Δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για τον τελικό προορισμό ενός αγαθού. Πρόκειται για μια αυτονόητη διαπίστωση που δυστυχώς παραβλέπεται από ένα τσούρμο σχολιαστών που αποφαίνονται –υπεροπτικά– πως τα πάντα είναι αυτονόητα.
Η τελευταία απόδειξη πως από τους βαθιά σκεπτόμενους λείπει η λογική είναι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Με αφορμή τη συγκέντρωση 100.000 Ρώσων στρατιωτών στα σύνορα με την Ουκρανία, τόνοι δημοσιογραφικού μελανιού έχουν χυθεί για το τι θα έπρεπε να γίνει, τι θα μπορούσε να γίνει και ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση του Πούτιν σε αυτό που –θεωρητικά– θα έπρεπε ή θα μπορούσε να γίνει.
Υποτίθεται ότι ένας τρόπος για να σταματήσει ο ελεύθερος κόσμος τον Πούτιν από το να καταλάβει την Ουκρανία θα ήταν οι ΗΠΑ και τα άλλα εύρωστα οικονομικά κράτη να αποκόψουν τη Ρωσία "από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα". Ακούγεται πολύ απλό. Κόψτε τη πρόσβαση της Ρωσίας στα σκληρά νομίσματα και ο Πούτιν θα διατάξει τα στρατεύματά του να αποχωρήσουν σταδιακά από τη μεθόριο με την Ουκρανία.
Μόνο που δεν υπάρχει λογικός τρόπος για τις ΗΠΑ –ή οποιοδήποτε άλλο κράτος– να αποκόψουν τη Ρωσία από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Και αυτό, γιατί το αμερικανικό δολάριο –όπως και τα άλλα αξιόπιστα νομίσματα παγκοσμίως– έχουν δώσει νέο νόημα στον όρο "ανταλλαξιμότητα", όπως και η χρηματοοικονομική.
Εάν δούμε την προοπτική αυτού του θέματος στη λογική των "χαλαρών" κυρώσεων που ισχύουν σήμερα, η Ρωσία δεν θα έχει πρόσβαση –κατόπιν αμερικανικής εντολής– στο "παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα" ή στα "δολάρια", την ίδια ακριβώς ώρα που θα έχει πρόσβαση στους παγκόσμιους χρηματοδοτικούς πόρους και στα δολάρια, απλώς και μόνο επειδή η οικονομία της είναι τόσο ισχυρή ώστε οι πηγές του χρήματος να θέλουν να παρέχουν ρευστότητα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ έχουν τη δύναμη να "παγώσουν" την πρόσβαση της Ρωσίας στις αμερικανικές πηγές χρηματοδότησης ή στα δολάρια, ας έχουμε κατά νου πως πάνω από το 50% των δολαρίων κυκλοφορεί εκτός ΗΠΑ. Το χρήμα πηγαίνει εκεί όπου του φέρονται καλά· εάν θεωρεί ότι είναι ασφαλές στη Ρωσία, θα πάει στη Ρωσία, αδιαφορώντας για τις επιθυμίες της αμερικανικής διπλωματίας και πολιτικής.
Για παράδειγμα: δεν θα ήταν παραλογισμός να εικάσουμε ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν θα μπορούσε να ζητήσει από τις J.P. Morgan, Goldman Sachs και Morgan Stanley να διακόψουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία. Η κυβερνητική έγκριση είναι σημαντική για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο, μια τέτοια απαίτηση από τον Μπάιντεν δεν θα είχε μεγάλη βαρύτητα για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συναλλάσσονται με Ρώσους.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικός. Το μερίδιο στην αγορά κερδίζεται δύσκολα. Εάν υποθέσουμε ότι η J. P. Morgan και η Goldman Sachs πάψουν να χρηματοδοτούν την οικονομική δραστηριότητα στη Ρωσία, βάζει κανείς αναγνώστης το χέρι του στη φωτιά ότι δεν θα κάνουν "παρέλαση" στη χώρα άλλες πηγές χρηματοδότησης κάνοντας ό,τι ακριβώς έκαναν οι προαναφερθείσες τράπεζες; Η απάντηση στο ερώτημα είναι αυτονόητη. Στο "κλειστό οικοσύστημα" που είναι η παγκόσμια οικονομία, δεν μπορείς να σταματήσεις τις χρηματοοικονομικές ροές. Αυτοί που διακόπτουν τη λειτουργία τους αντικαθίστανται, ενώ αυτοί που "παγώνουν" πελάτες δεν μπορούν να ελέγξουν τη στάση των ανταγωνιστών απέναντι στους ίδιους πελάτες.
Το μόνο πραγματικό εμπόδιο στην εισροή χρημάτων είναι η έλλειψη παραγωγής. Σε αυτή την περίπτωση, οι πηγές χρηματοδοτικών πόρων ανακαλύπτουν –πάντα και παντού– μια παραγωγική οικονομική δραστηριότητα.
Και εδώ επανερχόμαστε στον Πούτιν. Ένα πολυσυζητημένο εμπόδιο για την επιβολή κυρώσεων (όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικής υπηρεσίες) είναι η μεγάλη ποσότητα αποθεμάτων φυσικού αερίου που διαθέτει η Ρωσία. Οι ελίτ της εξωτερικής πολιτικής εκτιμούν ότι σε περίπτωση επιβολής τραπεζικών κυρώσεων στη Μόσχα, ο Πούτιν θα απαντούσε ενδεχομένως κλείνοντας τη στρόφιγγα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση μες στην καρδιά του χειμώνα – την ώρα που το ευρωπαϊκό μπλοκ καλύπτει περισσότερο από το 40% των αναγκών του με ρωσικό φυσικό αέριο.
Αρκετά τα προβληματικά σημεία στην παραπάνω εκτίμηση. Κατ' αρχάς, το μερίδιο (και) σε αυτή την αγορά δύσκολα κερδίζεται. Ως εκ τούτου, δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι οι Ρώσοι θα εγκατέλειπαν έτσι εύκολα μια τόσο προσοδοφόρα αγορά. Ή διαφορετικά: είναι απίθανο οι Ρώσοι να έκοβαν την πρόσβαση σε μια τόσο προσοδοφόρα αγορά. Γιατί; Μα γιατί χρειάζονται τα χρήματα.
Κάποιοι θα πείτε ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν να σταματήσουν να πωλούν φυσικό αέριο μόνο στις χώρες της ΕΕ. Πολύ καλά. Εσείς ξαναδιαβάστε τα παραπάνω. Και τώρα χρησιμοποιήστε την κοινή σας λογική. Ας υποθέσουμε –ένα εξαιρετικά απίθανο σενάριο– ότι οι Ρώσοι παραγωγοί αποφασίζουν να χάσουν ένα κερδοφόρο κομμάτι της αγοράς μόνο και μόνο για να πουλήσουν το φυσικό αέριο σε "άλλους" – κανείς δεν ξέρει πού θα καταλήξει το προϊόν. Όπως οι "ΗΠΑ" συνέχισαν να εισάγουν πετρέλαιο από τον "OPEC" και τις "αραβικές χώρες" εν μέσω του εμπάργκο του 1973, έτσι και οι χώρες της ΕΕ θα εξακολουθούσαν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο. Τα εμπάργκο είναι συμβολικά.
Στην πραγματικότητα, όλες οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν ως στόχο την επίλυση προβλημάτων εξωτερικής πολιτικής είναι συμβολικές. Η αλήθεια είναι ότι –ως παραγωγοί– όλοι τελικά συναλλάσσονται με όλους· ο ένας επενδύει στον άλλον – είτε τους αρέσει είτε όχι. Εν ολίγοις, δεν γίνεται να μπλοκαριστεί η πρόσβαση της Ρωσίας στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, όπως και δεν γίνεται να κόψει η Μόσχα την πρόσβαση στο φυσικό της αέριο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ουκρανία; Απάντηση δεν έχω, αφού δεν έχω και ειδικές γνώσεις σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Αυτό που μπορώ να πω, όμως, είναι ότι η προσπάθεια εμπειρογνωμόνων, πολιτικών και διπλωματών να παίξουν το "χαρτί" της οικονομίας για να περιορίσουν τις φιλοδοξίες του Βλαντίμιρ Πούτιν δεν θα τους βγει.
ΠΗΓΗ capital
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου