Δεν υπάρχει Έλληνας που να μην συγκλονίστηκε με την είδηση της απώλειας του νεαρού εκπαιδευόμενου στο σχολείο της Διοίκησης Υποβρυχίων Καταστροφών (ΔΥΚ). Ήταν απόγευμα όταν ήρθε η σχετική ενημέρωση από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ).
Το DP δημοσίευσε την τραγική είδηση, με φωτογραφική κάλυψη ένα κεράκι αναμμένο – σαν να το ανάψαμε εμείς σε μια εκκλησιά για την ψυχή του… Τέτοιες απώλειες κλείνουν σπίτια, διαλύουν συναισθηματικά οικογένειες και μάλιστα από αυτές που έχουν γαλουχήσει τα παιδιά τους με το ιδανικό της Πατρίδας.
Η πρώτη σκέψη ήταν σχεδόν αντανακλαστική. Η αυτονόητη σκληρότητα της εκπαίδευσης και ενδεχομένως κάποιο ιατρικό πρόβλημα που δεν είχε εντοπιστεί, κατέληξε σε τραγωδία. Προφανώς σε επηρεάζει και η θετική προδιάθεση απέναντι στην πολύτιμη μονάδα. Με ολίγη πάντα και από το επικοινωνιακό περιτύλιγμα που από την οπτική γωνία της «αποτροπής» (deterrence), ορθώς τη συνοδεύει. Δεν υπάρχει αμφιβολία επ’ αυτού.
Ωστόσο, όσο περνούσαν οι ώρες, σκόρπιες φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν, ότι η υπόθεση ίσως και να μην ήταν ακριβώς αυτή που εκ πρώτης όψεως φαινόταν, όπως καταγραφόταν στην επίσημη εκδοχή. Ο ειδικός χαρακτήρας αυτής της μονάδας, σε μια πρώτη προσέγγιση, προφανώς δικαιολογεί την ελάχιστη ενημέρωση. Όλα όμως έχουν ένα όριο. Και το μεγάλο ερώτημα είναι εάν αυτό το όριο ξεπεράστηκε.
Ένα όριο που δεν αφορά μόνο το -δικαιολογημένο ή μη- έλλειμμα ενημέρωσης αρμοδίως. Οι σκέψεις που άρχισαν να τρέχουν στο μυαλό ήταν πολλές. Μήπως υπάρχει υπέρβαση ορίων από την πλευρά κάποιων εκ των άμεσα εμπλεκομένων; Εάν αυτό προκύψει, προφανώς στοιχειοθετεί ανεπάρκεια επαγγελματική, η οποία οδήγησε στην τραγωδία.
Μια ανεπάρκεια η οποία όμως, ουδέποτε εντοπίστηκε από την αρμόδια στρατιωτική ιεραρχία. Από το επίπεδο της μονάδας μέχρι την ηγεσία του αρμόδιου Επιτελείου, την ηγεσία του ΓΕΕΘΑ που ασκεί πλήρη διοίκηση των επί των Ενόπλων Δυνάμεων και την ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας που ασκεί την πολιτική εποπτεία. Διαφορετικό το επίπεδο της ευθύνης προφανώς. Δεν παύει όμως να είναι ευθύνη. Και αυτό που κραυγάζει πλέον, είναι συνολικότερα, η προβληματική «λογοδοσία» (accountability) στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Δεν υπάρχει δικαιολογία
Όταν έχει χάσει τη ζωή του ένας τόσο νέος άνθρωπος που ονειρευόταν να ολοκληρώσει αυτό το σχολείο και να επιστρέψει για να ενταχθεί σε αυτή την πραγματική στρατιωτική ελίτ, δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Διότι παρά την προαναφερθείσα θετική προδιάθεση για τη Μονάδα, μια ψυχρή ανάλυση δεν μπορεί να μην εστιάσει στο ότι απώλειες στην εκπαίδευση ΔΕΝ δικαιολογούνται. Τα ίδια ισχύουν και για τους εκπαιδευόμενους που προέρχονται από άλλους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, ή από το Λιμενικό Σώμα / Ελληνική Ακτοφυλακή με σκοπό την ένταξη στην ΜΥΑ (Μονάδα Υποβρυχίων Αποστολών).
Φυσικά, πάντα υπάρχει η κακή στιγμή που μπορεί να οδηγήσει στην τραγωδία. Κάτι που δεν εντοπίστηκε, ενδεχομένως διότι δεν ήταν εύκολο να εντοπιστεί. Και πάλι όμως θα γινόταν πλήρης έρευνα και θα εξαντλούνταν τα περιθώρια για τον εντοπισμό των πραγματικών περιστατικών που οδήγησαν στην τραγωδία, ώστε να καταλογιστεί και η τελευταία ευθύνη που θα μπορούσε να υπάρχει. Έχουμε άραγε μπροστά μας μια τέτοια περίπτωση;
Θα αποτολμήσουμε να υποστηρίξουμε, ότι το να συγκαλυφθεί η αλήθεια είναι παντελώς αδύνατο, δεδομένου του ότι υπήρχαν πολλοί αυτόπτες μάρτυρες. Υπό την προϋπόθεση πάντα ότι απέναντί μας έχουμε ανθρώπους ισορροπημένους ψυχικά, ένα τέτοιο περιστατικό είναι απολύτως σοκαριστικό, ακόμα και για τον πιο σκληραγωγημένο. Είτε ανήκει στην ομάδα των εκπαιδευτών, είτε στην ομάδα όσων επόπτευαν τη διαδικασία, προφανώς στην αυτονόητη αγωνία όλων να μην συμβεί οτιδήποτε (π.χ. ιατρικό προσωπικό), είτε των εκπαιδευόμενων που είχαν φθάσει σε αυτό το τελικό στάδιο.
Αλά Γκρέκα… «Ράμπο»
Το DP, τα τελευταία χρόνια δεν είχε κρύψει την ανησυχία του για την άκριτη προώθηση, τόσο στο στρατιωτικό επίπεδο όσο και σε αυτό της επικοινωνιακής υποστήριξης, της «λογικής του Ράμπο». Του στρατιωτικού με χαρακτηριστικά… υπερανθρώπου, ο οποίος αποτελεί μια ελίτ στην οποία θα πρέπει να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως μομφή για τις δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων. Να τις προστατεύσει αποσκοπεί…
Κατάληξη όλης αυτής της διαδικασίας ήταν η δημιουργία της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου του ΓΕΕΘΑ (ΓΕΕΘΑ/ΔΕΠ), στην υπήχθησαν όλες οι δυνάμεις που έφεραν τον χαρακτηρισμό «ειδικές». Αίφνης, όλοι ξέχασαν ότι τους πολέμους ουδέποτε τους κέρδισαν οι «κομάντος» από μόνοι τους. Απλά ήταν το μέρος ενός (συν)όλου, το οποίο λειτούργησε αρμονικά, με τον καθένα να κάνει τη δουλειά του, όπως έχει καταγραφεί στη στρατιωτική Ιστορία που αφορά τουλάχιστον εδώ και έναν αιώνα…
Πάντα το βλέπαμε πέραν της θελκτικής για πολλούς επικοινωνιακής σκοπιάς, με αποτέλεσμα να διακρίνουμε μεγάλους κινδύνους. Δεν είχαμε μάλιστα κρύψει την ανησυχία μας, ότι αυτή η συνολικότερη νοοτροπία θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραγωδίες. Συνέβησαν διάφορα τα τελευταία χρόνια τα οποία θα έπρεπε να έχουν λειτουργήσει ως κώδων κινδύνου. Όποιος όμως αμφισβητούσε το κυρίαρχο -και πολιτικά βολικό- αφήγημα, ριχνόταν στην επικοινωνιακή πυρά.
Ας μην ξεφύγουμε όμως. Θα επανέλθουμε όσο οι πληροφορίες που θα διευκρινίζουν τα πραγματικά περιστατικά θα πληθαίνουν. Για να αυξηθεί κάτι, προφανώς δεν βρίσκεται στο μηδέν. Με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Στο τέλος θα διαπιστωθεί εάν οι πολιτικές και οι στρατιωτικές ηγεσίες έκαναν τη δουλειά τους όπως έπρεπε. Αυτό βέβαια θα πρέπει να γίνει κατά προτεραιότητα αρμοδίως. Άλλος ο ρόλος της δημοσιογραφικής έρευνας.
Κι αν κάτι αποδειχθεί ότι ξέφυγε από τους αρμόδιους, θα δούμε εάν θα υπάρξει η ευαισθησία που παρατηρείται σε άλλες χώρες, εκεί όπου υποβάλλονται παραιτήσεις ακόμα και για υποθέσεις οι οποίες στην Ελλάδα θα θεωρούνταν «πταίσματα» και δεν ασχολείται κανείς, καθώς επικρατεί το γνωστό «έλα μωρέ τώρα»… Αυτό υπονομεύει μακροπρόθεσμα τις ειδικές δυνάμεις και αδυνατούν να το κατανοήσουν. Διότι είπαμε: Δεν δικαιολογούνται απώλειες στην εκπαίδευση. Και όσοι έχουν την ευθύνη για να το διασφαλίσουν είναι γνωστοί. Όχι ως πρόσωπα, αλλά ως φορείς αρμοδιοτήτων.
Καμία συγκάλυψη
Με τη διευκρίνιση των πραγματικών περιστατικών και τις ανακρίσεις που έχουν ήδη γίνει ή θα ακολουθήσουν, θα αποδοθούν τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Θα φανεί εάν τηρήθηκαν οι κανόνες ασφαλείας, ή οποιοσδήποτε υπεύθυνος -ασχέτως προσωπικής μαχητικής ικανότητας- αδιαφόρησε για τους κανονισμούς και εφήρμοσε… δικούς του. Εάν συνέβη, επί της ουσίας, απέδειξε ότι δεν είναι κατάλληλος να ηγείται. Και φυσικά εάν άλλοι που διαπίστωσαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και δεν παρενέβησαν.
Εάν υποστηριχθεί ότι δεν είχαν τη δυνατότητα, δεν δικαιούνταν κ.λπ., σημαίνει ότι πέραν των άμεσα εμπλεκομένων, πρόβλημα έχουν και οι διαδικασίες. Αυτές όμως δεν θεσπίζονται από μόνες τους. Ποιοι λοιπόν έπρεπε αλλά δεν πήραν ποτέ χαμπάρι ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, είτε σε επίπεδο στελεχών είτε σε αυτό της τήρησης όσων προβλέπονται. Πάντα στο όνομα της δημιουργίας «υπερανθρώπων».
Ας μην ξεχνάμε, ότι σε περίπτωση που κληθούν να υπερασπίσουν το πάτριο έδαφος και εμπλακούν σε επιχείρηση όπου θα πρέπει να εξαντλήσουν κάθε ικμάδα των δυνάμεων τους για να επιβιώσουν, κάθε είδους ανόητες -και ενίοτε θανάσιμες όπως ίσως αποδειχθεί- υπερβολές, δεν θα προσθέσουν κάτι περισσότερο σε αυτό που θα υπαγορεύει το ένστικτο της επιβίωσης την κρίσιμη στιγμή.
Τη διαφορά θα την κάνει η συνεχής εκπαίδευση, η συντήρηση των ικανοτήτων, αλλά και η συνεχής διάπλαση του χαρακτήρα. Σε αυτή την τελευταία παράμετρο εμπίπτει και η ψυχολογική παρακολούθηση και αξιολόγηση όλων. Διότι πέραν των αποτρεπτικών ή βολικών πολιτικά αφηγημάτων, υπάρχει και η διάσταση που κατά καιρούς καταγράφει το αστυνομικό δελτίο. Και είναι απλά θέμα χρόνου να αναδείξει τις πολυδιάστατες επιπτώσεις του, οτιδήποτε κι αν δυσλειτουργεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου