Έγραψε μια κατάρα σε μολύβδινο έλασμα, το τύλιξε στο χέρι του Μάκρωνα και το έστειλε στον Κάτω Κόσμο. Αν δεν μπορούσε αυτή να έχει τον Διονυσοφώντα, δεν θα τον είχε καμία. Η Φίλα ήταν ερωτευμένη στα όρια της απελπισίας. Όταν έμαθε πως ο αγαπημένος της Διονυσοφώντας ετοιμαζόταν να παντρευτεί τη Θετίμα και παράλληλα πέθανε ο Μάκρωνας έστειλε έκκληση στις χθόνιες θεότητες κι έδεσε με μάγια τον γαμπρό.
Ο κατάδεσμος που βρέθηκε σε τάφο στο ανατολικό νεκροταφείο της Πέλλας δεν είναι μόνο ένα μαγικό κείμενο, μια κατάρα, ένα ξόρκι. Είναι γραμμένος σε μια ελληνική διάλεκτο, πολύ κοντά σε βορειοδυτική παραλλαγή της δωρικής και αποτελεί μια από τις πρωιμότερες γραπτές μαρτυρίες, που αποδεικνύουν ότι ο πληθυσμός της Μακεδονίας ήταν ελληνόφωνος ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα.
«Ο κατάδεσμος της Πέλλας αποτελεί ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα και σημαντικά ευρήματα των κλασικών χρόνων που έχουν έρθει στο φως στην αρχαία πόλη. Βρέθηκε το 1986 σε τάφο του νεκροταφείου της κλασικής εποχής, που εντοπίστηκε στα ανατολικά της αγοράς των ελληνιστικών χρόνων, στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής ανασκαφής της αγοράς της Πέλλας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό τη διεύθυνση του ομότιμου καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., Ιωάννη Ακαμάτη. Είχε τοποθετηθεί τυλιγμένος κοντά στο δεξί χέρι του νεκρού και χρονολογείται πιθανότατα στο δεύτερο τέταρτο του 4ου αιώνα π. Χ. (375-350 π. Χ.). Δημοσιεύτηκε το 1997 από τον ομότιμο καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., Μανόλη Βουτυρά, σε μονογραφία με τίτλο «Διονυσοφώντος γάμοι. Marital life and magic in fourth century Pella» και σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας με πολλά άλλα ευρήματα από την ίδια την Πέλλα και τις όμορες περιοχές, όπως τα Γιαννιτσά, την Αγροσυκιά, το Αρχοντικό και άλλους αρχαίους οικισμούς», λέει στη Voria, ο αρχαιολόγος Νίκος Ακαμάτης, ερευνητής στο Κέντρο Ερεύνης της Αρχαιότητας της Ακαδημίας Αθηνών και συνεργάτης της πανεπιστημιακής ανασκαφής της Πέλλας.
Οι κατάδεσμοι αποτελούσαν μαγικά κείμενα, κατάρες ή ξόρκια που γράφονταν συνήθως σε μολύβδινα ελάσματα, διπλώνονταν ή και καρφώνονταν και στη συνέχεια κρύβονταν, ώστε το μαγικό τους κείμενο να μην ξαναδιαβαστεί και να διατηρήσει την ισχύ του. Βρίσκονται πολύ συχνά σε νεκροταφεία, όπως στης Πέλλας, λόγω της στενής σχέσης των νεκρών με τις χθόνιες θεότητες του Κάτω Κόσμου. Συχνά στα κείμενα αυτά επικαλείται η κατεξοχήν θεά της μαγείας των αρχαίων Ελλήνων, η Εκάτη, καθώς και άλλες θεότητες που συνδέονται με τον Κάτω Κόσμο, όπως ο Ερμής, η Περσεφόνη, η Δήμητρα, η Άρτεμις και διάφοροι δαίμονες. Οι θνητοί χρησιμοποιούσαν την μαγεία για να αποσπάσουν την εύνοια των θεοτήτων σε θέματα ερωτικά, προσωπικής ευημερίας ή άλλα.
«Ο κατάδεσμος της Πέλλας είναι γραμμένος σε μολύβδινο στενόμακρο έλασμα, με σωζόμενο μήκος περίπου 28 εκ. και ύψος 6 εκ. Το κείμενο είναι γραμμένο σε 9 στίχους και σε κάποια σημεία δεν διατηρείται. Σε αυτό, μια γυναίκα, πιθανώς με το όνομα Φίλα, καταριέται τον επικείμενο γάμο του Διονυσοφώντα και της Θετίμας. Τοποθετώντας τον κατάδεσμο με το μαγικό ξόρκι στον τάφο του Μάκρωνα επικαλείται τους δαίμονες του Κάτω Κόσμου να την βοηθήσουν ώστε ο Διονυσοφών να την προτιμήσει έναντι της Θετίμας, να γεράσουν μαζί και να μην αγαπήσει άλλη γυναίκα, παρά μόνο αν η ίδια ανοίξει και διαβάσει τον κατάδεσμο», σημειώνει ο κ. Ακαμάτης.
Τυφλωμένη από έρωτα και οργισμένη από την απόρριψη του Διονυσοφώντα η Φίλα έγραψε τον κατάδεσμο, τύλιξε το έλασμα σε ρολό, το ακούμπησε προσεχτικά στο δεξί χέρι του Μάκρωνα, του ψιθύρισε να φτάσει γρήγορα το μήνυμα στον αποδέκτη και τον αποχαιρέτησε, προφανώς με δάκρυα στα μάτια.
Το ξόρκι έγραφε (σε μετάφραση το κείμενο): «Της Θετίμας και του Διονυσοφώντα την ιερή τελετή και τον γάμο δένω με γραπτό ξόρκι, όπως και τον γάμο όλων των άλλων γυναικών μαζί του, είτε είναι χήρες είτε παρθένες και πάνω απ’όλες της Θετίμας. Και παραδίδω το ξόρκι στον Μάκρωνα και στους δαίμονες. Και αν ποτέ ξεδιπλώσω και διαβάσω ξανά αυτές τις λέξεις, αφού ξεθάψω το ξόρκι, μόνο τότε να παντρευτεί ο Διονυσοφών και όχι νωρίτερα. Πράγματι, να μην πάρει άλλη γυναίκα εκτός από εμένα και μόνο εγώ να γεράσω στο πλάι του Διονυσοφώντα και καμία άλλη. Σας εκλιπαρώ, λυπηθείτε τη δύστυχη [Φίλα] προσφιλείς δαίμονες, γιατί με έχουν εγκαταλείψει όλα τα κοντινά μου πρόσωπα και είμαι μόνη. Σας εκλιπαρώ να κρατήσετε το ξόρκι για χάρη μου, ώστε να μη γίνουν αυτά που περιγράφω και η κακιά Θετίμα με άσχημο τρόπο να χαθεί… και εγώ να βρω χαρά και ευδαιμονία».
Πέρα από το μήνυμα και την ερωτική απελπισία της Φίλας, ενδιαφέρον παρουσιάζει η γλώσσα στην οποία ο κατάδεσμος είναι γραμμένος, καθώς δεν είναι η κοινή αττική της εποχής.
Σύμφωνα με τον κ. Ακαμάτη, η γλώσσα του κειμένου «αποτελεί ελληνική διάλεκτο με στοιχεία της δωρικής και των διαλέκτων που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα στην βορειοδυτική Ελλάδα, κυρίως πριν την ελληνιστική περίοδο», ενώ έχει επισημανθεί στο παρελθόν πως η γλώσσα του κειμένου αποτελεί μια από τις πρωιμότερες γραπτές μαρτυρίες, που αποδεικνύουν ότι ήδη τον 4ο αιώνα π.Χ. ο πληθυσμός της Μακεδονίας ήταν ελληνόφωνος και η μελέτη του μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της μακεδονικής διαλέκτου.
«Αν και δεν υπάρχουν ασφαλή στοιχεία για την εθνικότητα και τη θέση των πρωταγωνιστών του κατάδεσμου στην τοπική κοινωνία της Πέλλας, το μοναδικό κείμενό του αναδεικνύει ανθρώπινα συναισθήματα και ανησυχίες αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου, όπως ο έρωτας, οι ανεκπλήρωτοι πόθοι και η ανάγκη που οδηγεί τον άνθρωπο στη σύμπραξη με δυνάμεις σκοτεινές, όπως τη μαγεία και τους δαίμονες, όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, για να εκπληρώσει τις επιθυμίες και τα όνειρά του», προσθέτει ο κ. Ακαμάτης.
Η Φίλα, η οποία έφερε ένα από τα αγαπημένα ονόματα των Μακεδόνων της εποχής, έδωσε με τον ατελέσφορο έρωτά της για τον Διονυσοφώντα ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα στην ταφή με τον αριθμό 18, στο ανατολικό νεκροταφείο της Πέλλας. Έδεσε με κατάρα τον αγαπημένο της, πιστεύοντας πως έτσι θα τον κρατήσει για πάντα δικό της. Κι επέλεξε ως μεσολαβητή της μαύρης μαγείας τον Μάρκωνα, πιθανόν κάποιον φτωχό άνθρωπο, που η μαύρη μοίρα του τον οδήγησε στο να μεταφέρει έναν κατάδεσμο στην κάθοδό του στον Άδη. Φτάνοντας μπροστά στους δαίμονες, θα πρότασσε το δεξί του χέρι κι εκείνοι θα λάμβαναν το μήνυμα.
Η συνέχεια είναι άγνωστη...
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου