Η μονοκρατορία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ) στο παγκόσμιο σύστημα φαίνεται ότι βρίσκεται ήδη σε αποδρομή κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες με ταυτόχρονη εμφάνιση νέων περιφερειακών δυνάμεων που μερικές από αυτές αποτελούν νέο σημείο αναφοράς στη συγκέντρωση ισχύος και οι οποίες επιδιώκουν να καταστούν ο βασικός αντίπαλος των ΗΠΑ στις διεθνείς αγορές προς εξυπηρέτηση των δικών τους ζωτικών συμφερόντων.
Χαρακτηριστική περίπτωση εκείνη της Κίνας, της οποίας η πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road – BRI) έχει θεωρηθεί ως σημαντικό εργαλείο πολιτικής στη γεωοικονομική στρατηγική της Κίνας με επένδυση δισεκατομμυρίων δολαρίων στις υποδομές και στους βιομηχανικούς τομείς σε όλη την Ευρασία και στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.[1]
Γράφει ο Δρ. Φλώρος Φλούρος*
Η εν λόγω πρωτοβουλία εμφανίστηκε το 2013 ως έμπρακτη έκφραση της αποφασιστικότητας του ηγέτη της Κίνας Xi Jinxing ενάντια στις προτροπές του πρώην ηγέτη Deng Xiaoping για απόκρυψη των δυνατοτήτων της χώρας και για καρτερική υπομονή έναντι των υπολοίπων ανταγωνιστριών δυνάμεων. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία σκοπό έχει να καταστήσει την Ευρασία όπου κυριαρχείται από την Κίνα μια οικονομική και εμπορική περιοχή για να ανταγωνιστεί εκείνη της διατλαντικής στην οποία κυριαρχούν οι ΗΠΑ. Η επενδύσεις σε υποδομές σκοπό έχουν τη δημιουργία νέων αγορών για τις κινεζικές εταιρείες με σκοπό την εξαγωγή μέρος της τεράστιας πλεονάζουσας ικανότητας της χώρας του σε τσιμέντο, χάλυβα και άλλα μέταλλα. ΟΙ επενδύσεις σε ασταθείς χώρες της Κεντρικής Ασίας σκοπό έχουν τη δημιουργία μιας πιο σταθερής γειτονιάς για τις δυτικές περιοχές της Κίνας, Σιντζιάνγκ και Θιβέτ.[2]
Όπως θα ήταν αναμενόμενο ένας τέτοιος μεγάλος όγκος επενδύσεων θα προκαλούσε σημαντικές γεωστρατηγικές επιπτώσεις σε αυτές τις περιοχές και σε αντίδραση στο BRI, οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις έχουν καταλήξει σε μια στρατηγική «ελεύθερου και ανοιχτού Ινδο-Ειρηνικού». Το BRI φαίνεται να μπορεί να μεταμορφώσει σημαντικά τη διεθνή πολιτική ασφάλειας της Κίνας ενώ η επέκταση της επιρροής του Κίνας στον τομέα της ασφάλειας μπορεί να εντείνει περαιτέρω τον ανταγωνισμό ασφαλείας μεταξύ αυτής και άλλων μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού.[3] Οι εικασίες για την ηγεμονία της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας έχουν εξελιχθεί σε ισχυρισμούς με τη στρατιωτική και τεχνολογική άνοδό της στο εσωτερικό και το αυξανόμενο οικονομικό προφίλ στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η ενδυνάμωση του παγκόσμιου προφίλ της χώρας είναι αποτέλεσμα των υψηλών φιλοδοξιών του Xi. Ο συνδυασμός της υλικής ικανότητας και της ισχυρής προθυμίας φαίνεται να καθιστά την Κίνα αξιόμαχο αντίπαλο για τη νέα ηγεμονική τάξη.[4]
Την ίδια στιγμή, μια νέα ανερχόμενη μεγάλη δύναμη στο παγκόσμιο σύστημα είναι η Ινδία. Το μέγεθος της χώρας και η δυναμική που αυτή έχει επιδείξει την τελευταία δεκαετία την κατατάσσει ως ικανό ανταγωνιστή της Κίνας ανάμεσα στις αναδυόμενες μεγάλες δυνάμεις. Σε αυτό συνηγορεί η πληθυσμιακή της υπεροχή ως την πολυπληθέστερη χώρα στο κόσμο με 1,4 δις κατοίκους το έτος 2021, οι ικανότητες σε πρόσβαση και διάθεση πόρων καθώς και η στρατιωτική της ισχύ καταλαμβάνοντας την 4η θέση ανάμεσα σε 145 χώρες.[5] [6] Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ινδία ανήκει στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου και με φιλοδοξίες να ανέλθει στη κατηγορία των χωρών με υψηλό μέσο εισόδημα έως το 2047, έτος που αναφέρεται και στα 100 έτη από την ανεξαρτησία της από την τότε Βρετανική αυτοκρατορία. Η χώρα δηλώνει την πρόθεση της να συνεχίζει την αναπτυξιακή της πορεία με την ανάπτυξη των τελευταίων δύο δεκαετιών να την έχει οδηγήσει σε αξιοσημείωτη πρόοδο στη μείωση της ακραίας φτώχειας. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας 2010-20 η χώρα φαίνεται να έχει μειώσει στο μισό το μερίδιο του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας – κάτω από 2,15 $ ανά άτομο την ημέρα (2017 PPP).[7]
Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί τον Σεπτέμβριο του 2023, οι ηγέτες χωρών που συμμετείχαν ανακοίνωσαν σχέδιο για έναν Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (India-Middle East-Europe Economic Corridor – IMEC). Η Σαουδική Αραβία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ υπέγραψαν ένα Μνημόνιο Κατανόησης (Memorandum of Understanding – MoU), δεσμεύοντας να συνεργαστούν για την προώθηση του έργου. Το έργο απώτερο σκοπό έχει τη δημιουργία ενός δικτύου διαμετακόμισης με θαλάσσιες και σιδηροδρομικές συνδέσεις που θα συμπληρώνει τις υπάρχουσες θαλάσσιες και οδικές διαδρομές μεταφορών. Η φυσική υποδομή του έργου θα περιλαμβάνει σιδηροδρομικές γραμμές που θα συνδέουν τα ΗΑΕ με το Ισραήλ μέσω της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας, καθώς και ηλεκτρικά καλώδια για τη βελτίωση της ψηφιακής συνδεσιμότητας και σωλήνες για εξαγωγή καθαρού υδρογόνου.[8]
Το συγκεκριμένο έργο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ θεωρώντας ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα της σε περιφερειακό επίπεδο και αναμένεται να λειτουργεί ως αντίβαρο στο νέο δρόμο του μεταξιού που εκκινεί από την Κίνα προς την Ευρώπη. Παράλληλα, η πραγμάτωση μιας τέτοιας προσπάθειας οδηγεί σε ένα γεωπολιτικό τοίχος που θα καταστεί εμπόδιο σε μη φιλικά προς τη Δύση κράτη τα οποία οι ΗΠΑ θεωρούν ως απειλές μεταξύ των οποίων το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Ιράκ και η Συρία.[9] Ωστόσο, η Κίνα έχει ήδη σημαντική επιρροή κατά μήκος της προτεινόμενης διαδρομής του IMEC δεδομένου ότι ένα σημαντικό σημείο σύνδεσης στο IMEC αποτελεί και το λιμάνι του Πειραιά στο οποίο η κινεζική ναυτιλιακή εταιρεία Cosco κατέχει ήδη το μεγαλύτερο ποσοστό όταν η ελληνική κυβέρνηση πούλησε τα δύο τρίτα των μετοχών της εταιρείας το έτος 2016 και συνεπώς τη δυνατότητα διοίκησης και ελέγχου για την λειτουργία του.[10]
Η προσπάθεια των ΗΠΑ για επαναφορά της πρότερης ηγεμονικής παρουσίας τους σε γεωπολιτικές περιφέρειες, μεταξύ των οποίων η Ανατολική Μεσόγειος, δεν αναμένεται να είναι ένα εύκολο εγχείρημα. Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή επηρεάζονται από την έντονη κινεζική επιρροή στη Μέση Ανατολή αλλά και την προσπάθεια της Ρωσίας για ενίσχυση της επιρροής της στην περιοχή. Την ίδια στιγμή, η Ινδία φαίνεται να θεωρείται ως η πιο σημαντική από τις αναδυόμενες δυνάμεις του κόσμου ενώ οι δεσμοί της με τις ΗΠΑ ενισχύονται περισσότερο παρά ποτέ και την ίδια να ευθυγραμμίζεται όλο και πιο στενά με τις ΗΠΑ όσον αφορά την Κίνα.[11]
*Ο Δρ. Φλώρος Φλούρος είναι Eπίκουρος Καθηγητής, Ενέργεια, Ασφάλεια και Κλιματική Αλλαγή, στο Τμήμα Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. BRI (2024). The Belt and Road Portal [WWW]. Διαθέσιμο στο: https://eng.yidaiyilu.gov.cn/p/0T4ND13J.html [Πρόσβαση στις 3 Φεβρουαρίου 2024].
2. Economist (2023). How China’s Belt and Road Initiative is changing. (17 Oct 2023).
3. Li, Μ. (2020). The Belt and Road Initiative: Geo-economics and Indo-Pacific security competition, International Affairs, 96: 1, pp. 169–187, https://doi.org/10.1093/ia/iiz240.
4. Singh, N. (2022). «China’s struggle for Hegemony in a Multiplex World Order: The Case of South Asia» [WWW].. Τhe London School of Economics and Political Science blog. Διαθέσιμο στο: https://blogs.lse.ac.uk/southasia/2022/03/11/chinas-struggle-for-hegemony-in-a-multiplex-world-order-the-case-of-south-asia/ [Πρόσβαση στις 4 Φεβρουαρίου 2024].
5. World Bank (2024). India – Country Profile [WWW]. Διαθέσιμο στο: https://databank.worldbank.org/views/reports/reportwidget.aspx?Report_Name=CountryProfile&Id=b450fd57&country=IND [Πρόσβαση στις 3 Φεβρουαρίου 2024].
6. GFP (2024). «India Military Strength» [WWW]. Global FirePower. Διαθέσιμο στο: https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.php?country_id=india [Πρόσβαση στις 3 Φεβρουαρίου 2024].
7. World Bank (2024). India [WWW]. Διάθεσιμο στο: https://data.worldbank.org/country/india [Πρόσβαση στις 3 Φεβρουαρίου 2024].
8. Κhan, A (2023). «The India-Middle East-Europe Economic Corridor (IMEC): Too Little, too Late?» [WWW]. Carnegie Endowment for International Peace. Διαθέσιμο στο: https://carnegieendowment.org/sada/91214. [Πρόσβαση στις 2 Φεβρουαρίου 2024].
9. Οικονομικός Ταχυδρομος (2023). Ο νέος EastMed με «τάνκερ», η Ινδία και το γεωπολιτικό μπρα ντε φερ με την Τουρκία [WWW]. Διαθέσιμο στο: https://www.ot.gr/2023/09/12/epikairothta/politiki/analysi-o-neos-eastmed-me-tanker-i-india-kai-to-geopolitiko-mpra-nte-fer-me-tin-tourkia/ [Πρόσβαση στις 3 Φεβρουαρίου 2024].
10. Κhan, A (2023). Ό.π.
11. Chivnis, C. and GeaGhan-Breiner, B. (2023). «India in the Emerging World Order» [WWW]. Carnegie Endowment for International Peace. Διαθέσιμο στο: https://carnegieendowment.org/2023/11/06/india-in-emerging-world-order-pub-90928 [Πρόσβαση στις 5 Φεβρουαρίου 2024].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου