Πομπηία: Χλιδή και σεξ κάτω από τις στάχτες

Πλακόστρωτοι δρόμοι και διώροφα κτίσματα
κυριαρχούσαν στην καρδιά του Ερκολάνεουμ

Η φραντζόλα είναι φουσκωτή σαν τσουρέκι, αλλά μοιάζει να έχει «αρπάξει». Όταν ο ποιητής Κέλερος την έβαζε στον φούρνο το 79 μ.Χ., δεν μπορούσε να φανταστεί πως θα έβγαινε κάπου 1.900 χρόνια αργότερα. Και βεβαίως κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει πως την ξέχασε και «άρπαξε». Διότι το χρώμα της δεν το οφείλει στον αφηρημένο φούρναρη αλλά σε μια έκρηξη 100.000 φορές ισχυρότερη από της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα.

Ούτε βεβαίως μπορούσε να φανταστεί πως το όνομά του όπως και η φραντζόλα του - μια από τις 81 που θάφτηκαν κάτω από τις στάχτες του Βεζούβιου σε μια από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στην ιστορία της Ευρώπης - από τον πάγκο του φούρνου του θα βρίσκονταν στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου. Εκεί που από την Πέμπτη θα χτυπά η καρδιά της Πομπηίας και του γειτονικού Ερκουλάνεουμ σε μια φιλόδοξη έκθεση με 450 αντικείμενα, πολλά εκ των οποίων για πρώτη φορά βγαίνουν από την Ιταλία.

Τι κουβάλησαν, όμως, τα φορτηγά που το ένα μετά το άλλο έφταναν μπροστά στην πόρτα του Βρετανικού Μουσείου; Και τι περιμένουν να δουν οι 34.000 επισκέπτες που έχουν ήδη προαγοράσει τα εισιτήρια τους εδώ και τρεις εβδομάδες;

Το εντυπωσιακό μωσαϊκό με την επιγραφή «Προσοχή, σκύλος», με τον άγριο σκύλο να προειδοποιεί όποιον επιχειρήσει να περάσει το κατώφλι της (λεγόμενης) Οικίας του Τραγικού Ποιητή;

Τις διάσημες τοιχογραφίες (ας σημειωθεί πως οι τοιχογραφίες της Πομπηίας και του Ερκουλάνεουμ είναι περισσότερες από όλες όσες έχουν βρεθεί συνολικά στον ρωμαϊκό κόσμο) ζωγραφισμένες με μπλε, μαύρο, ώχρα (που έχει λίγο κοκκινίσει από τη θερμότητα λόγω της ηφαιστειακής έκρηξης) και το χαρακτηριστικό πομπηιανό κόκκινο που προερχόταν από κιννάβαρι και ήταν ένδειξη πλούτου; Ή μήπως ένα υπέροχο μαρμάρινο ανάγλυφο με τη σκηνή μιας γιορτής προς τιμήν του Βάκχου που είχε κοπεί τουλάχιστον σε δυο κομμάτια - και οι επισκέπτες της έκθεσης θα το δουν όπως ακριβώς και ο ιδιοκτήτης του, ενωμένο για πρώτη φορά ύστερα από 2.000 χρόνια;

Όλα αυτά οπωσδήποτε, αλλά όχι μόνο. Το δυνατό χαρτί της έκθεσης είναι ότι θα προσπαθήσει να στήσει ένα κομμάτι των δύο πόλεων μέσα στο μουσείο, να αναδείξει τις καθημερινές ιστορίες πίσω από ταπεινά χρηστικά αντικείμενα και να μετατρέψει την επίσκεψη σε εμπειρία. Για να το πετύχει, λοιπόν, δεν θα ρίξει το βάρος μόνο στη λαμπερή όψη της παραθαλάσσιας Πομπηίας -  πριν από την έκρηξη η πόλη βρισκόταν δίπλα στη θάλασσα - των 15.000 κατοίκων και του Ερκουλάνεουμ των 5.000 ψυχών, αλλά στην καθημερινότητα και τις αθέατες όψεις των δύο εμπορικών πόλεων που, για να λέμε την αλήθεια, έχουν μόνο εν μέρει ανασκαφεί (απομένει ακόμη το ένα τρίτο της Πομπηίας και τα δύο τρίτα του Ερκουλάνεουμ να αποκαλυφθούν) και ό,τι έχουν να δείξουν δεν είναι όλος ο πλούτος που διέθεταν οι κάτοικοί της, καθώς οι προειδοποιητικοί σεισμοί είχαν γίνει αιτία αρκετός κόσμος να εγκαταλείψει την περιοχή μαζί με τα πολύτιμα υπάρχοντά του.

Μπορεί όσοι κάτοικοι είχαν απομείνει στις δυο πόλεις να μην μπορούσαν να διηγηθούν τη ζωή τους. Μιλούν γι' αυτούς όμως τα γκραφίτι που άφησαν χαραγμένα στους τοίχους τους - οι ειδικοί λένε μάλιστα ότι ένα κτίριο στην Πομπηία μπορεί να έχει όσα μια άλλη ολόκληρη πόλη: από «Ψηφίστε τον Γάιο Ιούλιο Πολύβιο για δημόσιο λειτουργό» έως «Έκανα σεξ με τη σερβιτόρα στο μπαρ».

«Αναρωτιέστε αν λένε την αλήθεια; Το γράφει επειδή δεν θα τον κυνηγήσει η σερβιτόρα; Εκφράζει τον διακαή του πόθο; Το ενδιαφέρον είναι ότι πρόκειται για φωνές πραγματικών ανθρώπων», εξηγεί ο εκ των επιμελητών των ρωμαϊκών συλλογών του Βρετανικού Μουσείου Πολ Ρόμπερτς.

Και από ό,τι φαίνεται, οι κάτοικοι των δύο πόλεων δεν έμεναν στα λόγια. Προχωρούσαν και στις πράξεις. Απόδειξη το ερωτικό τρίο - δυο άνδρες και μια γυναίκα - όπως «ποζάρουν» σε μια τοιχογραφία από τα δημόσια λουτρά της Πομπηίας. Αλλά και ένα ζευγάρι που επιδίδεται απερίσπαστο σε ερωτικές περιπτύξεις αδιαφορώντας για την παρουσία του σκλάβου - προφανώς και όσων τους παρατηρούσαν - καθώς η συγκεκριμένη τοιχογραφία βρισκόταν στον κήπο του σπιτιού ενός τραπεζίτη, γιατί «το σεξ δεν θεωρούνταν κάτι βρώμικο που πρέπει να το κρύβει κάποιος σε ένα μυστικό δωμάτιο», εξηγεί ο Πολ Ρόμπερτς. Άλλωστε και το πληρωμένο σεξ πρέπει να ήταν προσιτό οικονομικά, αφού υπάρχουν μαρτυρίες ότι υπήρχαν γυναίκες που πωλούσαν το κορμί τους φτηνότερα από την τιμή ενός ποτηριού κρασί.

Οι γυναίκες στην Πομπηία και στο Ερκουλάνεουμ, όμως, δεν είναι παρούσες μόνο σε ό,τι έχει να κάνει με την ερωτική πράξη. Είναι και επιχειρηματίες που διαθέτουν ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο ή είναι ιδιοκτήτριες εντυπωσιακών οικοδομημάτων, όπως η Ευμάχια - της οποίας το μαρμάρινο άγαλμα θα παρουσιαστεί στην έκθεση - που είχε στην κατοχή της ένα από τα μεγαλύτερα κτίρια της Πομπηίας.

«Μην φανταστείτε ότι υπήρχε ισότητα. Δεν υπήρχε», διευκρινίζει ο επιμελητής του μουσείου. «Δεν διέφερε όμως η εικόνα της ρωμαϊκής κοινωνίας από αυτή που θα δείτε σήμερα στους δρόμους της γειτονικής Νάπολι: γυναίκες καταστηματάρχες, σερβιτόρες,  γυναίκες με ακίνητη περιουσία. Το μόνο που δεν θα βλέπατε είναι γυναίκες πολιτικούς».

Όσο για το επίπεδο ζωής, οι πολυτελείς οικίες είναι η μια πλευρά που μαρτυρά τον πλούτο των εύπορων οικογενειών. Από την άλλη, όμως, τα στοιχεία σχετικά με τη διατροφή που έχουν έρθει στο φως ύστερα από ανάλυση 139 σκελετών αποδεικνύουν ότι το ένα τρίτο του πληθυσμού έπασχε από αναιμία, ενώ δείγματα από όλες τις κοινωνικές τάξεις αποκαλύπτουν ίχνη δηλητηρίασης από μόλυβδο, τον οποίο εκτιμάται ότι πρόσθεταν στο κρασί για να ελέγχουν την κατάσταση διατήρησής του. Οι επιστήμονες διατείνονται ωστόσο ότι τα φρούτα, τα ψάρια και το ελαιόλαδο, που κυριαρχούσαν στο διαιτολόγιό τους τούς έκαναν να βρίσκονται σε καλύτερη «φυσική» κατάσταση απ' ό,τι οι σημερινοί Ναπολιτάνοι.

Τηλεοπτική ξενάγηση

Τυχεροί που θα ζήσουν τις τελευταίες ημέρες της Πομπηίας και του Ερκουλάνεουμ δεν θα είναι μόνο όσοι βρεθούν στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου, αλλά και εκείνοι που θα εξασφαλίσουν ένα εισιτήριο για έναν από τους 250 χώρους προβολής σε όλη τη Βρετανία στις 18 Ιουνίου. Kατά το πρότυπο παραστάσεων του θεάτρου και της όπερας θα μεταδοθεί ξενάγηση 80 λεπτών. «Η ζωντανή μετάδοση δίνει μια επιπλέον διάσταση» λέει ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου Νιλ ΜακΓκρέγκορ. «Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εμπειρία της επίσκεψης στην έκθεση, αυτή η μετάδοση όμως θα επιτρέψει στο ευρύ κοινό να δει εξαιρετικά αντικείμενα και να ξεναγηθεί από ειδικούς». Την επόμενη ημέρα έχει προγραμματιστεί αντίστοιχη ζωντανή μετάδοση για μαθητές.

Τα ευρήματα  σε αριθμούς: 

81 φραντζόλες ψωμιού βρέθηκαν στον φούρνο του Μόδεστου την ημέρα της έκρηξης

200 «μπαρ» εκτιμάται ότι διέθετε η Πομπηία

4 χάλκινα νομίσματα κόστιζε ένα ποτήρι καλό κρασί 

1.800 πάπυροι βρέθηκαν στη Βίλα των Παπύρων στο Ερκουλάνεουμ

35 σπίτια με ιδιωτικό μπάνιο βρέθηκαν στην Πομπηία

15.000 γκραφίτι εντοπίστηκαν στους τοίχους της Πομπηίας

11 χάλκινα νομίσματα κόστιζε η εκκένωση ενός βόθρου

20 μίλια – τρεις φορές πιο ψηλά από το ύψος πτήσης ενός τζάμπο τζετ – έφτασε το ηφαιστειακό νέφος

1.150 νεκροί εντοπίστηκαν στην Πομπηία

400 νεκροί στο Ερκουλάνεουμ

 

ΠΗΓΗ erroso