Περίπου στις 01:30 π.μ. (τοπική ώρα Βαγδάτης) στις 03 Ιανουαρίου 2020, το αυτοκίνητο που μεταφέρει τον Ιρανό Στρατηγό (Major General) Qasem Soleimani εκρήγνυται και καταστρέφεται ολοσχερώς, σκοτώνοντας ακαριαία όλους τους επιβαίνοντες.
Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2019, δύο διυλιστήρια πετρελαίου τα οποία βρίσκονται στην ενδοχώρα της Σαουδικής Αραβίας αναγκάζονται να διακόψουν την παραγωγή τους. Μερικούς μήνες πριν άγνωστα ιπτάμενα ίχνη παραβιάζουν συνεχώς τον ελληνικό εναέριο χώρο (ουσιαστικά μέχρι την εισαγωγή σε υπηρεσία συστήματος counter-UAV).
Γράφει ο Σώζων Α. Λεβεντόπουλος
Τι κοινό μπορεί να έχουν όλες αυτές οι περιπτώσεις; Όλες έχουν πραγματοποιηθεί από Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα ή Unmanned Aerial Vehicles ή κοινώς UAVs. Ήδη από τις επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη και πρόσφατα στο Nagorno-Karabakh και στις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, διαφαίνεται ότι τα κάθε λογής UAVs χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο, διαμορφώνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα νέο περιβάλλον απειλών.
Η δημιουργία μη-επανδρωμένων αεροσκαφών δεν είναι κάτι νέο. Για την ακρίβεια, πηγαίνει πίσω στις αρχές του 1990 με την εισαγωγή διαφόρων προτύπων, κυρίως ως στόχων για την εκπαίδευση των χειριστών των ΑΑΑ όπλων των πλοίων. Έτσι, για να ικανοποιηθούν οι σχετικές απαιτήσεις συμβατικά Α/Φ μετατράπηκαν σε τηλεχειριζόμενα.
Ένα από τα πλέον επιτυχημένα αρχικά παραδείγματα είναι το de Havilland Queen Bee (μετατροπή του γνωστού Tiger Moth), στο οποίο οφείλεται και η χρήση του όρου drone (για να φρεσκάρουμε τα αγγλικά, η λέξη drone μεταφράζεται στα ελληνικά ως «αρσενική μέλισσα» ή αλλιώς κηφήνας, και ουσιαστικά περιέγραφε μια αντίστοιχη αποστολή, ο κηφήνας πετάει ψάχνοντας τη βασίλισσα και μόλις τη βρει… ουσιαστικά πεθαίνει!).
Αν και η λέξη drone είναι αυτή που έχει επικρατήσει συλλογικά, πλέον χρησιμοποιείται περισσότερο για τα εμπορικού τύπου παραδείγματα. Σε στρατιωτικές εφαρμογές έχει επικρατήσει ο όρος Unmanned Aerial Vehicle για το αερόχημα και Unmanned Aerial System, για το σύνολο του σχετικού συστήματος.
Ένας ακριβής ορισμός για το τί είναι ένα UAV παρέχεται στο Joint Publication 1-02 – DoD Dictionary, όπου ένα UAV περιγράφεται ως ένα αερόχημα (aerial vehicle) το οποίο χρησιμοποιεί κινητήρα (powered) και το οποίο δεν μεταφέρει ανθρώπινο χειριστή, χρησιμοποιεί δε αεροδυναμική για τη δημιουργία της απαραίτητης άντωσης (vertical lift – άρα εξαιρούνται τα μπαλόνια) και το οποίο μπορεί να πετάει είτε αυτόνομα είτε μέσω ραδιοζεύξης.
Επιπρόσθετα μπορεί να είναι αναλώσιμο ή επανακτήσιμο/επαναχρησιμοποιήσιμο και δύναται να μεταφέρει φορτίο (φονικό ή μη). Ο παραπάνω ορισμός ξεκαθαρίζει ότι βαλλιστικοί πύραυλοι (δεν χρησιμοποιούν αεροδυναμική για ώση), cruise missiles (πύραυλοι κρουζ οι οποίοι σύμφωνα με τον ορισμό θα μπορούσαν δυνητικά να θεωρηθούν UAVs, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να ανακτηθούν ενώ τα πυρομαχικά αντί να φέρονται επί του οχήματος, είναι ενσωματωμένα στη δομή του), και βλήματα πυροβολικού ΔΕΝ θεωρούνται UAVs.
Ένα άλλο «σκοτεινό σημείο» είναι η κατηγοριοποίηση των UAVs. Ανάλογα με τον οργανισμό που τα κατηγοριοποιεί, υπάρχουν Type I, II, III ή HALE/MALE, κλπ., και για να γίνουν τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα, υπάρχουν στρατηγικά, τακτικά, drones, κλπ. Στον παρακάτω πίνακα γίνεται μια προσπάθεια συγκερασμού όλων των διαφορετικών κατηγοριών:
Σημειώνεται επίσης, ότι τυπικά μιλάμε για Unmanned Aerial Systems, τα οποία πέρα από τα UAV περιλαμβάνουν τον (ή τους) σταθμό ελέγχου, το φορτίο (για παράδειγμα κάμερες ή ραντάρ), το πλήρωμα (human element), τα όπλα, της επικοινωνίες, την υποστήριξη σε όλο τον κύκλο ζωής και για όλες τις αποστολές, ενώ το U.S. DoD συμπεριλαμβάνει και τους οπλίτες στο έδαφος, η αποστολή των οποίων υποστηρίζεται από το UAV.
Ένα από τα πλέον κρίσιμα σημεία του συστήματος είναι οι επικοινωνίες. Συνήθως, αυτές είναι είτε Line-Οf-Sight (LOS) είτε Beyond Line-Of-Sight (BLOS), με τις τελευταίες να αφορούν σχεδόν αποκλειστικά δορυφορικές επικοινωνίες. Επίσης, οι δεύτερες είναι και οι πλέον «ανθεκτικές» σε παρεμβολή/παραπλάνηση, χωρίς να είναι όμως άτρωτες. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικού τύπου drone δεν διαθέτει καμία πρόβλεψη ασφάλειας/ανθεκτικότητας έναντι επιθέσεων ηλεκτρονικού πολέμου ή κυβερνο-επιθέσεων. Από την άλλη, δεν είναι αδύνατη η μετατροπή ενός πολιτικού τύπου drone σε hack-proof.
Γιατί UAV; Αυτή είναι μια ερώτηση η οποία έχει απαντηθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αρχικά, τα UAVs κλήθηκαν να απαντήσουν στις λεγόμενες 3D αποστολές, Dull, Dirty, Dangerous. Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά κάθε μια:
The Dull. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία (1999) τα πληρώματα των βομβαρδιστικών B-2A Spirit έπρεπε να υπομείνουν αποστολές που είχαν διάρκεια άνω των 30 ωρών. Αν και υπήρχε και 3ο μέλος στη σύνθεση του πληρώματος, έγινε γρήγορα φανερό ότι η βέλτιστη σύνθεση θα ήταν με δυο διμελή πληρώματα, και αυτό για αποστολές που δεν θα ξεπερνούσαν τις 40 ώρες.
Ακόμα και έτσι υπήρχε ο κίνδυνος το πλήρωμα να μην μπορεί να αντεπεξέλθει επαρκώς σε μια κατάσταση κινδύνου ή σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό σκέλος. Σε αντιδιαστολή, τα πληρώματα των MQ-1 κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ «πετούσαν» τετράωρες αποστολές σε συνεχείς βάρδιες.
The Dirty. Αυτές συμπεριλαμβάνουν αποστολές συλλογής πυρηνικών ή/και βιολογικών δειγμάτων. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 επανδρωμένα F-84 της U.S. Air Force πετούσαν αποστολές συλλογής δειγμάτων από πυρηνικές δοκιμές. Για την «ασφάλειά» τους οι χειριστές πετούσαν φορώντας ειδικές στολές με μόλυβδο που ζύγιζαν πάνω από 30 κιλά. Ακόμα και έτσι, αρκετοί χειριστές είτε πέθαναν όταν παγιδεύτηκαν από αυτές τις στολές σε ατυχήματα, ή λόγω έκθεσής τους σε μεγάλα ποσοστά ραδιενέργειας.
The Dangerous. Στις 01 Μαΐου 1960, το U-2 που πετούσε ο Francis Gary Powers καταρρίπτεται πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, με τον Powers να συλλαμβάνεται και αργότερα (αφού οι Σοβιετικοί είχαν αφήσει τους Αμερικανούς να εκτεθούν) να περνάει από δίκη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι επανδρωμένες αποστολές αναγνώρισης πάνω από την Σοβιετική Ένωση να διακοπούν. Πέραν από το συγκεκριμένο επεισόδιο, οι εικόνες από τη σύλληψη (το λιγότερο) χειριστών Α/Φ είναι από αυτές που θα λέγαμε ότι «παίζουν πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων».
Η Απειλή! Τα UAVs πλέον έχουν βρει το δρόμο τους (αλλά και τη θέση τους) στα επιχειρησιακά δόγματα των περισσότερων στρατών στον κόσμο. Τα UAVs μπορούν να παραμείνουν για ολόκληρες ώρες πάνω από την περιοχή του στόχου, σε τέτοια ύψη που ο τελευταίος ενδεχόμενα δεν έχει καν την δυνατότητα αντιμετώπισης. Ακόμα και αν ισχύει το αντίθετο, τα UAV δεν απαιτείται να «εισέλθουν» στον εχθρικό εναέριο χώρο.
Το μεγάλο ύψος πτήσης τους, επιτρέπει να «βλέπουν» βαθιά μέσα στην επικράτεια του αντιπάλου, είτε στην περίοδο της ειρήνης, είτε σε περιόδους κρίσης/έντασης. Ειδικά στις τελευταίες, ακόμα και αν κάποιο (ή κάποια) από αυτά καταρριφθούν ο «αντίπαλος» μπορεί να ισχυριστεί μηχανικό πρόβλημα, ή παρεμβολή ή ατύχημα, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες μιας ανεπιθύμητης κλιμάκωσης.
Οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία κατέδειξαν ότι δεν απαιτείται ο εχθρός να διαθέτει στρατιωτικού τύπου συστήματα πολλών εκατομμυρίων, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει απλά πολιτικού τύπου αντίστοιχα, ειδικά σε μικρές αποστάσεις ή σε αστικό περιβάλλον. Επίσης, τρομοκρατικές οργανώσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν αντίστοιχα συστήματα για να διαταράξουν τις αεροπορικές επιχειρήσεις ενός πολιτικού αεροδρομίου για παράδειγμα, ή για να προκαλέσουν ζημίες σε κρίσιμες εγκαταστάσεις (ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, ή ένα διυλιστήριο πετρελαίου) με σημαντικές επιπτώσεις.
Μια άλλη παράμετρος είναι ότι συστήματα UAV μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αποστολές κορεσμού της αεράμυνας, αλλά και για να «οδηγήσουν» την τελευταία στην ενεργοποίησή της και στην «σπατάλη» κατευθυνομένων βλημάτων (Κ/Β), χωρίς η κύρια αεροπορική δύναμη να εμπλακεί. Ενδεχόμενα τα UAV να είναι τα επόμενα μέσα επιλογής σε επιχειρήσεις SEAD/DEAD (Suppression/Destruction of Enemy Air Defenses) ακόμα και αν η τελευταία έχει δημιουργήσει «πλέγματα» οπλικών συστημάτων.
Ένα σχετικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον σχετικό παράδειγμα είναι η επιχείρηση Mole Cricket 19 η οποία σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, ενάντια στο συριακό δίκτυο αεράμυνας που είχε αναπτυχθεί (σε συνεργασία με τους Σοβιετικούς) στην κοιλάδα Μπεκαά (Beqaa Valey). Το αποτέλεσμα ήταν η σχεδόν –ολοσχερής– καταστροφή των επίγειων συστημάτων αεράμυνας.
Το μέλλον! Ουσιαστικά δύο είναι οι κύριοι πυλώνες στους οποίους εστιάζονται οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού: στην αυτονομία και στις ασφαλείς επικοινωνίες. Ειδικά για το πρώτο πυλώνα, οι σχετικές εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), στην ανάλυση μεγάλων δεδομένων (Big Data) και στην μηχανική μάθηση (Machine Learning) καταδεικνύουν ότι τα μελλοντικά συστήματα θα μπορούν να απολαμβάνουν μια αρκετά μεγάλη αυτονομία.
Για την ακρίβεια, τα περισσότερα θέματα που αντιμετωπίζονται αυτή τη στιγμή δεν αφορούν την τεχνολογία αυτή καθαυτή, αλλά τις επιπτώσεις από την εφαρμογή της. Πόσο ηθικό άραγε είναι να αφήσουμε την «επιλογή» ποιος και αν θα πεθάνει, σε μια μηχανή. Μήπως είμαστε αρκετά κοντά στη δική μας Ημέρα της Κρίσης, την “Judgment Day”. Ένα άλλο θέμα το οποίο εκτιμάται ότι θα μας απασχολήσει στο μέλλον, είναι η δυνατότητα κατασκευής και συναρμολόγησης των UAV (τουλάχιστον Micro/Mini) επί του πεδίου μέσω 3D printing.
Εάν αυτή η δυνατότητα μετουσιωθεί, τότε σημαίνει ότι τα επίγεια συστήματα αεράμυνας θα πρέπει να αντιμετωπίσουν «κύματα» από δεκάδες ή και εκατοντάδες UAVs τα οποία θα πετούν συνεργατικά ενώ δεν αποκλείεται να έχουν και αυτόνομη δυνατότητα ελιγμών.
Η αντιμετώπιση! Ένα από τα βασικά σημεία για την αντιμετώπιση της απειλής των UAV όπως αυτή έχει ήδη διαμορφωθεί, αλλά και πρόκειται να διαμορφωθεί στο μέλλον σχετίζεται ευθέως με την αλλαγή δόγματος. Είναι φανερό, ότι τα υπάρχοντα συστήματα αεράμυνας δεν είναι σχεδιασμένα για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης απειλής, ειδικά αν αυτή συνδυαστεί με επίγεια συστήματα βαλλιστικών πυραύλων και στοχευμένες αποστολές αεροσκαφών (ειδικά αν τα τελευταία είναι STEALTH).
Επομένως, συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, κυβερνοεπιθέσεων, και κατευθυνόμενης ενέργειας, σε συνδυασμό με συμβατικά συστήματα Α-Α άμυνας θα πρέπει να ενσωματωθούν σε ένα «σύστημα συστημάτων» (system of systems) το οποίο θα μπορεί να αναλύει στο μικρότερο δυνατό χρόνο την εναέρια κατάσταση και να κατευθύνει το κατάλληλο μέσο, ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. Θα ακολουθήσει προσεχώς ανάλυση εστιασμένη στην τουρκική απειλή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου