Χρήστος Ιακώβου: Το παιχνίδι που παίζεται μεταξύ Κύπρου και Καστελλορίζου

Στις 28 Φεβρουαρίου 2011, η Τουρκία προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για υποθαλάσσιες έρευνες σε θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Τουρκίας, μεταξύ Κύπρου και Καστελλορίζου, ορισμένα εκ των οποίων ευρίσκονται εντός των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) της Κυπριακής και Ελληνικής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με την προκήρυξη του διαγωνισμού, η Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) ισχυρίζεται ότι κατέχει, από το τουρκικό κράτος, άδεια έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογοναθράκων σε 11 οικόπεδα στην Αν. Μεσόγειο. Πιο συγκεκριμένα, παρουσίασε ένα οικόπεδο πλησίον των βορειοδυτικών ακτών της Κύπρου, το οποίο ονομάζει «4321», και καλεί διεθνείς συνεργάτες για να το εξερευνήσουν και να το εκμεταλλευτούν, προσφέροντας μάλιστα το 50% της συνεκμετάλλευσης.


Ο στόχος της τουρκικής τακτικής ήταν ευδιάκριτος. Αφού απέτρεψε την υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ, μεταξύ Κύπρου και Ελλάδος, προχώρησε στο επόμενο βήμα, που είναι η διεθνοποίηση των θαλασσίων διεκδικήσεων στην περιοχή μεταξύ Κύπρου και Καστελλορίζου, μέσω της προσπάθειας εμπλοκής διεθνών πετρελαϊκών εταιριών. Έκτοτε η Τουρκία στέλνει διεθνώς το μήνυμα ότι ο χώρος αυτός διεκδικείται από αυτή.


Η απουσία συμφωνίας, μεταξύ Ελλάδος και Κυπριακής Δημοκρατίας, για τον καθορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης δημιουργεί μία γκρίζα ζώνη και ένα γεωπολιτικό κενό με την Τουρκία να παίζει το δικό της παιχνίδι διεκδικήσεων.


Για την Ελλάδα το πρόβλημα του Αιγαίου περιορίζεται στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του βυθού και του υπεδάφους του στον θαλάσσιο χώρο πέρα από τα ελληνικά χωρικά ύδατα και η διαδικασία που προτείνει είναι η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε αντίθεση με την Τουρκία η οποία επιδιώκει πολιτική λύση, δηλαδή στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας πέρα από τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, με βάση τη διμερή διαπραγμάτευση. Το κομβικό σημείο της τουρκικής διεκδίκησης είναι ο ισχυρισμός ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και ως εκ τούτου η οριοθέτησή της θα πρέπει να γίνει με βάση τη μέση γραμμή από βορρά προς νότο, μεταξύ τουρκικών παραλίων και των παραλίων της ηπειρωτικής Ελλάδος. Σε περίπτωση υιοθέτησης αυτής της λύσης συνεπάγεται ότι τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα περιβάλλονται από τουρκική υφαλοκρηπίδα με τις όποιες συνέπειες για την ασφάλειά τους. Επιπλέον, τέτοια εξέλιξη δημιουργεί ένα ντόμινο τουρκικών διεκδικήσεων, όπως χωρικά ύδατα, εναέριος χώρος και αποκλειστική οικονομική ζώνη.


Σε ό,τι αφορά την περιοχή μεταξύ Καστελλορίζου και Κύπρου, ο βραχυπρόθεσμος τακτικός στόχος της Τουρκίας είναι να αναγκάσει την Ελλάδα να αναδιπλώνεται για να δείξει τη θέση της για τις συντεταγμένες της υφαλοκρηπίδας. Ο λόγος είναι απλός. Η Τουρκία έχει ήδη οριοθετήσει αυθαίρετα την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη την οποία διεκδικεί μεταξύ Καστελλορίζου και Κύπρου, καθώς επίσης έχει ορίσει επί χάρτου τρεις περιοχές έρευνας για την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ).
Μακροπρόθεσμα, η Άγκυρα επιχειρεί να εξασφαλίσει δύο τακτικά σημεία που θα της επιτρέψουν να προχωρήσει σε υλοποίηση του στρατηγικού της στόχου: α) την αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδας της ύπαρξης περισσοτέρων της μίας διαφορών στο Αιγαίο, β) την αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδας της ύπαρξης γκρίζων ζωνών και συγκατάθεσής της για παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο ν’ αποφανθεί για την κυριαρχία σε δεκάδες νησιά και βραχονησίδες που ανήκουν στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου και του Καστελλορίζου.


Το βασικό επιχείρημα της Άγκυρας παραπέμπει στο σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών, ότι δηλαδή στρατηγικός στόχος της Ελλάδας είναι να εγκλωβίσει την Τουρκία στα δικά της χωρικά ύδατα ούτως ώστε να ελέγξει τα τρία βασικά λιμάνια της Τουρκίας (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Μερσίνα) καθώς επίσης και τις ναυτικές οδούς που εξασφαλίζουν τη διασύνδεση της Τουρκίας με τον κόσμο και κατ’ επέκταση να μετατρέψει την Τουρκία σε κράτος ξηράς, όπως επεχείρησαν οι δυτικές δυνάμεις με τη Συνθήκη των Σεβρών. Για τη δε θαλάσσια περιοχή μεταξύ Καστελλορίζου και Κύπρου, η Τουρκία φοβάται ότι αν Αθήνα και Λευκωσία επιβάλουν ότι η εν λόγω περιοχή βρίσκεται εντός του τομέα θαλασσίων αρμοδιοτήτων των χωρών – μελών της Ε. Ε., τότε με τον τρόπο αυτό θα παραιτηθεί από τις διεκδικήσεις της σχετικά με τις οικονομικές ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο.

Συνεπώς, είναι στρατηγικής σημασίας να γίνει συντονισμός διπλωματικών ενεργειών, στη βάση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θαλάσσης (1982), μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας, για να κατοχυρωθεί το δικαίωμα των δύο κρατών να έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα. Επομένως είναι σημαντικό, η Ελλάδα να εγκαταλείψει το απηρχαιωμένο αίτημα για καθορισμό της υφαλοκρηπίδας και να υιοθετήσει αυτό που εισήγαγε η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης, δηλαδή να προχωρήσει απευθείας σε καθορισμό ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία. Κατά αυτόν τον τρόπο θα ενισχυθεί η θέση της Ελλάδος για τις Ελληνοτουρκικές διαφορές στο Αιγαίο, καθώς επίσης θα ενισχυθεί και η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας που έχει δώσει άδεια έρευνας πετρελαίων σε διεθνείς εταιρίες στην ΑΟΖ.

ΠΗΓΗ infognomonpolitics