Η θέσις της Ρωσίας δεν είναι πλέον άγνωστος, ούτε εις την Πόρταν, ούτε εις τας Ευρωπαϊκάς δυνάμεις. Ή οι Τούρκοι έχουν την θέλησιν και την δύναμιν του να παύσουν να είναι Τούρκοι και επομένως θέλουν δεχθή και βάλει εις πράξιν ειλικρινώς τας προτάσεις μας, και τότε αι με αυτούς σχέσεις μας θέλουν είναι ευσυμβίβαστοι με τα προς τους Χριστιανούς καθήκοντα χρέη μας, και θέλουν δυνηθή να στερεωθούν καλύτερα, παρά ότι εστερεώθησαν διά της συνθήκης του Βουκουρεστίου, ή το πραγμα είναι διαφορετικόν· και τότε δεν ημπορούμεν, αλλ’ ούτε χρεωστούμεν να έχωμεν καμμίαν σχέσιν φιλίας με την Πόρταν. Αν υποτεθή το δεύτερον, αι συμμαχικαί δυνάμεις έχουν να ιδούν αν ταις συμφέρη ν’ αφήσουν εις μόνην την Ρωσίαν την φροντίδα να ειρηνεύση την Ανατολήν, ή να συναγωνισθούν με αυτήν, διά να επιτύχουν τον αυτόν σκοπόν και να ελευθερώσουν, ίσως διά πάντα, την Ευρώπην από την μουσουλμανικήν θεοβλάβειαν και βαρβαρότητα.
Ταύτα τα εμβριθή ζητήματα θέλουν αποφασισθή από τας αποκρίσεις των Αυλών, οπού προσμένομεν, και εις την λύσιν των ιδίων ζητημάτων θέλουν συνεισφέρει ουσιωδώς τα αποτελέσματα του Βαρώνου Στρογανώφ. Είναι βέβαια δυσκολώτατον να προβλέψωμεν έν μέλλον, το οποίον φαίνεται να κρέμεται από τόσα συμφέροντα, γνώμας και περιστάσεις ποικίλας. Αν όμως τα προηγούμενα ημπορούν να δεικνύουν κάποιον συμπερασμόν, όσα γνωρίζομεν μας κάμνουν να πιστεύωμεν, ότι η Τουρκική διοίκησις ποσώς δεν δύναται εις το εξής να επιστρέψη οικειοθελώς εκεί, όπου ευρίσκετο προ των συμβεβηκότων του Μαρτίου, τόσον ως προς τους Έλληνας, όσον και ως προς την Ρωσίαν, δύναμιν, ήτις χρεωστεί αναγκαίως να θέλη την άσειστον διατήρησην των δικαιωμάτων και προνομίων, τα οποία αι συνθήκαι εγγυώνται εις τους ομοθρήσκους της εν Τουρκία.
Αλλ ’ αν ίσως πρέπει βιαίως να ξαναγίνη Τουρκική διοίκησις ό,τι ήτον, αμφιβάλλω ακόμη, ότι ηθική δύναμις και ακόμη ολιγώτερον ηθική δύναμις ξένη ημπορεί να ενεργήση τοιαύτην ασυνήθιστον μεταβολήν· μόνη η υλική δύναμις ή η δύναμις των όπλων έχει ταύτην την ισχύν. Τοιαύτη είναι όμως η παρούσα κατάστασις των πραγμάτων εν Τουρκία, ώστε μία παρούσα δύναμις, αφού άπαξ παρρησιασθή, δεν θέλει είναι δυνατόν να σταθή, παρά εκεί όπου ημπορεί, και όπου πρέπει να σταθή, δηλ. εκεί, όπου δεν θέλει έχει πλέον εχθρούς να πολεμήση.
Όλα με φαίνεται να συντρέχουν εις ταύτην την μεγάλην λύσιν και αυταί αι δυστυχίαι, τας οποίας οι Έλληνες έπαθαν εις τας Ηγεμονίας θέλουν συνεισφέρει μεγάλως να τυφλώσουν επί μάλλον τους Τούρκους περί της θέσεώς των. Πιστεύουν πάντοτε ότι η Ρωσία δεν δύναται τίποτε, επειδή αι άλλαι δυνάμεις δεν θέλουν την συγχωρήσει να θελήση μήτε να δυνηθή, παρά κατά την θέλησίν τω ν και εντεύθεν ορμώμενοι οι Τούρκοι θέλουν αυξήσει τας επιθυμίας και την αυθάδειάν των, πέραν παντός όρου· ο Θεός θέλει κάμει τα επίλοιπα. Εκείνο, όπου ημπορώ να σας είπω εν τοσαύτω, Κύριέ μου, είναι, ότι η Προυσσία, χωρίς να γνωρίζη τας συνομιλίας μας, εφανέρωσε την προθυμίαν της, είναι διόλου της γνώμης μας, και το περισσότερον, κηρύττει, ότι είναι έτοιμη να συναγωνισθή με ημάς και με τας άλλας συμμαχικάς δυνάμεις. Κάθε ημέρα ημπορεί να μας φέρη ειδήσεις αποφασιστικάς. Εκ είναι τας οποίας ελάβαμεν από τας Ηγεμονίας, αναγγέλλουν την διάλυσιν του στρατεύματος του Πρίγκιπος Υψηλάντου.
Φρονώ καθώς και σείς, Κύριέ μου, εκάμαμεν ό,τι ημπορέσαμεν, διά να αποτρέψωμεν από την πατρίδα μας τας δυστυχίας, αι οποίαι την θλίβουν οι αγώνες μας εστάθησαν ανωφελείς. Η Επανάστασις άρχισε να κάμνη ταχείας προόδους· μόνον κακοί ή αμαθείς ημπορούν να θεωρήσουν τα εις τας Ηγεμονίας γινόμενα ως δείγμα των γενησομένω ν εις την Ελλάδα, ή Αλβανίαν, ή εις τας Νήσους του Αρχιπελάγους. Οι Μολδαυοί και Βλάχοι έμειναν δ ι’ όλου ξενοι εις την επανάστασιν. Πλην τί κοινόν είναι μεταξύ τούτων και της καταστάσεως της Πελοποννήσου, της Ελλάδος και του Αρχιπελάγους; Ο κάθε άνθρωπος, όστις επήρε τα όπλα εις την Ελλάδα, έχει ένα τάφον, μίαν οικίαν, μίαν γενεάν να υπερασπισθή· ο κάθε ναύτης, εις την παρούσαν των πραγμάτων κατάστασιν, έχει ή να νικήση ή να αποθάνη έξω αν οι ναύται μας διεφθάρησαν δι’ όλου. Δεν βλέπω λοιπόν πιθανότητα διαλλαγής μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων η μόνη, η οποία ήθελε φανή ολίγον δυνατή, ήθελεν είναι αποτέλεσμα ξένης μεσητείας, και μάλιστα αν η Ρωσία ήτον η μεσιτεύουσα. Έξω τούτου, πρέπει να νικήσωμεν ή ν ’ αποθάνωμεν.
Οι Έλληνες λοιπόν έχουν σήμερον ειπέρποτε χρείαν μιας καλής και σοφής οδηγίας, και που θέλουν την εύρει οι δυστυχείς! Δεν αμφιβάλλω περί της οδηγίας, την οποίαν θέλετε τους δώσει, Κύριέ μου, με τας συμβουλάς σας. Αν ήμουν ελεύθερος, και αν ημπορούσα, καθώς ευρίσκομαι, να μοιρασθώ εις δύο, βέβαια δεν ήθελα αποφύγει να τους είπω καθαρά, πως θεωρώ τα χρέη, τα οποία έχουν να εκπληρώσουν, και τα οποία πρέπει να εκπληρώσουν επί ποινή θανάτου, και το χειρότερον θανάτου ανηλεούς. Θέλομεν είσθαι καταδικασμένοι, Κύριέ μου, να ακούσωμεν να συγκριθούν οι συμπατριώται μας με τους Νεάπολίτας και Πιεμοντίτας. Ηξεύρω, ότι οι εδικοί μας θέλουν με είπει: Διά τί λοιπόν δεν διαμοιράζεσαι; ή διά τί δεν δίδεσαι ολόκληρος εις την πατρίδα σου; Η απόκρισίς μου είναι εύκολος· (Αον) είμαι μικρός, διά να μοιρασθώ, και μοιραζόμενος ήθελα αξίζει ολιγώτερον του μηδενός υπέρ των Ελλήνων, ήθελα τους βλάψει. (Βον) μένω εις τον τόπον μου και θέλω μείνει εν όσω θέλω ελπίζει να τους είμαι ωφέλιμος. Οποίαν ημέραν ίδω, ότι τα χρέη του υπουργήματος μου είναι ασυμβίβαστα με τα χρέη τα οποία με απαιτεί η πατρίς, πιστεύσατέ με, Κύριέ μου, ότι δεν θέλω αναβάλει ουδεποσώς ν ’ ακολουθήσω τον δρόμον, τον οποίον πρέπει ν’ ακολουθήση πας τίμιος άνθρωπος.
Αφού σας έκαμα την εξομολόγησίν μου, συγχωρήσατέ με να σας είπω τί στοχάζομαι περί υμών και των εκδουλεύσεων, τας οποίας ημπορείτε να κάμετε προς τους συμπατριώτας μας, μένων όπου είσθε, έως ότου να μάθωμεν, πού και πώς η Πρόνοια θέλει μας οδηγήσει εις τον δρόμον των χρεών μας. Δ εν αγνοώ την εξοδον του Π(ρίγκιπος) Μ(αυροκορδάτου), και τον επαινώ· ό,τι παρόμοιον ημπορεί να γίνη είναι τίμιον και ωφέλιμον αλλά χρειαζόμεθα περισσότερον πρέπει να διδάξωμεν τους ανθρώπους, οίτινες κυβερνούν τα πράγματα εις την Πελοπόννησον και Ελλάδα, ότι πρώτον χρέος των είναι να στήσουν εις ισχυράν βάσιν την ασφάλειαν του τόπου· αντί να εκτείνουν την ενέργειαν, πρέπει να την συγκεντρώσουν αντί να διασπείρουν τας δυνάμεις, πρέπει να τας ενώσουν, να τας κατασκευάσουν και να τας υποβάλουν εις ισχυράν παιδείαν.
Η πληθύς των αρχηγών γεννά πληθύν συμφερόντων και εκείθεν προκύπτει η διάστασις των γνωμών και η εξασθενησις της ηθικής και στρατιωτικής δυνάμεως· τότε αι ατυχίαι είναι άφευκτοι. Ο των Ελλήνων πολέμιος είναι εις και οι βοηθοί του τείνουν ακόμη να ενδυναμώσουν την φοβεράν του ενότητα. Είναι πληθύς αρχηγών, επειδή οι Έλληνες ματαίως ζητούν ακόμη μεταξύ των τον άνθρωπον, όστις ημπορεί να γίνη ο μόνος αρχηγός. Το ομολογώ· πλήν χρειάζεται με κάθε τρόπον να εύρωμεν ή να ζητήσωμεν αυτόν τον άνθρωπον, αυτόν τον μόνον αρχηγόν χωρίς τούτου δεν κατορθούται τίποτε· οι κίνδυνοι θέλουν πλησιάσει, και δεν θέλει είσθαι πλέον καιρός να συνδράμωμεν την δυστυχή μας πατρίδα. Εξετάσατε, Κύριέ μου, το άπειρον τούτο ζήτημα και μην αμελήτε κανέν από τα δυνατά σας μέσα διά να το λύσετε όσον ταχέως και ωφελίμως ημπορείτε.
Πολλοί ελπίζουν, ότι τα φρονήματά μου περί του απείρου τούτου ζητήματος είναι όμοια με τα της διοικήσεως, την οποίαν δουλεύω· η ότι, όπως γυρίσουν τα πράγματα, η διοίκησις αύτη δεν θέλει τα αποδοκιμάσει ποτέ, επειδή εγώ τα έδωκα. Ας εννοηθώμεν μίαν φοράν διά πάντοτε περί του ουσιώδους τούτου πράγματος. Η Ρωσία απεδοκίμασε την επανάστασιν και η επανάστασις άρχισεν ούτως, ώστε η Ρωσία δεν ημπορούσε και δεν έπρεπε μήτε να σιωπήση μήτε να επικυρώση. Η μπορεί να ενασχοληθή εις τας συνεπείας της, με σκοπόν να τας κάμη να ευτυχήσουν; δεν ημπορεί βέβαια, παρ’ όταν βιασθή από κραταιάν ανάγκην από ανάγκην ανυπόστατον. Αυτή η ανάγκη θέλει είσθαι κραταιά και ανυπόστατος, όταν αποδειχθή, ότι δεν είναι πλέον δυνατόν να επανέλθη εις την Τουρκίαν, διά μέσου της τουρκικής διοικήσεως, μία κατάστασις ευσυμβίβαστος με την διατήρησιν της ειρήνης. Αν τεθή τούτο το πρόβλημα, οι Τούρκοι δεν θέλουν πολεμηθή πλέον κατά χάριν της επαναστάσεως· θέλουν πολεμηθή διά να παύση η σταξία, την οποίαν η Πόρτα προκαλείται, ακολουθούσα κατά των Χριστιανών σύστημα ολέθριον και αίματος.
Εις το ιδιαίτερόν μας και ακούοντες μόνον τα αισθήματά μας, ημπορούμεν να είμεθα καταπεισμένοι, ότι η απόδειξις αύτη έδόθη ήδη εις τους Τούρκους· και έξω μόνον αν αλλάξουν φύσιν, ή αν αι Ευρωπαικαί δυνάμεις γίνουν αυταί Μουσουλμάναι, δεν θέλει είσθαι πλέον δυνατόν να ανακληθή διά των Τούρκων εις την Τουρκίαν μία κατάστασις ευσυμβίβαστος με την ύπαρξιν των υπ’ αυτήν Χριστιανών αλλ’ ημπορούμεν να καταπεισθώμεν, ότι όλαι αι άλλαι υπόκεινται εις την αυτήν πεποίθησιν; Επειδή είμεθα πεπεισμένοι ημείς, χρειάζεται να καταπεισθούν και αυταί· και εις τούτο καταγινόμεθα, ίσως επιτύχωμεν τον σκοπόν μας. Αλλ ’ η Πρόνοια θέλει αποφασίσει και θέλομεν μάθει, αν το αποφασίζη ευθύς αφού γνωρίσωμεν τας αποκρίσεις της Πόρτας εις την αναφοράν μας.
Έως τότε η Αυλή της Ρωσίας δεν ημπορεί ειμή να οικτείρη την επανάστασιν, και να μείνη δι’ όλου ξένη εις άλας τας συνεπείας. Περί των ιδιαιτέρων μου φρονημάτων, τα συνάγω εις μίαν μόνην γνώμην να κάμωμεν όλα τα δυνατά να φυλάξωμεν την Πελοπόννησον και τας νήσους του Αρχιπελάγους· να συστήσωμεν μίαν ισχυράν και καλήν κυβέρνησιν να εμφανίσωμεν εις τον πολιτικόν κόσμον τον τόπον μας με την εθνικήν του στολήν, και χωρίς να δανεισθώμεν κανέν σχήμα των νεωτέρων, αλλ’ ούτε την γλώσσαν των. Να διαφυλάξωμεν τον τόπον, ο οποίος ηλευθερώθη ήδη από τον Οθωμανικόν ζυγόν. Δεν επαναλαμβάνω εδώ ό,τι είπον ανωτέρω. Να συστήσωμεν μίαν ισχυράν και καλήν κυβέρνησιν καταγινόμενοι εις το μέγα τούτο έργον, δεν πρέπει να αποδεχθώμεν μίαν υπόθεσιν, αλλά να κινήσωμεν από εν πράγμα. Ποίον είναι τούτο; Η Πελοπόννησος επέστρεψε πάλιν εις εαυτήν το πρώτον συμφέρον και πρώτον χρέος της είναι να προφυλαχθή διά πάντα από τον συντριβεντα ζυγόν. Πολιτευομένη λοιπόν πρέπει να σκοπή κυρίως τούτο το τέλος. Κάθε άλλος σκοπός, πάσα άλλη θεωρία ήθελεν είσθαι κατά το παρόν υποθετική, και πάντοτε θέλει έχει τον δεύτερον λόγον. Εν όσω ο εχθρός είναι εις την Ευρώπην, πρέπει να προφυλαττώμεθα, και διά να πραφυλαχθώμεν, πρέπει να είμεθα δυνατοί. Αλλά δύναμις δεν γίνεται παρά συγκεντριζομένων όλων των μέσων, και ενεργουμένων μονοειδώς. Το επαναλαμβάνω· αυτή η διεύθυνσις δεν ημπορεί να έχη άλλον σκοπόν, παρά την φύλαξιν του αποκτηθεντος καλού.
Στοχάζομαι λοιπόν, ότι η κατασκευή των δημοσίων δυνάμεων εις τους ελευθερωθέντας τόπους πρέπει να είναι απλουστάτη και όσον το δυνατόν παρομοία με την παλαιάν των κατασκευήν. Οι νεωτερισμοί θέλουν κάμει περισσότερον κακόν παρά καλόν. Ο τόπος πρέπει να έχη μίαν διοίκησιν, τί μέλει αν αυτή η διοίκησις έχη τοιούτον ή άλλον σχήμα; Α παιτείται να είναι καλή και ισχυρά. Εις όλους τους καιρούς η της Ελλάδος διοίκησις ήτον πραγματικώς επιτροπική (représentative)· όσοι άνθρωποι είχον υπόληψιν από τους συμπατριώτας των, έμβαινον εις την διοίκησιν των πραγμάτων. Άλλοτε η μόνη των φροντίς ήτον, πώς να υπακούουν και πώς να υποφέρουν την Οθωμανικήν μάστιγα· σήμερον πρέπει να ζητήσουν τους τρόπους του να έχουν τον λαόν ευπειθούντα, διά να τον φυλάξουν πάντοτε ελεύθερον από τον συντετριμένον ζυγόν. Με φαίνεται, ότι τούτο είναι ευκολώτατον, αν οι άρχοντες των διαφόρων τόπων είναι νοήμονες, και μάλιστα αφιλοκερδείς. Ας αποφύγουν όσον το δυνατόν πάσαν πομπώδη ονομασίαν και όλους τους μεγάλους λόγους, των οποίων εσχάτως οι Ιταλοί παρέστησαν το γελοίον δραμα. Έχομεν χρείαν να ενδυναμώσωμεν τον εχθρόν; τον ενδυναμώνομεν οσάκις με την πολιτείαν η με τους λόγους δικαιώνομεν την καθ ’ η μών συκοφαντίαν. Χαρακτηρίζουν την επανάστασιν της Ελλάδος ως έργον αυτόχρημα των Ιταλικών, Γερμανικών και Γαλλικών εταιρειών. Η κατηγορία αυτή είναι ψευδής· τουλάχιστον δεν την βοηθεί καμμία απόδειξις· εν τοσούτω αυτή πιέζει το έθνος μας. Αι ανόητοι προκηρύξεις του Υψηλάντου εδικαίωσαν πολλά τους εχθρούς μας (και δεν είναι μόνον οι Τούρκοι εχθροί μας) να σημειώσουν την ελληνικήν επανάστασιν ως περισπασμόν, τον οποίον οι Ιακωβίνοι της Ευρώπης ενήργησαν προς βοήθειαν των ολεθρίων σκοπών των κατά Ιταλίας, Γερμανίας και Γαλλίας.
Συμφέρει τα μέγιστα ν ’ αναιρεθή η συκοφαντία και οι εις την Ελλάδα προύχοντες ημπορούν ευκόλως να το κατορθώσουν διά των προφυλάξεων, τας οποίας σχεδιάζω ακολούθως.
Αον. Να πολιτεύσουν τους ελευθερωθέντας τόπους με μόνον σκοπόν μικράς προφυλάξεως πάσης επιδρομής, τόσον από μέρους των Τούρκων, όσον από μέρους των Αυλών, αι οποίαι προτιμούν την Μουσουλμανικήν δύναμιν από πάσαν άλλην εις την Ανατολήν. Οι Τούρκοι θέλουν ενεργήσει διά των όπλων και έτι πλέον διά της διαφθοράς· αι άλλαι δυνάμεις μη δυνάμεναι φανερά να ενωθούν με τους Τούρκους εις τα δυναστικά κινήματα, θέλουν συμπράξει με αυτούς διά το αυτό τέλος, μεταχειριζόμεναι την διαφθοράν.
Βον. Διά να συστηθή η διοίκησις ώστε να προφυλαχθή από τόσους κινδύνους, πρέπει να συγκεντρωθή η πραγματική δύναμις εις ολίγας χείρας, αν όχι εις χείρας ενός. Ο λαός πρέπει να μετέχη της διοικήσεως διά της συγκαταθέσεώς του· και κατά τους ανέκαθεν συνηθισμένους και εθνικούς τρόπους.
Γον. Τα παλαιά σχήματα έπρεπε να διαφυλαχθούν επιμελώς επί τέλει ωφελείας, και να μη δικαιώσωμεν, καθώς είπα ανωτέρω, τας κατά των Ελλήνων διεσπαρμενας φήμας ως τυφλών οργάνων των Ευρωπαίων στασιαστών.
Δον. Αν αι περιστάσεις απαιτούν, ώστε και αι νέαι διοικήσεις των ελευθερωθέντων τόπων να δώσουν δημόσια ψηφίσματα, άξια να παρρησιασθούν εις την Ευρώπην, επιθυμητόν ήτον να παρρησιάσουν εις απλήν και εθνικήν γλώσσαν· πρέπει να λέγουν τα πράγματα χωρίς φράσεις και με δύναμιν και αξίωμα· Ό σον ολίγα ομιλούμεν, τόσον περισσότερα, πράττομεν αλλά αν γράφωμεν πολλά και πολλά αν διακροτώμεν, αναγγέλλομεν ότι δεν ηξεύρομεν και ότι δεν ημπορούμεν τίποτε να πράξωμεν.
Εον. Η τελευταία προφύλαξις είναι, να μη κάμωμεν κατά το παρόν προβλήματα εις καμμίαν από τας ξενας αυλάς, έξω από τας Ε νωμένας Ε παρχίας της Α μερικής· λέγω κατά το παρόν, ότι, αν το ζήτημα, το οποίον εξετάζεται τώρα εις Κωνσταντινούπολιν, αποφασισθή, η θέσις αλλάζει· έως τότε, αν αι προτάσεις των Ε λλήνων εγίνοντο δεκταί, ήθελε μένει να ηξεύρωμεν αν μία ξένη Αυλή ήθελε μόνη επιχειρισθή να πραγματευθή με αυτούς, έχουσα διάθεσιν καθαράν. Ό μως αν μία ξένη Αυλή έκαμνεν αφ’ εαυτής προβλήματα, τότε ήθελεν είσθαι άνοησία να τ ’ απορρίψουν. Α λ λ ’ ακόμη δεν είμεθα εις τοιαύτην ύψωσιν θέλομεν την φθάσει, και διά να την φθάσωμεν, πρέπει να αγωνιζώμεθα».
Από το Αρχείον του Ιωάννου Καποδίστρια
ΠΗΓΗ cognoscoteam
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου