Πετυχηµένες κρατικές πολιτικές
Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται αρκετά θεωρητικά. Στην πραγματικότητα όμως αποτελούν την αδιάρρηκτη βάση κάθε δημογραφικής πολιτικής που, για να υπάρξει, οφείλει να αναγνωρίσει το ασυμφιλίωτο της σύγχρονης οικογενειακής ζωής με τις ποικίλες οικονομικές αναγκαιότητες. Τα μέτρα υπέρ της γεννητικότητας δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να παρεμβαίνουν στην αντίθεση αυτή και να δημιουργούν χώρο –δηλαδή δυνατότητες– στους ανθρώπους να κάνουν οικογένεια και να την υποστηρίξουν. Όσα εφαρμόζονται συστηματικά και ολοκληρωμένα καταφέρνουν να ξεκολλήσουν τους δείκτες γεννητικότητας από την αδράνεια που επιδεικνύουν προς το ένα παιδί/γυναίκα.
Η Γαλλία ξοδεύει έμμεσα και άμεσα για την οικογένεια το 3%-4% του ΑΕΠ των 2,71 τρισ.€ (τιμές 2019)[1]. Αυτό σημαίνει ότι απορροφά στις πολιτικές αυτές 80 δισ.€ – 100 δισ.€.
Η γκάμα των διευκολύνσεων που παρέχει είναι ευρύτατη: Οι μητέρες δικαιούνται συνολικά 4 μήνες άδεια για το 1ο παιδί, άλλους 4 για το δεύτερο, και 6 ½ μήνες για το τρίτο. Στην διάρκειά τους λαμβάνουν μηνιαίο μισθό που ισούται με τον μέσο όρο των απολαβών που είχαν κατά τους τρεις τελευταίους μήνες της εργασίας τους (το ανώτατο όριο του επιδόματος είναι 10.000€ για τους τέσσερις μήνες)[2]. Επίσης, πρόσφατα, η γαλλική βουλή κύρωσε την διεύρυνση της άδειας πατρότητας στις 20 μέρες.
Ταυτόχρονα, προβλέπονται πολλά άλλα επιδόματα για την πρώιμη παιδική ηλικία: Ένα εφάπαξ ποσό (927,71€) για την γέννηση κάθε παιδιού, ένα μηνιαίο επίδομα για κάθε παιδί μέχρι να φτάσει το 3ο έτος της ηλικίας του, εξαρτώμενο από το ύψος εισοδήματος (92€-185€), ένα άλλο μεγαλύτερης διάρκειας για τις οικογένειες που έχουν από 2 παιδιά και πάνω, επίσης εξαρτώμενο από εισοδηματικά κριτήρια, και άλλα επιδόματα ειδικότερης στόχευσης[3].
Επίσης, το κράτος επιδοτεί την εγγραφή του παιδιού στα νήπια και τα προνήπια, και συμμετέχει στο κόστος για τις ειδικές δομές που έχουν για παιδιά κάτω των τριών ετών. Ακόμα προβλέπονται σημαντικές φοροαπαλλαγές εάν οι γονείς προσλάβουν μπέιμπι σίτερ, και υπάρχει και ο θεσμός των συλλογικών μπέιμπι σίτερ, γυναικών που εγγράφονται σ’ ένα ειδικό μητρώο, ελέγχονται από τις κρατικές υπηρεσίες και αποκτούν το δικαίωμα να φροντίζουν μέχρι τρία παιδιά ταυτόχρονα στο σπίτι τους. επίσης, παρέχεται το δικαίωμα σε έναν αριθμό οικογενειών να συστήσουν την δική τους δομή, και να προσλάβουν το απαραίτητο προσωπικό. Τέλος, υπάρχουν ειδικοί χώροι έκτακτης παιδικής φροντίδας, όπου οι γονείς μπορούν άμεσα να αφήσουν τα παιδιά τους για λίγες ώρες, προκειμένου να διευθετήσουν τις υποχρεώσεις τους[4].
Η εναρμόνιση της οικονομικής με την επαγγελματική ζωή είναι ο προφανής άμεσος στόχος των πολιτικών αυτών. Η λογική του ρεπουμπλικανικού κράτους στη Γαλλία φαίνεται να ακολουθεί το εξής σκεπτικό: Αφού οι οικονομικά αναγκαίοι ρόλοι των ανθρώπων συρρικνώνουν δραστικά τον διαθέσιμο χρόνο για την οικογενειακή ζωή, το κράτος οφείλει να υποκαταστήσει το κενό αυτό, κοινωνικοποιώντας την ανατροφή των παιδιών.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη, απώτερη, αλλά εξίσου ουσιαστική συνέπεια. Το κράτος είναι και παράγοντας ηθικής. Δεσμεύοντας ένα σημαντικό μέρος της κοινωνικής προστασίας στην υποστήριξη της οικογένειας, διατρανώνει με αυτόν τον τρόπο την σημασία που της αποδίδει ως παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας. Με αυτόν τον τρόπο, δεν εναρμονίζεται μόνον η επαγγελματική με την οικογενειακή ζωή, αλλά συμβαίνει και το αντίθετο: Η οικογένεια δεν θεωρείται επαγγελματικός φραγμός από τους ίδιους τους οικονομικούς παράγοντες.
Η Εσθονία αποτελεί την χώρα-έκπληξη των βαλτικών κρατών. To 2003 ανήκε στην κατηγορία των χωρών με τους πολύ χαμηλούς δείκτες γεννητικότητας (1,37). Το 2010, έφτασε να έχει 1,72. Η ραγδαία αύξηση της γεννητικότητας οφείλεται κυρίως στο πολύ γενναιόδωρο σύστημα γονικών αδειών που έχει καθιερώσει. Οι γονείς ενός νεογέννητου παιδιού δικαιούνται συνολικά 1,5 χρόνο πλήρους πληρωμένης άδειας. Οι πρώτες 70 μέρες δεσμεύονται από την μητέρα, κι έπειτα οι γονείς μπορούν να εναλλάσσονται στην χρήση της γονικής άδειας, η οποία μπορεί να είναι και κυλιόμενη, καθώς βρίσκεται σε ισχύ μέχρι το τρίτο έτος του παιδιού. Αν οι γονείς προγραμματίσουν την γέννηση δεύτερου παιδιού σε εύλογο χρονικό διάστημα, η γονική άδεια διπλασιάζεται δίχως ο επωφελούμενος να έχει την υποχρέωση να επιστρέψει στην δουλειά του. Η Εσθονία εμπνεύστηκε την πολιτική αυτή από τις αντίστοιχες των γειτονικών σκανδιναβικών χωρών. Η έκτακτη δημογραφική ανάγκη στην οποία βρέθηκε κατά τις αρχές της δεκαετίας του 2000, ωστόσο, την ώθησε στο να παρατείνει τις γονικές άδειες και να τους παρέχει πλήρη μισθολογική κάλυψη.[5]
Η πολιτική αυτή συνδυάζεται με ένα σύστημα επιδομάτων για το παιδί. Οι γεννήσεις επιχορηγούνται με ένα εφάπαξ ποσό 320 €, ενώ κάθε παιδί δικαιούται, μέχρι τα 16 του χρόνια, μηνιαίο επίδομα 60 € (το οποίο δύναται να παραταθεί μέχρι τα 19 στο ενδεχόμενο παραμονής του στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση)· το τρίτο παιδί δικαιούται 100€/μήνα και τα επιδόματα δίνονται σωρευτικά, δηλαδή μια οικογένεια με τρία παιδιά λαμβάνει 220€/μήνα. Μεγάλη έμφαση δίνεται επίσης στην προνηπιακή, νηπιακή και προσχολική αγωγή.
Αν η Εσθονία επικέντρωσε περισσότερο στις γονικές άδειες, η Νορβηγία στήριξε την δική της δημογραφική πολιτική στις δομές φροντίδας μικρών και πολύ μικρών παιδιών. Το 2000, μόνο το 37% των παιδιών μεταξύ 1-3 ετών πήγαιναν σε κάποιο παιδικό σταθμό· το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 80% το 2016. Παράλληλα, αυξήθηκε και η κρατική επιδότηση των προνηπιακών και νηπιακών σταθμών: Το 2000 το κόστος λειτουργίας τους καλυπτόταν από το κράτος κατά 55%, ενώ, δώδεκα χρόνια μετά, η κρατική συμμετοχή ανήλθε στο 88%. Η ενίσχυση της προνηπιακής και νηπιακής φροντίδας για την Νορβηγία, σύμφωνα με αναλογιστικές μελέτες που εκπονήθηκαν στην χώρα, συνέβαλαν ιδιαίτερα στην ενίσχυση των γεννήσεων του δεύτερου και του τρίτου παιδιού. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, για κάθε 10% της συμμετοχής που αυξάνει στις δομές αυτές, υπάρχει ενίσχυση του δείκτη γονιμότητας κατά 0.10-0.12. [6]
H Ρωσία και η Ουγγαρία προχώρησαν σε μια διαφορετική λογική, που στηριζόταν στις απευθείας μεταβιβάσεις πόρων. H Ρωσία επέλεξε την μεταβίβαση ενός γενναίου ποσού στις γυναίκες που αποκτούν δύο ή περισσότερα παιδιά[7]. Το ποσό αρχικά ήταν 250.000 ρούβλια (σε μια εποχή –2008– που ο μέσος μισθός στη χώρα δεν ήταν παραπάνω από 17.000 ρούβλια), και έπειτα διπλασιάστηκε στις 453.000. Τα χρήματα αυτά μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο για συγκεκριμένους σκοπούς –αγορά κατοικίας, αποπληρωμή στεγαστικών δανείων & εκπαίδευση των παιδιών. Αρχικώς το πρόγραμμα αυτό επρόκειτο να ισχύσει μόνον ορισμένα χρόνια, καθώς ανακοινώθηκε το 2006, καθιερώθηκε το 2007 και θα έληγε το 2015. Η περιορισμένη του διάρκεια ώθησε πάρα πολλές οικογένειες στην επιλογή του δεύτερου παιδιού, γεγονός που καταγράφηκε και στους δείκτες της γονιμότητας, καθώς από το 1,42 του 2006, η Ρωσία πέρασαν στο 1,76 του 2015. Έκτοτε το πρόγραμμα παρατάθηκε. Για το 2020 η Ρωσία κατέγραψε δείκτη γονιμότητας 1.82.
Αντίστοιχη πρωτοβουλία πήρε ο πρόεδρος της Ουγγαρίας Βίκτωρ Ορμπάν το 2015[8], παρέχοντας διευκολύνσεις στους γονείς με δύο παιδιά και άνω που επιθυμούσαν να αγοράσουν νέα κατοικία. Το ουγγρικό πρόγραμμα προέβλεπε επιδότηση αγοράς στέγης και φοροαπαλλαγές. Συνολικά η διευκόλυνση προσεγγίζει τα 18.000$-35.000$ για τους γονείς δύο παιδιών και τα 50.000$-80.000$ για τους γονείς τριών παιδιών.
Πέραν όμως των κεφαλαιακών μεταβιβάσεων, της παροχής υπηρεσιών και των φορολογικών διευκολύνσεων, μεγάλη σημασία στις σύγχρονες δημογραφικές πολιτικές διαδραματίζει και η υποστήριξη κατά την τεχνητή σύλληψη και την εγκυμοσύνη. Στο Ισραήλ, για παράδειγμα, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή επιδοτείται εξ ολοκλήρου από το κράτος, για όλες τις γυναίκες από 18-45, ανεξάρτητα από την οικογενειακή τους κατάσταση ή τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, με εξ ολοκλήρου χρηματοδότηση μέχρι την γέννηση του δεύτερου παιδιού[9]. Η πρακτική αυτή έχει συμβάλει στον πολλαπλασιασμό των γεννήσεων στις ώριμες αναπαραγωγικές ηλικίες (35+), ενώ παράλληλα, οι δείκτες γονιμότητας ενισχύονται και από το γεγονός ότι κατά την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες γέννησης δίδυμων παιδιών.
Η ισραηλινή κοινωνία –και ως αντίστιξη στον ισλαμισμό, με τον οποίον βρίσκεται σε αντιπαράθεση– επιφυλάσσει ιδιαιτέρως ενεργητικούς ρόλους στις γυναίκες. Από την ίδρυση του κράτους, αντιμετωπίζονται ισότιμα όχι μόνον στην οικονομία και την κοινωνία, αλλά και στον στρατό. Εντούτοις, με την ιδιαίτερη δημογραφική του πολιτική, αλλά και την έντονη διάσταση εθνικής συσπείρωσης και κινητοποίησης που το χαρακτηρίζει, θα καταφέρει να μην διέλθει καθόλου από την στενωπό της «δημογραφικής μετάβασης». Το 1960, ο δείκτης γεννητικότητας ήταν 3,87 παιδιά ανά γυναίκα, ενώ το 2020 παρέμεινε οριακά πάνω από τα 3 (3.09).
Η περίπτωσή του, με την οποία θα κλείσουμε αυτήν την σύντομη συγκριτική αναφορά, αποδεικνύει περίτρανα πόσο κρίσιμος για την αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος είναι ο συνδυασμός πολιτικών επί των αξιών και κοινωνικών πολιτικών υποστήριξης της γεννητικότητας. Ωστόσο, παρ’ όλο που έχει έντονο το εθνικό της αίσθημα, η ισραηλινή κοινωνία δεν είναι μια κοινωνία ανδροκρατική ή πατριαρχική, αλλά μια σύγχρονη κοινωνία, ιδιαίτερα προωθημένη σε ό,τι αφορά στον εξισωτισμό μεταξύ των δύο φύλων. Το παράδειγμα αυτό αφορά σίγουρα και στην Ελλάδα.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η Ελλάδα ανήκει, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία, στη συστάδα των μεσογειακών χωρών που επλήγησαν ίσως περισσότερο από τις υπόλοιπες κατά την υλοποίηση των κοινωνικών, οικονομικών και αξιακών μετασχηματισμών που μας οδήγησαν στην υπερ-μοντέρνα κοινωνία. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι οι κρατικές δομές στον μεσογειακό χώρο είχαν παραδοσιακά ακραία ελλειμματική συμπεριληπτικότητα: Οι λαϊκές τάξεις ήταν επί δεκαετίες και ως τα τέλη του 20ου αιώνα κυριολεκτικά αφημένες στην τύχη τους. Από την άλλη, η οικογένεια ήταν ισχυρός θεσμός –η μητρότητα διατηρεί μια ιδιαίτερη ιερότητα στον μεσογειακό χώρο, σε μακρά, μάλιστα, ιστορική διάρκεια. Σαν συνέπεια αυτής της ιστορικής ιδιαιτερότητας, υποκαθιστούσε το κράτος και διαδραμάτιζε καθοριστικό ρόλο για την επιβίωση των κατώτερων τάξεων. Ο αιφνίδιος και βαθύς κλονισμός που επέφερε σε αυτές τις αξίες η υπερμοντέρνα κοινωνία θα προκαλέσει ακόμα εντονότερη δημογραφική κατάρρευση στις μεσογειακές κοινωνίες. Το δε κράτος θα συνειδητοποιήσει πολύ αργά –στη δική μας περίπτωση, όχι ακόμα ολοκληρωτικά– τις ευθύνες του στο πεδίο αυτό.
Η Ελλάδα κλείνει φέτος τρεις δεκαετίες, πελαγοδρομώντας στο φάσμα της ακραίας δημογραφικής συρρίκνωσης (δείκτες κάτω του 1,5). Για τους πραγματικούς ρυθμούς της πληθυσμιακής συρρίκνωσης αξίζει να αναφέρουμε ότι μόνον στην δεκαετία 2011-2019, ο πληθυσμός στην χώρα μας μειώθηκε κατά 413.692 ανθρώπους, λόγω της διαφοράς γεννήσεων-θανάτων, αλλά και της μετανάστευσης στο εξωτερικό.[10]
Σαν να μην έφτανε η πάγια δημογραφική κάμψη, η δεκαετής οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την κατάσταση για την Ελλάδα. Ούτως ή άλλως, όπως σημειώνει ο ΟΗΕ: «οι κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές, που συνδέονται συνήθως με ένα κλίμα οικονομικής αστάθειας, αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από το να δημιουργούν οικογένειες ή από το να αποκτούν επί πλέον παιδιά. Ιστορικά οι κοινωνικές κρίσεις είχαν πάντοτε ως συνέπεια την καθυστέρηση στους γάμους, τις γεννήσεις και την πτώση της γεννητικότητας».
Αντί να υπάρξει, όμως, μια πολιτική εξισορρόπησης των πιέσεων, η τρόικα, σε συνεργασία με όλες τις κυβερνήσεις που εθήτευσαν την περίοδο των μνημονίων, επέλεξαν να μειώσουν δραστικά τα επιδόματα των τριτέκνων και των πολυτέκνων, με τον ελληνικό πολιτικό κόσμο που κυβέρνησε τη χώρα να συναινεί βάσει απίστευτα κυνικών υπολογισμών: Αφού τρίτεκνοι και πολύτεκνοι αντιπροσωπεύουν μικρά εκλογικά ακροατήρια, καθώς ζούμε σε κοινωνία υπογεννητικότητας, τότε το πολιτικό κόστος για χτύπημα των ομάδων αυτών θα είναι μικρότερο. Ιδού μια λίστα των περικοπών στις οποίες προέβη η πολιτική των μνημονίων σωρευτικά, ως το 2017, την οποία δημοσιοποίησε η Ανώτατη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ελλάδος:
• Κατάργηση αφορολόγητου των χρηματικών γονικών παροχών.
• Κατάργηση του διορισμού των πολύτεκνων εκπαιδευτικών.
•Καθιέρωση της εισφοράς αλληλεγγύης με τέτοιο τρόπο ώστε να πληρώνει το ίδιο ποσό ο πολύτεκνος, με όσα τέκνα και να έχει, με τον άγαμο! Το ίδιο ισχύει και με την ειδική εισφορά αλληλεγγύης.
• Κατάργηση του επιδόματος γάμου.
• Κατάργηση των πολυτεκνικών επιδομάτων και της ισόβιας σύνταξης της πολύτεκνης μητέρας.
• Επιβολή φόρου πολυτελούς διαβίωσης για τους πολύτεκνους που έχουν αυτοκίνητα άνω των 1928 κ.ε.
• Φορολογική καταιγίδα κατά των πολύτεκνων οικογενειών. Ο πολύτεκνος φορολογείται όπως ο άγαμος.
• Επιβολή τέλους χαρτοσήμου στα πολυτεκνικά επιδόματα.
• Κατάργηση των μετεγγραφών των πολυτέκνων γονέων και παιδιών.
• Διακοπή της δωρεάν χορήγησης οπωροκηπευτικών και άλλων προϊόντων στις πολύτεκνες οικογένειες.
• Κατάργηση του ποσοστού 10% για την εισαγωγή των πολυτέκνων στις σχολές της Πυροσβεστικής Ακαδημίας.
• Μείωση του ποσοστού για τις προσλήψεις των πολυτέκνων από το 20% στο 15%.
• Ο πολύτεκνος πληρώνει ενιαίο φόρο ιδιοκτησίας ακινήτων όπως ο άγαμος.
• Μείωση των κύριων και των επικουρικών συντάξεων των πολυτέκνων.
• Κατάργηση των επιδομάτων των τέκνων.
• Μείωση των αποδοχών στην απασχόληση συνταξιούχων πολυτέκνων.
• Κατάργηση της πρόταξης των τέκνων πολυτέκνων που προβλεπόταν στο ν. 2190/1994».[11]
Ποιο το αποτέλεσμα των πολιτικών αυτών; Σύμφωνα με ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ (22 Ιουνίου 2021), για την τελευταία έρευνά της πάνω στο εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών, επισημαίνεται ότι οι οικογένειες που έχουν τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα παιδιά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας σε ποσοστό (27,7%) που υπερβαίνει κατά πολύ τον εθνικό μέσο όρο (17,7%).[12]
Κατά τα λοιπά, ακόμα και έπειτα από την περίφημη «έξοδο από τα μνημόνια», η δημογραφική πολιτική της χώρας μας πόρρω απέχει από το να ανταποκρίνεται στην κρισιμότητα των εξελίξεων. Η θέσπιση εφάπαξ επιδόματος 2000€ για την γέννηση κάθε παιδιού έγινε μόλις το… 2019, με ισχύ από 01/01/2020. Την ίδια στιγμή, τα μηνιαία επιδόματα παιδιού είναι υποτυπώδη και καθορίζονται με πολύ αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια: Μια οικογένεια με δύο παιδιά, που έχει δηλωθέντα εισοδήματα ύψους 28.000€, λαμβάνει μόλις 56€ επίδομα/μήνα· μια οικογένεια με ένα παιδί, και εισόδημα 26.000€, λαμβάνει επίδομα… 28€/μήνα.[13]
Τα επιδόματα γίνονται ακόμα πενιχρότερα, αν αναλογιστούμε ότι υπάρχει έλλειμμα προνηπιακών και νηπιακών σταθμών για τα παιδιά από 1 έως 5 ετών, ενώ η χώρα μας υπολείπεται από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση σε αυτές τις δομές. Η συμμετοχή σε αυτές για τα παιδιά μεταξύ 4-6 χρονών (που ξεκινούν το δημοτικό) ήταν 81,5% το 2017, την ίδια στιγμή που ο μέσος όρος της Ε.Ε. ανερχόταν στο 95,4%. Για τα παιδιά μέχρι τα 3, οι επιδόσεις της χώρας μας είναι ακόμα χειρότερες: 20,5% (το 2017), δεκατρείς μονάδες κάτω από τον στόχο του 33% που έθεσε η Ε.Ε. το 2002.[14]
Η υστέρηση της χώρας μας στις πολιτικές στήριξης της οικογένειας διαφαίνεται χαρακτηριστικά στον πίνακα 5, που παρουσιάζει: α) Το μερίδιο των δαπανών για την προστασία της οικογένειας επί του συνόλου των κοινωνικών δαπανών β) Τον κατά κεφαλήν μέσο όρο των κοινωνικών δαπανών υπέρ της οικογένειας ανά μήνα.[15]
Τα γραφήματα εκφράζουν μια πραγματικότητα που μπορεί κανείς να την διαπιστώσει και στην δημόσια συζήτηση που διεξάγεται από τα κόμματα και τα ΜΜΕ στην χώρα μας. Σπανίως η οικογένεια, η μητρότητα ή η πατρότητα αναφέρεται σε συνάρτηση με την κοινωνική πολιτική. Προεκλογικά δεν θα ακούσει κανείς παρά ελάχιστα και προσχηματικά για τις εργαζόμενες μητέρες ή για την στήριξη των οικογενειών. Εδώ, όταν μιλάμε για την κοινωνική πολιτική, μιλάμε συνήθως για το άτομο.
Στην Γαλλία, ή τις ΗΠΑ ακόμα –που δεν φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος– η οικογένεια αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες προσέγγισης, όταν συζητούνται τα κοινωνικά ζητήματα. Στην Αμερική, συγκεκριμένα, θα ακούσει κανείς πολλούς Αμερικανούς προέδρους, διαδοχικά και ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης, να μιλούν για τις φτωχές ή φυλετικά αποκλεισμένες οικογένειες των γκέτο.
Το γεγονός ότι αυτό δεν συμβαίνει στην Ελλάδα αποτελεί ένδειξη για τον σαρωτικό και ψευδεπίγραφο εκσυγχρονισμό που έχει επισυμβεί ακόμα και στα μυαλά του πολιτικού κόσμου, καθώς έχει αφεθεί να πιστεύει ότι η αποκλειστική αναφορά στην κοινωνία των ατόμων αποτελεί τάχα πειστήριο προοδευτικότητας. Ας μην αναρωτιόμαστε, λοιπόν, γιατί το μερίδιο των πολιτικών προστασίας της οικογένειας στον ελληνικό προϋπολογισμό είναι κάτω του 5%. Όσο για το συνολικό μερίδιο των πολιτικών για το παιδί και την οικογένεια, μόλις που αγγίζει το 1,5% του μικρού σε μέγεθος ελληνικού ΑΕΠ (2,93 δισ.€ σε τιμές 2019).
Αντί επιλόγου
Η τρομακτική υστέρηση των δημογραφικών πολιτικών, εκείνων για την οικογένεια, την εργαζόμενη γυναίκα και τα παιδιά στην Ελλάδα προκαλεί όντως απελπισία και συνάμα οργή σε όποιον βρεθεί ενώπιόν της. Την ίδια στιγμή, κομίζει έστω και με αυτόν τον αρνητικό τρόπο, ένα καλό νέο: η εφαρμογή πιο θαρραλέων πολιτικών βάσει των θετικών εμπειριών που είχαν οι άλλες χώρες, αφήνει πολλά περιθώρια βελτίωσης των δεικτών της δημογραφίας και της γεννητικότητας. Επί της ουσίας, το ελληνικό κράτος ποτέ δεν δοκίμασε ειλικρινά να αντιστρέψει την δημογραφική κάμψη, για να μάθει επιτέλους αν αυτή είναι ή όχι μη αντιστρέψιμη. Υπό αυτήν την έννοια, δεν υπάρχει δημογραφικό αδιέξοδο, παρά μόνον οι τεράστιες ευθύνες των πολιτικών, οικονομικών και πνευματικών ελίτ, που επί τρεις συναπτές δεκαετίες υποτιμούν και απαξιώνουν το δημογραφικό ζήτημα –πράγμα που συνεχίζουν να το κάνουν ακόμα και σήμερα, όταν ισχυρίζονται ψευδώς και ηλιθιωδώς ότι «η μετανάστευση θα λύσει το πρόβλημα». Πολύ ενδεικτική είναι η στάση στην πλειοψηφία του καλλιτεχνικού κόσμου. Ζώντας σε ένα περιβάλλον εστέτ, απολαμβάνοντας την άπλετη ελευθεριακότητα της σόου μπίζνες, αρέσκονται στο να παροπαγανδίζουν τα νέα αποδομητικά πρότυπα περί της «οικογένειας ως φυλακής», της μητρότητας και της πατρότητας ως αξίες που αναστέλλουν την ατομική αυτοπραγμάτωση. Έτσι όμως, ασκούν ως μειοψηφία μια ιδιότυπη πολιτισμική δικτατορία πάνω στα κοινωνικά πρότυπα, ακριβώς διότι η πλειοψηφία της κοινωνίας διεκδικεί την πραγμάτωση των αξιών που οι ελίτ κοροϊδεύουν. Με λίγα λόγια θα ήθελε να κάνει περισσότερα παιδιά, απ’ ό,τι δείχνουν οι στατιστικές έρευνες, εντούτοις, το κυρίαρχο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο δεν την αφήνει. Συνάμα, η ίδια κοινωνική πλειοψηφία δεν συμμερίζεται την επιστροφή σε κάποια «πατριαρχική κοινωνία», όπως άδικα κατηγορείται.
Απαιτείται επομένως «αλλαγή παραδείγματος». Η αντιπαράθεση στο πεδίο των πολιτισμικών αξιών είναι πολύ κρίσιμο ζήτημα. Ωστόσο υπάρχει και το επίδικο των κρατικών πολιτικών, όπου δεν έχει συμβεί κανένας εκσυγχρονισμός και για άλλη μια φορά η Ελλάδα μένει πίσω, σε σχέση με τις πολιτικές που προκρίνονται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μόνο η κοινωνική πίεση από τα κάτω, σε όλα τα κόμματα, τις ηγεσίες και το κατεστημένο των ΜΜΕ θα εξαναγκάσει τον δεινόσαυρο που λέγεται ελληνικός πολιτικός κόσμος να μετακινηθεί. Το δημογραφικό, το οποίο εξάλλου διαπλέκεται στενά με τα περισσότερα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα, είναι επομένως ένα από τα πιο κρίσιμα πεδία όπου θα κριθεί η έξοδος της χώρας από την πολυδεκαετή κατάρρευση και την παρακμή.
Διαβάστε επίσης:
Το δημογραφικό στην Ευρώπη & την Ελλάδα (μέρος Α΄)
[1] Όπ.π., σελ. 32.
[2] «France – Maternity and paternity allowances», European Commission. www.ec.europa.eu.
[3] «The French Social Security System IV – Family benefits», CLEISS – République Française 2021. www.cleiss.fr.
[4] «Organisation of Centre-based ECEC», EYRUDICE – European Commision, 21 Μαΐου 2021. www.eacea.ec.europa.eu.
[5] T. Sobotka, A. Matysiak, Z. Brzozowska, «Policy responses…», όπ.π., σελ. 45-46.
[6] «Kinds of family allowances», Republic of Estonia – Social Insurance Board. www.sotsiaalkindlustusamet.ee.
[7] T. Sobotka, A. Matysiak, Z. Brzozowska, «Policy responses…», όπ.π.,σελ. 53-55.
[8] Lyman Stone, «Is Hungary Experiencing a Policy-Induced Baby Boom?», Institute For Family Studies, 18/07/2018. www.ifstudies.org.
[9] Daphna Birenbaum-Carmeli, «Thirty-five years of assisted reproductive technologies in Israel», Reproductive Biomedicine & Society Online, τεύχος 2, Ιούνιος 2016, σσ. 16-23.
[10] Μανόλης Δρεττάκης, «Μείωση του πληθυσμού κατά 414.000 τα έτη 2011-2019», Εφημερίδα των Συντακτών, 16/07/2019.
[11] «Στο στόχαστρο οι πολύτεκνοι», 16/05/2017, www.enikonomia.gr.
[12] «Οι πολύτεκνοι πρωταθλητές στον κίνδυνο της φτώχειας», Ανώτατη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ελλάδος, 24/06/2021.
[13] «Επίδομα Παιδιού: Πίνακες & Παραδείγματα», Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. www.opeka.gr.
[14] «Education and Training Monitor 2019: Greece», European Union, Λουξεμβούργο 2019, σελ. 7.
[15] «How much is spent on family benefits in the EU?», Eurostat, 31/05/2019. www.ec.europa.eu.
ΠΗΓΗ ardin-rixi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου