Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν

Ποίημα του Διονυσίου Σολωμού (1798-1857), οι δύο πρώτες στροφές του οποίου σε μουσική του Νικολάου Μάντζαρου (1795-1872), αποτελούν τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας (1865) και της Κύπρου (1966).
Ο Ύμνος εις την Ελευθερία γράφτηκε από τον 25χρονο Σολωμό στη Ζάκυνθο, πρώτα στα ιταλικά και εν συνεχεία στα ελληνικά, τον Μάιο του 1823, σε μία περίοδο ιδιαίτερης έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης. «…Δε θέλω να περάσει κανενός από το μυαλό πως την ώρα που νικούν οι δικοί μας στο Μαραθώνα, εγώ κάθομαι και τραγουδώ για ένα βοσκόπουλο…» (Ο θάνατος του βοσκού), έγραφε στον φίλο του Γεώργιο Δε Ρώσση την ίδια εποχή.

Το ποίημα του Σολωμού αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές. Το μέτρο είναι τροχαϊκό με εναλλαγές επτασύλλαβων και οκτασύλλαβων στίχων. Σύμφωνα με το περιεχόμενό του μπορεί να χωρισθεί στα εξής μέρη:

• Προοίμιο (στρ. 1-34). Ο ποιητής παρουσιάζει τη θεά ελευθερία, θυμίζει τα περασμένα μαρτύρια του Ελληνισμού, την εξέγερση των σκλάβων, τη χαρά του Ελληνισμού, την έχθρα των Ευρωπαίων ηγεμόνων και την περιφρονητική αδιαφορία των Ελλήνων για τα φιλότουρκα αισθήματά τους.
• Η περιγραφή της Μάχης της Τριπολιτσάς (στρ. 35-74).
• Η μάχη της Κορίνθου και η καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια (στρ. 75-87).
• Η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου στα 1822 και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό Αχελώο (στρ. 88-122).
• Τα πολεμικά κατορθώματα στη θάλασσα, η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας κοντά στην Τένεδο και ο απαγχονισμός του Γρηγορίου Ε'. (στρ. 123-138).
• Επίλογος (στρ. 139-158). Ο ποιητής συμβουλεύει τους αγωνιστές να απαλλαγούν από τη διχόνοια και προτρέπει τους δυνατούς της Ευρώπης να αφήσουν την Ελλάδα να ελευθερωθεί (Γιάννης Ν. Παππάς: «Για να γνωρίσουμε το Σολωμό», εκδ. Μεταίχμιο).

Η φήμη του ποιήματος ξεπέρασε γρήγορα τα στενά όρια της Ζακύνθου. Το 1824 μεταφράστηκε μέρος του στα αγγλικά και ολόκληρο στα γαλλικά. Στον επαναστατημένο ελληνικό χώρο δημοσιεύτηκε τον ίδιο χρόνο στο Μεσολόγγι, στην εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» του Ιάκωβου Μάγερ. Θα ακολουθήσουν και άλλες δημοσιεύσεις τον επόμενο χρόνο, ενώ στις 21 Οκτωβρίου του 1825 θα δημοσιευθεί και η πρώτη κριτική του ποιήματος από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος, που εκδιδόταν στο Ναύπλιο.
Μεταξύ 1828 και 1830, ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν μελοποιήθηκε από τον κερκυραίο μουσουργό Νικόλαο Μάντζαρο για τετράφωνη ανδρική χορωδία και ακουγόταν με ενθουσιασμό σε εθνικές εορτές στα Επτάνησα. Τον Δεκέμβριο του 1844 ο Μάντζαρος παρουσίασε μια νέα μελοποίηση του ποιήματος και την υπέβαλε στον βασιλιά Όθωνα, με την ελπίδα να γίνει το «εθνικό άσμα» της χώρας. Μέχρι τότε ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας ήταν ο Βαυαρικός (η γνωστή μελωδία του Χάιντν, που σήμερα είναι ο εθνικός ύμνος της Γερμανίας και της Αυστρίας). Το έργο έγινε δεκτό μόνο ως σύνθεση και βραβεύτηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Το 1865, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Κέρκυρα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α' άκουσε την εκδοχή της σύνθεσης του Μάντζαρου για ορχήστρα πνευστών από την μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και του έκανε εντύπωση. Ακολούθησε το Βασιλικό Διάταγμα της 4ης Αυγούστου 1865, που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και εντελλόταν η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης, ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία. Από τότε ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού, μελοποιημένος από τον Νικόλαο Μάντζαρο, θεωρείται ως εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Από τις 18 Νοεμβρίου 1966 με την απόφαση 6133 του υπουργικού συμβουλίου καθιερώθηκε και ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

 

Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν Ελλάδος και Κύπρου

 1. Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι
  ποὺ μὲ βία μετράει τὴν γῆ.

 2. Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
    τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
    καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
    χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

3. Ἐκεῖ μέσα ἐκατοικοῦσες
    πικραμένη, ἐντροπαλή,
    κι ἕνα στόμα ἀκαρτεροῦσες,
    «ἔλα πάλι», νά σου πῇ.

4. Ἄργειε νά’λθῃ ἐκείνη ἡ μέρα,
    κι ἦταν ὅλα σιωπηλά,
    γιατί τὰ ’σκιαζε ἡ φοβέρα
    καὶ τὰ πλάκωνε ἡ σκλαβιά.

5. Δυστυχής! Παρηγορία
    μόνη σοῦ ἕμενε νὰ λὲς
    περασμένα μεγαλεῖα
    καὶ διηγώντας τα νὰ κλαῖς.

6. Καὶ ἀκαρτέρει καὶ ἀκαρτέρει
    φιλελεύθερη λαλιά,
    ἕνα ἐκτύπαε τ’ ἄλλο χέρι
    ἀπὸ τὴν ἀπελπισιά,

 7. Κι ἔλεες: «Πότε, ἅ, πότε βγάνω
    τὸ κεφάλι ἀπὸ τσ’ ἐρμιές;».
    Καὶ ἀποκρίνοντο ἀπὸ πάνω
    κλάψες, ἄλυσες, φωνές.

 8. Τότε ἐσήκωνες τὸ βλέμμα
    μὲς στὰ κλάιματα θολό,
    καὶ εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ’ αἷμα,
πλῆθος αἷμα ἑλληνικό.

  9. Μὲ τὰ ροῦχα αἱματωμένα
    ξέρω ὅτι ἔβγαινες κρυφὰ
    νὰ γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα
    ἄλλα χέρια δυνατά.

10. Μοναχὴ τὸ δρόμο ἐπῆρες,
    ἐξανάλθες μοναχή·
    δὲν εἴν’ εὔκολες οἱ θύρες
    ἐὰν ἡ χρεία τὲς κουρταλῇ.

11. Ἄλλός σοῦ ἔκλαψε εἰς τὰ στήθια,
    ἀλλ’ ἀνάσασι καμμιά·
    ἄλλος σου ἔταξε βοήθεια
    καὶ σὲ γέλασε φρικτά.

   12. Ἄλλοι, ὀϊμέ, στὴ συμφορά σου
    ὀποῦ ἐχαίροντο πολύ,
    «σύρε νὰ ‘βρῃς τὰ παιδιά σου,
    σύρε», ἔλεγαν οἱ σκληροί.

13. Φεύγει ὀπίσω τὸ ποδάρι
    καὶ ὀλογλήγορο πατεῖ
    ἢ τὴν πέτρα ἢ τὸ χορτάρι
    ποὺ τὴ δόξα σοῦ ἐνθυμεῖ.

14. Ταπεινότατή σου γέρνει
    ἡ τρισάθλια κεφαλή,
    σὰν πτωχοῦ ποὺ θυροδέρνει
    κι εἶναι βάρος του ἡ ζωή.

15. Ναί, ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει
    κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή,
    ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει
    ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ θανῆ.

 16. Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
    τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
    καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
    χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

17. Μόλις εἶδε τὴν ὁρμή σου
    ὁ οὐρανὸς ποὺ γιὰ τσ’ ἐχθροὺς
    εἰς τὴ γῆ τὴ μητρική σου
    ἔτρεφ’ ἄνθια καὶ καρπούς,

 18.  ἐγαλήνεψε· καὶ ἐχύθει
    καταχθόνια μιὰ βοή,
    καὶ τοῦ Ρήγα σοῦ ἀπεκρίθη
    πολεμόκραχτη ἡ φωνή.

19.Ὅλοι οἱ τόποι σου σ’ ἐκράξαν
    χαιρετώντας σὲ θερμά,
    καὶ τὰ στόματα ἐφωνάξαν
    ὅσα αἰσθάνετο ἡ καρδιά.

20. Ἐφωνάξανε ὡς τ’ ἀστέρια
    τοῦ Ἰονίου καὶ τὰ νησιά,
    κι ἐσηκώσανε τὰ χέρια
    γιὰ νὰ δείξουνε χαρά,

22. μ’ ὅλον ποὺ ‘ναι ἀλυσωμένο
    τὸ καθένα τεχνικά,
    καὶ εἰς τὸ μέτωπο γραμμένο
    ἔχει: «Ψεύτρα Ἐλευθεριά».

23. Γκαρδιακὰ χαροποιήθει
    καὶ τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ,
    καὶ τὰ σίδερα ἐνθυμήθει
    ποὺ τὴν ἔδεναν κι αὐτή.

24. Ἀπ’ τὸν πύργο τοῦ φωνάζει,
    σὰ νὰ λέῃ σὲ χαιρετῶ,
    καὶ τὴ χήτη τοῦ τινάζει
    τὸ λιοντάρι τὸ Ἰσπανό.

25. Ἐλαφιάσθη τῆς Ἀγγλίας
    τὸ θηρίο, καὶ σέρνει εὐθὺς
    κατὰ τ’ ἄκρα τῆς Ρουσίας
    τὰ μουγκρίσματα τσ’ ὀργῆς.

26. Εἰς τὸ κίνημα τοῦ δείχνει,
    πὼς τὰ μέλη εἴν’ δυνατά·
    καὶ στοῦ Αἰγαίου τὸ κύμα ρίχνει
    μιὰ σπιθόβολη ματιά.

27. Σὲ ξανοίγει ἀπὸ τὰ νέφη
    καὶ τὸ μάτι τοῦ Ἀετοῦ,
    ποὺ φτερὰ καὶ νύχια θρέφει
    μὲ τὰ σπλάχνα τοῦ Ἰταλοῦ·

28. καὶ σ’ ἐσὲ καταγυρμένος,
    γιατί πάντα σὲ μισεῖ,
    ἔκρωζ’ ἔκρωζ’ ὁ σκασμένος,
    νὰ σὲ βλάψῃ, ἂν ἠμπορῇ.

 29. Ἄλλο ἐσὺ δὲν συλλογιέσαι
    πάρεξ ποὺ θὰ πρωτοπᾷς·
    δὲν μιλεῖς καὶ δὲν κουνιέσαι
    στὲς βρισιὲς ὀποῦ ἀγρικᾷς·

30. σὰν τὸ βράχο ὀποῦ ἀφήνει
    κάθε ἀκάθαρτο νερὸ
    εἰς τὰ πόδια του νὰ χύνῃ
    εὐκολόσβηστον ἀφρό·

 31. ὀποῦ ἀφήνει ἀνεμοζάλη
    καὶ χαλάζι καὶ βροχὴ
    νὰ τοῦ δέρνουν τὴ μεγάλη,
    τὴν αἰώνιαν κορυφή.

 32. Δυστυχιά του, ὦ, δυστυχιά του,
    ὀποιανοὺ θέλει βρεθεῖ
    στὸ μαχαίρι σου ἀποκάτου
    καὶ σ’ ἐκεῖνο ἀντισταθεῖ.

33. Τὸ θηρίο π’ ἀνανογιέται
    πὼς τοῦ λείπουν τὰ μικρά,
    περιορίζεται, πετιέται,
    αἷμα ἀνθρώπινο διψᾷ·

34. τρέχει, τρέχει ὅλα τὰ δάση,
    τὰ λαγκάδια, τὰ βουνά,
    κι ὅπου φθάσει, ὅπου περάσει,
    φρίκη, θάνατος, ἐρμιά·

  35.Ἐρμιά, θάνατος καὶ φρίκη
    ὅπου ἐπέρασες κι ἐσύ·
    ξίφος ἔξω ἀπὸ τὴ θήκη
    πλέον ἀνδρείαν σου προξενεῖ.

36. Ἰδού, ἐμπρός σου ὁ τοῖχος στέκει
    τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς·
    τώρα τρόμου ἀστροπελέκι
    νὰ τῆς ρίψῃς πιθυμᾷς.

37. Μεγαλόψυχο τὸ μάτι
    δείχνει πάντα ὁπὼς νικεῖ,
    κι ἂς εἴν’ ἅρματα γεμάτη
    καὶ πολέμιαν χλαλοή.

38. Σοῦ προβαίνουνε καὶ τρίζουν
    γιὰ νὰ ἰδῇς πὼς εἴν’ πολλά·
    δὲν ἀκοῦς ποὺ φοβερίζουν
    ἄνδρες μύριοι καὶ παιδιά;

39. Λίγα μάτια, λίγα στόματα
    θά σας μείνουνε ἀνοιχτά.
    γιὰ νὰ κλαύσετε τὰ σώματα
    ποὺ θὲ νὰ ‘βρῃ ἡ συμφορά!

 40. Κατεβαίνουνε, καὶ ἀνάφτει
    τοῦ πολέμου ἀναλαμπῆ·
    τὸ τουφέκι ἀνάβει, ἀστράφτει,
    λάμπει, κόφτει τὸ σπαθί.

41. Γιατί ἡ μάχη ἐστάθει ὀλίγη;
    Λίγα τὰ αἵματα γιατί;
    Τὸν ἐχθρὸ θωρῶ νὰ φύγῃ
    καὶ στὸ κάστρο ν’ ἀνεβεῖ.

 42. Μέτρα! Εἴν’ ἄπειροι οἱ φευγάτοι,
    ὀποῦ φεύγοντας δειλιοῦν·
    τὰ λαβώματα στὴν πλάτη
    δέχοντ’, ὥστε ν’ ἀνεβοῦν.

 42.Ἐκεῖ μέσα ἀκαρτερεῖτε
    τὴν ἀφεύγατη φθορά·
    νά, σᾶς φθάνει· ἀποκριθεῖτε
    στῆς νυκτὸς τὴ σκοτεινιά!

43. Ἀποκρίνονται καὶ ἡ μάχη
    ἔτσι ἀρχίζει, ὀποῦ μακριὰ
    ἀπὸ ράχη ἐκεῖ σὲ ράχη
    ἀντιβούιζε φοβερά.

  44. Ἀκούω κούφια τὰ τουφέκια,
    ἀκούω σμίξιμο σπαθιῶν,
    ἀκούω ξύλα, ἀκούω πελέκια,
    ἀκούω τρίξιμο δοντιῶν.

  45.  Ἅ, τί νύκτα ἦταν ἐκείνη
    ποὺ τὴν τρέμει ὁ λογισμός!
    Ἄλλος ὕπνος δὲν ἐγίνει
    πάρεξ θάνατου πικρός.

46. Τῆς σκηνῆς ἡ ὥρα, ὁ τόπος,
    οἱ κραυγές, ἡ ταραχή,
    ὁ σκληρόψυχος ὁ τρόπος
    τοῦ πολέμου, καὶ οἱ καπνοί,

47. καὶ οἱ βροντὲς καὶ τὸ σκοτάδι
    ὀποῦ ἀντίσκοφτε ἡ φωτιά,
    ἐπαράσταιναν τὸν ᾍδη
    ποὺ ἀκαρτέρειε τὰ σκυλιά·

 48. Τ’ ἀκαρτέρειε. Ἐφαῖνον’ ἴσκιοι
    ἀναρίθμητοι, γυμνοί,
    κόρες, γέροντες, νεανίσκοι,
βρέφη ἀκόμη εἰς τὸ βυζί.

  49.Ὂλη μαύρη μυρμηγκιάζει,
    μαύρη ἡ ἐντάφια συντροφιά,
    σὰν τὸ ροῦχο ὀποῦ σκεπάζει
    τὰ κρεβάτια τὰ στερνά.

  50. Τόσοι, τόσοι ἀνταμωμένοι
    ἐπετιοῦντο ἀπὸ τὴ γῆ,
    ὅσοι εἴν’ ἄδικα σφαγμένοι
    ἀπὸ τούρκικην ὀργή.

51. Τόσα πέφτουνε τὰ θερι-
    σμένα ἀστάχια εἰς τοὺς ἀγρούς·
    σχεδὸν ὅλα ἐκειὰ τὰ μέρη
    ἐσκεπάζοντο ἀπ’ αὐτούς.

 52. Θαμποφέγγει κανέν’ ἄστρο,
    καὶ ἀναδεύοντο μαζί,
    ἀνεβαίνοντας τὸ κάστρο
    μὲ νεκρώσιμη σιωπή.

 23.Ἔτσι χάμου εἰς τὴν πεδιάδα,
    μὲς στὸ δάσος τὸ πυκνό,
    ὅταν στέλνει μίαν ἀχνάδα
    μισοφέγγαρο χλωμό,

24.Ἐὰν οἱ ἄνεμοι μὲς στ’ ἄδεια
    τὰ κλαδιὰ μουγκοφυσοῦν,
    σειοῦνται, σειοῦνται τὰ μαυράδια,
    ὀποῦ οἱ κλῶνοι ἀντικτυποῦν.

25. Μὲ τὰ μάτια τοὺς γυρεύουν
    ὅπου εἴν’ αἵματα πηχτά,
    καὶ μὲς στὰ αἵματα χορεύουν
    μὲ βρυχίσματα βραχνά·

 26. καὶ χορεύοντας μανίζουν
    εἰς τοὺς Ἕλληνες κοντά,
    καὶ τὰ στήθια τοὺς ἐγγίζουν
    μὲ τὰ χέρια τὰ ψυχρά.

27. Ἐκειὸ τὸ ἔγγισμα πηγαίνει
    βαθειὰ μὲς στὰ σωθικά,
    ὅθεν ὅλη ἡ λύπη βγαίνει,
    καὶ ἄκρα αἰσθάνονται ἀσπλαχνιά.

28. Τότε αὐξαίνει τοῦ πολέμου
    ὁ χορὸς τρομακτικά,
    σὰν τὸ σκόρπισμα τοῦ ἀνέμου
    στοῦ πελάου τὴ μοναξιά.

29. Κτυποῦν ὅλοι ἀπάνου κάτου·
κάθε κτύπημα ποὺ ἐβγεῖ
    εἶναι κτύπημα θανάτου
    χώρις νὰ δευτερωθῇ.

30. Κάθε σῶμα ἱδρώνει, ρέει·
    λὲς κι ἐκείθενε ἡ ψυχὴ
    ἀπ’ τὸ μίσος ποὺ τὴν καίει
    πολεμάει νὰ πεταχθῇ.

31. Τῆς καρδίας κτυπίες βροντᾶνε
    μὲς στὰ στήθια τους ἀργά,
    καὶ τὰ χέρια ὅπου χουμᾶνε
    περισσότερο εἴν’ γοργά.

32. Οὐρανὸς γι’ αὐτοὺς δὲν εἶναι,
    οὐδὲ πέλαγο, οὐδὲ γῆ·
    γι’ αὐτοὺς ὅλους τὸ πᾶν εἶναι
    μαζωμένο ἀντάμα ἐκεῖ.

33. Τόση ἡ μάνητα κι ἡ ζάλη,
    ποὺ στοχάζεσαι μὴ πὼς
    ἀπὸ μία μεριὰ καὶ ἀπ’ ἄλλη
    δὲν εἴνει ἕνας ζωντανός.

34. Κοιτᾷ χέρια ἀπελπισμένα
    πὼς θερίζουνε ζωές!
    Χάμου πέφτουνε κομμένα
    χέρια, πόδια, κεφαλές,

 35. καὶ παλάσκες καὶ σπαθία
    μὲ ὀλοσκόρπιστα μυαλά,
    καὶ μὲ ὀλόσχιστα κρανία,
    σωθικὰ λαχταριστά.

 36.Προσοχὴ καμιὰ δὲν κάνει
    κανείς, ὄχι, εἰς τὴ σφαγή·
    πᾶνε πάντα ἐμπρός. Ὦ, φθάνει,
    φθάνει· ἕως πότε οἱ σκοτωμοί;

37. Ποιὸς ἀφήνει ἐκεῖ τὸν τόπο,
    πάρεξ ὅταν ξαπλωθεῖ;
    Δὲν αἰσθάνονται τὸν κόπο
    καὶ λὲς κι εἶναι εἰς τὴν ἀρχή.

38. Ὀλιγόστευαν οἱ σκύλοι,
    καὶ «Ἀλλά», ἐφώναζαν, «Ἀλλά»,
    καὶ τῶν Χριστιανῶν τὰ χείλη
    «φωτιά», ἐφώναζαν, «φωτιά».

39. Λιονταρόψυχα, ἐκτυπιοῦντο,
πάντα ἐφώναζαν «φωτιά»,
    καὶ οἱ μιαροὶ κατασκορπιοῦντο,
    πάντα σκούζοντας «Ἀλλά»

40. Παντοῦ φόβος καὶ τρομάρα
    καὶ φωνὲς καὶ στεναγμοί·
    παντοῦ κλάψα, παντοῦ ἀντάρα,
    καὶ παντοῦ ξεψυχισμοί.

50.Ἦταν τόσοι! Πλέον τὸ βόλι
    εἰς τ’ αὐτιὰ δὲν τοὺς λαλεῖ.
    ‘Ὁλοι χάμου ἐκείτοντ’ ὅλοι
    εἰς τὴν τέταρτην αὐγή.

 51. Σὰν ποτάμι τὸ αἷμα ἐγίνη
    καὶ κυλάει στὴ λαγκαδιά,
    καὶ τὸ ἀθῶο χόρτο πίνει
    αἷμα ἀντὶς γιὰ τὴ δροσιά.

52. Τῆς αὐγῆς δροσάτο ἀέρι,
    δὲν φυσὰς τώρα ἐσὺ πλιὸ
    στῶν ψευδόπιστων τὸ ἀστέρι·
    φῦσα, φῦσα εἰς τὸ ΣΤΑΥΡΟ!

53. Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
    τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
    καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
    χαῖρε, ὦ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

54. Τῆς Κορίνθου ἰδοὺ καὶ οἱ κάμποι·
    δὲν λάμπ’ ἥλιος μοναχὰ
    εἰς τοὺς πλάτανους, δὲν λάμπει
    εἰς τ’ ἀμπέλια, εἰς τὰ νερά.

55. Εἰς τὸν ἥσυχον αἰθέρα
    τώρα ἀθώα δὲν ἀντηχεῖ
    τὰ λαλήματα ἡ φλογέρα,
    τὰ βελάσματα τὸ ἀρνί.

 56. Τρέχουν ἅρματα χιλιάδες
    σὰν τὸ κύμα εἰς τὸ γιαλό,
ἀλλ’ οἱ ἀνδρεῖοι παλληκαράδες
    δὲν ψηφοῦν τὸν ἀριθμό.

57.Ὦ τρακόσιοι, σηκωθεῖτε
    καὶ ξανάλθετε σέ μας·
    τὰ παιδιά σας θέλ’ ἰδεῖτε
    πόσο μοιάζουνε μέ σας.

58. Ὂλοι ἐκεῖνοι τὰ φοβοῦνται
    καὶ μὲ πάτημα τυφλὸ
    εἰς τὴν Κόρινθο ἀποκλειοῦνται
    κι ὅλοι χάνουνται ἀπ’ ἐδῶ.

59. Στέλνει ὁ ἄγγελος τοῦ ὀλέθρου
    πείνα καὶ θανατικό,
    ποὺ μὲ σχήμα ἑνὸς σκελέθρου
    περπατοῦν ἀντάμα οἱ δυό·

60. καὶ πεσμένα εἰς τὰ χορτάρια
    ἀπεθαίνανε παντοῦ
    τὰ θλιμμένα ἀπομεινάρια
    τῆς φυγῆς καὶ τοῦ χαμοῦ.

61. Κι ἐσὺ ἀθάνατη, ἐσὺ θεία,
    ποὺ ὅτι θέλεις ἠμπορεῖς.
    εἰς τὸν κάμπο, Ἐλευθερία,
    ματωμένη περπατεῖς.

62. Στὴ σκιὰ χεροπιασμένες,
    στὴ σκιὰ βλέπω κι ἐγὼ
κρινοδάχτυλες παρθένες
ὀποῦ κάνουνε χορό.

63. Στὸ χορὸ γλυκογυρίζουν
    ὡραία μάτια ἐρωτικά,
    καὶ εἰς τὴν αὔρα κυματίζουν
    μαῦρα, ὀλόχρυσα μαλλιά.

64. Ἡ ψυχή μου ἀναγαλλιάζει
    πὼς ὁ κόρφος καθεμιᾶς
    γλυκοβύζαστο ἐτοιμάζει
    γάλα ἀνδρείας κι ἐλευθεριάς.

65. Μὲς στὰ χόρτα, τὰ λουλούδια,
    τὸ ποτήρι δὲν βαστῶ·
    φιλελεύθερα τραγούδια
σὰν τὸν Πίνδαρο ἐκφωνῶ.

66. Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
    τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
    καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
    χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!

67. Πῆγες εἰς τὸ Μεσολόγγι
    τὴν ἡμέρα τοῦ Χριστοῦ,
    μέρα ποὺ ἄνθισαν οἱ λόγγοι
    γιὰ τὸ τέκνο τοῦ Θεοῦ.

68. Σοῦ ‘λθε ἐμπρὸς λαμποκοπώντας
ἡ Θρησκεία μ’ ἕνα σταυρό,
    καὶ τὸ δάκτυλο κινώντας
    ὀποῦ ἀνεῖ τὸν οὐρανό,

 69. «σ’ αὐτό», ἐφώναξε, «τὸ χῶμα
    στάσου ὀλόρθη, Ἐλευθεριά!».
    Καὶ φιλώντας σου τὸ στόμα
μπαίνει μὲς στὴν ἐκκλησιά.

 70. Εἰς τὴν τράπεζα σιμώνει,
    καὶ τὸ σύγνεφο τὸ ἀχνὸ
    γύρω γύρω τῆς πυκνώνει
    ποὺ σκορπάει τὸ θυμιατό.

71. Ἀγρικάει τὴν ψαλμωδία
    ὀποῦ ἐδίδαξεν αὐτή·
    βλέπει τὴ φωταγωγία
    στοὺς Ἁγίους ἐμπρὸς χυτή.

 72. Ποιοὶ εἴν’ αὐτοὶ ποὺ πλησιάζουν
    μὲ πολλὴ ποδοβολή,
    κι άρματ’, ἅρματα ταράζουν;
Ἐπετάχτηκες ἐσύ!

73. Ἅ, τὸ φῶς ποὺ σὲ στολίζει,
    σὰν ἡλίου φεγγοβολῆ,
    καὶ μακρίθεν σπινθηρίζει,
    δὲν εἶναι, ὄχι, ἀπὸ τὴ γῆ.

74. Λάμψιν ἔχει ὅλη φλογώδη
    χεῖλος, μέτωπο, ὀφθαλμός·
    φῶς τὸ χέρι, φῶς τὸ πόδι,
    κι ὅλα γύρω σου εἶναι φῶς.

75. Τὸ σπαθί σου ἀντισηκώνεις,
τρία πατήματα πατᾷς,
    σὰν τὸν πύργο μεγαλώνεις,
    κι εἰς τὸ τέταρτο κτυπᾷς.

76. Μὲ φωνὴ ποὺ καταπείθει
    προχωρώντας ὁμιλεῖς:
    «Σήμερ’, ἄπιστοι, ἐγεννήθη,
ναί, τοῦ κόσμου ὁ Λυτρωτής.

77. Αὐτὸς λέγει, ἀφοκρασθεῖτε
    «Ἐγὼ εἴμ’ Ἄλφα, Ὠμέγα ἐγώ·
    πέστε, ποὺ θ’ ἀποκρυφθεῖτε
    ἐσεῖς ὅλοι, ἂν ὀργισθῶ;

78. Φλόγα ἀκοίμητήν σας βρέχω,
πού, μ’ αὐτὴν ἂν συγκριθῇ
    κείνη ἡ κάτω ὀποῦ σας ἔχω,
    σὰν δροσιὰ θέλει βρεθεῖ.

79. Κατατρώγει, ὠσὰν τὴ σχίζα,
    τόπους ἄμετρα ὑψηλούς,
    χῶρες, ὅρη ἀπὸ τὴ ρίζα,
    ζῶα καὶ δέντρα καὶ θνητούς.

80. Καὶ τὸ πᾶν τὸ κατακαίει,
    καὶ δὲν σώζεται πνοή,
    πάρεξ τοῦ ἄνεμου ποὺ πνέει
    μὲς στὴ στάχτη τὴ λεπτή»».

81. Κάποιος ἤθελε ἐρωτήσει
    Τοῦ θυμοῦ Τοῦ εἴσ’ ἀδελφή;
    Ποιὸς εἴν’ ἄξιος νὰ νικήσῃ
    ἢ μὲ σὲ νὰ μετρηθῇ;

82. Ἡ γῆ αἰσθάνεται τὴν τόση
    τοῦ χεριοῦ σου ἀνδραγαθιά,
    ποὺ ὅλην θέλει θανατώσῃ
    τὴ μισόχριστη σπορά.

83. Τὴν αἰσθάνονται καὶ ἀφρίζουν
    τὰ νερά, καὶ τ’ ἀγρικῶ
    δυνατὰ νὰ μουρμουρίζουν
σὰν ρυάζετο θηριό.

84. Κακορίζικοι, ποὺ πᾶτε
    τοῦ Ἀχελώου μὲς στὴ ροῆ
    καὶ πιδέξια πολεμᾶτε
    ἀπὸ τὴν καταδρομὴ

85. νὰ ἀποφύγετε; Τὸ κύμα
    ἔγινε ὅλο φουσκωτό·
    ἐκεῖ εὑρήκατε τὸ μνῆμα
    πρὶν νὰ εὑρεῖτε ἀφανισμό.

86. Βλασφημάει, σκούζει, μουγκρίζει
    κάθε λάρυγγας ἐχθροῦ,
    καὶ τὸ ρεῦμα γαργαρίζει
τὲς βλασφήμιες τοῦ θυμοῦ.

87. Σφαλερὰ τετραποδίζουν
    πλῆθος ἄλογα, καὶ ὀρθὰ
    τρομασμένα χλιμιντρίζουν
    καὶ πατοῦν εἰς τὰ κορμιά.

88. Ποιὸς στὸ σύντροφον ἀπλώνει
    χέρι, ὠσὰν νὰ βοηθηθῇ·
    ποιὸς τὴ σάρκα τοῦ δαγκώνει
    ὅσο ποὺ νὰ νεκρωθῇ.

89. Κεφαλὲς ἀπελπισμένες,
    μὲ τὰ μάτια πεταχτά,
    κατὰ τ’ ἄστρα σηκωμένες
    γιὰ τὴν ὕστερη φορά.

90. Σβιέται -αὐξαίνοντας ἡ πρώτη
    τοῦ Ἀχελώου νεροσυρμῆ-
    τὸ χλιμίντρισμα καὶ οἱ κρότοι
    καὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ γογγυσμοί.

91.Ἔτσι ν’ ἄκουα νὰ βουίξῃ
    τὸν βαθὺν Ὠκεανό,
    καὶ στὸ κύμα του νὰ πνίξῃ
    κάθε σπέρμα ἀγαρηνό!

92. Καὶ ἐκεῖ ποὺ ‘ναι ἡ Ἁγία Σοφία
    μὲς στοὺς λόφους τοὺς ἑπτά,
    ὅλα τ’ ἄψυχα κορμιά,
βραχοσύντριφτα, γυμνά,

93. σωριασμένα νὰ τὰ σπρώξῃ
    ἡ κατάρα τοῦ Θεοῦ,
    κι ἀπ’ ἐκεῖ νὰ τὰ μαζώξῃ
    ὁ ἀδελφὸς τοῦ Φεγγαριοῦ.

94. Κάθε πέτρα μνῆμα ἂς γένει,
    κι ἡ Θρησκεία κι ἡ Ἐλευθεριὰ
    μ’ ἀργὸ πάτημα ἂς πηγαίνει
    μεταξύ τους καὶ ἂς μετρά.

95.Ἕνα λείψανο ἀνεβαίνει
τεντωτό, πιστομητό,
    κι ἄλλο ξάφνου κατεβαίνει
    καὶ δὲν φαίνεται, καὶ πλιὸ

96. καὶ χειρότερα ἀγριεύει
    καὶ φουσκώνει ὁ ποταμός·
    πάντα, πάντα περισσεύει·
    πολὺ φλοίσβισμα καὶ ἀφρός.

 97. Ἅ, γιατί δὲν ἔχω τώρα
    τὴ φωνὴ τοῦ Μωυσῆ;
    Μεγαλόφωνα τὴν ὥρα
    ὀποῦ ἐσβιοῦντο οἱ μισητοί,

98. τὸ Θεὸν εὐχαριστοῦσε
    στοῦ πελάου τὴ λύσσα ἐμπρός,
    καὶ τὰ λόγια ἠχολογοῦσε
ἀναρίθμητος λαός.

 100. Ἀκλουθάει τὴν ἁρμονία
    ἡ ἀδελφὴ τοῦ Ἀαρῶν,
    ἡ προφήτισσα Μαρία,
    μ’ ἕνα τύμπανο τερπνὸν

101. καὶ πηδοῦν ὅλες οἱ κόρες
    μὲ τσ’ ἀγκάλες ἀνοικτές,
    τραγουδώντας, ἀνθοφόρες,
    μὲ τὰ τύμπανα κι ἐκειές.

102.  Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψι
    τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
    σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψι
    ποὺ μὲ βία μετράει τὴ γῆ.

103. Εἰς αὐτήν, εἴν’ ξακουσμένο,
    δὲν νικιέσαι ἐσὺ ποτέ·
    ὅμως, ὄχι, δὲν εἴν’ ξένο
    καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ.

104. Τὸ στοιχεῖον αὐτὸ ξαπλώνει
    κύματ’ ἄπειρα εἰς τὴ γῆ,
    μὲ τὰ ὁποῖα τὴν περιζώνει,
    κι εἶναι εἰκόνα σου λαμπρή.

105. Μὲ βρυχίσματα σαλεύει
    ποὺ τρομάζει ἡ ἀκοή·
    κάθε ξύλο κινδυνεύει
    καὶ λιμνιώνα ἀναζητεῖ.

106. Φαῖνετ’ ἔπειτα ἡ γαλήνη
    καὶ τὸ λάμψιμο τοῦ ἡλιοῦ,
    καὶ τὰ χρώματα ἀναδίνει
    τοῦ γλαυκότατου οὐρανοῦ.

107. Δὲν νικιέσαι, εἴν’ ξακουσμένο,
    στὴν ξηρὰν ἐσὺ ποτέ·
    ὅμως ὄχι δὲν εἴν’ ξένο
    καὶ τὸ πέλαγο γιὰ σέ.

108.Περνοῦν ἄπειρα τὰ ξάρτια,
    καὶ σὰν λόγγος στριμωχτὰ
    τὰ τρεχούμενα κατάρτια,
    τὰ ὀλοφούσκωτα πανιά.

109. Σῦ τὲς δύναμές σου σπρώχνεις,
    καὶ ἀγκαλὰ δὲν εἴν’ πολλές,
    πολεμώντας, ἄλλα διώχνεις,
    ἄλλα παίρνεις, ἄλλα καῖς.

110.  Μ’ ἐπιθυμία νὰ τηράζῃς
    δυὸ μεγάλα σὲ θωρῶ,
    καὶ θανάσιμον τινάζεις
    ἐναντίον τοὺς κεραυνό.

111. Πιάνει, αὐξαίνει, κοκκινίζει,
    καὶ σηκώνει μιὰ βροντή,
    καὶ τὸ πέλαο χρωματίζει
    μὲ αἰματόχροη βαφή.

112. Πνίγοντ’ ὅλοι οἱ πολεμάρχοι
    καὶ δὲν μνέσκει ἕνα κορμί·
    χαίρου, σκιὰ τοῦ Πατριάρχη,
    ποὺ σὲ πέταξαν ἐκεῖ.

113. Ἐκρυφόσμιγαν οἱ φίλοι
    μὲ τσ’ ἐχθρούς τους τὴ Λαμπρή,
    καὶ τοὺς ἔτρεμαν τὰ χείλη
    δίνοντάς τα εἰς τὸ φιλί.

114. Κειες τὲς δάφνες ποὺ ἐσκορπίστε
    τώρα πλέον δὲν τὲς πατεῖ,
    καὶ τὸ χέρι ὀποῦ ἐφιλῆστε
    πλέον, ἅ, πλέον δὲν εὐλογεῖ.

115.Ὂλοι κλαψτε· ἀποθαμένος
    ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐκκλησιάς·
    κλάψτε, κλάψτε· κρεμασμένος
    ὠσὰν νὰ ‘τανε φονιάς!

116. Ἔχει ὀλάνοικτο τὸ στόμα
    π’ ὧρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ
    τ’ Ἅγιον Αἷμα, τ’ Ἅγιον Σῶμα·
    λὲς πὼς θὲ νὰ ξαναβγῇ

117. ἡ κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει,
    λίγο πρὶν νὰ ἀδικηθῇ,
    εἰς ὁποῖον δὲν πολεμήσει
    καὶ ἠμπορεῖ νὰ πολεμῇ.

118. Τὴν ἀκούω, βροντάει, δὲν παύει
    εἰς τὸ πέλαγο, εἰς τὴ γῆ,
    καὶ μουγκρίζοντας ἀνάβει
    τὴν αἰώνιαν ἀστραπή.

119. Ἡ καρδιὰ συχνοσπαράζει.
    Πλὴν τί βλέπω; Σοβαρὰ
    νὰ σωπάσω μὲ προστάζει
    μὲ τὸ δάκτυλο ἡ θεά.

120. Κοιτάει γύρω εἰς τὴν Εὐρώπη
τρεῖς φορὲς μ’ ἀνησυχιά·
    προσηλώνεται κατόπι
στὴν Ἑλλάδα, καὶ ἀρχινά:

121.«Παλληκάρια μου, οἱ πολέμοι
    γιὰ σας ὅλοι εἶναι χαρά,
    καὶ τὸ γόνα σας δὲν τρέμει
    στοὺς κινδύνους ἐμπροστά.

122. Ἀπ’ ἐσᾶς ἀπομακραίνει
    κάθε δύναμη ἐχθρική,
    ἀλλὰ ἀνίκητη μιὰ μένει
    ποὺ τὲς δάφνες σας μαδεῖ.

123. Μία, ποὺ ὅταν ὠσὰν λύκοι
ξαναρχόστενε ζεστοί,
    κουρασμένοι ἀπὸ τὴ νίκη,
    ἄχ, τὸ νοῦ σᾶς τυραννεῖ.

124. Ἡ Διχόνοια ποὺ βαστάει
    ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερὴ
    καθενὸς χαμογελάει,
    «πάρ’ το», λέγοντας, «καὶ σῦ».

125.Κειο τὸ σκῆπτρο πού σας δείχνει
    ἔχει ἀλήθεια ὡραία θωριά·
    μὴν τὸ πιάστε, γιατί ρίχνει
    εἱσὲ δάκρυα θλιβερά.

126. Ἀπὸ στόμα ὀποῦ φθονάει,
    παλληκάρια, ἂς μὴν πωθεῖ,
    πὼς τὸ χέρι σας κτυπάει
    τοῦ ἀδελφοῦ τὴν κεφαλή.

127. Μὴν εἰποῦν στὸ στοχασμό τους
    τὰ ξένα ἔθνη ἀληθινά:
    «Ἐὰν μισοῦνται ἀνάμεσό τους
    δὲν τοὺς πρέπει ἐλευθεριά».

128. Τέτοια ἀφήστενε φροντίδα·
    ὅλο τὸ αἷμα ὀποῦ χυθεῖ
    γιὰ θρησκεία καὶ γιὰ πατρίδα
    ὅμοιαν ἔχει τὴν τιμή.

129. Στὸ αἷμα αὐτό, ποὺ δὲν πονεῖτε
    γιὰ πατρίδα, γιὰ θρησκειά,
    σᾶς ὁρκίζω, ἀγκαλισθεῖτε
    σὰν ἀδέλφια γκαρδιακά.

130. Πόσο λείπει, στοχασθεῖτε,
    πόσο ἀκόμη νὰ παρθῇ·
    πάντα ἡ νίκη, ἂν ἐνωθῇτε,
πάντα ἐσᾶς θ’ ἀκολουθεῖ.

131. Ὦ ἀκουσμένοι εἰς τὴν ἀνδρεία,
    καταστῆστε ἕνα Σταυρὸ
    καὶ φωνάξετε μὲ μία:
    «Βασιλεῖς, κοιτάξτ’ ἐδῶ!

132. Τὸ σημεῖον ποὺ προσκυνᾶτε
    εἶναι τοῦτο, καὶ γι’ αὐτὸ
    ματωμένους μας κοιτᾶτε
    στὸν ἀγῶνα τὸ σκληρό.

 133. Ἀκατάπαυστα τὸ βρίζουν
    τὰ σκυλιὰ καὶ τὸ πατοῦν
    καὶ τὰ τέκνα τοῦ ἀφανίζουν,
    καὶ τὴν πίστι ἀναγελοῦν.

134. Ἐξ αἰτίας τοῦ ἐσπάρθη, ἐχάθη
    αἷμα ἀθῶο χριστιανικό,
    ποὺ φωνάζει ἀπὸ τὰ βάθη
    τῆς νυκτός: Νὰ ἐκδικηθῶ.

135. Δὲν ἀκοῦτε, ἐσεῖς εἰκόνες
    τοῦ Θεοῦ, τέτοια φωνή;
    Τώρα ἐπέρασαν αἰῶνες
    καὶ δὲν ἔπαυσε στιγμή.

136. Δὲν ἀκοῦτε; Εἰς κάθε μέρος
    σὰν τοῦ Ἄβελ καταβοᾷ·
    δὲν εἴν’ φύσημα τοῦ ἀέρος
    ποὺ σφυρίζει εἰς τὰ μαλλιά.

137.  Τί θὰ κάμετε; Θ’ ἀφῆστε
    νὰ ἀποκτήσωμεν ἐμεῖς
    λευθεριάν, ἢ θὰ τὴν λύστε
    ἐξ αἰτίας πολιτικῆς;

138. Τοῦτο ἀνίσως μελετᾶτε
    ἰδοὺ ἐμπρός σας τὸν Σταυρό:
    Βασιλεῖς, ἐλᾶτε, ἐλᾶτε,
    καὶ κτυπήσετε κι ἐδῶ!
———-

 

ΠΗΓΗ sansimera