Οι δύο πρωταγωνιστές της ταινίας, ο Ράιαν Γκόσλινγκ και η Μάργκοτ Ρόμπι
Από την Anne Guerry*
____________________________________
Τις τελευταίες ημέρες, οι περαστικοί έβλεπαν μερικές φορές ατελείωτες ουρές έξω από τους κινηματογράφους, αλλά δεν ήταν για τη νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν, Oppenheimer, για την εφεύρεση της ατομικής βόμβας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αντιθέτως, αυτές οι γιγαντιαίες ουρές ήταν διάσπαρτες με καραμελένια ροζ μπουφάν, φανταχτερές μίνι φούστες και μπλουζάκια με παγιέτες, που αντανακλούσαν το στυλ ντυσίματος της διάσημης κούκλας Barbie που κυκλοφόρησε στην αγορά το 1959 από την αμερικανική εταιρεία Mattel. 64 χρόνια αργότερα, η αμερικανική εταιρεία ανέθεσε μια ταινία για την προώθηση της κούκλας της και ανέθεσε το έργο στη φεμινίστρια σκηνοθέτιδα Greta Gerwig. Μετά από μια κολοσσιαία διαφήμιση κόστους 100 εκατ. $ (είδαμε ένα σπίτι Barbie στην Airbnb, συνεργασίες με πολυάριθμες μάρκες ρούχων, ροζ μενού στα Burger King, μια σελίδα της Google που εμφανίζει ροζ χρώμα όταν γίνονται αναζητήσεις για την ταινία), ο στόχος φαίνεται ότι επιτεύχθηκε: η κούκλα bimbo επανήλθε στην επικαιρότητα.
Και όμως, πέρα από την τερατώδη κλίμακα της διαφήμισης της ταινίας, η ιστορία δεν θα μπορούσε να είναι πιο συνηθισμένη: η Μπάρμπι ζει μια τέλεια ζωή στην Μπάρμπιλαντ, έναν κόσμο στον οποίο οι γυναίκες έχουν πρόσβαση σε κάθε επάγγελμα και κάθε ευθύνη και όπου οι Κεν (οι αρσενικές κούκλες) προσπαθούν απεγνωσμένα να τραβήξουν την προσοχή μιας από αυτές καμαρώνοντας στην παραλία. Ο τόνος είναι δεδομένος. Αλλά μετά από ένα ταξίδι στον “πραγματικό κόσμο”, ο Κεν εμπνέεται από την πατριαρχία που παρατήρησε εκεί και την εφαρμόζει στην Μπάρμπιλαντ. Οι Μπάρμπι περιορίζονται να υπηρετούν τους άνδρες, μέχρι να επαναστατήσουν και να πάρουν οριστικά την εξουσία.
Στον “πραγματικό κόσμο”, οι άντρες είναι όλοι φαλλοκράτες και αγενείς, περιφρονούν τις γυναίκες και καμιά τους δεν έχει κάποια θέση ευθύνης. Στην Μπάρμπιλαντ, οι άντρες Κεν είναι βαθύτα ηλίθιοι και επιφανειακοί, απόλυτα εξαρτημένοι από τις Μπάρμπι, ενώ οι Μπάρμπι δεν χρειάζονται καθόλου τους άρρενες συντρόφους τους. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι γυναίκες δεν χρειάζονται τους άντρες και μόνο αν κάνουν χωρίς αυτούς μπορούν να χειραφετηθούν και να είναι πλήρως γυναίκες. Οι άνδρες είναι βάρος, αν όχι και μια απειλή, για τις γυναίκες. Δεν πρόκειται για μια ιστορία αγάπης, η σχέση μεταξύ της Μπάρμπι και του Κεν τελειώνει με έναν Κεν βουτηγμένο στα δάκρυα, ο οποίος μετανιώνει για την πατριαρχία και τελικά αποδέχεται την εξουσία των Μπάρμπι. Αυτό το γκροτέσκο, καρικατουρίστικο φινάλε αντικατοπτρίζει την ταινία στο σύνολό της, διανθισμένη από αδόκιμες αναφορές και μακροσκελείς διακηρύξεις θυματοποίησης, όπου οι γυναίκες εξηγούν τις δυσκολίες που βιώνουν σε έναν φαλλοκεντρικό κόσμο.
Αλλά ενώ η εξουσία παραχωρείται στις γυναίκες και οι άνδρες χλευάζονται διαρκώς, η στερεοτυπική εικόνα της υπερσεξουαλικής κούκλας δεν έχει ακόμη αποδομηθεί. Για να αποκρύψει το παράδοξο της προνομιούχου λευκής, ξανθιάς, ψηλής και κομψής φεμινίστριας που ενσαρκώνει η Margot Robbie, η σκηνοθέτιδα τη συνοδεύει με άλλες Μπάρμπι όλων των εθνοτήτων και μορφολογιών. Αυτή είναι και η γραμμή που υιοθετεί σήμερα η Mattel για να προωθήσει τις κούκλες της στην αγορά: να τις μεταβάλει σε εμβλήματα της συμπεριληπτικότητας! Μπορούμε όμως δικαίως να αμφισβητήσουμε την λογική μιας τέτοιας προσέγγισης, στην οποία ο πολιτισμικός φιλελευθερισμός τίθεται στην υπηρεσία του καταναλωτικού καπιταλισμού.
Εν ολίγοις, παρά τον ενθουσιασμό των κριτικών, οι οποίοι μιλούν για μια “εμπνευσμένη φεμινιστική κωμωδία” (L’Humanité), και μια “σαγηνευτική και αστεία” ταινία (Marie Claire ), πρόκειται για μια απολύτως αναμενόμενη ταινία, η οποία συμπληρώνει όλα τα κουτάκια ενός νεοφεμινισμού που περιφρονεί τους άνδρες, Τείνει να διαδώσει ένα μήνυμα συμπεριληπτκοτητας προς τις γυναίκες που δεν χρειάζεται πλέον να είναι όμορφες για να εκτιμηθούν – όλα αυτά υποδύεται η υπέροχη Margot Robbie, η οποία παραμένει ένα είδωλο ομορφιάς ακόμα και όταν έχει εγκαταλείψει τον ρόλο της Barbie– και προσπαθεί να είναι αστεία αλλά στερείται ανελέητα από οποιαδήποτε λεπτότητα.
Η ταινία, ωστόσο, εγείρει ερωτήματα σχετικά με την κατάσταση της κοινωνίας μας, η οποία βλέπει αυτού του είδους τη χαμηλού επιπέδου κινηματογραφική παραγωγή ως ευκαιρία για την ενδυνάμωση των γυναικών. Οι γυναίκες μπορούν πλέον να αναπαράγουν όλα τα έμφυλα στερεότυπα που διακινεί η παραδοσιακή Barbie, επειδή τα ψηλοτάκουνα και το πιστολάκι δεν είναι πλέον το σημάδι μιας πατριαρχικής επιβολής, αλλά το σύμβολο του φεμινιστικού θριάμβου, αφού η Barbie έχει πλέον εξαφανίσει τον Ken. Γινόμαστε λοιπόν μάρτυρες ενός νέου παράδοξου: της σύγκλισης των υπερ-φυλετικών συμβόλων (ροζ, τακούνια, παγιέτες) και της απελευθέρωσηw των γυναικών.
Στην πραγματικότητα, η επιτυχία της ταινίας της Greta Gerwig είναι ανησυχητική: η εκμηδένιση των ανδρών δεν φαίνεται να αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού στην κοινωνία μας, τουλάχιστον μεταξύ των γυναικών- αντίθετα, προκαλεί ενθουσιασμό. Κανείς δεν σοκάρεται από τα κλισέ, αρκεί να αφορούν τους άνδρες. Η εξουσία δεν πρέπει να μοιράζεται, αρκεί να πηγαίνει στις γυναίκες. Αν πιστέψουμε την Barbie, ο φεμινιστικός αγώνας δεν αποσκοπεί πλέον στην ισότητα των φύλων, η οποία είναι πλέον ξεπερασμένη, αλλά μάλλον στην εκδίκηση των γυναικών, οι οποίες μπορούν πλέον να συντρίβουν ατιμώρητα τους άνδρες, με περιφρόνηση που είναι απροκάλυπτη και απολύτως διεκδικούμενη.
*Η Anne Guerry είναι φοιτήτρια στην École normale supérieure της Λυών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου