Γιάννος Χαραλαμπίδης
Το διπλό εκκρεμές της Άγκυρας και το Κουτί της Πανδώρας - Βάζει χέρι στην Ευρασία και κτίζει την αυτοκρατορία του πάνω στην «καρδιά της γης»
Η Τουρκία υιοθετεί πλέον την πολιτική του διπλού εκκρεμούς ως αποτέλεσμα της νεο-οθωμανικής της αντίληψης, που εκδηλώνεται σε όλες της Ηπείρους, και στην Ευρώπη και στην Αφρική και στην Ασία, άλλοτε στη λογική της σκληρής και άλλοτε της ήπιας δύναμης (hard and soft power).
Πώς ο νεο-οθωμανισμός απλώνεται σε ΕΕ, Αφρική και Ασία
Η σημασία των τουρκογενών κρατών και η τουρκική «soft power»
Το σχέδιο Α’ του Προέδρου και η εναλλακτική επιλογή
Από την ΕΕ στο Ισλάμ
Ποιο είναι το διπλό εκκρεμές. Το ένα είναι οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ. Η Άγκυρα, αναλόγως των συμφερόντων της, κινείται μια προς τους μεν και μια προς τους δε. Το ίδιο πράττει και στις σχέσεις της με την ΕΕ και τον μουσουλμανικό κόσμο. Ισχύς και συμφέρον είναι οι δείκτες και πυλώνες της τουρκικής στρατηγικής στο πλαίσιο του νεο-οθωμανισμού.
Τα διλήμματα της Ευρώπης και της Τουρκίας
Στη μεν ΕΕ, η Τουρκία επιδιώκει να εφαρμόσει μια ειδική σχέση, μέσω οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών, στην πρακτική εφαρμογή του αμοιβαίου οφέλους, χωρίς να υποχωρεί από τη βασική της θέση. Ότι δηλαδή θέλει να καταστεί πλήρες μέλος, αλλά με τους δικούς της όρους. Ούτως ή άλλως οι Ευρωπαίοι δεν την θέλουν ως σύζυγο, αλλά ως ερωμένη. Διότι εάν περιέλθουν εις «γάμου κοινωνίαν» τότε η Τουρκία θα είναι η πιο ισχυρή χώρα της ΕΕ σε θεσμικό επίπεδο, καθώς και σε συντελεστές ισχύος. Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία θα είναι πίσω της. Ως εκ τούτου, εγείρεται ένα διπλό ερώτημα: Θα έχουμε μια χριστιανική ή μουσουλμανική Ευρώπη; Και το γερμανικό ζήτημα αλλάζει στην εξής βάση: Θα έχουμε μια ευρωπαϊκή Τουρκία ή μια τουρκική και άρα μουσουλμανική Ευρώπη; Θα συνεχίσει να είναι η ΕΕ σε συνοχή ή η ένταξη της Τουρκίας θα σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους; Πώς, όμως, η Τουρκία θα καταστεί κράτος μέλος όταν γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ο εκδημοκρατισμός της θα ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας και θα απειληθεί η συνοχή της; Γιατί; Διότι ο δείκτης συνοχής του τουρκικού πολιτειακού συστήματος είναι αντίστροφος με εκείνον της δημοκρατίας!
Αφρική και Μεσόγειο
Ούτως ή άλλως, η Τουρκία θα συνεχίσει να έχει το ένα πόδι στην Ευρώπη. Το άλλο το έχει ήδη βάλει προ πολλού στον κόσμο του Ισλάμ και δη τον Σουνιτικό, διεκδικώντας ηγετικό ρόλο με χρήματα του Κατάρ, εκμεταλλευόμενη το κενό ηγεσίας, το οποίο δεν κατάφεραν να καλύψουν η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία. Τώρα, μάλιστα, διεισδύει στις ισλαμικές χώρες και της Αφρικής και της Ασίας μέσω των κοινών θρησκευτικών και πολιτιστικών δεσμών, μέσω στρατιωτικών Βάσεων, συμφωνιών και της πολεμικής της βιομηχανίας, αφού πωλεί ερπυστριοφόρα και τροχοφόρα στρατιωτικά οχήματα, καθώς και drones σε χώρες της Αφρικής, που φτάνουν σε ποσοστό της τάξης του 53% και 58% αντίστοιχα. Ταυτοχρόνως, διατηρεί Βάσεις στο Σουδάν και στη Σομαλία για να έχει βαθμό ελέγχου στην Ερυθρά Θάλασσα, στα στενά του Άντεν από και προς το Σουέζ, όπου ασκεί πρόσθετο έλεγχο επί των θαλασσίων οδών προς την Αλεξανδρέττα, το Αιγαίο και το Γιβραλτάρ, λόγω των Βάσεων που διατηρεί πλέον στη Λιβύη από τη μια και στην Αλβανία από την άλλη. Συναφής είναι και η Βάση στο Κατάρ για τον στρατηγικό έλεγχο των στενών του Ορμούζ.
Κύπρος και θαλάσσιες οδοί
Εδώ γίνεται αντιληπτός ο κομβικός γεωπολιτικός για την Τουρκία ρόλος της Κύπρου, διότι: Πρώτο, έχει πρόσβαση στο Σουέζ. Δεύτερο, δημιουργεί μια τουρκική λίμνη από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα. Τρίτο, αποκόπτει την Ελλάδα προς τη Μέση Ανατολή εάν πέσει η Κύπρος. Γιατί; Διότι η Ελλάδα χάνει το δικό της στρατηγικό βάθος και η Τουρκία μπορεί να ελέγξει καλύτερα τις πύλες του Αιγαίου, στα νότια, δηλαδή στον άξονα Κρήτης, Καρπάθου, Ρόδου. Πρόκειται για μια θαλάσσια οδό που ξεκινά από το Άντεν, προς το Σουέζ, από το Σουέζ στο Αιγαίο και από τα Δαρδανέλλια στην Κωνσταντινούπολη και στη Μαύρη Θάλασσα. Εκεί, δηλαδή, στη Μαύρη Θάλασσα έχει διχοτομηθεί το μεγαλύτερο μέρος της ΑΟΖ μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας, μετά την κατάκτηση της Κριμαίας. Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη, είναι αυτή των σχέσεων Μόσχας και ΝΑΤΟ. Επί τούτου, η Άγκυρα έχει τον κύριο ρόλο ανάσχεσης της Συμμαχίας έναντι της νέας ρωσικής απειλής.
Τα θαλάσσια δρομολόγια δεν κινούνται μόνο από το Σουέζ προς το Αιγαίο, τη Μαύρη Θάλασσα και αντίστροφα, αλλά και προς το Γιβραλτάρ. Ως εκ τούτου, καθόλου τυχαίες δεν είναι οι σχέσεις που οικοδομεί η Άγκυρα με τα αραβικά κράτη που βρέχονται από τη Μεσόγειο. Δημιουργούνται δεσμοί αλληλεξάρτησης, που μετατρέπονται σε δεσμούς εξάρτησης.
Ουιγούροι της Κίνας και Παντουρανισμός
Βεβαίως, η Τουρκία από τη Μαύρη Θάλασσα κινείται προς την Καυκάσια περιοχή και στην Ασία ώς την Κίνα, όπου υπάρχει η μειονότητα των Ουιγούρων, που αριθμεί περί τα 11,5 εκατομμύρια. Αυτή η διείσδυση γίνεται μέσω Πακιστάν, το οποίο, εκτός των άλλων, προμηθεύει την Άγκυρα με στοιχεία που αφορούν ακόμη και στην πυρηνική τεχνολογία. Σημαντικό βήμα της «ήπιας πολιτικής» (soft power) που εφαρμόζει η Τουρκία αποτελεί ο Οργανισμός Τουρκογενών Κρατών, στον οποίο συμμετέχουν το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιστάν, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν. Το ψευδοκράτος συμμετέχει στις συνεδριάσεις του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, χωρίς όμως να έχει καθεστώς αναγνωρισμένου κράτους. Το Τουρκμενιστάν έχει καθεστώς παρατηρητή. Προσδοκάται, όμως, ότι αργά ή γρήγορα θα προσχωρήσει ως πλήρες μέλος. Πρόκειται για την πρώτη συμφωνία τουρκικών κρατών στην Ιστορία με έδρα την Κωνσταντινούπολη, που έχει τους εξής σκοπούς:
- Ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και φιλίας μεταξύ των μελών του.
- Ανάπτυξη κοινών θέσεων σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
- Συντονισμός ενεργειών για την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας, του αυτονομισμού, του εξτρεμισμού και των διασυνοριακών εγκλημάτων.
- Προώθηση αποτελεσματικής περιφερειακής και διμερούς συνεργασίας σε όλους τους τομείς κοινού ενδιαφέροντος.
- Δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για το εμπόριο και τις επενδύσεις.
- Ενίσχυση με στόχο την ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη.
- Διεύρυνση της αλληλεπίδρασης στους τομείς της Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Εκπαίδευσης, της Υγείας, του Πολιτισμού, του Αθλητισμού και του Τουρισμού.
- Ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και άλλων μέσων επικοινωνίας.
- Προώθηση της ανταλλαγής σχετικών νομικών πληροφοριών και ενίσχυση της νομικής συνεργασίας.
Σημαντική πολιτισμική προσπάθεια είναι το «Εργαστήριο Κοινού Αλφαβήτου του Τουρκικού Κόσμου», με στόχο την κοινή γραφή. Γενικότερα η προσπάθεια αυτή κινείται στη λογική του Παντουρκισμού και του Παντουρανισμού, καλύπτοντας τμήμα της Ευρασίας. Με άλλα λόγια, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι εκ της γεωγραφικής φύσεώς της συνάδει με τη θεωρία του Μαγκίντερ περί της «καρδιάς της γης» (heartland), που είναι συναφής με τον έλεγχο του παγκόσμιου και περιφερειακού συστήματος. Είναι πρόδηλη η πρόθεση της Τουρκίας να απλωθεί στον χώρο της Ευρασίας, από την Ευρώπη ώς την Κίνα, αλλά και στην περιφέρεια σε μεγάλο τμήμα του εσωτερικού τόξου της «καρδιάς της γης», που καλύπτει τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου ώς τον Κόλπο του Άντεν και πέραν αυτού, εξ ου και η συνεργασία με το Πακιστάν. Ο χάρτης με τους τρεις κύκλους της υψηλής τουρκικής στρατηγικής είναι ενδεικτικός. Αληθές είναι ότι η Άγκυρα δεν υιοθετεί μόνο τις θεωρίες της «καρδιάς της γης», αλλά και τη στρατηγική αντίληψη ότι, όποιος ελέγχει τις θαλάσσιες οδούς, μπορεί να ελέγχει το περιφερειακό, ακόμη και το παγκόσμιο σύστημα. Ο συνδυασμός ελέγχου θάλασσας και χερσαίου χώρου είτε μέσω της «hard», δηλαδή στρατιωτικών μέσων και ισχύος, είτε μέσω «soft power», δηλαδή πολιτισμού, θρησκείας και εθνικής καταγωγής, συνιστούν σαφείς ενδείξεις περιφερειακής δύναμης με παγκόσμιες διαστάσεις.
Ο Πρόεδρος, η Ολγκίν και τα παιχνίδια αναγνώρισης
Καμιά κίνηση της Τουρκίας δεν είναι τυχαία. Και όταν ο Ερντογάν τονίζει πως η χώρα του απλώνεται εκτός των τειχών της, ξέρει πολύ καλά τι λέει. Και ο νεο-οθωμανισμός δεν είναι μια ασαφής θεωρία στη σφαίρα του ανέφικτου, αλλά έχει τεθεί ήδη σε εφαρμογή και ετοιμάζεται να απορροφήσει ως πρώτο θύμα την Κύπρο, όπου η κ. Ολγκίν προσδοκά, μετά από 50 χρόνια κατοχής, να βρει κοινό έδαφος μεταξύ των δύο πλευρών, παρότι η Τουρκία συνεχίζει τον αμανέ της. Επιμένει στην ισότιμη κυριαρχία και στα δύο κράτη. Και η Λευκωσία, καθώς και η Αθήνα, ζουν με τις ψευδαισθήσεις. Χωρίς, όπως λέει ο Πρόεδρος, να έχει σχέδιο Β. Ως εκ τούτου, καταδικάζει εαυτόν να κινείται μεταξύ νέου αδιεξόδου, που βοηθά στην εμπέδωση της διχοτόμησης ή σε μια διχοτόμηση στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας, συνομοσπονδιακού χαρακτήρα. Το ερώτημα είναι εάν υπάρχει εναλλακτική στρατηγική. Και βέβαια υπάρχει και την έχουμε αναλύσει πολλάκις από αυτές τις στήλες. Στηρίζεται στη λογική της αποτροπής και στην εξής βασική αρχή της δημοκρατίας: Η Τουρκία αξιώνει όπως η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίσει το ψευδοκράτος. Ερώτημα: Γιατί η Κυπριακή Δημοκρατία δεν αξιώνει την εφαρμογή, από πλευράς της Τουρκίας, του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου; Τι σημαίνει αυτό; Ότι η Άγκυρα θα πρέπει να αρχίσει την αποχώρηση των στρατευμάτων της από την Κύπρο και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 προβλέπει, ως προϋπόθεση για τη συνέχιση των ενταξιακών διαδικασιών τής Τουρκίας στην ΕΕ. Γιατί ενταχθήκαμε στην ΕΕ; Για να αναγνωρίσουμε εμείς το ψευδοκράτος ή η Τουρκία την Κυπριακή Δημοκρατία, ως οφείλει με βάση το κεκτημένο; Διότι, αυτά τα οποία μαγειρεύονται, μάλλον βοηθούν στην οικοδόμηση της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που θα μας καταπιεί. Αυτά, τα είπε ο Πρόεδρος στην κ. Ολγκίν; Μάλλον όχι…
Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει την υψηλή τουρκική στρατηγική και πώς ο Ερντογάν οικοδομεί τη νέα οθωμανική αυτοκρατορία επί τη βάσει της θεωρίας της «Καρδιάς της Γης» («Heart Land») και των θαλασσίων οδών. Αναλόγως της περιπτώσεως χρησιμοποιεί είτε την πολιτική της hard power («σκληρής πολιτικής») είτε την πολιτική της soft power («ήπιας πολιτικής»), δηλαδή μέσω του πολιτισμού, της γλώσσας κλπ.
Ο χάρτης αποτυπώνει επίσης τις περιοχές όπου η Τουρκία αναπτύσσει στρατιωτικές επιχειρήσεις (κόκκινο χρώμα), ειρηνευτικές επιχειρήσεις (τιρκουάζ) ή έχει υπογράψει στρατιωτικές συνεργασίες (διακεκομμένο κόκκινο και άσπρο). Σημαντικές είναι οι τουρκογενείς χώρες στην Ασία που εμπίπτουν, εκτός των άλλων, στη λογική της «Καρδιάς της Γης». Οι τρεις κύκλοι αποτυπώνουν πώς η τουρκική αυτοκρατορία αναπτύσσεται σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική και πώς είναι έτοιμη να καταπιεί την Κύπρο ολόκληρη.
Ο χάρτης απεικονίζει τη θεωρία της «καρδιάς της γης» στην έκταση περίπου της αυτοκρατορικής Ρωσίας, μέρος της οποίας περιλαμβάνει τις τουρκογενείς χώρες της περιοχής του Καυκάσου, φτάνοντας μέχρι τους Ουιγούρους της Κίνας. Η θεωρία αυτή συνδυάζεται με δύο τόξα, ένα εξωτερικό και ένα εσωτερικό. Εάν δει κάποιος και συγκρίνει τον συγκεκριμένο χάρτη με εκείνον που αποτυπώνει την υψηλή τουρκική στρατηγική, θα αντιληφθεί τον τουρκικό μεγαλοϊδεατισμό.
Φωτογραφία με το έμβλημα του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, με το αγαπημένο τιρκουάζ χρώμα του Ταγίπ Ερντογάν. Το ίδιο και η σημαία των Ουιγούρων, τουρκικής μειονότητας στην Κίνα, που φτάνει τα 11,5 εκατομμύρια.
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου