η προστασία της εθνικής κυριαρχίας εξακολουθούν να συνιστούν στρατηγική πρόκληση για το Νέο Δελχί, το οποίο έχει προστριβές με δυο γειτονικά κράτη, το Πακιστάν και την Κίνα. Ινδία και Πακιστάν ερίζουν για το καθεστώς κυριαρχίας των επαρχιών του Κασμίρ και του Τζαμμού και έχουν οδηγηθεί τρεις φορές σε πόλεμο (1947, 1965, 1999) χωρίς οριστική διευθέτηση του ζητήματος. Η Ινδία κατηγορεί το Πακιστάν τόσο για παραβιάσεις της εκεχειρίας όσο και για τη χρηματοδότηση και στήριξη τρομοκρατικών ομάδων που δρουν στις υπό ινδική διοίκηση περιοχές.
Παράλληλα, Ινδία και Κίνα διαφωνούν για την διευθέτηση των μήκους 3.500 χλμ. συνόρων τους (Γραμμή Πραγματικού Ελέγχου). Η τελευταία μικρής κλίμακας σύγκρουση έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 2020 στην κοιλάδα του ποταμού Galwan που κατέληξε στο θάνατο τουλάχιστον 20 Ινδών και 4 Κινέζων στρατιωτών.
Απότοκο των συνοριακών διαφορών είναι η αναγκαιότητα διατήρησης ισχυρής αποτρεπτικής ικανότητας για την υπεράσπιση των στρατηγικών συμφερόντων και της εθνικής κυριαρχίας. Κομβικό πυλώνα αποτροπής της Ινδίας συνιστούν τα τριαδικά συστήματα πυρηνικών (βομβαρδιστικά, υποβρύχια, πύραυλοι).
Βασικά στοιχεία του πυρηνικού δόγματος, το οποίο παρουσιάστηκε το 2003, είναι η διατήρηση αξιόπιστης ελάχιστης αποτρεπτικής ικανότητας, η αρχή της μη πρώτης χρήσης, σύμφωνα με την οποία πυρηνικά όπλα θα χρησιμοποιηθούν μόνο ως απάντηση σε πυρηνική επίθεση, η μη χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον μη πυρηνικών κρατών εκτός από την περίπτωση που η χώρα δεχθεί επίθεση από βιολογικά ή χημικά όπλα, καθώς και η μαζική πυρηνική απάντηση σχεδιασμένη ώστε να επιφέρει μεγάλη ζημιά σε περίπτωση που δεχθεί πυρηνικό πλήγμα.
Οι δοκιμές των πυραύλων Agni-P (εμβέλειας 1.000-2.000 χλμ.) και των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων Agni-V (εμβέλειας άνω των 5.000 χλμ.) ερμηνεύεται από ορισμένους αναλυτές ως πιθανή μετατόπιση από την ελάχιστη αποτροπή προς μια τακτική αντίρροπης δύναμης (counterforce), γεγονός που ενισχύει την αποτροπή αλλά αυξάνει ταυτοχρόνως και το ρίσκο.
Εξαιτίας της αδήριτης ανάγκης διατήρησης υψηλού βαθμού επιχειρησιακής ετοιμότητας, έχει δημιουργηθεί το δόγμα Cold Start, το οποίο προβλέπει τη γρήγορη ανάπτυξη στρατευμάτων στα δυτικά σύνορα και σε πακιστανικό έδαφος καθώς και τη διενέργεια επιθετικών επιχειρήσεων εντός 48 ωρών σε περίπτωση σύγκρουσης ή ασύμμετρης επίθεσης που έχει χρηματοδοτηθεί από το Πακιστάν.
Το εν λόγω δόγμα αναπτύχθηκε μετά τη σημαντική καθυστέρηση στην κινητοποίηση δυνάμεων στη Γραμμή Ελέγχου του Κασμίρ κατά την επιχείρηση Parakram, η οποία ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2001, ύστερα από τη διενέργεια τρομοκρατικών επιθέσεων στο ινδικό κοινοβούλιο και στο Νομοθετικό Συμβούλιο του Κασμίρ και του Τζαμμού, τις οποίες η ινδική πλευρά καταλόγισε σε τρομοκρατικές ομάδες που υποστηρίζονταν από τις πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες.
Η ενίσχυση, με απώτερο στόχο την αυτάρκεια στον αμυντικό τομέα και την επίτευξη τεχνολογικής ανεξαρτησίας ως το 2035, αποτελεί εκπεφρασμένο στρατιωτικό στόχο. Η Ινδία αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο εισαγωγέα αμυντικού εξοπλισμού παγκοσμίως με κύριους προμηθευτές τη Ρωσία (49%), τη Γαλλία (18%) και το Ισραήλ (13%) για την περίοδο 2016-2020. Μέχρι το 2025, προσβλέπει στην παραγωγή εγχώριου αμυντικού εξοπλισμού αξίας $26 δισ. Παράλληλα, προχωρά σε μεταρρυθμίσεις στη δομή διαχείρισης άμυνας. Στις αλλαγές περιλαμβάνονται η δημιουργία ολοκληρωμένης ομάδας μάχης (Integrated Battle Group), η αναδιοργάνωση και ανασυγκρότηση του αρχηγείου στρατού, και η δημιουργία tri-service agencies για το διάστημα, τις ειδικές δυνάμεις και τον κυβερνοπόλεμο.
Η διατήρηση των ισορροπιών στον Ινδοειρηνικό, ο οποίος καθίσταται πεδίο στρατηγικού ανταγωνισμού, αποτελεί ζωτικής σημασίας ζήτημα για την Ινδία. Προς τούτο, έχει εκπονήσει τα σχέδια SAGAR (Security and Growth for All in the Region) και Indo-Pacific Oceans Initiative που αποσκοπούν σε έναν ελεύθερο, ανοιχτό, συμπεριληπτικό και ειρηνικό Ινδοειρηνικό, στην ασφάλεια και ανάπτυξη όλων των κρατών της περιοχής, και στη δημιουργία μιας περιφερειακής αρχιτεκτονικής βασισμένης σε κανόνες.
Το Νέο Δελχί είναι ιδιαιτέρως επιφυλακτικό ως προς την παρουσία και το ρόλο εξωτερικών δυνάμεων στην περιοχή. Η μεγαλύτερη ανησυχία του, η οποία καθορίζει σε σημαντικό βαθμό και την περιφερειακή στρατηγική του, είναι η περικύκλωση από την Κίνα μέσω του Δρόμου του Μεταξιού (Belt & Road Initiative), της δημιουργίας του «κολιέ μαργαριταριών» μέχρι τα στενά του Ορμούζ και των βαλλιστικών πυραύλων στο οροπέδιο του Θιβέτ.
Παράλληλα, βρίσκεται αντιμέτωπη με εσωτερικές προκλήσεις. Σε αυτές συγκαταλέγονται ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων που διεξάγει το Πακιστάν στις επαρχίες Kashmir και Jammu, οι ανταρσίες στα βορειοανατολικά, κυρίως στη Manipur, ο αριστερός εξτρεμισμός στην κεντρική Ινδία, που επηρεάζει την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την οικονομική ανάπτυξη, το οργανωμένο έγκλημα και η παράνομη μετανάστευση.
Η εύθραυστη κατάσταση στο Αφγανιστάν και η υποστήριξη του Πακιστάν σε τρομοκρατικές οργανώσεις θεωρούνται απειλή για την μεταφορά και την εξάπλωση ριζοσπαστικών και εξτρεμιστικών ιδεολογιών στη χώρα, ιδίως στη νεολαία, έχοντας ως κύριο στόχο να πλήξει την εσωτερική ενότητα και σταθερότητα.
Τα τελευταία χρόνια, η Ινδία επιζητεί να αυξήσει την περιφερειακή στρατηγική επιρροή της και το αποτύπωμά της στο διεθνές σύστημα. Μετά την εκλογή του Naredna Modi στη θέση του πρωθυπουργού, έχει υιοθετηθεί ένα μοντέλο ενεργητικής διπλωματίας, το οποίο προκρίνει ένα ευρύ πλέγμα συμμαχιών.
Επιθυμώντας επαφές με όλες τις μεγάλες δυνάμεις, η Ινδία διατηρεί συμμαχίες τόσο με τη Ρωσία όσο και με τις ΗΠΑ. Η στενή συνεργασία με τη Μόσχα επεκτάθηκε έτι περαιτέρω το Δεκέμβριο του 2021 μέσω της υπογραφής 28 νέων συμφωνιών. Η επιθυμία αποφυγής διάρρηξης των διμερών σχέσεων τεκμαίρεται και από το γεγονός ότι η Ινδία απέχει από ψηφίσματα στον ΟΗΕ στα οποία καταδικάζεται η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Από την έναρξη του πολέμου, μάλιστα, έχει αυξήσει τις εισαγωγές ρωσικών ενεργειακών πόρων προκειμένου να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της.
Από την άλλη, παρατηρείται αναζωογόνηση των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Κομβική παράμετρος της στρατηγικής των δυο χώρων είναι η συναντίληψη σχετικά με την ανάγκη διατήρηση του status quo στην περιοχή του Ινδοειρηνικού. Η Ουάσιγκτον θεωρεί την Ινδία ένα σημαντικό παίκτη για τον περιορισμό της Κίνας και για τη διατήρηση της θέσης της ίδιας στην περιοχή. Η ιδιαίτερη σημασία που αποδίδουν οι ΗΠΑ στο ρόλο της Ινδίας ως παράγοντα ανάσχεσης της περαιτέρω επέκτασης της Κίνας στην περιοχή αποτελεί το κύριο παράγοντα απουσίας αντίδρασης τόσο για την προμήθεια του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από το Νέο Δελχί όσο και για την αποχή του από την ψηφοφορία καταδίκης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
Η ενίσχυση των ινδοαμερικανικών σχέσεων πραγματοποιείται και μέσω της εμβάθυνσης της αμυντικής και εμπορικής συνεργασίας με το Ισραήλ, στενού συμμάχου των ΗΠΑ. Ήδη έχει εκπονηθεί ένα δεκαετές σχέδιο διμερούς αμυντικής συνεργασίας.
Παρά τις συνοριακές διαφορές και την ανησυχία για τον αυξανόμενη περιφερειακή παρουσία του Πεκίνου, οι δίαυλοι επικοινωνίας Ινδίας-Κίνας παραμένουν ανοιχτοί. Οι εμπορικές σχέσεις παραμένουν αλώβητες, με το διμερές εμπόριο να καταγράφει ιστορικό ρεκόρ το 2021 ξεπερνώντας τα $100 δις.
Επίσης, η Ινδία συμμετέχει σε πολυμερή σχήματα συνεργασίας που προωθούν τη συνεργασία, την περιφερειακή σταθερότητα και ανάπτυξη όπως η ASEAN, το τετραμερές σχήμα Quad, ανάχωμα στην περαιτέρω επέκταση της Κίνας στην περιοχή του Ινδοειρηνικού, και στο προσφάτως δημιουργηθέν τετραμερές forum ΗΠΑ-ΗΑΕ-Ισραήλ-Ινδία.
Παράλληλα, οι σχέσεις με τον αραβικό κόσμο αναπτύσσονται, με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου να αποτελεί σημαντικό εμπορικό εταίρο της. Το τελευταίο διάστημα έχει ενισχύσει τις σχέσεις με τα ΗΑΕ, με τα οποία έχει συνάψει στρατηγική συνεργασία. Κύριο μέλημα είναι η αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων ασφαλείας και η εξασφάλιση της υποστήριξης του αραβικού κόσμου στο θέμα του Κασμίρ, κάτι που έχει επιτύχει και λόγω των τεταμένων σχέσεων αρκετών αραβικών κρατών με το Πακιστάν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου