Σημειώνεται το παράδοξο οι ΗΠΑ και η Ρωσία σε κατευθείαν μεταξύ τους διπλωματική επικοινωνία, να διαχειρίζονται την κρίση από τις συγκεντρώσεις στρατευμάτων στα Ρώσο-Ουκρανικά σύνορα, ουσιαστικά αγνοώντας την ΕΕ, η οποία θα επλήττετο άμεσα, στο πλαίσιο κυρώσεων τις οποίες θα επέβαλε η Δύση στην Μόσχα και των αντιδράσεων της τελευταίας.
Οι ΗΠΑ δίνουν τον τόνο
Σύμφωνα με δηλώσεις του εκπροσώπου του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών ο δεύτερος Nord Stream, αγωγός φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας, δεν θα λειτουργήσει αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία. Για την υλοποίηση αυτής της απόφασης οι ΗΠΑ συνεργάζονται με τη Γερμανία για να επιβεβαιωθεί ότι η τελευταία θα μπορούσε να ξεπεράσει τις επιπτώσεις από την αδρανοποίηση του αγωγού. Η δήλωση πάντως του Αμερικανού εκπροσώπου είναι χαρακτηριστική των προθέσεων: "Θα συνεργασθούμε με τη Γερμανία, ώστε να διασφαλίσουμε ότι ο αγωγός δεν θα προχωρήσει" όπως πληροφορεί ο Μ. Farrer του Guardian. Οι Γερμανικές αντιδράσεις είναι μάλλον μετριοπαθέστερες, καθώς ο Γερμανός Καγκελλάριος δήλωσε γενικά, ότι τίποτε δεν είναι εκτός διαπραγματεύσεων συμπεριλαμβανομένου και του Nord Stream 2.
Η κατασκευή του αγωγού αυτού, κόστους $11 δισ., είχε αναγγελθεί το 2015 επί Α. Μέρκελ και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, ενώ η ιδιοκτήτρια Gazprom περιμένει τις τελευταίες νομικές ρυθμίσεις από τις γερμανικές αρχές προκειμένου να αρχίσει η ροή αερίου. Πληροφοριακά, ο έτερος αγωγός Nord Stream 1, λειτουργεί από το 2012 και διέρχεται επίσης υποθαλάσσια από την Βαλτική.
Προκειμένου να μετριασθούν οι αρνητικές επιπτώσεις από τη μη λειτουργία του Nord Stream 2, η Κυβέρνηση Μπάϊντεν σχεδιάζει να αρχίσει συνομιλίες με κράτη παραγωγούς φυσικού αερίου όπως το Κατάρ, ο εμίρης του οποίου Αλ-Θάνι θα προσκληθεί από τον Αμερικανό Πρόεδρο. Στο ίδιο μήκος κύματος η Αυστραλία, από τους σταθερότερους παρόχους υγροποιημένου αερίου, δεν θα αρνείτο να υποστηρίξει τους φίλους της, κατά την Υπουργό Ενέργειας της χώρας. Παραμένει προς έρευνα αν οι ΗΠΑ θα τροφοδοτήσουν την ΕΕ από τα δικά τους αποθέματα σε περίπτωση ανάγκης, δημιουργώντας ένα νέο καθεστώς εξαγωγών.
Κίνδυνος Αυτοτιμωρίας της ΕΕ
Παρά την επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία παραμένει η πέμπτη αγορά εξαγωγών της ΕΕ με 81.5 δις ευρώ στην περίοδο Ιαν.-Νοεμ. 2021, ενώ στην ίδια περίοδο πραγματοποίησε εξαγωγές 142 δις ευρώ προς τις Ευρωπαϊκές χώρες καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ. Την βαρύτητα αυτής της εμπορικής σχέσης παραδέχθηκε και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σημειώνοντας επίσης, ότι η ΕΕ είναι ο πρώτος επενδυτής στην Ρωσία.
Δεδομένης αυτής της ιδιαίτερα σημαντικής οικονομικής σχέσης, η Ευρώπη θα κινδύνευε να "αυτοτιμωρηθεί" συμμετέχοντας στην επιβολή αυστηρών κυρώσεων κατά της Μόσχας, η αντίδραση της οποίας θα κλόνιζε τις σχέσεις μεταξύ των δύο μερών. Από την Ρωσία προέρχεται περισσότερο από 40% των ευρωπαϊκών εισαγωγών αερίου, οπότε αν η Δύση αδρανοποιήσει τον Nord Stream 2 και άλλους αγωγούς προκειμένου να πληγούν ρωσικά έσοδα, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι, εκτός από το πρόβλημα θέρμανσης που θα αντιμετωπίσουν εκατομμύρια ευρωπαϊκά νοικοκυριά, θα επιβαρυνθεί και ο λογαριασμός τους από την άνοδο τιμής του αερίου η οποία θα ακολουθήσει, ενώ είναι αβέβαιη η επάρκεια των υπαρχόντων αποθεμάτων. Επίσης αν οι ΗΠΑ απαγόρευαν τις συναλλαγές της Ρωσίας σε δολάρια, ή απέκλειαν την Μόσχα από το σύστημα swift των διεθνών τραπεζικών συναλλαγών, οι επιχειρήσεις οι οποίες συνεργάζονται με ρωσικούς οίκους θα πλήττονταν βαρύτατα. Αυτό θα ήταν σημαντικό πλήγμα για την Γερμανία ειδικά, η οποία έχει ισχυρότερους οικονομικούς δεσμούς και συναλλαγές με την Ρωσία, από τους άλλους Ευρωπαίους. Έτσι διαφαίνεται, ότι το δίπολο Ρωσίας-Γερμανίας θα είναι ο κύριος αποδέκτης των επιπτώσεων της κρίσης.
Θα ήταν πιθανοφανές το σκεπτικό, ότι στο πλαίσιο πιέσεων προς την Μόσχα, η Washington επιδιώκει να συνετίσει και το Βερολίνο για τις βαθειές οικονομικές σχέσεις του με την τελευταία – π.χ ο τέως Γερμανός πρωθυπουργός Σρέντερ μέλος του ΔΣ της κοινοπραξίας των αγωγών και πριν της Gazprom - και τις τάσεις ανεξαρτητοποίησής του από το ΝΑΤΟ, π.χ μειωμένος στρατιωτικός προϋπολογισμός, μη αποστολή δυνάμεων στην Ουκρανία σε περίπτωση εμπλοκής κ.α. Είναι εμφανές ότι η σχέση Βερολίνου-Μόσχας ανησυχεί ιδιαίτερα την Washington.
Υπάρχουν δυνατότητες απεμπλοκής;
Oι ΗΠΑ απάντησαν γραπτώς στις εγγυήσεις ασφαλείας τις οποίες είχε ζητήσει η Μόσχα, η οποία καλείται να απαντήσει. Αν και το περιεχόμενο του κειμένου δεν έχει γνωστοποιηθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, απορρίπτεται το αίτημα της Ρωσίας για επανασχεδιασμό των συνόρων του ΝΑΤΟ και αποκλεισμό εισδοχής της Ουκρανίας, ενώ διατυπώνονται προτάσεις για συνομιλίες σχετικά με τον έλεγχο των εξοπλισμών, τις μετακινήσεις στρατευμάτων και τις στρατιωτικές ασκήσεις. Επί πλέον οι ΗΠΑ επανέλαβαν την πρόθεσή τους να μην αναπτύξουν πυραύλους μέσου βεληνεκούς ή στρατεύματα στην Ουκρανία και ζήτησαν αμοιβαίες δεσμεύσεις από την Μόσχα, ενώ αναμένεται συνάντηση των Υπουργών εξωτερικών των δυο χωρών τις επόμενες ημέρες, ένδειξη ότι ο δρόμος της διπλωματίας είναι ανοικτός ακόμη. Αυτά βέβαια ενώ έχει τεθεί σε κατάσταση ετοιμότητας δύναμη 8,500 στρατιωτών, η οποία εδρεύει στις ΗΠΑ, για ενδεχόμενη ανάπτυξη με συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Πάντως, λίγοι θα ένοιωσαν έκπληξη από την άρνηση της Washington να δεχθεί το Ρωσικό αίτημα για αποκλεισμό από το ΝΑΤΟ νέων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και επαναφορά της στρατιωτικής υποδομής της Συμμαχίας στο επίπεδο του τέλους του 20ου αιώνα. Εάν η Μόσχα πιστεύει ότι η κύρια απειλή την οποία αντιμετωπίζει είναι, να κινηθεί προς τα δυτικά σύνορά της η στρατιωτική υποδομή του ΝΑΤΟ , θα μπορούσε να εστιασθεί στην στρατιωτική υποδομή αυτή καθ΄ εαυτή παρά στην μάλλον θεωρητική δυνατότητα επέκτασης της Συμμαχίας με την εισδοχή νέων μελών από την Ανατολική Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ δεν έχει δείξει την πρόθεση θεσμικής επέκτασής του προς τα ανατολικά ( Ουκρανία, Λευκορωσία, Μολντόβα, Γεωργία) διότι κάτι τέτοιο ίσως αδυνάτιζε την συνοχή της Συμμαχίας, ενώ από την άλλη πλευρά, η Γαλλία έχει δείξει ότι μπορεί μία χώρα να είναι μέλος του ΝΑΤΟ χωρίς να συμμετέχει στην στρατιωτική οργάνωση. Και είναι γνωστές οι θέσεις του Προέδρου Μακρόν.
Ενδεχομένως μία λύση θα μπορούσε να αναζητηθεί, όπως προτείνει ο Α. Kortunov, με την διαπραγμάτευση μιας νέας Συμφωνίας για Συμβατικές Στρατιωτικές Δυνάμεις στην Ευρώπη μεταξύ Μόσχας και Βρυξελλών κατά το πρότυπο εκείνης του Νοεμβρίου 1990 μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκών χωρών. Μια τέτοια λύση θα ανεδείκνυε τόσο την Ατλαντική όσο και την Ευρωπαϊκή διάσταση υπό την προϋπόθεση ότι θα υπήρχε η πολιτική βούληση όλων των μερών και κυρίως των Ευρωπαίων, οι οποίοι θα ανεμένοντο να πάρουν και την πρωτοβουλία. Μία τέτοια λύση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σταθερότερο status quo.
Είναι ακόμη σημαντικό να μην μας διαφεύγει το γεγονός, ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν προσκάλεσε τον Πρόεδρο Πούτιν στην Τουρκία, με την πρόθεση να φιλοξενήσει και τις δύο πλευρές, στο πλαίσιο μιας διαμεσολαβητικής προσπάθειας. Είναι ένα δείγμα επίγνωσης από την Άγκυρα, του ευρύτερου ρόλου τον οποίο μπορεί να διαδραματίσει η Τουρκία με την οντότητά της, ως μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Ελληνικός ρόλος θα κριθεί στον εσωτερικό ευρωπαϊκό διάλογο για τις κυρώσεις.
* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
ΠΗΓΗ capital
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου