Η ανταρσία του επικεφαλής τις ρωσικής μισθοφορικής ομάδας Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, διήρκεσε λιγότερο από μία ημέρα, αλλά η ιστορία αυτή, σύμφωνα με το ανεξάρτητο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Medusa, δεν θα περάσει χωρίς συνέπειες για το σύστημα εξουσίας που κατασκεύασε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η ελίτ του Πούτιν ενδιαφέρεται πραγματικά μόνο για ένα πράγμα στον ηγέτη της: Την ικανότητα να διατηρούν τους μοχλούς ελέγχου με ασφάλεια στα χέρια τους. Η αμνηστία του Πριγκόζιν, αφού νωρίτερα ο Πούτιν τον αποκάλεσε προδότη, δείχνει ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Πριγκόζιν και ο "στρατός" του ήταν προσωπική δημιουργία του Πούτιν. Διαφορετικά, δεν θα υπήρχε καμία εμπλοκή των μαχητών της Wagner στις αφρικανικές συγκρούσεις, στον πόλεμο της Συρίας και στον πόλεμο της Ουκρανίας. Δεν θα υπήρχε πρόσβαση του Πριγκόζιν στην επιστράτευση φυλακισμένων. Δεν θα υπήρχαν διαφημίσεις της Wagner σ εόλη τη Ρωσία, δεν θα υπήρχαν φωτογραφίες Ρώσων πολιτικών με βαριοπούλες στα χέρια και δεν θα υπήρχε νόμος κατά της απαξίωσης των "εθελοντών". Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Wagner ήταν έργο του Πούτιν μέχρι το πρωί της 24ης Ιουνίου 2023, όταν ο Πούτιν αναγκάστηκε να τον αποκαλέσει δημοσίως προδότη.
Η πολιτική θεωρία του Πούτιν
Ένας μισθοφορικός στρατός με έναν διοικητή αποτελεί οργανικό στοιχείου του πουτινισμού. Πρόκειται για μια δομή που στην πραγματικότητα εκτελεί τις εντολές της ανώτατης ηγεσίας της χώρας, αλλά υπάρχει σε μια γκρίζα ζώνη, εκτός νόμου και υπό τους κανόνες της παραοικονομίας. Είναι ακριβώς αυτή η προσέγγιση του Πούτιν την οποία θεωρεί ως το επιστέγασμα της αποτελεσματικότητας. Μη εμπιστευόμενος τους κανονικούς κρατικούς θεσμούς και τους επαγγελματίες υπαλλήλους, καθ' όλη τη διάρκεια των 23 ετών της εξουσίας του δημιούργησε "γκρίζες" επιχειρήσεις, που καταχωρήθηκαν στο όνομα των φίλων και πρώην συναδέλφων του, ακόμη και ολόκληρα "κράτη", όπως η "Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ" και η "Λαϊκή Δημοκρατία του Λουγκάνσκ". Αυτές οι "γκρίζες" πολιτικές του επέτρεψαν να πλουτίσει, ενώ ταυτόχρονα μπορούσε θεωρητικά να αποστασιοποιηθεί από τις καταστάσεις ανά πάσα στιγμή.
Στο μεταξύ, όλες οι ομιλίες του Πούτιν σχετικά με την αντιπολίτευση και τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης αποτελούν απόδειξη της πολιτικής του θεωρίας. Οι νόμοι για τους "ξένους πράκτορες", τις "ανεπιθύμητες" και τις "εξτρεμιστικές" οργανώσεις είναι μια προσπάθεια να περιγραφεί νομικά η πίστη του Πούτιν στη θεμελιώδη έλλειψη ανθρώπινης αυτονομίας: οι αντίπαλοί του μπορούν να είναι μόνο "πράκτορες" κάποιου άλλου, που ενεργούν για τα συμφέροντα κάποιου άλλου.
Για διάφορους λόγους, πολλοί από τους οποίους είναι άγνωστοι, ο Πριγκόζιν δεν σταμάτησε να κλιμακώνει την ένταση. Ίσως ήταν το γεγονός ότι ο "σεφ" του Πούτιν είχε στριμωχτεί στη γωνία. Τον ήθελαν εδώ και καιρό να σταματήσει, και κατάλαβε ότι η αποχώρηση από τη σκηνή δεν του υποσχόταν κάτι καλό. Χωρίς ένα ισχυρό μέσο δεν είναι απλώς ένα τίποτα, αλλά ένας εγκληματίας, τόσο στη Ρωσία όσο και στο εξωτερικό.
Η πολιτική ατζέντα του Πριγκόζιν
Αντιλαμβανόμενος αυτό, πριν από περίπου έξι μήνες ο Πριγκόζιν άρχισε να αναπτύσσει μια στρατηγική δημόσιας επικοινωνίας, η οποία τελικά μετατράπηκε σε πολιτική δραστηριότητα. Η "ατζέντα" του Πριγκόζιν είχε όλα τα στοιχεία ενός ριζοσπαστικού λαϊκιστικού κινήματος. Οι γενικές αρχές ενός τέτοιου κινήματος περιγράφονται από τον κορυφαίο εμπειρογνώμονα επί του θέματος, τον Ολλανδό πολιτικό επιστήμονα Cas Mudde: ένας άκαμπτος διαχωρισμός της κοινωνίας σε "καλούς ανθρώπους" και "κακές ελίτ" και μια υπόσχεση για τη σωτηρία των εθνών.
Η λαϊκιστική, δηλαδή αντι-ελιτίστικη, θέση του Πριγκόζιν είναι προφανής: οι στρατηγοί παχαίνουν και δεν μοιράζουν τα αγαθά, τα παιδιά της ελίτ περνάνε καλά στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η ελίτ είναι η αιτία της παρακμής του στρατού, με το στρατό να παίζει προφανώς το ρόλο του πιο φωτεινού παραδείγματος στη ρητορική του, με όλη την κοινωνία να έχει πρόβλημα. Η ελίτ πρέπει να κριθεί προκειμένου να σωθεί το έθνος από αυτήν. Οι αυταρχικές μέθοδοι, από την άποψη του Πριγκόζιν, είναι οι μόνες που λειτουργούν, οπότε πρέπει να κηρυχθεί γενική επιστράτευση και να εφαρμοστεί στη Ρωσία μια καλά σχεδιασμένη οικονομία.
Δεν είναι γνωστό κατά πόσο αυτό το χοντροκομμένο σχήμα αντικατοπτρίζει τις πραγματικές απόψεις του Πριγκόζιν, ο οποίος, σε γενικές γραμμές, διαφέρει ελάχιστα από άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος του Πούτιν. Αλλά μέσα σε λίγους μήνες, ο Πριγκόζιν κατάφερε να διαμορφωθεί σε μια ομοσπονδιακής κλίμακας πολιτική προσωπικότητα της αντιπολίτευσης (πριν από την ανταρσία, ίσως, συγκρίσιμη σε υποστήριξη με τον φυλακισμένο Αλεξέι Ναβάλνι) με βάση αυτήν την ατζέντα. Αν δεν υπήρχε αυτή η φλογερή δημοσιότητα, ο Πριγκόζιν πιθανότατα θα είχε ήδη "εκκαθαριστεί" - θα είχε δηλαδή δολοφονηθεί ή θα είχε μπει φυλακή.
Είναι αλήθεια ότι ο Πούτιν έχει επίσης επηρεάσει την κοινότητα των εμπειρογνωμόνων με την πίστη του στη μη αυτοδυναμία οποιουδήποτε προσώπου. Έτσι, οι αναλυτές αναρωτιούνται εδώ και καιρό αν και σε ποιο βαθμό η επιταχυνόμενη αποχώρηση του Πριγκόζιν ήταν σκηνοθετημένη. Ορισμένες πηγές στο Κρεμλίνο υποστηρίζουν αυτό ακριβώς. Πολλοί (πιθανώς δικαίως) πίστευαν ότι ο Πριγκόζιν ήταν απαραίτητος στον ίδιο τον Πούτιν προκειμένου να ταπεινώσει και να εκφοβίσει τους στρατηγούς.
Το πολιτικό μέλλον του γυμνού βασιλιά
Η ανταρσία της Wagner, αν και σύντομη, είναι πιθανό να επιφέρει σοβαρό πλήγμα στην εξουσία του Πούτιν. Η ανταρσία ανέδειξε την ευπάθεια του συστήματος εξουσίας του Πούτιν στον πυρήνα του. Ο Πριγκόζιν μόλις απέδειξε ότι στη Ρωσία είναι δυνατόν να καταληφθεί μια πόλη εκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός και στη συνέχεια να κινηθεί προς τη Μόσχα χωρίς να συναντήσει αντίσταση. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι σε πολλούς ισχυρούς άνδρες και στρατιωτικούς τουλάχιστον δεν τους αρέσει η διοίκηση και δεν πρόκειται να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για χάρη αυτής της διοίκησης. Η τελική έκβαση της ανταρσίας δεν αλλάζει τίποτα από αυτή την άποψη.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, η ανταρσία δεν διήρκεσε αρκετά για να διαπιστωθεί πόσο δημοφιλείς είναι οι ριζοσπαστικές λαϊκιστικές ιδέες του Πριγκόζιν μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας. Αυτό θα ήταν εμφανές από τον αριθμό των στρατιωτικών που θα ενώνοντας με τη Wagner. Αλλά σε κάθε περίπτωση, η ατζέντα του Πριγκόζιν ακούστηκε και θα κυκλοφορεί πλέον στην κοινωνία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Η ανταρσία του Πριγκόζιν είναι ένα ακόμη βήμα στο να βρεθεί ο βασιλιάς γυμνός. Κάθε τέτοιο περιστατικό εκθέτει τον Πούτιν και πλήττει την εξουσία του.
Το προηγούμενο πλήγμα στον Πούτιν συνέβη στην περιοχή του Μπέλγκοροντ, όταν αποδείχθηκε ότι μικροί στρατιωτικοί σχηματισμοί μπορούσαν να περάσουν τα σύνορα, να καταλάβουν κατοικημένες περιοχές και να φύγουν ύστερα χωρίς να δεχτούν πλήγματα. έτσι ο Πούτιν έχασε την ευκαιρία να πει ότι οι Ρώσοι δεν απειλούνται από την "ειδική επιχείρησή" του.
Πριν από αυτό, η ανικανότητα των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων να ολοκληρώσουν πολεμικά καθήκοντα μεγάλης κλίμακας είχε αποδειχθεί στον κόσμο - ο μύθος του "δεύτερου παγκόσμιου στρατού" και του ηγέτη του κατέρρευσα εμφατικά. Ακόμη νωρίτερα, η φήμη του Πούτιν είχε πληγεί από τις πρώτες ημέρες του πολέμου, όταν έγινε σαφές ότι του είχαν πει συστηματικά ψέματα για την κατάσταση στην Ουκρανία και ο ίδιος, ένας έμπειρος πολιτικός και αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, αποδείχθηκε ανίκανος να φιλτράρει τις ανακριβείς πληροφορίες.
Το χτύπημα του Πριγκόζιν όμως είναι το σκληρότερο μέχρι στιγμής. Είναι πλέον σαφές ότι ο Πούτιν αδυνατεί να ελέγξει ακόμη και τους "δικούς του" ανθρώπους, ο οποίοι κάποια στιγμή θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια απειλή.
Τώρα, είναι προφανές ότι το Κρεμλίνο θα προσπαθήσει να απαλλαγεί από τα απομεινάρια τέτοιων οργανώσεων όπως η Wagner, αλλά το ίδιο το γεγονός της ανταρσίας του Πριγκόζιν απέδειξε την ανεπάρκεια των αντιλήψεων του Πούτιν για τη ζωή, στο πλαίσιο των οποίων κάτι τέτοιο θα ήταν απλά αδύνατο να λάβει χώρα. Η διάλυση των ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών, φυσικά, δεν θα διορθώσει τίποτα.
Είναι απολύτως προφανές για ορισμένους στην ελίτ ότι ο Πούτιν έχει δημιουργήσει τα πάντα με τα ίδια του τα χέρια και ότι ολόκληρο το σύστημα που δημιούργησε βρίσκεται σε κρίση. Προτιμούν όμως να επαινούν δημοσίως τον βασιλιά και να βγάζουν όσα περισσότερα χρήματα μπορούν. Υπάρχει μια κατανοητή εξήγηση για αυτό, και είναι η μόνη που επιτρέπει ακόμα στο σύστημα του Πούτιν να παραμείνει λειτουργικό: Τη στιγμή που ο βασιλιάς θα αναγνωριστεί επιτέλους πως είναι γυμνός, οι υποκριτές της αυλής του θα ξεγυμνωθούν και οι ίδιοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου