ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 26 Απριλίου/8 Μαΐου 1825: Η πτώση της Σφακτηρίας και η έξοδος του “Άρεως”

Στάθης Βασιλείου

Στα τέλη Απριλίου του 1825 (αρχές Μαΐου με το νέο Γρηγοριανό ημερολόγιο), ο Ιμπραήμ κινήθηκε για να καταλάβει το Ναυαρίνο, έχοντας επιλέξει την τοποθεσία για αγκυροβόλιο του στόλου του.

Προβλέποντας την κίνησή του, ο πλοίαρχος Αναστάσιος Τσαμαδός περνώντας από την Πύλο με προορισμό την Πάτρα, σταμάτησε στο Νεόκαστρο και ενίσχυσε τη φρουρά του αιτούμενος από το Εκτελεστικό επιπλέον ενισχύσεις για την επικείμενη μάχη. Αυτές ήρθαν με τη μορφή της μοίρας του ναυάρχου Μιαούλη και του ίδιου του υπουργού Πολέμου, Αναγνωσταρά, που έφτασαν με 500 άνδρες και εφόδια. Η ενίσχυση ήταν μικρή απέναντι στους 5.000 Αιγυπτίους και τα 46 περίπου πλοία τους, αλλά οι Έλληνες παρατάχθηκαν για μάχη ελπίζοντας με στρατηγήματα να φέρουν τον εχθρό σε θέση που ευνοούσε τους ίδιους.

Οι επόμενες τρεις μέρες αναλώθηκαν με μικροσυμπλοκές με τους Έλληνες να προσπαθούν να παρασύρουν τους Αιγυπτίους σε μάχη και τον Ιμπραήμ να διστάζει να εμπλακεί. Από τις 25 Απριλίου (7 Μαΐου) ο αγώνας επικεντρώθηκε στην κυριαρχία της Σφακτηρίας, μιας μακρόστενης, ακάλυπτης, βραχώδους νησίδας που χωρίζει το φυσικό λιμάνι της Πύλου από τη θάλασσα και ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια για τη στρατηγική σημασία της. Οι Έλληνες είχαν λίγες δυνάμεις εκεί και προσπάθησαν να τις ενισχύσουν.

“Η έξοδος του ‘Άρεως”, πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη, που απεικονίζει τη δραματική στιγμή της ναυμαχίας και τη ναυτοσύνη των Ελλήνων.

Ωστόσο, τη νύχτα κι ενώ τα μεγάλα πλοία του Αιγυπτιακού στόλου (7 φρεγάτες και κορβέτες) απασχολούσαν τον ελληνικό στόλο και τα αιγυπτιακά στρατεύματα επιτίθονταν στο κάστρο στην άλλη πλευρά, 3.000 Άραβες αποβιβάστηκαν από τα 39 ελαφρά πλοία τους και ξεχύθηκαν αιφνιδιαστικά στο νησί. Οι Έλληνες υστερούσαν αριθμητικά και παρά την αντίσταση που πρόβαλαν, σφάχτηκαν μαζικά. Επί τόπου έπεσαν ο Αναγνωσταράς, ο φιλέλληνας κόμης Σανταρόζα, ο χιλίαρχος Σαχίνης και ο πλοίαρχος Τσαμαδός καθώς και οι μισοί περίπου από τους 800 υπερασπιστές του νησιού.

Η ελληνική θέση έγινε ξαφνικά απελπιστική. Η απώλεια της Σφακτηρίας σήμαινε αποκλεισμό των φρουρίων του Παλαιοκάστρου και Νεοκάστρου από ξηρά και θάλασσα και πολλοί πανικοβλήθηκαν, ενώ η απώλεια τόσων αρχηγικών μορφών, υπονόμευσε την πειθαρχία. Οι δύο επικεφαλής που απέμειναν, ήταν ο Μιαούλης που καθοδηγούσε τα πλοία του πιεζόμενος και ο Μαυροκορδάτος, απεσταλμένος του Εκτελεστικού, καλός οργανωτικός νους, που όμως δεν ήταν μαχητής.

Το βρίκι “Άρης”, μετονομάστηκε σε “Αθηνά” για μια περίοδο, πριν επιστρέψει στο αρχικό του όνομα. Συμπλήρωσε εκατονταετή υπηρεσία στο ναυτικό της νέας Ελλάδος πριν βυθιστεί, όντας σε οικτρή κατάσταση και χωρίς την δυνατότητα επισκευών. Το ακρόπρωρό του διατηρείται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών και το κατάρτι του είναι ως σήμερα ο ιστός της σημαίας του Ναυστάθμου Σαλαμίνας.

Η πτώση της Σφακτηρίας και η σύγχυση που επικράτησε οδήγησε τους ναυτικούς των πλοίων να επιχειρήσουν να διασπάσουν τις γραμμές των Αιγυπτίων πριν είναι αργά. Τα βρίκια “Αθηνά”, “Αχιλλεύς” και το τρικάταρτο “Ποσειδών” κατόρθωσαν να διαφύγουν με μισά πληρώματα και ορισμένα χωρίς τους πλοιάρχους τους που είχαν πέσει στη μάχη στην ξηρά.

Τελευταίο έμεινε το βρίκι “Άρης” του νεκρού Αναστάσιου Τσαμαδού, που προσπάθησε να σπάσει τον αποκλεισμό με όλο σχεδόν τον αιγυπτιακό στόλο γύρω του. Η έξοδος του από τον όρμο του Ναβαρίνου φάνταζε αδύνατη αλλά το πλήρωμά του τα κατάφερε με πολλές ζημιές και απώλειες, υπό τον νέο κυβερνήτη του, Νικόλαο Βότση. Το “Άρης” είχε ναυπηγηθεί στη Βενετία λίγα χρόνια πριν την έναρξη της επανάστασης και εξοπλίστηκε με έξοδα του Τσαμαδού. Επέζησε του πολέμου της Ανεξαρτησίας και αγοράστηκε από την Ελληνική κυβέρνηση, δρώντας σαν πολεμικό. Το 1900 προσέδεσε στον Πόρο λειτουργώντας ως Σχολή Ναυτοπαίδων μέχρι το 1921, που στις 25 Μαρτίου βυθίστηκε πανηγυρικά με κανονιοβολισμούς στην επέτειο των 100 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

ΠΗΓΗ https://military-history.gr