Του Andreas Kluth
Άνθρωποι έχουν δώσει τη ζωή τους για την αγάπη, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την πατρίδα και πολλές άλλες αξίες. Κανείς δεν πέθανε ποτέ κρατώντας το έμβλημα της Διεθνούς Τάξης Βασισμένης σε Κανόνες (RBIO). Ήρθε η ώρα να πετάξουμε στα σκουπίδια αυτό το κλισέ και να το αντικαταστήσουμε με κάτι πιο κατάλληλο.
Αυτό δεν πρέπει να συμβεί μόνο επειδή ο όρος είναι μια οργουελική γλωσσική θηριωδία, με το ειδικό βάρος μιας… διαφάνειας Powerpoint. Είναι επίσης μια φράση η οποία, όταν χρησιμοποιείται, ειδικότερα από Αμερικανούς διπλωμάτες, κάνει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ να φαντάζει υποκριτική, από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Αφρική, την Ασία και όχι μόνο.
Δυσπιστία
Ως συνθηματική φράση, η RBIO έχει αντικαταστήσει τα τελευταία χρόνια την παλαιότερη και ελαφρώς διαφορετική (αλλά επίσης προβληματική) έννοια της "φιλελεύθερης διεθνούς τάξης". Αναδύθηκε μόλις ανέλαβε καθήκοντα η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, με σκοπό να σηματοδοτήσει μια επιστροφή σε μια εξωτερική πολιτική με σταθερότερες αρχές από εκείνη του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Μπάιντεν και οι διπλωμάτες του μιλούν τόσο πολύ για τη βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη που ο Στίβεν Γουόλτ της Σχολής Κένεντι του Χάρβαρντ, μελετητής της σκληρής "ρεαλιστικής" παράδοσης, έχει χλευάσει τη χρήση της φράσης ως "απαίτηση για πρόσληψη σε εργασία".
Ο κόσμος είναι δύσπιστος σχετικά με αυτή την αμερικανική φόρμουλα, ειδικά στην Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, όπου οι χώρες αισθάνονται -και συχνά αντιστέκονται- (σ)την πίεση της Ουάσιγκτον να ευθυγραμμιστούν με τη Δύση ενάντια στη Ρωσία και την Κίνα. Το Πεκίνο και η Μόσχα, εν τω μεταξύ, αναδεικνύουν εύκολα τα δύο μέτρα και σταθμά της Αμερικής. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν λέει στην κοινή γνώμη του Παγκόσμιου Νότου ότι η RBIO είναι απλώς ένας φερετζές του αμερικανικού εξαιρετισμού, έτσι ώστε οι ΗΠΑ να μπορούν αυθαίρετα να θεσπίζουν τους "κανόνες" που θέλουν και στη συνέχεια να "διατάζουν" όλους τους υπόλοιπους να τους ακολουθούν.
Αυτό ακούγεται φυσικά κωμικό, όταν προέρχεται από τον άνθρωπο ο οποίος εισέβαλε στην κυρίαρχη χώρα της Ουκρανίας και διέταξε τη σφαγή αμάχων της και την απαγωγή χιλιάδων παιδιών της, με αποτέλεσμα το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης να εκδώσει ένταλμα σύλληψής του ώστε να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Κι όμως, η κατηγορία περί αμερικανικής υποκρισίας αντηχεί σε πολλές πρωτεύουσες.
Η Ουάσιγκτον πολύ συχνά επικαλείται την RBIO μόνο εναντίον εχθρών, όπως η Ρωσία, ενώ εξαιρεί τον εαυτό της και τους φίλους της, ιδίως το Ισραήλ. Στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης - ICJ (όργανο των Ηνωμένων Εθνών το οποίο δεν σχετίζεται με το ΔΠΔ), η Νότια Αφρική έχει υποβάλει έγκληση κατηγορώντας το Ισραήλ για γενοκτονία στον πόλεμό του κατά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Οι δικαστές έκριναν τις κατηγορίες αρκετά εύλογες ώστε να εκδώσουν το ισοδύναμο προσωρινής διαταγής μέχρι να φθάνουν στην ετυμηγορία τους.
Ο Λευκός Οίκος του Μπάιντεν, αντίθετα, δεν βλέπει την ανάγκη να περιμένει την κρίση ενός δικαστηρίου που θα πίστευε κανείς ότι ενσαρκώνει την RBIO περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο θεσμό στη γη. Η υπόθεση που κινήθηκε με πρωτοβουλία της Νότιας Αφρικής είναι "άνευ αξίας, αντιπαραγωγική και χωρίς καμία απολύτως βάση", δήλωσε εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του προέδρου των ΗΠΑ.
Διεθνές δίκαιο
Αυτό δείχνει το υποβόσκον πρόβλημα. Ο Τζον Ντούγκαρντ, Νοτιοαφρικανός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Leiden στην Ολλανδία και πρώην δικαστής στο ICJ, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ προωθούν τόσο σκληρά την RBIO τους ακριβώς επειδή θέλουν να αποφύγουν την ανεπιφύλακτη υποστήριξη και υπακοή σε μια παλαιότερη, απλούστερη και σαφέστερη ιδέα: εκείνη του διεθνούς δικαίου.
Αυτό το πρότυπο, το οποίο είναι καθολικό και όχι υποκειμενικό όπως η RBIO, θα ήταν άβολο για την Ουάσιγκτον. Το διεθνές δίκαιο βασίζεται εν μέρει σε πολυμερείς συνθήκες, πολλές από τις οποίες οι ΗΠΑ βοήθησαν να συνταχθούν. Κι όμως, η Αμερική αρνείται να υπογράψει αρκετές από αυτές, συμπεριλαμβανομένων των Συμβάσεων για τα Πυρομαχικά Διασποράς, για τα Δικαιώματα του Παιδιού και για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, καθώς και τα Πρωτόκολλα του 1977 στις Συμβάσεις της Γενεύης, το Καταστατικό της Ρώμης το οποίο δημιούργησε το ΔΠΔ και πολλά άλλα.
Επομένως, η Ουάσιγκτον δεν μπορεί ακριβώς να εγείρει νομική υπόθεση όταν επιπλήττει την Κίνα, ας πούμε, για εκφοβισμό των Φιλιππίνων στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, δεδομένου ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Δεν μπορεί να συμμετάσχει αξιόπιστα στο ΔΠΔ κατηγορώντας τον Πούτιν για εγκλήματα πολέμου, καθώς δεν αναγνωρίζει αυτό το δικαστήριο - και στην πραγματικότητα επέβαλε κυρώσεις στους εισαγγελείς του ΔΠΔ όταν εξέτασαν κατηγορίες για εγκλήματα Αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν.
Αυτός είναι ο λόγος που η κυβέρνηση Μπάιντεν προτιμά την RBIO από το διεθνές δίκαιο, πιστεύει ο Ντούγκαρντ. Η RBIO στην πραγματικότητα δεν ορίζει κανόνες όπως θα έκαναν οι νομικοί. Δεν έχει δικαστήρια ή διαδικασίες επίλυσης διαφορών. Ούτε ενδιαφέρεται αν οι χώρες θα επιλέξουν να συμμετάσχουν ή να αποχωρήσουν. Αντίθετα, η διεθνής τάξη που βασίζεται σε κανόνες είναι αρκετά εύπλαστη ώστε να υπαινίσσεται την ύπαρξη προτύπων, ενώ επιτρέπει στις ΗΠΑ να επιδιώκουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα.
Νόμος και τάξη
Ο καθορισμός των εθνικών συμφερόντων είναι νομιμοποιημένος στόχος εξωτερικής πολιτικής και οι ΗΠΑ δεν θα πρέπει να ντρέπονται να χρησιμοποιούν την εκπληκτική (αν και φθίνουσα) δύναμή τους για να τα επιδιώκουν. Αυτό ονομάζεται ρεαλισμός στις διεθνείς σχέσεις. Όπως όμως έδειξαν οι τραγωδίες των παγκόσμιων πολέμων και των ολοκαυτωμάτων του προηγούμενου αιώνα, επιβάλλεται επίσης στις χώρες να μετριάζουν την εξουσία - τη δική τους και των άλλων - με κανόνες και νόμους. Αυτό ονομάζεται ιδεαλισμός. Τις τελευταίες οκτώ δεκαετίες, οι ΗΠΑ ήταν στα καλύτερά τους όποτε συνένωναν αυτά τα δύο σκέλη στην εξωτερική τους πολιτική, για το δικό τους καλό, αλλά και για το καλό του κόσμου.
Η συμβουλή μου στον Μπάιντεν και σε άλλους δυτικούς ηγέτες είναι να στείλουν ένα σημείωμα στο προσωπικό τους: εγκαταλείψτε τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες σε κάθε ομιλία σας και αντ' αυτού δηλώστε πίστη στο διεθνές δίκαιο. Στη συνέχεια, ζητήστε από τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν να λογοδοτήσουν επ' αυτού του προτύπου - αλλά και από το Ισραήλ και, ναι, ακόμη και από τις ΗΠΑ όταν είναι απαραίτητο.
Αυτή η αλλαγή δε θα αποδεικνύεται πάντα βολική για την Ουάσιγκτον, αλλά θα βελτιώσει τις σχέσεις της με τον κόσμο, ο οποίος θα είναι ως αποτέλεσμα καλύτερος - με μεγαλύτερη ευημερία, πιο ελεύθερος και ειρηνικός. Σε σύγκριση με αυτή την κακόηχη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες, το νέο "γήπεδο” θα μπορούσε επίσης να έχει ένα πιο ελκυστικό και πιο αυθεντικό πλαίσιο.
Σε τελική ανάλυση, τι πιο αμερικανικό από τον νόμο και την τάξη;
Απόδοση - Επιμέλεια - Επιλογή Κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου