Δεδομένης της θέσης της για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία επιθυμεί εύλογα να προωθήσει τα αιτήματά της, όσο το ΝΑΤΟ δεν «απαντά». Όπως εξηγεί ξεκάθαρα ο Karaveli, δεν θα ήταν ασφαλές και συνετό να στοιχηματίσουμε ότι η θέση της Άγκυρας θα μαλακώσει μετά τις γενικές εκλογές στην Τουρκία τον Μάιο.
Οι προσπάθειες των μελών του ΝΑΤΟ να αγνοήσουν το ζήτημα για να αποφύγουν διαχσμούς μεταξύ των συμμάχων είναι άσκοπες. Είναι καιρός για την ηγεσία και τα μέλη του ΝΑΤΟ – σημειώνει το Foreign Policy – να δεσμεύσουν σοβαρά την Τουρκία για την ανατρεπτική και συμπεριφορά της εντός της συμμαχίας, ξεκινώντας με την τήρηση από την Τουρκία της συμφωνίας που έκανε τον περασμένο Ιούνιο στη Μαδρίτη με τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Αυτό θα απαιτήσει κάποιο πολιτικό θάρρος, μεταξύ άλλων από βασικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, προκειμένου να δείξουμε ευρεία συμφωνία σε όλο το ΝΑΤΟ και να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στην Τουρκία.
Οι νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια στη Συρία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σοβαρά. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να γίνει μέσω μιας ξεχωριστής διαδρομής και με τρόπο που να λαμβάνει επίσης υπόψη τα βασικά συμφέροντα ασφαλείας άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Η προσπάθεια της Τουρκίας να συνδέσει την ατζέντα της στη βόρεια Συρία με το ΝΑΤΟ έχει υπονομεύσει την ικανότητα της συμμαχίας να επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη πρόκληση συλλογικής ασφάλειας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τα ρήγματα στο ΝΑΤΟ εξακολουθούν να υπάρχουν
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει δώσει στο ΝΑΤΟ μια ανανεωμένη αίσθηση σκοπού. Ωστόσο, σημαντικά ρήγματα που περιπλέκουν από καιρό τις σχέσεις μεταξύ των βασικών μελών του ΝΑΤΟ δεν έχουν εξαφανιστεί. Ίσως οι πιο κραυγαλέες εσωτερικές προκλήσεις για το ΝΑΤΟ προέκυψαν από την Τουρκία και την ηγεσία του προέδρου της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Πριν από την τελευταία σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, ο Ερντογάν αποφάσισε να αυξήσει το τίμημα της συγκατάνευσης της χώρας του, πιέζοντας τη Φινλανδία και ειδικά τη Σουηδία για μια λίστα ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένης της υποτιθέμενης βοήθειάς τους σε κουρδικές ομάδες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που η Άγκυρα χαρακτηρίζει τρομοκράτες.
Μετά από δραματικές τριμερείς διαπραγματεύσεις στη Μαδρίτη τον Ιούνιο του 2022, οι δύο αιτούντες συμφώνησαν σε μια σειρά παραχωρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ανησυχιών της Τουρκίας σχετικά με περιορισμούς στις εξαγωγές όπλων, την έκδοση και την αντιτρομοκρατική συνεργασία, ξεκλειδώνοντας την έγκριση των αιτήσεων της Φινλανδίας και της Σουηδίας.
Έξι μήνες αργότερα, η διαδικασία επικύρωσης παραμένει παγωμένη. Στο μεσοδιάστημα, η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν προσφέρει περισσότερες παραχωρήσεις σε μια προσπάθεια να αμβλύνουν τη στάση της Άγκυρας, χωρίς να λάβουν καμία διαβεβαίωση για πρόοδο σε αντάλλαγμα. Σε αυτό το στάδιο, υπάρχει πιθανότητα η επόμενη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον Ιούλιο να διεξαχθεί χωρίς τη Σουηδία και τη Φινλανδία, κάτι που θα σήμαινε μια πολύ υψηλού προφίλ πολιτική αποτυχία για τη συμμαχία στην πρώτη σύνοδο κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στη Λιθουανία.
Ο Ερντογάν και οι «προβληματικές» για το ΝΑΤΟ πολιτικές
Το παιχνίδι της Τουρκίας για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι μόνο το πιο πρόσφατο τέτοιο θέμα εντός της συμμαχίας. Υπό την εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), η Τουρκία έχει θεσπίσει μια σειρά από πολιτικές που είναι προβληματικές για το ΝΑΤΟ και αναμφισβήτητα αντίθετες με τις αξίες και τα στρατηγικά συμφέροντα της συμμαχίας, επισημαίνει το Foreign Policy.
Η Τουρκία έχει ένα «ανάμικτο» ιστορικό ως σταθεροποιητική δύναμη για τη γειτονιά του ΝΑΤΟ. Στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία επιδιώκει αμφιλεγόμενες (και παράνομες) δραστηριότητες γεώτρησης, έχει υπογράψει ενεργειακή συμφωνία με τη Λιβύη και επιστρατεύει επιθετική ρητορική και επιδείξεις δύναμης προς την Ελλάδα, μια σύμμαχη χώρα στο ΝΑΤΟ. Στον Νότιο Καύκασο, η ενθουσιώδης υποστήριξη της Τουρκίας στις αξιώσεις του Αζερμπαϊτζάν για την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τις επιθετικές επιχειρήσεις του Μπακού κατά της Αρμενίας, καθιστά τις προοπτικές μόνιμης διευθέτησης αυτής της σύγκρουσης ακόμη πιο απομακρυσμένες.
Η Τουρκία παραμένει το κύριο καταφύγιο για τους Σύρους πρόσφυγες που ξεφεύγουν από τις φρικαλεότητες του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ωστόσο, η Άγκυρα συνεχίζει να ενεργεί μονομερώς εναντίον κουρδικών ομάδων στη βόρεια Συρία και στο βόρειο Ιράκ, τις οποίες θεωρεί εχθρικές προς τα τουρκικά συμφέροντα ασφαλείας. Αν και η Τουρκία έχει θεμιτές ανησυχίες για την ασφάλεια σχετικά με τους ηγέτες των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) και των Μονάδων Προστασίας Γυναικών (YPJ) με ιστορικούς και ιδεολογικούς δεσμούς με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), οι Κούρδοι μαχητές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας μεγαλύτερης τοπικής οργάνωσης ασφαλείας, τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, οι οποίες ηγήθηκαν του αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους και παραμένουν ο πιο ικανός τοπικός εταίρος του παγκόσμιου συνασπισμού για να νικήσει την ισλαμιστική τρομοκρατική ομάδα. Οι επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας εναντίον αυτών των Κούρδων μαχητών θα μπορούσαν να έχουν δραματικές συνέπειες για την ασφάλεια. Στην πραγματικότητα, οι προηγούμενες επιθετικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στη Συρία φέρεται να επέτρεψαν τη διαφυγή των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους και των οικογενειών τους.
Στο πιο πιεστικό ζήτημα του ΝΑΤΟ, τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Τουρκία προσπάθησε να βρει μια ισορροπία μεταξύ της υποστήριξης της Ουκρανίας και της διατήρησης μιας εποικοδομητικής σχέσης με τη Ρωσία. Από τη μία πλευρά, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 που προμηθεύτηκαν από την Τουρκία έχουν αποδειχθεί ανεκτίμητα για τις ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ως θεματοφύλακας των στενών της Μαύρης Θάλασσας, η Τουρκία έχει κεντρικό ρόλο στον έλεγχο της πρόσβασης και στη διευκόλυνση των αποστολών σιτηρών. Η Τουρκία φιλοξένησε επίσης τις πρώτες συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για ειρηνευτική διευθέτηση.
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία έχει εμβαθύνει τη συνεργασία της με τη Ρωσία και έχει καθιερωθεί ως κόμβος αποφυγής των κυρώσεων. Η Τουρκία έχει μια διφορούμενη σχέση με τη Ρωσία. Αυτό αποδεικνύεται ίσως καλύτερα από τη συμφωνία της Τουρκίας το 2017 για την αγορά του ρωσικού συστήματος πυραύλων εδάφους-αέρος S-400 και από τις στενές σχέσεις μεταξύ του Ερντογάν και του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Τούρκοι αξιωματούχοι άμυνας είχαν πρόσφατα απευθείας συνομιλίες με Σύρους αξιωματούχους άμυνας, που φιλοξενήθηκαν από τη Μόσχα, εν μέρει για να συζητήσουν την εχθρότητα της Τουρκίας προς τις YPG/YPJ. Εάν η Άγκυρα λάβει εγγυήσεις από τη Δαμασκό, ο Ερντογάν θα μπορούσε ακόμη και να συναντηθεί με τον Άσαντ -κάτι που ο Τούρκος πρόεδρος έχει ήδη δηλώσει δημόσια ότι είναι «πιθανό».
«Ταμπού» η αμφισβήτηση των κινήσεων της Άγκυρας
Παρά όλα αυτά τα ζητήματα, παραμένει ταμπού εντός του ΝΑΤΟ να αμφισβητούνται οι ενέργειες της Τουρκίας.
Υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να αποφύγουμε τον ανταγωνισμό με την Τουρκία, σημειώνει το Foreign Policy. Η παρουσία της στο ΝΑΤΟ από το 1952 αποτελεί από μόνη της βασικό στρατηγικό πλεονέκτημα. Ως στην πλειονότητα μουσουλμανική ευρασιατική δύναμη, η ένταξη της Τουρκίας ήταν πάντα πηγή υπερηφάνειας για το ΝΑΤΟ, τόσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου όσο και σήμερα. Παρά την πολιτική εκκαθάριση που επηρέασε τον στρατό το 2016, η Τουρκία διαθέτει επίσης έναν ισχυρό και ικανό στρατό, τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ από άποψη προσωπικού. Το ΝΑΤΟ έχει χρησιμοποιήσει τις αεροπορικές βάσεις Ιντσιρλίκ και Ικόνιο για ορισμένες από τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στην περιοχή και η Τουρκία ήταν ένας από τους κύριους αρωγούς στην αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, τη μεγαλύτερη και πιό μακρόχρονη επιχείρηση που έχει αναλάβει η συμμαχία.
Υπάρχει, επομένως, μια σιωπηρή κατανόηση στο ΝΑΤΟ ότι η Τουρκία είναι μια ειδική περίπτωση, και παρόλο που είναι ένας απρόβλεπτος σύμμαχος, είναι «καλύτερα να υπάρχει η Τουρκία μέσα παρά έξω». Ως εκ τούτου, η Τουρκία έχει μοναδική στρατηγική και πολιτιστική αξία για τη συμμαχία και το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στη διατήρηση θετικών σχέσεων με την Άγκυρα.
Εσφαλμένοι οι φόβοι για «Turxit» από το ΝΑΤΟ
Ωστόσο, οι φόβοι ότι η ειλικρινής κριτική της Τουρκίας θα κινδύνευε να προκαλέσει ένα «Turxit» από το ΝΑΤΟ είναι σε μεγάλο βαθμό εσφαλμένοι, σύμφωνα με την ανάλυση του αμερικανικού περιοδικού.
Πρώτον, η Τουρκία δεν θα είχε τίποτα να κερδίσει από την έξοδο από το ΝΑΤΟ, ενώ αντιθέτως θα είχε πολλά να χάσει. Η Τουρκία περιβάλλεται από άλλες επίδοξες περιφερειακές δυνάμεις και ανταγωνιστικές αναθεωρητικές πρώην αυτοκρατορίες εχθρικές προς τα συμφέροντά της. Η συμμετοχή στην ισχυρότερη στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο, με το πλήρες όφελος της συλλογικής αμυντικής εγγύησης, αποτελεί ζωτικό στρατηγικό πλεονέκτημα για την Τουρκία. Το ΝΑΤΟ είναι το κλειδί για τη μόχλευση της Τουρκίας στις συναλλακτικές της σχέσεις με τους περισσότερους εταίρους και αντιπάλους του, κυρίως τη Ρωσία.
Δεύτερον, η σιωπή του ΝΑΤΟ σηματοδοτεί τη συγκατάθεσή του. Η Τουρκία έχει μακρά ιστορία εκβιασμού ή απειλής συμμάχων του ΝΑΤΟ χωρίς σχεδόν κανένα κόστος, αν όχι προς όφελός της. Αυτή η ιστορία περιλαμβάνει ότι το ΝΑΤΟ παραχώρησε στην Τουρκία τη Συμμαχική Χερσαία Διοίκηση στη Σμύρνη προκειμένου να ξεπεραστεί ο τουρκικός αποκλεισμός για τη νέα αμυντική στάση της συμμαχίας στη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας το 2010 και η Τουρκία να παρεμποδίζει αμυντικά σχέδια προς όφελος της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής σε μια (αποτυχημένη) προσπάθεια να συμπεριλάβουν το PYD/YPG στον κατάλογο τρομοκρατικής οργάνωσης το 2020. Η Τουρκία δεν έχει κανένα λόγο να σταματήσει τέτοιες τακτικές μέχρι να νιώσει ότι η υπομονή των άλλων συμμάχων έχει εξαντληθεί.
Η υποχώρηση στις υπερβολικές απαιτήσεις της Άγκυρας συγχωρεί επίσης τον εκτεταμένο ορισμό της τρομοκρατίας από την Τουρκία και το κακό ιστορικό με τις τζιχαντιστικές οργανώσεις. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί την αντιτρομοκρατία ως πρόσφορο μέσο εσωτερικής πολιτικής καταστολής, με περισσότερες από 2 εκατομμύρια έρευνες για την τρομοκρατία να έχουν ξεκινήσει μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Τρίτον, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η προσέγγιση του Ερντογάν στην εξωτερική πολιτική είναι πρωτίστως αυτή της συναλλαγής. Το ΝΑΤΟ απέτυχε επίσης να εκτιμήσει επαρκώς ότι αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου λογισμού τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στον οποίο οι ευρωατλαντικές σχέσεις του ζυγίζονται παράλληλα με τα συμφέροντα της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο. Το ΝΑΤΟ ενήργησε έτσι με βάση μια εσφαλμένη προσδοκία ότι η προσφορά πολλών «καρότων» θα ωθούσε την Τουρκία να παραιτηθεί από το «μαστίγιό» της (ασκώντας καταναγκαστική διπλωματική μόχλευση εντός της συμμαχίας). Όπως είναι λογικό, η Άγκυρα ήταν αρκετά ικανοποιημένη με το να φάει όλα τα καρότα που της προσφέρονται, κρατώντας το μαστίγιό της σταθερά στο χέρι.
Όσο ξένο κι αν είναι το δικό τους στυλ διαπραγμάτευσης, ειδικά για τους πρόσφατα ουδέτερους νεοφερμένους όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, άλλα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποδεχτούν την πραγματικότητα της παρούσας αντιπαράθεσης και να απωθήσουν τις παράνομες ή υπερβολικές απαιτήσεις της Τουρκίας.
Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ πρέπει να αποφασίσουν τι θέλουν να κάνουν. Είτε συνεχίζουν να αποδέχονται τους τουρκικούς όρους και ελπίζουν ότι η Άγκυρα θα κατευναστεί, είτε αποδέχονται ότι χρειάζεται ειλικρινής διάλογος μεταξύ των συμμάχων για να επαναπροσδιοριστούν οι όροι της εξίσωσης.
Ποιός «θα βγάλει το φίδι από την τρύπα»
Αυτό, με τη σειρά του, εγείρει το ερώτημα ποιος θα πρέπει να αναλάβει την ηγετική ευθύνη για την εμπλοκή της Άγκυρας.
Η αλήθεια είναι ότι μόνο όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ πιέζει την Τουρκία για την προβληματική συμπεριφορά της, άλλοι σύμμαχοι τολμούν να νεύσουν καταφατικά. Αυτό συνέβη στα τέλη του 2020, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο αντιμετώπισε ευθέως και απείλησε την Τουρκία σε υπουργική συνάντηση. Ωστόσο, η πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον έδειξε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν είναι ούτε έτοιμη να ενδώσει στις αξιώσεις της Τουρκίας, ούτε έτοιμη να τις απωθήσει σθεναρά.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν είναι διατεθειμένη να διακινδυνεύσει να δημιουργήσει νέα διαμάχη με το νέο Κογκρέσο, για το οποίο το θέμα είναι δυνητικά εμπρηστικό, όπως φαίνεται στο αίτημα της Τουρκίας για νέα μαχητικά αεροσκάφη F-16 από την Ουάσιγκτον. Ούτε η Ουάσιγκτον θέλει να δώσει δικαιολογίες στην Άγκυρα για να συνεχίσει τη μονομερή της ατζέντα στη Συρία, η οποία μπορεί να απειλήσει άμεσα το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ που εξακολουθεί να δραστηριοποιείται στη χώρα. Ως εκ τούτου, η ισχυρότερη εμπλοκή των ΗΠΑ θα μπορούσε να αποδειχθεί κρίσιμη, αλλά άλλοι σύμμαχοι θα πρέπει να σταματήσουν να περιμένουν θαύματα από την Ουάσιγκτον.
Η μεσολάβηση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ έχει αποδειχθεί χρήσιμη στο παρελθόν, αλλά είναι απίθανο να είναι καθοριστική σε αυτή την περίπτωση. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο σημερινός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ θα πρέπει επομένως να ζητήσουν από τους Ευρωπαίους ηγέτες να μπουν στη μάχη για να παρουσιάσουν στην Τουρκία το μεγαλύτερο δυνατό ενιαίο μέτωπο. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να έχουν περιορίσει τη σκέψη τους στον περαιτέρω κατευνασμό της Τουρκίας, αντί να αμφισβητήσουν την προβληματική συμπεριφορά της —με εξαίρεση την Ελλάδα και τη Γαλλία, οι οποίες ήταν – κατά το Foreign Policy – εξαιρετικά θορυβώδεις. Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι πολλά μέλη του ΝΑΤΟ έχουν πραγματική επιρροή στην Άγκυρα.
Να γίνει σαφές στην Άγκυρα τι θα χάσει
Η Βρετανία είναι πολύ στενός εταίρος των δύο υποψηφίων χωρών και έχει εμβαθύνει τους δεσμούς με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Η Ιταλία βοηθείται από τα συγκλίνοντα συμφέροντά της στη Λιβύη και από την καλή ατμόσφαιρα μεταξύ του Ερντογάν και της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. Η Ισπανία έχει στενές αμυντικές και εργασιακές σχέσεις με την Τουρκία και η Γερμανία έχει σημαντικές εμπορικές και διαπροσωπικές σχέσεις που θα μπορούσε να αξιοποιήσει. Η συντονισμένη δράση μεταξύ αυτών των πρωτευουσών θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα—ή θα μπορούσε τουλάχιστον να στείλει το μήνυμα στην Ουάσιγκτον, το Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη ότι προσπαθούν να προωθήσουν την υπόθεση της συμμαχίας.
Ο στόχος πρέπει να είναι να ανατραπεί η τρέχουσα διπλωματική τακτική και να γίνει σαφές στην Τουρκία τι πρόκειται να χάσει παρά τι πρόκειται να κερδίσει. Τα κίνητρα και οι παραχωρήσεις πρέπει να έρχονται ως ανταμοιβή, όχι ως αφετηρία.
Ταυτόχρονα, οι σύμμαχοι που εξακολουθούν να διατηρούν σημαντικά συμφέροντα στη Συρία θα πρέπει να αξιοποιήσουν ή να δημιουργήσουν σχετικούς χώρους διαλόγου για τις νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας, προκειμένου να μετατοπίσουν τους όρους των συναλλαγών της Άγκυρας μακριά από το ΝΑΤΟ.
Ο στόχος της εμπλοκής της Τουρκίας σε αυτά τα ζητήματα δεν πρέπει να είναι η αμφισβήτηση της αξίας της ως συμμάχου ή η αμφισβήτηση των συμφερόντων της. Αντίθετα, η παρούσα στιγμή καλεί τους ηγέτες του ΝΑΤΟ να επιδείξουν τις αξίες της συμμαχίας και να θέτουν σαφέστερες προσδοκίες για το πώς αναμένεται να συμπεριφέρονται οι σύμμαχοι.
Πηγή: foreignpolicy.com
ΠΗΓΗ onalert
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου