Της ΙΣΜΗΝΗΣ ΛΑΜΠ
Κανείς δεν θα επιβιβαζόταν σε ένα αεροπλάνο με πιλότους που δεν πιστεύουν στην αλήθεια. Θέλουμε πιλότους ταγμένους στην αλήθεια της ταχύτητας, της ασφάλειας και του αν το αεροπλάνο πετάει παράλληλα με το έδαφος.
Ωστόσο, όταν πρόκειται για την Ιστορία, πολλοί άνθρωποι δεν πιστεύουν στην αλήθεια ή αμφιβάλλουν ότι μπορεί να τη μάθουμε ποτέ. Μια τέτοια περίπτωση είναι η λεηλασία και η πυρπόληση της Σμύρνης στην Τουρκία το 1922.
Ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί («The Ottoman Endgame») εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι η προέλευση της πυρκαγιάς είναι αμφισβητήσιμη, επειδή οι τουρκικές πηγές αποδίδουν την ευθύνη, ως επί το πλείστον, σε Ελληνες ή Αρμένιους και αντιστρόφως.
Αλλά η αλήθεια για το ποιος έκαψε τη Σμύρνη είναι εδώ και καιρό προφανής στους σοβαρούς παρατηρητές. Ενας από αυτούς ήταν ο Τζορτζ Χόρτον, ο Αμερικανός πρόξενος στην πόλη την εποχή της καταστροφής της. Καθώς αυτόν τον μήνα τιμούμε την εκατονταετηρίδα από την καταστροφή της Σμύρνης, αξίζει να θυμηθούμε τον Χόρτον και το βιβλίο του «Η μάστιγα της Ασίας».
- Ο Βρετανός πρόξενος, Χάρι Λαμπ, συμβούλευσε τον Χόρτον να μην το εκδώσει, λέγοντάς του σε επιστολή του ότι δεν ήταν «σκόπιμο» ούτε «υποχρεωτικό» να πει «όλη την αλήθεια» για το τι συνέβη (η έμφαση δική του).
- Ο Χόρτον διαφώνησε, περιγράφοντας στο βιβλίο του πώς οι εθνικιστές του Κεμάλ έκαψαν την πόλη στο πλαίσιο της πολιτικής «Η Τουρκία στους Τούρκους», ενός σχεδίου γενοκτονικής ομογενοποίησης, που εφάρμοσαν αμείλικτα διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις.
Πρόσφατες μελέτες τεκμηριώνουν την αφήγηση του Χόρτον, τόσο για την πυρπόληση της Σμύρνης όσο και για τις γενοκτονίες των χριστιανών στη Μικρά Ασία. Γερμανικά αρχεία που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα αποδεικνύουν ότι οι Τούρκοι «αποφάσισαν την οριστική εξόντωση του αρμενικού λαού και υλοποίησαν αυτό το σχέδιο» (στοιχεία από τα γερμανικά αρχεία), κάτι που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ πραγματικά.
Πιο πρόσφατα και ευρύτερα, μελετητές που διερευνούν τα εθνικά αρχεία των εμπόλεμων μερών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου υποστηρίζουν ότι είναι «αδιαμφισβήτητο» ότι οι Τούρκοι ηγέτες επιδίωξαν την εθνοκάθαρση και τη γενοκτονία όλων των χριστιανών («The Thirty Year Genocide», «Massacres, Resistance, Protectors»).
Πρόσφατα έγκυρα ιστορικά κείμενα για την καταστροφή της Σμύρνης περιγράφουν λεπτομερώς πώς οι στρατιώτες του Κεμάλ έκαψαν την πόλη («Paradise Lost», «America’s Black Sea Fleet», «The Great Fire») στο πλαίσιο του σχεδίου «αποχριστιανοποίησης» της Μικράς Ασίας.
Πρέπει όμως να μας ενδιαφέρει κάτι που συνέβη πριν από τόσο πολύ καιρό; Εχει πλέον σημασία; Ναι, έχει. Η αλήθεια έχει πάντα σημασία, και όχι μόνο για τους πιλότους, αλλά και για τους ιστορικούς και την κοινωνία. Χωρίς την αλήθεια σχετικά με το τι συνέβη στο παρελθόν, είναι αδύνατο να κατανοήσουμε γιατί συνέβη και, συνεπώς, να λάβουμε σοφές αποφάσεις για το τι πρέπει να κάνουμε στη συνέχεια.
Αν δεν γνωρίζουμε γιατί συνέβησαν τρομερά γεγονότα, η αποτροπή της επανάληψής τους είναι πολύ πιο δύσκολη. Αυτό που συνέβη στη Σμύρνη και στη Μικρά Ασία είναι ένα μάθημα ακριβώς γι’ αυτό το θέμα.
Η αλήθεια είχε σημασία τη δεκαετία του 1920, καθώς οι ψευδείς πληροφορίες που διακινούνταν από Αμερικανούς και Γάλλους αξιωματούχους, μεταξύ άλλων, έδωσαν στον Κεμάλ διπλωματική κάλυψη και εμπόδισαν την επέμβαση που θα μπορούσε να σώσει αμέτρητες ζωές. Η αλήθεια συνέχισε να έχει σημασία για χρόνια μετά.
Η Γερμανία συγκάλυψε και συγχώρεσε τις οθωμανικές σφαγές πριν και κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επειδή οι Τούρκοι ήταν σημαντικός σύμμαχος. Μετά τον πόλεμο, Γερμανοί πάστορες και άλλοι καταδίκασαν τις γενοκτονίες, αλλά τους αποσιώπησαν κάποιοι άλλοι Γερμανοί που θαύμαζαν τους Τούρκους επειδή αντιστάθηκαν στις σκληρές μεταπολεμικές συνθήκες, νίκησαν τις συμμαχικές δυνάμεις και εξολόθρευσαν τους «εσωτερικούς εχθρούς» για να δημιουργήσουν μια ομοιογενή, ενιαία τουρκική εθνική οντότητα.
Οταν οι ναζί ήρθαν στην εξουσία, όχι μόνο θαύμαζαν το τουρκικό παράδειγμα, αλλά το μιμήθηκαν («Ataturk in the Nazi Imagination», «Justifying Genocide»). Εφαρμόζοντας το τουρκικό μοντέλο, ο Χίτλερ αφόπλισε τους Εβραίους, χρησιμοποίησε την προπαγάνδα για να τους στιγματίσει ως επικίνδυνους παρείσακτους, τους συγκέντρωσε, τους λήστεψε και κατάσχεσε την περιουσία τους, τους απέλασε δήθεν σε στρατόπεδα εργασίας, αλλά μακριά από τα πληθυσμιακά κέντρα, ώστε η πραγματική τους μοίρα να μπορεί να κρυφτεί καλύτερα, και τους δολοφόνησε μαζικά.
- Μετά την εισβολή στην Πολωνία, ο Χίτλερ ενημέρωσε τους διοικητές του ότι τάγματα της Μεραρχίας της Νεκροκεφαλής των SS (Totenkopfverbände) θα «σκότωναν χωρίς οίκτο ή έλεος όλους τους άνδρες, τις γυναίκες και τα παιδιά πολωνικής φυλής ή γλώσσας». Και τότε είπε το περιβόητο «Αλλωστε, ποιος θυμάται τους Αρμένιους;» (The Decline of Eastern Christianity).
Ακόμη και εκατό χρόνια αργότερα η αλήθεια για τις γενοκτονίες της Μικράς Ασίας εξακολουθεί να έχει σημασία. Σήμερα η Κίνα αντιγράφει το τουρκικό παράδειγμα, διώκοντας περισσότερους από ένα εκατομμύριο Ουιγούρους, σε μια προσπάθεια για πλήρη εθνική ομοιογένεια.
Οι χώρες αγνοούν τη συνεχιζόμενη γενοκτονία στην Κίνα για να προστατεύσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα, όπως ακριβώς αγνόησαν τις χριστιανικές γενοκτονίες έναν αιώνα νωρίτερα. Η αλήθεια έχει σημασία και για άλλους λόγους.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, ο σημερινός ηγέτης της Τουρκίας, μιμείται τις αυταρχικές μεθόδους του Κεμάλ και επιδιώκει νέες εδαφικές κατακτήσεις. Εποφθαλμιά ανοιχτά περισσότερα εδάφη στο Αιγαίο και την Ευρώπη (Euronews). Μια παλιά παροιμία λέει: «Αν θέλεις περισσότερα από κάτι, επιδότησέ [δηλαδή επιβράβευσε] το – αν θέλεις λιγότερα από κάτι, φορολόγησέ [δηλαδή τιμώρησε] το».
Προς μεγάλη φρίκη του Τζορτζ Χόρτον, ο κόσμος, όχι μόνο ανέχτηκε αλλά και επιβράβευσε τις τουρκικές γενοκτονίες πριν από έναν αιώνα, με αποτέλεσμα να πετύχει περισσότερες από αυτές. Αν θέλουμε λιγότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, πρέπει να τα τιμωρούμε. Η αφετηρία είναι να πούμε την αλήθεια για το τι συνέβη πριν από εκατό χρόνια στη Μικρά Ασία.
* Η κ. Ισμήνη Λαμπ είναι διευθύντρια του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Η βιογραφίατου Τζορτζ Χόρτον, με τίτλο «The Gentle American», την οποία συνυπογράφει, διατίθεται από τις εκδόσεις Gorgias Press σε σκληρό εξώφυλλο (ISBN 978-1-4632-4449-1)και από τον εκδοτικό εταίρο της Gorgias, De Gruyter, σε έκδοση eBook (doi.org/10.31826/9781463244507): σκληρό εξώφυλλο – έκδοση eBook.
ΠΗΓΗ hellasjournal
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου