Η ”Ψηφιδωτή” Μακεδονία

Προσπαθώντας να αναδείξουμε την Ελληνικότητα της Μακεδονίας , μάθαμε προχείρως να παπαγαλίζουμε μερικούς πολέμους του Μ.Αλέξανδρου , αναφερθήκαμε σε μερικά γλωσσικά και θρησκευτικά συμβάντα που όντως καταδεικνύουν την ελληνικότητα του Μακεδονικού Βασιλείου και αφήσαμε εκτός την σπουδαιότερη απόδειξη που είναι η τέχνη των Μακεδόνων.

Γράφει ο Ιωσήφ Τσιμισκής

Τα ψηφιδωτά τόσο της Ολύνθου, όσο και της Πέλλας είναι μια μοναδική και αντιπροσωπευτική μορφή τέχνης που έχει να παρουσιάσει η Μακεδονία. Κανείς όμως και σχεδόν ποτέ δεν ασχολείται με αυτήν την θαυμάσια τεχνοτροπία που ασφαλώς προσδίδει την ελληνικότητα των καλλιτεχνών της.

Τα θέματα των ψηφιδωτών προέρχονται από την Οδύσσεια του Ομήρου και την Αρχαία Ελληνική Μυθολογία, συνεπώς ο λογικός ειρμός της σκέψης μας δεν μπορεί να μας οδηγήσει πουθενά αλλού πάρα στο ότι οι καλλιτέχνες και δημιουργοί των έργων αυτών είναι κάποιοι οι οποίοι γνωρίζουν τόσο Όμηρο όσο και τον Βελλερεφόντη.

Ο καθηγητής Ανδρόνικος αναφερόμενος στο θέμα τονίζει ότι το ψηφιδωτό του Βελλερεφόντη πλαισιωμένο από μαίανδρο και βλαστόσπειρες, αποτελεί μία μοναδική σύνθεση που προσαρμόζεται στο κυκλικό σχήμα του κέντρου στο δωματίου ενός σπιτιού. Με τη διχρωμία του, λευκές ψηφίδες για την παράσταση κυανόμαυρες για το βάθος και με το κυκλικό του σχήμα δίνει την εντύπωση ερυθρόμορφης παράστασης σε εσωτερικό κύλικα. Το ψηφιδωτό απεικονίζει ένα θέμα που θα έχει μακρότατη ιστορία και στον ελληνικό, αλλά και στον χριστιανικό κόσμο. Ο ήρωας Βελλερεφόντης καβάλα στον Πήγασο ετοιμάζεται να χτυπήσει τη μυθική Χίμαιρα, όπως ο Άγιος Γιώργης θα χτυπήσει τον Δράκοντα.

Σε μια βίλα, που από μιαν επιγραφή ενός ψηφιδωτού ονομάστηκε η « Βίλλα της Αγαθής Τύχης» βρέθηκαν πολλά και καλά διατηρημένα ψηφιδωτά. Στον ανδρώνα ένα μεγάλο ψηφιδωτό με παράσταση Διονύσου και μαινάδων, στο κατώφλι αντωποί Πάνες, στον προθάλαμο του ανδρώνα ένα άλλο με παράσταση Αχιλλέα. Το ψηφιδωτό του Διονύσου αποτελείται από μια πολυπρόσωπη σύνθεση, που καλύπτει ολόκληρο τον ορθογώνιο χώρο του δωματίου. Στο μέσο εικονίζεται ο Διόνυσος επάνω σε άρμα που σέρνουν δύο πάνθηρες, τα ιερά ζώα του θεού, ενώ ένας μικρός φτερωτός έρωτας πετά επάνω από τα ζώα και κρατά στο χέρι του κάτι που πρέπει να είναι βουκέντρα. Γύρω από τον κεντρικό χώρο υπάρχει μια συνεχής ζωφόρος που εικονίζει τους συνοδούς του Διονύσου, χορεύουσες μαινάδες, ένα σάτυρο και ένα Πάνα.

Το ψηφιδωτό της Αρπαγής της Ελένης (Φωτογραφία) αποτελεί μια μεγαλειώδη αληθινά σύνθεση, και είναι κρίμα ότι έχει υποστεί αρκετές καταστροφές. Αριστερά εικονίζεται τέθριππο με τον ηνίοχο όρθιο και έτοιμο να αφήσει τα άλογα του να χυθούν προς τα εμπρός μόλις ανέβει στο άρμα ο αναβάτης του, προς τον οποίο στρέφει με αγωνία το πρόσωπό του. Αυτού, του αναβάτη, η μορφή είναι αρκετά κατεστραμμένη,  διακρίνουμε ωστόσο πως είναι νέος και έχει αρπάξει και κρατά στην αγκαλιά του μία νέα κόρη, που με απεγνωσμένη προσπάθεια, απλώνει τα χέρια της προς την ακραία δεξιά μορφή,  τούτη απλώνει με τη σειρά της το δεξί χέρι προς την αρπαγμένη κόρη, αλλά φαίνεται καθαρά η απελπισία στο πρόσωπο της που δεν έχει καμιά δυνατότητα να βοηθήσει τη νέα φίλη της που κινδυνεύει.

«Ο Καντίνσκυ δεν είναι ο πατέρας της αφηρημένης ζωγραφικής».

Υπάρχει και ένα ψηφιδωτό του Διονύσου πάνω στον Πάνθηρα που είναι μοναδικό. Ο καθηγητής Ρόμπινσον, ο οποίος έκανε την ανασκαφή χαρακτηριστικά σημειώνει: « Υπάρχει ένα μοναδικό ψηφιδωτό που πρέπει να αναφερθεί ειδικότερα επειδή είναι ένα opus prae – barbaricum και παραβιάζει όλους τους ελληνικούς κανόνες του ρυθμού και της συμμετρίας. Είναι μια τέχνη απελευθερωμένη από τη λογική, ίσως καμωμένη από κάποιον ψηφοθέτη με ταραγμένα λογικά, αλλά που γνώριζε τον συμβολισμό. Είναι ένα είδος ιερογλυφικής γραφής, ένας πρόδρομος της «Ars Memorativa» της Αναγέννησης, ένα φαινόμενο παρόμοιο με αυτό του Τζαίημς Τζόϋς στην σύγχρονη λογοτεχνία».

Ο Ρόμπινσον τότε αναφώνησε ο «ο Καντίνσκυ δεν είναι ο πατέρας της αφηρημένης ζωγραφικής» και ότι το ψηφιδωτό αυτό μπορεί να παραβληθεί με έργα του Πωλ Κλε.

Θα μπορούσαμε ώρες να γράφουμε για αυτήν την υπέροχη μακεδονική τέχνη, που μέσα από την ανεξάντλητη τράπεζα της Ελληνικής Μυθολογίας αλλά και μέσα από τους στίχους του Ομήρου ανέδειξε την σημαντική αυτή τεχνοτροπία των καλλιτεχνών του ψηφιδωτού. Η Μυθολογία όσο και τα Ομηρικά Έπη περνούν σε μια άλλη διάσταση, αυτήν της ψηφίδας. Είναι η ίδια συνισταμένη που θα οδηγήσει λίγο αργότερα στα ελληνοκεντρικά ψηφιδωτά της Πάφου στην Κύπρο και μερικούς αιώνες μετά στα ψηφιδωτά του Βυζαντίου. Το ομόαιμο είναι προπαντός και ομότεχνον.

Η τέχνη επειδή δεν παραχαράσσεται είναι η μόνη που επιβάλλει την αληθινή προέλευση της ιστορίας, πιο καθοριστικά απο έναν πόλεμο, ακόμη δε και απο μια βιβλιοθήκη.

ΠΗΓΗ armynow