Φωτό:Sita Institute
Φεβρουάριος 17, 2024. Ελλάδα.
Η περίοδος ψυχρότητας μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, που διήρκεσε σχεδόν 11 χρόνια, ολοκληρώθηκε επίσημα με την επίσκεψη του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Κάιρο την περασμένη Τετάρτη, ανοίγοντας την πόρτα σε μια νέα εποχή μεταξύ των δύο χωρών, γράφει το πολιτικός αναλυτής Σεντάτ Εργκίν στον τουρκικό Τύπο.
Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι υποδέχθηκε προσωπικά τον Ερντογάν στο αεροδρόμιο του Καΐρου και έδειξε, με τις χειρονομίες και τα θερμά μηνύματά του, ότι και αυτός έκλεισε τις σελίδες της εχθρότητας της προηγούμενης περιόδου, μετά την Άγκυρα.
Το κλίμα που επικρατούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης δείχνει ότι έχει διαμορφωθεί θετικό κλίμα στις σχέσεις.
*
Η ψυχρότητα που κάλυψε τις σχέσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα προέκυψε σε μεγάλο βαθμό ως επέκταση της βίαιης αντίδρασης του Προέδρου Ερντογάν στην ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι, με πραξικόπημα στις αρχές Ιουλίου 2013 από τον τότε αρχηγό του γενικού επιτελείου, τον σημερινό πρόεδρο αλ-Σίσι.
Μετά το πραξικόπημα με στόχο τον Μόρσι, μια από τις ηγετικές προσωπικότητες της οργάνωσης των Αδελφών Μουσουλμάνων, ο Ερντογάν έκαψε όλες τις γέφυρες με τον αλ Σίσι , τον οποίο επέκρινε με σκληρές δηλώσεις, και η κρίση που ξέσπασε οδήγησε στην αμοιβαία απόσυρση των πρεσβευτών.
Από την άλλη πλευρά, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), που ενοχλήθηκαν από την αυξανόμενη δύναμη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή, έδωσαν πολύ ισχυρή υποστήριξη στον στρατηγό αλ Σίσι, ο οποίος πραγματοποίησε το πραξικόπημα , και αυτό έφερε για μια απόκλιση στις σχέσεις της Τουρκίας με αυτές τις χώρες κατά τη συνέχιση της κρίσης.
Ως αποτέλεσμα, στα μέσα της δεκαετίας του 2010, μια αντιπαράθεση υψηλής τάσης εμφανίστηκε στην περιοχή, με την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από τη μία πλευρά και την Τουρκία και το Κατάρ από την άλλη.
*
Εάν η κρίση με την Αίγυπτο είχε περιοριστεί σε μια λογομαχική σύγκρουση που κυριαρχείται από σκληρές δηλώσεις και σκληρά επίθετα που χρησιμοποιούνται αμοιβαία, θα μπορούσε ίσως να είχε διατηρηθεί υπό έλεγχο σε κάποιο βαθμό.
Ωστόσο, η πορεία της σύγκρουσης έχει ξεπεράσει κατά πολύ αυτή τη γραμμή. Συγκεκριμένα, ενώ η Αίγυπτος έχει ορίσει την επίσημη πολιτική της να υποστηρίζει οποιοδήποτε κίνημα ενάντια στα συμφέροντα της Τουρκίας, αντιλαμβάνεται επίσης την προστασία προσωπικοτήτων που ανήκουν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Τουρκία ως απειλή για τον εαυτό της.
*
Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες της κλιμάκωσης μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου ήταν η προσπάθεια του Αλ Σίσι να περικυκλώσει την Τουρκία πολιτικά και οικονομικά στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Αίγυπτος δημιούργησε για πρώτη φορά έναν τριμερή μηχανισμό συνεργασίας με την Ελλάδα και την ελληνοκυπριακή διοίκηση για την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο με τη «Διακήρυξη του Καΐρου » που υπογράφηκε το 2014.
Αυτές οι τρεις χώρες, παίρνοντας αργότερα μαζί τους το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ιορδανία και το κράτος της Παλαιστίνης, ίδρυσαν το « Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου » με έδρα το Κάιρο το 2019.
Ως αποτέλεσμα, στα τέλη της δεκαετίας του 2010, η Τουρκία είδε ότι αποκλείστηκε από τις πολυμερείς θεσμικές δομές που αποσκοπούσαν στην εξόρυξη των πόρων υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου και την παράδοσή τους στην παγκόσμια αγορά.
*
Εν τω μεταξύ, οι δύο χώρες έχουν αντιμετωπίσει και άλλες περιφερειακές καυτές κρίσεις. Η Λιβύη είναι το πιο ζωντανό παράδειγμα αυτής της κατάστασης. Στον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στη Λιβύη, η Τουρκία υποστήριξε την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας με έδρα την Τρίπολη το 2019.
Η Αίγυπτος, μαζί με τη Ρωσία, τη Γαλλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, υποστήριξαν τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό με έδρα τη Βεγγάζη με επικεφαλής τον Χαλίφα Χάφταρ.
Με άλλα λόγια, Τουρκία και Αίγυπτος πήραν θέσεις ως δύο αντίπαλοι στην πρώτη γραμμή του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη.
Ας το παραδεχτούμε, η Τουρκία, με την ισχυρή στρατιωτική της υποστήριξη στη νόμιμη κυβέρνηση μέσω της παρέμβασής της το 2019, έχει μπλοκάρει τις προθέσεις της Αιγύπτου να δημιουργήσει μια κυβέρνηση κοντά της στη Λιβύη μέσω του Χάφταρ. Ως αποτέλεσμα, ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη έχει φτάσει σε αδιέξοδο.
*
Όταν έφτασε στις αρχές της δεκαετίας του 2020, η Τουρκία στράφηκε σε μια ριζική αλλαγή αναθεωρώντας πλήρως την περιφερειακή της πολιτική και επιδίωξε να εξομαλύνει τις σχέσεις της με όλες τις χώρες της περιοχής με τις οποίες είχε κακές σχέσεις.
Είναι προφανές ότι, ειδικά στην αλλαγή θέσης στο αιγυπτιακό πλαίσιο, η αναζήτηση ρήξης της απομόνωσης στην Ανατολική Μεσόγειο και η αντιστάθμιση των λαθών που έγιναν στο πλαίσιο της λογιστικής κερδοζημίας ήταν καθοριστικός παράγοντας.
Με τα βήματα που έγιναν για την αποκατάσταση των σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και επίσης το Ισραήλ, ξεκίνησε ο δρόμος προς την εξομάλυνση με αυτές τις χώρες, ενώ η Αίγυπτος ήταν η χώρα που ακολούθησε αυτή τη διαδικασία πιο πίσω.
Ο Αλ Σίσι , κρατώντας το χέρι του ψηλά, ακολούθησε μια μη βιαστική στάση για τη βελτίωση των σχέσεων και την έθεσε στο τραπέζι ως σημαντική απαίτηση, ειδικά να μην παρέχει προστασία σε ομάδες που αντιτίθενται στο αιγυπτιακό καθεστώς στην Τουρκία.
Η αναζήτηση για ομαλοποίηση, η οποία ξεκίνησε αρχικά μεταξύ των Υπηρεσιών Πληροφοριών το 2020 και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε συναντήσεις μεταξύ διπλωματών, πέρασε ένα σημαντικό κατώφλι ως αποτέλεσμα της χειραψίας Ερντογάν και αλ Σίσι κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ τον Νοέμβριο του 2022.
Ωστόσο, αυτές οι αναζητήσεις μπόρεσαν να επιλυθούν μόνο με την κοινή απόφαση να στείλουν ξανά πρεσβευτές το περασμένο καλοκαίρι. Σε κάθε περίπτωση, αναμενόταν επίσημη επίσκεψη στο υψηλότερο επίπεδο προκειμένου να μιλήσουμε για πλήρη εξομάλυνση.
Αυτό το βήμα έγινε όταν ο Ερντογάν πήγε στο Κάιρο την περασμένη Τετάρτη.
*
Δηλώσεις που έγιναν στο Κάιρο αναφέρουν ότι ο αλ Σίσι θα πραγματοποιήσει επαναληπτική επίσκεψη στην Άγκυρα τον Απρίλιο ή τον Μάιο. Φαίνεται ότι οι σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου εισέρχονται σε ταχύτατους ρυθμούς ανάκαμψης.
Αναμφίβολα, η θέρμανση των σχέσεων είναι πιθανό να έχει σημαντικές συνέπειες για την περιοχή. Καταρχάς, υπάρχει μεγάλη επικάλυψη στις απόψεις των δύο χωρών για το Παλαιστινιακό.
Δύο ζητήματα συγκεκριμένα θα αποκτήσουν σημασία την επόμενη περίοδο. Το πρώτο από αυτά είναι η Λιβύη. Η προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο, πρώτα απ’ όλα, στην επίτευξη συμβιβασμού μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στη Λιβύη.
*
Είναι μια εντυπωσιακή πτυχή των δηλώσεων που έκανε ο Αιγύπτιος Πρόεδρος παρουσία του Τούρκου καλεσμένου του την Τετάρτη. Ο Αλ Σίσι λέει ότι « η ενίσχυση των διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο χωρών » είναι «κρίσιμης σημασίας » ειδικά για ένα θέμα . Αυτό το κρίσιμο ζήτημα είναι «η διεξαγωγή προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών στη Λιβύη και η διευκόλυνση της ενότητας του στρατού».
Το εξίσου σημαντικό είναι ότι ο Αλ Σίσι τονίζει ότι, ως κοινή αντίληψη, η επιτυχία των δύο χωρών στη διασφάλιση της ασφάλειας και της πολιτικής σταθερότητας στη Λιβύη μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για την επίλυση άλλων δοκιμών και κρίσεων στην περιοχή.
Το γεγονός ότι δύο χώρες, που μέχρι πρόσφατα αντιμετώπιζαν η μία την άλλη στη γραμμή των συγκρούσεων στη Λιβύη, στράφηκαν αυτή τη φορά στη συνεργασία στη Λιβύη και ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να επεκτείνουν αυτό το μοντέλο συνεργασίας και σε άλλες κρίσεις, δείχνει αναμφίβολα μια νέα και σημαντική δυναμική για την περιοχή.
*
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι η συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Αλ Σίσι συμπεριέλαβε και αυτό το θέμα κατά τις δηλώσεις του.
Ο Αιγύπτιος ηγέτης δήλωσε αρχικά ότι ” χαιρετίζει την τρέχουσα περίοδο ηρεμίας στην Ανατολική Μεσόγειο ” και στη συνέχεια είπε ότι “ελπίζει ότι μπορούν να βρεθούν μόνιμες λύσεις στις διαφορές μεταξύ των παράκτιων χωρών ” εκμεταλλευόμενοι αυτό.
Σύμφωνα με τον Αλ Σίσι , «αυτό θα επιτρέψει επίσης τη συνεργασία για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων που δεν έχουν ακόμη χρησιμοποιηθεί στην περιοχή».
Φυσικά, ένας από τους τομείς όπου θα μετρηθούν συγκεκριμένα τα κέρδη από τη βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας-Αιγύπτου θα είναι το ερώτημα εάν η Τουρκία θα συμμετάσχει σε πολυμερή ενεργειακά φόρουμ από τα οποία έχει αποκλειστεί, όπως το Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου με επικεφαλής την Αίγυπτο.
Η διπλωματική διατύπωση στις δηλώσεις του Αλ Σίσι δίνει την εντύπωση ότι και η Αίγυπτος θα λάβει υπόψη της τη στάση της Ελλάδας σε αυτό το θέμα και μπορεί ακόμη και να δώσει προτεραιότητα στην επίλυση των διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.
Μπορούμε να προβλέψουμε ότι σε αυτό το πλαίσιο ενδέχεται να τεθούν στην ημερήσια διάταξη διαφωνίες σχετικά με τις περιοχές όπου διασταυρώνονται οι θαλάσσιες δικαιοδοσίες της Τουρκίας, της Ελλάδας, της Λιβύης και της Αιγύπτου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θα ήταν χρήσιμο να παρακολουθείται στενά αυτή η πτυχή του θέματος το επόμενο διάστημα.
—
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου