Πριν από δύο χρόνια, καταγράψαμε οκτώ μαθήματα από τον πόλεμο της Ουκρανίας. Αν και ήταν πολύ νωρίς σε μεγάλο βαθμό επαληθεύτηκαν.
Όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οραματίστηκε την γρήγορη κατάληψη της πρωτεύουσας, Κιέβου, και την αλλαγή κυβέρνησης, όπως ακριβώς έκαναν οι Σοβιετικοί στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Αλλά ο πόλεμος ακόμα μαίνεται, και κανείς δεν ξέρει πότε και πώς θα τελειώσει. Αν κάποιος δει τη σύγκρουση ως τον «πόλεμο της ανεξαρτησίας» της Ουκρανίας, αντί να επικεντρωθεί υπερβολικά στα σύνορα, οι Ουκρανοί είναι ήδη νικητές. Ο Πούτιν αρνείται ότι η Ουκρανία ήταν ξεχωριστό έθνος, αλλά η συμπεριφορά του ενίσχυσε την ουκρανική εθνική ταυτότητα. Τι άλλο μάθαμε;
ΤΟΥ Joseph S. Nye
ΠΗΓΗ: THE STRATEGIST
Πρώτον, τα παλιά και τα νέα όπλα αλληλοσυμπληρώνονται. Παρά την πρόωρη επιτυχία των αντιαρματικών όπλων στην άμυνα του Κιέβου οι διακηρύξεις για το τέλος της εποχής των αρμάτων μπορεί να αποδειχθούν πρόωρες, καθώς η μάχη μετακινήθηκε από τα βόρεια προάστια στις ανατολικές πεδιάδες της Ουκρανίας. Ωστόσο, εξέπληξε η αποτελεσματικότητα των drones ως αντιαρματικών και αντιπλοϊκών όπλων. Επίσης δεν ήταν αναμενόμενο η Ουκρανία να καταφέρει να διώξει το ρωσικό Ναυτικό από το δυτικό μισό της Μαύρης Θάλασσας.
Δεύτερον, η πυρηνική αποτροπή (nuclear deterrence) λειτουργεί, αλλά εξαρτάται περισσότερο από τα σχετικά διακυβεύματα παρά από τις δυνατότητες. Η Δύση έχει αποτραπεί, αλλά μόνο μέχρι ένα σημείο. Η πυρηνική απειλή του Πούτιν έχει εμποδίσει τις κυβερνήσεις του ΝΑΤΟ να στείλουν στρατεύματα (αλλά όχι εξοπλισμό) στην Ουκρανία. Και ο λόγος δεν είναι ότι η Ρωσία έχει ανώτερες πυρηνικές δυνατότητες, αλλά μάλλον ότι ο Πούτιν έχει χαρακτηρίσει την Ουκρανία ζωτικό εθνικό συμφέρον για τη Ρωσία, ενώ οι δυτικές κυβερνήσεις όχι. Εν τω μεταξύ, οι πυρηνικές απειλές του Πούτιν δεν εμπόδισαν τη Δύση να διευρύνει την ποικιλία των όπλων που παρέχει στην Ουκρανία. Η δε Δύση, μέχρι στιγμής, έχει αποτρέψει τον Πούτιν από το να επιτεθεί σε οποιαδήποτε χώρα του ΝΑΤΟ.
Τρίτον, η οικονομική αλληλεξάρτηση (economic interdependence) δεν εμποδίζει τον πόλεμο. Ορισμένοι Γερμανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, υπέθεσαν ότι η διακοπή των εμπορικών δεσμών με τη Ρωσία θα ήταν τόσο δαπανηρή που κανένα από τα μέρη δεν θα προχωρούσε σε ανοιχτές εχθροπραξίες. Όμως, ενώ η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να αυξήσει το κόστος του πολέμου, δεν τον αποτρέπει απαραίτητα.
Τέταρτον, οι κυρώσεις (sanctions) μπορεί να αυξήσουν το κόστος, αλλά δεν καθορίζουν τα αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα. Θυμηθείτε ότι ο διευθυντής της CIA Ουίλιαμ Μπερνς συναντήθηκε με τον Πούτιν τον Νοέμβριο του 2021 και προειδοποίησε, χωρίς αποτέλεσμα, για επικείμενες κυρώσεις σε περίπτωση εισβολής της Ρωσίας. Ο Πούτιν πιθανώς αμφέβαλλε ότι η Δύση θα μπορούσε να διατηρήσει παγκόσμια ενότητα όσον αφορά τις κυρώσεις και είχε δίκιο. Το πετρέλαιο είναι ένα ανταλλάξιμο εμπόρευμα και πολλές χώρες, κυρίως η Ινδία, είναι περισσότερο από ευτυχείς να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο με έκπτωση που μεταφέρεται από έναν στόλο “παράνομων” δεξαμενόπλοιων.
Ωστόσο, οι ανησυχίες της Κίνας σχετικά με την εμπλοκή σε δευτερεύουσες κυρώσεις, φαίνεται να έχουν θέσει κάποια όρια στη στήριξή της προς τη Ρωσία. Ενώ η Κίνα έχει παράσχει σημαντική τεχνολογία διπλής χρήσης (κατάλληλη είτε για στρατιωτικούς είτε για πολιτικούς σκοπούς), απείχε από την αποστολή όπλων. Δεδομένης αυτής της μεικτής εικόνας, θα περάσει αρκετός καιρός μέχρι να μπορέσουμε να κρίνουμε πλήρως τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία.
Πέμπτον, ο πληροφορικός πόλεμος (information warfare) κάνει τη διαφορά. Οι σύγχρονοι πόλεμοι δεν αφορούν μόνο ποιος στρατός κερδίζει. Αφορούν επίσης και το ποιας πλευράς η εικόνα κερδίζει. Η προσεκτική αποκάλυψη διαβαθμισμένων πληροφοριών από τις Ηνωμένες Πολιτείες που αποκάλυπταν τα σχέδια εισβολής της Ρωσίας, αποδείχθηκε αποτελεσματική στην απομυθοποίηση του αφηγήματος που ήθελε ο Πούτιν να πιστεύψουν οι Ευρωπαίοι και συνέβαλε πολύ στη δυτική αλληλεγγύη, όταν η εισβολή έγινε όπως είχε προβλεφθεί. Ομοίως, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχει κάνει εξαιρετική δουλειά για την προώθηση την εικόνα της χώρας του στη Δύση.
Έκτον, τόσο η σκληρή όσο και η μαλακή ισχύς (soft power) έχουν σημασία. Ενώ η σκληρή ισχύς υπερισχύει της ήπιας βραχυπρόθεσμα, η ήπια ισχύς εξακολουθεί να μετράει πολύ. Ο Πούτιν απέτυχε από νωρίς στη επιβολή ήπιας ισχύος. Η βαρβαρότητα των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία οδήγησε τη Γερμανία τελικά να ακυρώσει τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2, ο οποίος αποτελούσε για χρόνια σημείο τριβής με τις ΗΠΑ. Ο Ζελένσκι, αντίθετα, στηρίζεται στην ήπια ισχύ από την αρχή. Χρησιμοποιώντας τις δεξιότητές του ως ηθοποιός για να παρουσιάσει ένα ελκυστικό πορτρέτο της Ουκρανίας, όχι μόνο κέρδισε τη συμπάθεια των Δυτικών, αλλά εξασφάλισε και παραδόσεις του στρατιωτικού εξοπλισμού, δηλαδή σκληρής ισχύος.
Έβδομο, η ικανότητα στον κυβερνοχώρο (cyber capability) δεν είναι πανάκεια. Η Ρωσία είχε χρησιμοποιήσει όπλα στον κυβερνοχώρο για να επέμβει στο ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας τουλάχιστον από το 2015 και πολλοί αναλυτές προέβλεψαν ότι μια επίθεση στον κυβερνοχώρο εναντίον της υποδομής και της κυβέρνησης της Ουκρανίας θα έκανε οποιαδήποτε εισβολή τετελεσμένο (fait accompli). Όμως, ενώ υπήρξαν πολλές (αναφερθείσες) επιθέσεις στον κυβερνοχώρο κατά τη διάρκεια του πολέμου, καμία δεν αποδείχθηκε καθοριστική.
Όταν το δίκτυο Viasat των Ουκρανών παραβιάστηκε, άρχισαν να επικοινωνούν μέσω των πολλών μικρών δορυφόρων του Starlink. Με την εκπαίδευση και την εμπειρία στο πεδίο της μάχης, η ουκρανική άμυνα στον κυβερνοχώρο και η επίθεση μόνο βελτιώθηκε.Ένα άλλο μάθημα, λοιπόν, είναι ότι μόλις ξεκινήσει ένας πόλεμος, τα πολεμικά όπλα έχουν μεγαλύτερη σημασία από ό,τι τα όπλα στον κυβερνοχώρο. Τούτου λεχθέντος, ο ηλεκτρομαγνητικός πόλεμος μπορεί ακόμα να παρεμβαίνει στις συνδέσεις που είναι απαραίτητες για τη χρήση των drones.
Τέλος, ο πόλεμος είναι απρόβλεπτος. Αυτό είναι το πιο σημαντικό μάθημα από τον πόλεμο της Ουκρανίας. Πριν από δύο χρόνια πολλοί περίμεναν μια γρήγορη ρωσική νίκη και μόλις πριν από ένα χρόνο υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες για μια θριαμβευτική καλοκαιρινή επίθεση της Ουκρανίας. Όμως, όπως έγραψε ο Σαίξπηρ πριν από τέσσερις και πλέον αιώνες, είναι επικίνδυνο για έναν ηγέτη να φωνάζει «Πανωλεθρία… αφήστε τα σκυλιά του πολέμου να ξεφύγουν».
Η υπόσχεση ενός σύντομου πολέμου είναι σαγηνευτική. Ο Πούτιν σίγουρα δεν περίμενε ποτέ να βαλτώσει επ’ αόριστον στην Ουκρανία. Κατάφερε να πουλήσει τον πόλεμο φθοράς του (war of attrition) στον ρωσικό λαό ως μεγάλο πατριωτικό αγώνα ενάντια στη Δύση. Αλλά τα σκυλιά που έχει εξαπολύσει θα μπορούσαν ακόμα και να τον δαγκώσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου