Η δύναμη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Του Ν.Λυγερού 

Τα αυταρχικά κράτη δεν δίνουν σημασία στα ανθρώπινα δικαιώματα και το πρόβλημα της βιοηθικής το θεωρούν ανώφελο. Δεν υπολογίζουν βέβαια αυτά τα δικαιώματα, διότι όλη η δομή τους βασίζεται πάνω στην κοινωνία. Το θέμα είναι ότι η βιοηθική σχετίζεται και με την κοινωνία και κάνει εκ φύσης παρεμβολές πάνω σε αυτή την απλοϊκή λογική. Μπορεί η δύναμη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να φαίνεται μόνο θεωρητική και να έχει σημασία μόνο για τους αθώους, τους επιζώντες και τους δίκαιους. Στην πραγματικότητα, σε βάθος χρόνου, με τις μάχες που δίνει η βιοηθική παρατηρούμε αλλαγές στην κοινωνία κι αυτές έχουν επιπτώσεις και διαχρονικά. Επιπλέον, η αντίληψη των αυταρχικών κρατών είναι εξ αρχής λανθασμένη, ακόμα και σε στρατηγικό επίπεδο. Διότι η ιστορία αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει τέτοιου τύπου κράτους που να μην αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα σε αυτό το επίπεδο και τελικά να καταρρεύσει.
Βέβαια, αυτές οι διαδικασίες είναι αργές και δεν είναι προτεραιότητες. Όμως έχουν ιδιότητες συσωρευτικές. Δεν φαίνονται στην αρχή, αλλά το έργο τους συνεχίζεται καθημερινά και παράγει ένα κόστος, το οποίο δεν διορθώνεται τόσο εύκολα, διότι δεν ακολουθεί το μοντέλο της αλυσίδας του Markov. Κατά συνέπεια, η βιοηθική μπορεί να μοντελοποιήσει τέτοιου είδους πιέσεις. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να επινοήσουμε τη δύναμη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία είναι ικανά να προκαλέσουν αλλαγές φάσης. Με άλλα λόγια, η βιοηθική προσφέρει τη δυνατότητα να κατανοήσει την αντίσταση στα αυταρχικά συστήματα. Η ιδέα είναι απλή, τα ανθρώπινα δικαιώματα αφορούν πολλά άτομα και μάλιστα μαζικά κι ένας τοπικός έλεγχος δεν επαρκεί για να σταθεροποιήσει την ολότητα, παρά μόνο με μεγάλο κόστος και δυναμικό και στατικό, με άλλα λόγια υπάρχει με φθορά, για να χρησιμοποιήσουμε το λεξιλόγιο του Clausewitz. Έτσι το ίδιο το σύστημα αντιστέκεται στον εαυτό του. Το ναζιστικό, το φασιστικό και το κεμαλικό καθεστώς, παραδείγματος χάρη, ακόμα και μέσω των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τις θέσεις παρά μόνο με τεράστιες προσπάθειες που δεν απέδωσαν. Αυτός που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμα κι αν έχει τον απόλυτο έλεγχο της κεφαλής του κράτους, είναι καταδικασμένος να υποστεί την αντίσταση της δύναμής του. Διότι ακόμα κι αν είναι αργή, είναι σταθερή σε βάθος χρόνου και δεν οπισθοχωρεί. Αυτό προβλέπει η βιοηθική, θέλουν δεν θέλουν.