Οι στεφανωμένοι αρχαίοι Μακεδόνες. Ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄ τρεις φορές Ολυμπιονίκης στις ιπποδρομίες. Η γέννηση και το τέλος ενός κορυφαίου θεσμού στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Με ένα κλαδί αγριελιάς, τον γνωστό κότινο, στεφάνωσε τον νεογέννητο γιο του. Κι ήταν αυτό θεϊκό σημάδι, οι Μοίρες του έδωσαν καλοτυχία κι ο πατέρας του το όνομα και τη δύναμή του. Για να ηγεμονεύσει στη Μακεδονία και να κατακτήσει τον κόσμο, φτάνοντας ως τα πέρατα της Ανατολής.
356 π.Χ., 106η Ολυμπιάδα, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄στέφεται νικητής στις ιπποδρομίες. Τρέχει με το άλογό του και οι υπόλοιποι βλέπουν την σκόνη του ως τον τερματισμό. Οι Ελλανοδίκες του φορούν τον κότινο, το στεφάνι αγριελιάς, την ύψιστη τιμή για τους αθλητές κατά την αρχαιότητα.
Ο Φίλιππος Β΄ επιστρέφει στεφανωμένος στη Μακεδονία και μαθαίνει πως τη μέρα του αγώνα -ίσως και την ώρα του αγώνα- γεννιόταν ο γιος του, Αλέξανδρος Γ΄, ο Μέγας Αλέξανδρος. Έβγαλε από το κεφάλι του τον κότινο και τον φόρεσε στο νεογέννητο. Θεϊκό σημάδι, ψιθυρίζουν όλοι. Ο κότινος ήταν ό,τι πιο λαμπρό μπορούσε να αποκτήσει κάποιος κι η νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες η ύψιστη διάκριση για κάθε αθλητή.
Ο Φίλιππος της Μακεδονίας στέφθηκε τρεις φορές Ολυμπιονίκης. Στην 106η Ολυμπιάδα το 356 π.Χ. στις ιπποδρομίες, στην 107η το 352 π.Χ. στο αγώνισμα του τέθριππου (άρμα που σέρνουν τέσσερα άλογα) και στην 108η, τη 15η του μηνός Απολλωνίου, το 348 π.Χ. στη συνωρίδα (άρμα που σέρνει ζεύγος αλόγων).
Μετά τη δεύτερη νίκη του μάλιστα, ο Φίλιππος ξεκίνησε την ανέγερση ενός περίλαμπρου κτίσματος στην αρχαία Ολυμπία, του Φιλίππειου, ένα από τα ωραιότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, αφιερωμένο στον Δία - το ολοκλήρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος.
Μετά τις δύο πρώτες νίκες του ο Φίλιππος έκοψε αργυρά νομίσματα με αθλητικές παραστάσεις και υποσχέθηκε μετά την τρίτη του συμμετοχή και νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες να κόψει χρυσά νομίσματα, παρόμοια και ισότιμα με τους Περσικούς δαρεικούς.
«Άκουσα ο ίδιος τον πρόεδρο των Ελλανοδικών να χαριτολογεί χαμηλόφωνα τη στιγμή του στεφανώματος, ότι ο Φίλιππος με τις αλλεπάλληλες νίκες του στις ιπποδρομίες, δικαίωσε περίτρανα το όνομά του», έγραψε ο Αριστόξενος του Νέστορος, ένας αθλητικός... ανταποκριτής από την Πύλο, που ήταν παρών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 348 π.Χ.
Ο πρώτος Μακεδόνας που πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ήταν ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α΄, γιος του Αμύντα και της Ευρυδίκης. Συμμετείχε στο τρέξιμο στην 80η διοργάνωση, το 460 π.Χ. και ήρθε δεύτερος με πολύ μικρή διαφορά από τον πρώτο. Η συμμετοχή του Αλέξανδρου Α΄ αποτέλεσε σημαντικό γεγονός με πανελλήνια απήχηση για την επαφή των Μακεδόνων με τους υπόλοιπους Έλληνες.
Στις ανασκαφές της Βεργίνας έχει βρεθεί ένας τρίποδας (είδος αγγείου) με την επιγραφή «Είμαι από τους αγώνες, τα Ηραία του Άργους» και σύμφωνα με την ερμηνεία του Μανόλη Ανδρόνικου ήταν οικογενειακό κειμήλιο του Αλέξανδρου Α΄, ο οποίος συμμετείχε σε πολλούς αθλητικούς αγώνες.
Ακολούθησε το 408 π.Χ. στην 93η Ολυμπιάδα ο βασιλιάς Αρχέλαος Περδίκας, ο οποίος νίκησε στο αγώνισμα των τέθριππων και μετά ο τρεις φορές Ολυμπιονίκης Φίλιππος Β΄.
Ο Κλίτων νίκησε στο στάδιο το 328 π.Χ., ο Δαμασίας ο Αμφιπολίτης στο ίδιο αγώνισμα το 320 π.Χ., ο Λάμπου ο Φιλιππίσιος στο τέθριππο το 304 π.Χ., ο Αντίγονος στο στάδιο το 292 π.Χ., αλλά και το 288 π.Χ. κι ο Σέλευκος αναδείχτηκε νικητής στην 128η Ολυμπιάδα το 268 π.Χ. , όπου σύμφωνα με τον Παυσανία στο αγώνισμα των συρόμενων από πώλους (πουλάρια) αρμάτων την πρώτη θέση πήρε μία γυναίκα, «η Βελεστίχη από την παραθαλάσσια Μακεδονία... ».
Η λαμπρότητα των Αγώνων - Η αρχαία Ολυμπία στο επίκεντρο
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μία αθλητική διοργάνωση που διεξαγόταν κάθε 4 χρόνια στον ιερό τόπο της Ολυμπίας, προς τιμήν του Δία και αποτελούσαν το σημαντικότερο αθλητικό και πολιτιστικό γεγονός στην αρχαία Ελλάδα. Διοργανώνονταν από το 776 π.Χ. έως το 393 μ.Χ., μετρώντας έτσι 293 συνεχόμενες Ολυμπιάδες και ενδεικτικό της σπουδαιότητά τους ήταν το γεγονός πως χρησιμοποιούνταν ως σημείο αναφοράς στα ημερολόγια. Η έναρξη γινόταν στην πρώτη πανσέληνο του θερινού ηλιοστάσιου, κοντά στα μέσα Ιουλίου, και αρχικά υπήρχε ένα και μοναδικό αγώνισμα, το στάδιο, ένας αγώνας δρόμου, πρώτος νικητής του οποίου ήταν το 776 π.Χ. ο Κορόιβος ο Ηλείος.
Διαρκούσαν τρεις μήνες και στη διάρκειά τους υπήρχε εκεχειρία στα πολεμικά μέτωπα, μια απόφαση την οποία σέβονταν όλοι αδιακρίτως. Σε αυτό το διάστημα απαγορευόταν η διεξαγωγή μαχών, η μεταφορά όπλων και η παρεμπόδιση των θεατών να διασχίσουν οποιοδήποτε έδαφος. Η έναρξη γινόταν από την πόλη υποδοχής, την Ήλιδα και η πομπή κατέληγε στην Ολυμπία, υπό τις επευφημίες περίπου 40.000 θεατών από όλη την Ελλάδα. Κατά την άφιξή τους στην Ολυμπία, όλοι οι αθλητές, οι Ελλανοδίκες και οι υπεύθυνοι των αγώνων, έδιναν έναν όρκο ότι θα τηρούν τους κανόνες και θα αγωνιστούν με τιμή και σεβασμό. Η πιο σημαντική θρησκευτική τελετή της διοργάνωσης ήταν η θυσία 100 βοδιών στο βωμό του Δία, γνωστή και ως εκατόμβη, η οποία διεξαγόταν στο τέλος των αθλητικών διοργανώσεων.
Οι αγώνες είχαν τη μορφή χαράς και ψυχαγωγίας. Στην αρχαία Ολυμπία έσπευδαν από νωρίς πωλητές τροφίμων, τεχνίτες, μουσικοί, ποιητές και φιλόσοφοι για να διαφημίσουν την πραμάτεια τους ή να γνωστοποιήσουν τις ιδέες τους.
Οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να συμμετάσχουν ή να παρακολουθήσουν τους αγώνες, αν και τα νεαρά κορίτσια μπορούσαν να βρίσκονται στο πλήθος. Μία γνωστή παραβίαση του κανόνα αυτού είναι η περίπτωση της Καλλιπάτειρας. Είχε προπονήσει τον γιο της, Πεισίροδο, και όταν κέρδισε τον αγώνα, εκείνη, πανηγυρίζοντας υπερβολικά τη νίκη του μέσα στο πλήθος, έβγαλε τα ρούχα της και έτσι αποκαλύφθηκε το φύλο της. Και παρότι η ποινή ήταν η θανατική καταδίκη, στην Καλλιπάτειρα δεν επιβλήθηκε, επειδή προερχόταν από μία οικογένεια της οποίας τα μέλη είχαν στεφθεί νικητές σε αγωνίσματα.
Στις ιπποδρομίες ωστόσο βραβεύονταν ο κάτοχος των αλόγων, που δεν ήταν υποχρεωτικά ο ιππέας, έτσι γυναίκες κέρδισαν αυτή την ύψιστη τιμή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Σπαρτιάτισσα Κυνίσκα, κόρη του Αρχίδαμου και αδερφή του βασιλιά Αγησίλαου, η οποία πήρε το κλαδί ελιάς και απολάμβανε τιμές Ολυμπιονίκη.
Στις 12 πρώτες διοργανώσεις το μοναδικό αγώνισμα ήταν το στάδιο, ένας αγώνας δρόμου αντοχής, περίπου 200 μέτρων, με προκριματικούς και τελικό. Αργότερα προστέθηκαν και άλλα αγωνίσματα, φτάνοντας στον αριθμό 18, αρχής γενομένης με τον δίαυλο, έναν αγώνα δρόμου με διπλή διαδρομή του σταδίου -περίπου 400 μέτρα-, που μπήκε στο πρόγραμμα το 724 π.Χ.
Ακολούθησαν ο δόλιχος (αγώνας δρόμου απόστασης από 7 έως 20 στάδια), η πάλη, το πένταθλο, το μήκος, η δισκοβολία, ο ακοντισμός, η πυγμαχία, το τέθριππο, το παγκράτιον, ο κέλης (μια μορφή ιπποδρομίας), ο οπλιτόδρομος (αγώνας δρόμου με αμυντική πανοπλία-κράνος, ασπίδα και δόρυ), η συνωρίδα, αγωνίσματα για σαλπιγκτές και κήρυκες.
Κριτές των αγώνων ήταν οι Ελλανοδίκες, οι οποίοι επέβλεπαν όλη τη διαδικασία από την προετοιμασία ως το τελικό αγώνισμα και είχαν το δικαίωμα να επιβάλουν πρόστιμα ή ακόμη και να αποκλείσουν αθλητές, αν έκριναν πως παραβίαζαν κάποιον κανόνα.
Οι νικητές έπαιρναν τον κότινο, ένα στεφάνι από φύλλα αγριελιάς, αλλά και ένα κλαδί ελιάς από το ιερό δέντρο καλλιστέφανος. Η ελιά ήταν σημαντική καθώς οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι τα πρώτα δέντρα στην Ολυμπία τα είχε φυτέψει ο Ηρακλής. Ένα ακόμη βραβείο ήταν μία κόκκινη μάλλινη κορδέλα, την οποία φορούσαν οι νικητές στο μπράτσο ή γύρω από το κεφάλι.
Η υποδοχή των νικητών ήταν αντίστοιχη των ηρώων και μια νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες εξασφάλιζε στον κάτοχό της δόξα, φήμη, τιμητικές διακρίσεις και υλικές απολαβές.
Οι πόλεις γκρέμιζαν τα τείχη για να περάσουν οι Ολυμπιονίκες. Μια λαμπρή υποδοχή έρχεται μέσα από τις πηγές και είναι αυτή που οργάνωσαν το 412 π.Χ. οι Ακραγαντίνοι της Μεγάλης Ελλάδας στη Σικελία για να υποδεχτούν τον συντοπίτη τους Εξαίνετο, ο οποίος είχε κερδίσει στους Ολυμπιακούς Αγώνες εκείνης της χρονιάς στο αγώνισμα του σταδίου. Το επιβλητικό τέθριππο του νικητή αθλητή που τον έφερε μέσα στην πόλη του Ακράγαντα συνοδευόταν τιμητικά από 300 Ακραγαντίνους, όλους εξέχοντες πολίτες, που ήταν ανεβασμένοι πάνω σε άρματα συρόμενα από λευκά άλογα. Συνήθως οι Ολυμπιονίκες, πάνω σε καταστόλιστα τέθριππα, έμπαιναν στις πόλεις τους διαπερνώντας ένα τμήμα του τείχους, που κατεδαφιζόταν ειδικά για τον σκοπό αυτό. Και αυτό επειδή δεν ήταν δυνατόν ένας τέτοιος άνθρωπος, που θεωρούνταν ημίθεος, να εισέλθει στην πόλη από τις συνήθεις πύλες που χρησιμοποιούσαν οι κοινοί θνητοί.
Οι Ολυμπιονίκες συμμετείχαν σε μεγάλα συμπόσια, εξαιρούνταν από την πληρωμή φόρων και γινόταν μέλη της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ελίτ.
Το τέλος των Αγώνων
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνεχίστηκαν κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο, μάλιστα ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρωνας κέρδισε σε όλα τα αγωνίσματα στην Ολυμπιάδα του 65 μ.Χ. και έκοψε νομίσματα για να γιορτάσει τη νίκη του.
Στην Ολυμπία προστέθηκαν νέα κτήρια, οι αθλητικές εγκαταστάσεις ανακαινίστηκαν, προσφέρθηκαν ανέσεις στους θεατές.
Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ήταν αυτός που έριξε την αυλαία στη σπουδαία και λαμπρή διοργάνωση. Με διάταγμά του το 393 μ.Χ. απαγόρεψε τη διεξαγωγή όλων των παγανιστικών γιορτών και τελετών, συμπεριλαμβανομένων των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η 293η Ολυμπιάδα ήταν η τελευταία. Διεξήχθη το 393 μ.Χ. και τελευταίος Ολυμπιονίκης αναφέρεται ο Αρμένιος πρίγκιπας Βαρασδάτης. Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Χριστιανοί έποικοι και το εργαστήριο του Φειδία - μετά τα έργα στον Παρθενώνα ο Φειδίας εγκαταστάθηκε στην Ολυμπία για να φιλοτεχνήσει το ύψους 13 μέτρων χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου- μετατράπηκε σε ναό.
Η αρχαία Ολυμπία θάφτηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους κάτω από τόνους χωμάτων, από κατολισθήσεις και τις επιχώσεις δύο ποταμών, μέχρι τη στιγμή της ανακάλυψής της από τους αρχαιολόγους στα τέλη του 19ου αιώνα.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου