ΕΕ: Προβληματική σχέση με Άγκυρα – Μηνύματα για το Κυπριακό

Ανδρέας Πιμπίσιης 

Η έκθεση για τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Τουρκία καταγράφει την προβληματική στάση της Άγκυρας σ’ ό,τι αφορά το Κυπριακό και την ανατολική Μεσόγειο.

Η έκθεση, η οποία παρουσιάστηκε χθες από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, αναλύσει την παρούσα κατάσταση στις ευρωτουρκικές σχέσεις και καταγράφει σε κάθε τομέα τις τουρκικές υποχρεώσεις συμπεριλαμβανομένων και των κυπρογενών υποχρεώσεων.

Η προβληματική στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό και την ανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, επηρεάζει ουσιωδώς τις σχέσεις της ΕΕ. Τα κυπρογενή ζητήματα συνεχίζουν να αποτελούν βασικά κριτήρια αξιολόγησης των επόμενων βημάτων στα ευρωτουρκικά.

Όσον αφορά το Κυπριακό καταγράφεται η υποστήριξη της ΕΕ στην επίτευξη συνολικής λύσης τους προβλήματος στη συμφωνημένη βάση. Επίσης η ΕΕ εκφράζει ετοιμότητα για ενεργή εμπλοκή προς υποστήριξη όλων των σταδίων της υπό τα Ηνωμένα Έθνη διαδικασίας αξιοποιώντας στο πλαίσιο αυτό όλα τα μέσα που διαθέτει. Επίσης εκφράζει αποφασιστικότητα για χρησιμοποίηση όλων των εργαλείων και επιλογών που διαθέτει προς προάσπιση των συμφερόντων της Ένωσης και των κρατών μελών.

Πιο συγκεκριμένα για το Κυπριακό, στην έκθεση αναφέρονται, μεταξύ άλλων και τα εξής:
⦁ Το ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού αποτελεί βασικό στοιχείο των έντονων διαφωνιών της Τουρκίας με την ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο. Η κατάσταση στην Κύπρο συνέχισε να επιδεινώνεται λόγω των επίμονων προσπαθειών της Τουρκίας και της της τουρκοκυπριακής ηγεσίας να υπονομεύσουν τη βάση της επίλυσης του Κυπριακού ζητήματος, που κατοχυρώνεται στο πλαίσιο του ΟΗΕ (δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ).

⦁ Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκική Δημοκρατία και η τουρκοκυπριακή ηγεσία ενέτειναν τις προσπάθειες για την επιδίωξη της αναγνώριση της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Τουρκογενών Κρατών (OTS), καθώς και μονομερείς ενέργειες ιδίως στα Βαρώσια, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Η Τουρκία συνέχισε να επικρίνει την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να ανανεώσει την εντολή της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) χωρίς τη συγκατάθεση της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
⦁ Η ΕΕ παραμένει πλήρως προσηλωμένη σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τις αρχές με βάση τις οποίες η ΕΕ ιδρύθηκε. Η ΕΕ έχει καλέσει, πιο πρόσφατα στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2023, για την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και εξέφρασε την ετοιμότητα να διαδραματίσει ενεργό ρόλο ώστε να υποστηρίξει όλα τα στάδια της διαδικασίας υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών και να εντείνει την πρακτική της υποστήριξης για τη διευκόλυνση μιας συνολικής διευθέτησης, με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει. Η δέσμευση της ΕΕ και η υποστήριξή της στο Κυπριακό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή.
⦁ Η ΕΕ επίσης εκφράζει συνεχώς την υποστήριξή της προς την ηγεσία του ΟΗΕ όσον αφορά μια ανανεωμένη προσπάθεια για να φέρει τις (δυο) πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και, εν προκειμένω, στην έκκληση για τον διορισμό ενός απεσταλμένου του ΟΗΕ. Η ΕΕ είναι έτοιμη να στηρίξει τη διαδικασία του ΟΗΕ.

⦁ Η συνολική στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό και η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας συνεχίζει να εμποδίζει διάφορους τρόπους συνεργασίας, μεταξύ άλλων στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας. Η Τουρκική Δημοκρατία πρέπει να επαναβεβαιώσει τη δέσμευσή της στις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών πτυχών τους.
Στην έκθεση της η ΕΕ ξεκαθαρίζει πως «η αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού μιας θετικής ατζέντας με την Τουρκία θα παραμείνει εξαιρετικά δύσκολη στην απουσία λύσης του Κυπριακού ζητήματος». Τέλος αναφέρεται πως η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει και να ενισχύει τέτοιου είδους προσπάθειες μέσω των μέσων και των πολιτικών της προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα και ιδίως προς την κοινωνία των πολιτών.

Ο Επίτροπος για θέματα Γειτονίας και Διεύρυνσης, Όλιβερ Βαρχέλι, υποστήριξε στη διάρκεια δηλώσεων του πως ο στόχος είναι να αφαιρεθούν υπάρχοντα εμπόδια στο εμπόριο, κάτι που δεν έρχεται σε αντίθεση με την προσπάθεια για λύση στο Κυπριακό. Τόνισε πως φυσικά ο σεβασμός των υποχρεώσεων της Τουρκίας έναντι όλων των κρατών μελών είναι μέρος της συζήτησης, αλλά «μπορούμε να κάνουμε πολλά για να βελτιώσουμε το εμπόριο χωρίς να συμβιβαστούμε όσον αφορά την Κύπρο».

Στην έκθεση σημειώνεται πως: «Το γεγονός ότι η Τουρκία δεν εξασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή της τρέχουσας τελωνειακής ένωσης σε όλα κράτη μέλη παραμένει ένα σοβαρό ζήτημα. Ωστόσο, οι πρόσφατες προσπάθειες της Τουρκίας για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων, ιδίως η πρόοδος όσον αφορά εννέα εμπόδια και η δέσμευση να άρει ή να καταργήσει σταδιακά άλλα πέντε, αποτελούν βάση για στενότερη δέσμευση». Επίσης αναφέρεται πως «μόνο ο συνολικός εκσυγχρονισμός [της σημερινής τελωνειακής ένωσης], συμπεριλαμβανομένου ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών και εγγυήσεων, θα επιτρέψει την αξιοποίηση της πλήρους δυναμικής της οικονομικής σχέσης ΕΕ-Τουρκίας».

Στις δηλώσεις του, ο Επίτροπος Βαρχέλι, τόνισε πως πρέπει να γίνουν προσπάθειες ώστε να γεφυρωθούν οι διαφορές, και αν και «δεν βλέπουμε όλα τα θέματα με τον ίδιο τρόπο» να μπορεί να υπάρξει συνεργασία εκεί που είναι εφικτό και επωφελές. Όπως σημείωσε ο κ. Βαρχέλι, η Τουρκία συνεχίζει να είναι υποψήφια για ένταξη και στρατηγικός σύμμαχος μέσω και του ΝΑΤΟ, ενώ οι επαφές μεταξύ κοινωνιών είναι αυξημένες και οι οικονομίες είναι πλήρως συνδεδεμένες. Τόνισε πως υπάρχει μεγάλη προοπτική για τα επόμενα βήματα, όμως χρειάζεται να υπάρξει εποικοδομητική συμπεριφορά και από την Τουρκία.

Οι δράσεις οι οποίες προτείνονται, ανέφερε, κατά αναλογικό και ανατρέψιμο τρόπο, αφορούν μεταξύ άλλων την ενίσχυση των Διαλόγων Υψηλού Επιπέδου για την οικονομία και την Ενέργεια, με προϋπόθεση η Τουρκία να αποφύγει επανάληψη των γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και να σεβαστεί τα δικαιώματα και την κυριαρχία κρατών μελών. Επίσης προτείνεται νέος διάλογος για θέματα εμπορίου. Μεταξύ άλλων, συνέχισε, προτείνεται η ενεργοποίηση της διασυνδεσιμότητας, καθώς και της εφαρμογής της Τελωνειακής Ένωσης, καθώς και να γίνουν ενέργειες όσον αφορά την πρόληψη της παράκαμψης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Επίσης, η έκθεση καλεί για αναζήτηση διευκολύνσεων για θέματα επαφών και θεωρήσεων, παραπέμποντας στην έκδοση θεωρήσεων από τα κράτη μέλη. Απαντώντας σε ερώτηση για τη συζήτηση για την ελευθεροποίηση των θεωρήσεων, ο κ. Βαρχέλι υπενθύμισε πως τα προαπαιτούμενα δεν έχουν εκπληρωθεί, αλλά πως αυτό που πρέπει να γίνει είναι η διευκόλυνση των θεωρήσεων που δίνονται σε πρακτικό επίπεδο. Όσον αφορά τη μετανάστευση, ο κ. Βαρχέλι ανέφερε πως αυτό που χρειάζεται είναι εφαρμογή της υπάρχουσας συμφωνίας, ενώ υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της ασφάλειας στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας, και περισσότερη συνεργασία στις επιστροφές, αντίστοιχα με τη συνεργασία με τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Νότια Γειτονία.

ΜΠΟΡΕΛ
Οι εισηγήσεις δεν είναι δώρα

Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τη βάση λύσης στο Κυπριακό δεν έχει αλλάξει, τόνισε ο Ύπατος Εκπρόσωπός της, Ζοζέπ Μπορέλ, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης στις Βρυξέλλες της έκθεσης για το μέλλον των σχέσεων Τουρκίας – ΕΕ.

Ο κ. Μπορέλ τόνισε ακόμα πως οι όποιες εισηγήσεις γίνονται στην έκθεση για βελτίωση των σχέσεων δεν αποτελούν «δώρο για την Τουρκία», αλλά αφορούν την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η έκθεση, την οποία συνυπογράφουν η Κομισιόν και ο Ύπατος Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, θα συμβάλει στη συζήτηση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις που θα έχουν οι ηγέτες των κρατών μελών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου.

Το κείμενο περιλαμβάνει ειδικό τμήμα για το Κυπριακό, ενώ αρκετά από τα θετικά βήματα που προτείνονται έχουν ως προϋπόθεση μεταξύ άλλων τη μη επανάληψη μη εξουσιοδοτημένων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς και την τήρηση των κυπρογενών υποχρεώσεων. Άλλα θετικά βήματα που προτείνονται κατά τρόπο αναλογικό και αναστρέψιμο αφορούν τη βελτίωση των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας σε τομείς όπου μπορούν να γίνουν γρηγορότερα ενέργειες.

ΠΗΓΗ philenews