Τα δραματικά γεγονότα με την εισβολή των δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων του στρατιωτικού σκέλους της ισλαμιστικής Χαμάς (Ταξιαρχίες Κασάμ) που συνοδεύθηκαν από τρομοκρατικές ενέργειες πρωτοφανούς αγριότητας με την αδιάκριτη εκτέλεση εκατοντάδων πολιτών, αποτελούν σεισμική εξέλιξη που δεν θα ταρακουνήσει μόνο το εβραϊκό κράτος. Τις συνέπειες θα τις διαπιστώσουμε σύντομα και στον περιφερειακό και στον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων, ενώ επηρεάζεται ξεκάθαρα η ελληνική εθνική ασφάλεια.
Του Ζαχαρία Μίχα
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Ο βασικός πολιτικός στόχος της Χαμάς ήταν ακριβώς αυτό: Ένα βίαιο ανακάτεμα της γεωπολιτικής τράπουλας. Λειτουργώντας όπως και η πλειονότητα των δρώντων ανά την υφήλιο, όταν στον ορίζοντα διαφαίνονται εξελίξεις που πλήττουν τα συμφέροντά τους, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες με στόχο να τις αποτρέψουν. Απλά, διαφέρουν οι μέθοδοι που είναι διατεθειμένος ο καθένας να χρησιμοποιήσει, αλλά και τα όρια αυτοπεριορισμού ενός εκάστου, που είναι και πολυδιάστατα «πολιτισμικό» ζήτημα.
Πλέον, αποτελεί κοινό τόπο μεταξύ των αναλυτών, ότι στόχος ήταν να τορπιλιστούν οι φιλοδοξίες μετεξέλιξης των «Συμφωνιών του Αβραάμ» κατά τρόπον που θα συμπεριλάβει τη Σαουδική Αραβία. Αυτό θα σήμαινε αλλαγές στον τρόπο που θα αντιμετωπίζονταν οι Παλαιστίνιοι. Σε δυσμενέστερη θέση θα βρισκόταν η ισλαμιστική Χαμάς, εάν υποτεθεί ότι η ηγεσία της Δυτικής Όχθης, υπό τον Μαχμούντ Αμπάς, έχει διαύλους συνεννόησης και με τη Δύση και με το εβραϊκό κράτος.
ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ
Σε αυτό το πλαίσιο και παρά την φαινομενικά ισορροπημένη προσέγγιση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, η θέση του υπέρ της Χαμάς δεν κρυβόταν, κάτι το οποίο υπονομεύει την επιθυμία της Άγκυρας να λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής. Εντός της Τουρκίας επετράπησαν διαδηλώσεις υπέρ της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, στις οποίες πανηγυρίστηκε κατά κυριολεξία η επιχείρηση στο ισραηλινό έδαφος. Νεαροί διαδηλωτές είχαν αμφίεσή που παρέπεμπε σε «μάρτυρες του Αλλάχ». Στις δε αναφορές του ίδιου του Ερντογάν, οι ενέργειες της Χαμάς έρχονταν πάντα δεύτερες μετά τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα. Οι ενέργειες της Χαμάς «δεν εγκρίνονται», έκφραση ποιοτικά διαφορετική στη διπλωματική γλώσσα από το «καταδικάζονται»!
Παράλληλα, ο Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία να υποστηρίξει ότι όλα ήταν καλά επί οθωμανικής εποχής(!) στην Ιερουσαλήμ και κάλεσε για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την ιερή πόλη. Το μόνο που δεν ζήτησε ήταν επιστροφή των Τούρκων στην περιοχή! Αυτή η στάση της Άγκυρας, πέραν της απονομιμοποίησης κάθε απόπειρας διαμεσολάβησης, μοιάζει να ενταφιάζει και τις αμερικανικές προσπάθειες για την εξεύρεση συμβιβασμού που θα επιτρέψει την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου.
Τούτων λεχθέντων, είναι εξαιρετικά δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οποιαδήποτε ισραηλινή ηγεσία, θα εξακολουθήσει την προσεκτική στάση απέναντι στην Τουρκία επιδιώκοντας να διατηρήσει σε καταστολή τις διαφορές και να συνεχίσει τις συζητήσεις για την κατασκευή αγωγού που θα μεταφέρει ισραηλινό φυσικό αέριο στην Τουρκία. Όλα αυτά τελείωσαν. Ακόμα κι αν Ερντογάν «βγάλει λαγό από το καπέλο» και πετύχει να επιστρέψει σημαντικό αριθμό αιχμαλώτων αμάχων που κρατούνται από τη Χαμάς –τουλάχιστον προς το παρόν– περιορισμό της ζημιάς θα έχει πετύχει.
ΦΑΒΟΡΙ Ο ΑΓΩΓΟΣ EASTMED;
Εξίσου προβληματική μοιάζει και η προοπτική κατασκευής εγκατάστασης υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο. Προς το παρόν, η επιλογή του αγωγού EastMed μοιάζει να κερδίζει πόντους, παρά το κόστος και τις τεχνικές δυσκολίες. Το βέβαιο είναι, όμως, ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να γεννήσει νέες συγκρούσεις που θα συμπεριλάβουν περισσότερες χώρες της περιοχής. Η ενεργειακή κρίση επιβάλλει την επίσπευση του εντοπισμού και της αξιοποίησης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, εναλλακτικών στους ρωσικούς. Όσοι, όμως, πλήττονται από αυτή την εξέλιξη, έχουν κάθε κίνητρο να παρεμποδίσουν και να βραχυκυκλώσουν αυτή τη διαδικασία.
Πρώτη η Τουρκία που κινδυνεύει να μείνει εκτός των σχεδιασμών, αλλά και η Ρωσία που α) δεν επιθυμεί την υποβάθμιση της σημασίας της ως ενεργειακού προμηθευτή και β) επιθυμεί αναφλέξεις σε άλλες περιοχές που θα αποσπούν την προσοχή από την Ουκρανία. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμιστεί η αλλαγή της στάσης των Ισραηλινών στο Ουκρανικό, που από την αποστασιοποίηση και την ουδετερότητα, προσέγγισαν περισσότερο το Κίεβο. Στην κατηγορία αυτή όμως θα πρέπει να εντάξουμε και τους άλλους προμηθευτές υδρογονανθράκων (π.χ. Σαουδική Αραβία), οι οποίοι θησαυρίζουν αυτή την εποχή.
Όλες αυτές οι παρατηρήσεις έχουν ενδιαφέρον για την Αθήνα, διότι αφενός αποκαλύπτουν το νέο τοπίο στο οποίο καλείται να ελιχθεί η ελληνική διπλωματία, αφετέρου επηρεάζονται τα περιθώρια εξεύρεσης κάποιου κοινού τόπου με την Τουρκία στις συνομιλίες που έχουν ξεκινήσει. Αυτό όμως δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε προσαρμογές την τουρκική στάση απέναντι στην Ελλάδα, με στόχο να την αποτρέψει από τη συμμετοχή σε διευθετήσεις για την περιοχή, οι οποίες θα απέκλειαν την ίδια!
Αυτό θα μπορούσε να περιπλέξει την ελληνική πολιτική, όπως εκφράζεται μέσω των «τριμερών σχημάτων». Και σε αυτό το περιβάλλον, τεράστιο ρόλο θα παίξει η επίδειξη στρατηγικής αξιοπιστίας και σταθερότητας, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ελληνική στάση. Διότι τα μεσοβέζικα έχουν τελειώσει. Δεν θα μπορεί η Ελλάδα να είναι και «με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ». Όπως δεν το έκανε στον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν πρέπει να το κάνει και στη νέα εποχή που σηματοδοτεί η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Η ΧΡΗΣΙΜΗ ΚΙΝΑ…
Όσον αφορά τη μεγάλη εικόνα του πλανητικού ανταγωνισμού, στην οποία ασφαλώς εντάσσεται και η Ρωσία ως παγκόσμιος ενεργειακός προμηθευτής, αλλά και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, θα πρέπει να εντάξουμε και την Κίνα. Η ειδική σχέση που έχει αναπτύξει με το Ιράν μετά τις συμφωνίες «25ετούς στρατηγικής συνεργασίας» τον Μάρτιο του 2021, την αναδεικνύει σε χρήσιμο εργαλείο στην προσπάθεια αποτροπής περαιτέρω κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή. Τέτοια κλιμάκωση θα μπορούσε να προκύψει από την ενδεχόμενη είσοδο στον πόλεμο της σιιτικής Χεζμπολάχ, που θα μπορούσε να προκαλέσει δραματική επέκταση των συγκρούσεων.
Κίνα έσπευσε να πραγματοποιήσει άνοιγμα στις ΗΠΑ κατά την υποδοχή αντιπροσωπείας της αμερικανικής Γερουσίας υπό τον Ρεπουμπλικάνο πρόεδρό της Τσακ Σούμερ. Ο ίδιος ο Σι Τζινπίνγκ δήλωσε ότι η διμερής σχέση θα καθορίσει την πορεία του κόσμου ολόκληρου τα επόμενα χρόνια και ζήτησε υπευθυνότητα. Η αμερικανική διπλωματία που κάποτε ενέτασσε στην ίδια «κατηγορία προβληματικών χωρών» την Κίνα και το Ιράν, φέρεται να έχει προσεγγίσει το Πεκίνο στην προσπάθεια αποτροπής της Τεχεράνης να υποδαυλίσει περαιτέρω τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, διατηρεί στενές σχέσεις και με τη Σαουδική Αραβία. Σημεία των καιρών…
Η Κίνα που έχει ως κορυφαία προτεραιότητα την αγορά της Ευρώπης, ενώ είναι και ενεργειακός πελάτης μη διαθέτοντας τους υδρογονάνθρακες που χρειάζεται για την οικονομία της, εμπλέκεται διπλωματικά σε όλες τις περιφέρειες. Πλέον, θα πρέπει να αναμένεται η ανάληψη παρασκηνιακού διπλωματικού ρόλου και άσκηση επιρροής όπου υπάρχει δυνατότητα. Πάντα όμως, γνώμονας των παρεμβάσεων θα είναι η εξυπηρέτηση του κινεζικού εθνικού συμφέροντος.
Συμπερασματικά, η στρατιωτικά εντυπωσιακή εισβολή των μαχητών της Χαμάς στο Ισραήλ, κατόρθωσε να πετύχει τον βασικό της στόχο, που δεν ήταν άλλο από το βίαιο ανακάτεμα της γεωπολιτικής τράπουλας. Το κόστος που θα καταβάλουν οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα θα είναι βαρύτατο. Παρά τις τρομακτικές αγριότητες που η Χαμάς διέπραξε εναντίον αμάχων, κατάφερε να αλλάξει τα δεδομένα, εμπλέκοντας τα συμφέροντα κορυφαίων και μεσαίων δρώντων του παγκοσμίου συστήματος.
Οι εξελίξεις μπορούν να γεννήσουν περισσότερες συγκρούσεις, ενώ η παγκόσμια ασφάλεια, σε όλες της τις διαστάσεις, θα δοκιμαστεί σκληρά, χωρίς ορατό φως στην άκρη του τούνελ. Τελικά, ο διπολικός κόσμος δεν ήταν καθόλου άναρχος. Η κάθε υπερδύναμη «μάζευε» το δικό της στρατόπεδο. Σήμερα όμως, η γεωπολιτική «αναρχία» τείνει να γίνει ο κανόνας…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου