Ο Ερντογάν απέναντι στις εκλογές του 2023 και το «αύριο» της Τουρκίας Κωνσταντίνος Λουκόπουλος

Κωνσταντίνος Λουκόπουλος
Από το liberal 

Καθώς πλησιάζει το 2023, έτος κρισίμων εκλογών στην Τουρκία που συμπίπτει με τα 100 χρόνια του νέου Τουρκικού Κράτους, αυξάνεται ο προβληματισμός για το μέλλον της, κάτι που αναμφίλεκτα επηρεάζει και τη γεωπολιτική κατάσταση της ευρύτερης περιφέρειας. Βέβαια, το πρόβλημα της Δύσης δεν είναι η ίδια η Τουρκία αλλά ο Ερντογάν ενώ το πρόβλημα της Ελλάδος είναι δυστυχώς η ίδια η Τουρκία με τον διαχρονικό αναθεωρητισμό της (είτε στην Άγκυρα κυριαρχούν οι Κεμαλιστές είτε οι Νέο-Οθωμανοί) και όχι αυτός καθαυτός ο Ερντογάν.

Στις χώρες της Δύσης που «δυσκολεύονται» στις σχέσεις τους με την Τουρκία αλλά ακόμα και σε κάποιους κύκλους στην Ελλάδα, πιστεύεται ότι με το πολιτικό ή ακόμα και με το φυσικό τέλος του Τούρκου προέδρου θα επιλυθούν τα περισσότερα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στις σχέσεις με την Τουρκία. Είναι μάλλον αφελής αυτή η προσέγγιση καθόσον όλα μας δείχνουν ότι αυτή δεν πρόκειται να επιστρέψει εκεί που ήταν το 2001!

Ο Ταγίπ Ερντογάν ευρισκόμενος 19 χρόνια στην εξουσία, είναι πλέον ο μακροβιότερος ηγέτης της Τουρκίας καταρρίπτοντας πέρσι το «ρεκόρ» του Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ), έχοντας κερδίσει όλες τις εκλογές και τα δημοψηφίσματα που αφορούν στην εξουσία του από το 2002. Όταν ίδρυσε το Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) το 2001 αναμορφώνοντας το πρόσωπο του πολιτικού Ισλάμ, είχε δηλώσει ότι στη Νέα Τουρκία (σλόγκαν) που θα φτιάξει «τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο»…. «Το ‘πε και το ‘κανε»!

Αφού κατόρθωσε με μία έξυπνη στρατηγική να «ξεδοντιάσει» τους Κεμαλιστές στα πρώτα δέκα χρόνια της διακυβέρνησης του, ταύτισε τον εαυτό του και το κόμμα του με το Κράτος. Με αυταρχισμό αντικατέστησε το βαθύ κεμαλικό κράτος με το …δικό του! Ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο εναντίον του «Πραξικόπημα Οπερέτα» της 15 Ιουλίου 2016 όπως, όπως από τις πρώτες ώρες το χαρακτηρίσαμε με άρθρο μας στο Liberal καθώς αυτό εξελισσόταν. Ο ίδιος αργότερα το παρουσίασε ως «δώρο Θεού»!

Στις δηλώσεις του υπονοεί ότι αν φύγει αυτός από την εξουσία θα καταστραφεί το …Τουρκικό Κράτος και για αυτό για μία ακόμα φορά θεωρώ ότι και πάλι «διαβάστηκε λάθος» στην Ελλάδα η δήλωση του της προηγούμενης εβδομάδας ως παραδοχή ότι μπορεί να χάσει, ενώ διευκρίνισε ότι αν ηττηθεί θα καταστραφεί ότι «φτιάξαμε στη Νέα Τουρκία»! Παράλληλα ζητάει από το κόμμα του και τους κρατικούς λειτουργούς «πίστη και υποταγή» (sedakat ve teslimyet). Σε μία ανέκαθεν καχεκτική Τουρκική Δημοκρατία έχουμε πλέον το …«ερντογανικό καθεστώς».

Το πρώτο βασικό λοιπόν ερώτημα είναι αν θα νικήσει. Και το δεύτερο που ακολουθεί είναι, αν χάσει τις εκλογές, αν θα αποδεχθεί άραγε την ήττα του ή θα επιδιώξει να παραμείνει στην εξουσία με κάθε τίμημα; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. O νεαρός «Κατσίμπασαλί» (από το προάστιο Κατσίμπασα) που πουλούσε κουλούρια και λεμονάδες στην Πόλη για να ζήσει τη φτωχή και έντονα ισλαμική οικογένεια του, έχει εξελιχθεί σε έναν στρατηγιστή που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα άσχετα με τη ρητορική του. Ο Ερντογάν κόντρα στην όποια φθίνουσα δημοφιλία του, με αυξημένο το ένστικτο της πολιτικής του επιβίωσης δεν θα αφήσει τα πράγματα να «παιχτούν» στις εκλογές!

Έχοντας εδραιώσει το καθεστώτος του με δημοκρατικό περιτύλιγμα και ελέγχοντας πλήρως το Δικαστικό Σύστημα της χώρας θα κάνει τα πάντα για τη νίκη ενώ προετοιμάζει και την πολιτική του αντεπίθεση. Αναντίρρητα μεγάλος αντίπαλος του όχι αυτή καθαυτή η αντιπολίτευση αλλά η κακή κατάσταση της Οικονομίας και η ανεξέλεγκτη πορεία της πανδημίας. Η αλλαγή του εκλογικού νόμου, ο επανακαθορισμός των εκλογικών περιφερειών και η ενδεχόμενη απαγόρευση καθόδου στις εκλογές του φιλοκουρδικού κόμματους HDP είναι τρία βασικά στοιχεία που το καθεστώς Ερντογάν εκτιμά ότι θα εξισορροπήσουν τις σημαντικές απώλειες που έχει στη μεσαία αστική τάξη.

Όμως Τούρκοι πρώην αξιωματούχοι με τους οποίους διατηρώ ακόμα συχνή επικοινωνία, εκτιμούν ότι σε αρκετούς από τους δυσαρεστημένους τελικά θα υπερισχύσει η ισλαμική ταυτότητα και θα ψηφίσουν υπέρ Ερντογάν και ΑΚΡ. Την απαγόρευση του HDP την αφήνει για το τελευταίο εξάμηνο προκειμένου να μην να μην προλάβει ένα νέο φιλοκουρδικό κόμμα να κάνει συνέδριο και να έχει συμμορφωθεί με τις ημερομηνίες που προβλέπει ο σχετικός νόμος, ενώ μπορεί τελικά να το παζαρέψει προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη των Κούρδων.

Πολλοί στη Δύση κάνουν το λάθος να «διαβάζουν» τα πράγματα στην Τουρκία με τα «δυτικά» γυαλιά. Δεν θα αναφερθούμε στα ποσοστά που καταγράφουν τα κόμματα και στους πιθανούς υποψηφίους. Υπάρχουν όμως μεγάλες μάζες των συντηρητικών θρησκευόμενων Τούρκων που σήμερα σιωπούν και δεν ξεχνούν ότι μέχρι πριν από 20 περίπου χρόνια αισθάνονταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας και ότι ο Ερντογάν αποκατέστησε την αξιοπρέπεια τους και ενίσχυσε τη θρησκευτικότητα τους και τις ισλαμικές αρχές της κοινωνίας που επιζητούσαν.

Ο τουρκικός λαός έχοντας οθωμανικές καταβολές είναι επιρρεπής στην προσωπολατρία. Οι κοσμικοί λάτρεψαν τον Ατατούρκ, οι συντηρητικοί θρησκευόμενοι που αποδείχθηκε ότι ήταν τελικά και η πλειοψηφία του τουρκικού λαού και αρνήθηκαν σιωπηλά τον αναγκαστικό εκδυτικισμό έχουν λατρέψει τον Ερντογάν. Οι θρησκευτικές αδελφότητες και η πανίσχυρη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet) με επικεφαλής τον Αλή Ερμπάς ο οποίος έχει αναδειχθεί κάτι σαν «Ισλαμικός Αρχικομισάριος και de facto Αντιπρόεδρος, εργάζονται αθόρυβα αλλά συστηματικά έτσι ώστε το κατά το Γερμανικό Σπήγκελ «Φθινόπωρο του Ερντογάν» να μην …τελειώσει!

Στην Τουρκία λένε όποιος κερδίζει στην Κωνσταντινούπολή και στην Άγκυρα κερδίζει τις εκλογές. Ο Ερντογάν και το καθεστώς του πήρε σκληρό μάθημα στις Δημοτικές Εκλογές του 2019 όπου τότε η ενωμένη Αντιπολίτευση κέρδισε αυτούς τους δύο μεγάλους δήμους υποστηριζόμενη όμως και από τους Κούρδους και το HDP.

Η κυρία προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου σήμερα αποσκοπεί στο να μην ενισχυθεί η «Συμμαχία του Έθνους» (Millet Ittifakı – MΙ) του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και του εθνικιστικού «Καλού Κόμματος» (İyi Parti) με τους αποσχισθέντες από το ΑΚΡ, Μπαμπατζάν και Νταβούτογλου που έχουν δικά τους κόμματα.

Η δευτερεύουσα, να ενισχυθεί η «Λαϊκή Συμμαχία» (Cumhur İttifakı – Cİ) που απαρτίζεται από το ΑΚP, το εθνικιστικό MHP του Μπαχτσελί με το μικρό αλλά δυναμικό επίσης εθνικιστικό Κόμμα Μεγάλης Ενότητας (BBP) αλλά και το επίσης μικρό Kόμμα της Ευδαιμονίας (Saadet) του Τεμέλ Καραμολάγλου! Παράλληλα θα προσπαθήσει να κάνει όπως προαναφέρθηκε παζάρι με το HDP προκειμένου να μην υποστηρίξει τη «Συμμαχία του Έθνους». Ίσως μάλιστα παρά τις «κραυγές» του Μπαχτσελί, πολιτικός του Σύμμαχος από το 2007, όταν με τις ψήφους του εξελέγη Πρόεδρος ο Αμπντουλάχ Γκιούλ, να «προσφέρει την απελευθέρωση» του πρώην Αρχηγού του HDP Ντεμιρτάς που κρατείται στις φυλακές της Αδριανούπολης από το 2016.

Τα όσα προαναφέραμε όμως είναι εκτιμήσεις αυτής της περιόδου. Έχουμε μπροστά μας 1,5 χρόνο και ενδεχομένως κάποια να αλλάξουν! Αλλά ακόμα και να υποστεί εκλογική ήττα ο Ερντογάν εκτιμάται ότι δεν θα αποδεχτεί το αποτέλεσμα. Το Συνταγματικό Δικαστήριο και η Ανωτάτη Εφορευτική Επιτροπή είναι ελεγχόμενα από αυτόν και το καθεστώς του και μπορούν να βγάλουν οποιαδήποτε απόφαση τον βολεύει.

Με πλήρη έλεγχο στον κρατικό μηχανισμό (Στρατό και ιδιαίτερα Αστυνομία και στις Ειδικές Δυνάμεις της) αλλά και με τις παραστρατιωτικές ομάδες που έχει φτιάξει ο πολύς Σουλεϊμάν Σοϋλού όπως η «Takviye» (Ενισχύσεις) και η «Bekçi» (Νυχτοφύλακες) ίσως πάει και επίσημα σε ολοκληρωτική διακυβέρνηση και να δούμε τι θα λέει τότε ο ΓΓ/ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ που χαρακτήρισε την Τουρκία δημοκρατική χώρα. Ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί και προβοκάτσια!

Τέλος, και κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι ακόμα και αν υπάρξει μία ομαλή διαδοχή Ερντογάν, είτε από κάποια προσωπικότητα του κόμματος του, ή κάποιον «μετριοπαθή» φιλοδυτικό, από αυτές που ακούγονται τελευταία, ή από κάποιον ανεξάρτητο που θα νικήσει στις εκλογές η Τουρκία δεν πρόκειται να επιστρέψει εκεί που ήταν στις αρχές του 2000. Ούτε θα αλλάξει η πολιτική της έναντι της χώρας μας και στο Κυπριακό.

Ο εμποτισμός της πολιτικής ελίτ και της κοινωνίας σε όλη της τη διάστρωση με τον συντηρητικό ισλαμοεθνικισμό, που όμως είχε αρχίσει δεκαετίες πριν, ιδιαίτερα με τον Οζάλ και τις συγκυβερνήσεις με τα Ισλαμικά Κόμματα, έγινε κατακλυσμιαίος στα χρόνια του ΑΚΡ. Η πολιτική και στρατηγική κουλτούρα που έχει εδραιωθεί και καθοδηγεί τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική της πολιτική της γειτονικής μας χώρας και αυτό δεν είναι εύκολο να αλλάξει.

* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας-ΠΕΜΑΣ».

ΥΓ. Το άρθρο - ανάλυση που δημοσιεύεται σήμερα αποτελεί ένα πολύ μικρό τμήμα ευρύτερης ανάλυσης που επεξεργαζόμαστε στο ΠΕΜΑΣ. 

ΠΗΓΗ liberal