Γνωρίστε τα αρχαιοελληνικά αγγεία

Τα μέρη ενός αγγείουΑπό τα δεκάδες είδη αγγείων που υπήρχαν στην αρχαιότητα μια μικρή επιλογή των πιο σημαντικών. Γνωρίστε τα:

Αποθηκευτικά






Ο πίθος ήταν ένα μεγάλο αγγείο, συνήθως χωρίς διακόσμηση, που χρησίμευε για την αποθήκευση προϊόντων, π.χ. λαδιού, σιτηρών, δημητριακών.







Η πελίκη αποτελεί παραλλαγή του αμφορέα. Πρωτοεμφανίστηκε γύρω στο 520 π.Χ. με την αττική ερυθρόμορφη τεχνική. Η ονομασία πελίκη δεν είναι αρχαία ελληνική, αλλά ονομάστηκε έτσι από τους αρχαιολόγους. Στην αρχαιότητα το αγγείο είχε διάφορες ονομασίες, όπως κύλιξ ή λεκανίς.










Ο στάμνος είναι ένα αγγείο με στενή βάση που καθώς ανεβαίνει προς τα πάνω φαρδαίνει, για να στενέψει λίγο και να καταλήξει σε σχετικά φαρδύ λαιμό. Με δύο χερούλια στα πλάγια και κάλυμμα. Το χρησιμοποιούσαν για τη φύλαξη ή το σερβίρισμα του κρασιού.






Αμφορέας Η ονομασία του αγγείου προέρχεται από τις λέξεις αμφί + φέρω. Πρόκειται για ένα μεγάλο αγγείο με δύο κατακόρυφες λαβές που ξεκινούν από το χείλος και καταλήγουν στο σώμα του. Χρησίμευαν για την αποθήκευση λαδιού, οίνου, μικρών καρπώναλλά και για τη μεταφορά νερού.


Διακρίνουμε δύο βασικούς τύπους αμφορέων:
α) Οι ενιαίοι αμφορείς με λαιμό και σώμα που σχηματίζουν ενιαία καμπύλη
β) Οι αμφορείς με λαιμό. Στον τύπο αυτό ο λαιμός ξεχωρίζει από το σώμα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι παναθηναϊκοί αμφορείς και οι οξυπύθμενοι, οι οποίοι φέρουν κυλινδρικές λαβές και σώμα που καταλήγει οξύ στη βάση (ίσως τοποθετούνταν σε υπόστατα (στηρίγματα). Στους αμφορείς αυτούς τοποθετούνταν τα προς εξαγωγή προϊόντα, γι’ αυτό τους βρίσκουμε κυρίως σε ναυάγια αρχαίων εμπορικών πλοίων.
----------------------------------------------------
Ενιαίος αμφορέας τύπου Β


Το σώμα και ο λαιμός σχηματίζουν ενιαία καμπύλη. Το χείλος προεξέχει και είναι ευθύ. Οι λαβές είναι κυλινδρικές και εκτείνονται από την κλίση του ώμου ως το μέσο του λαιμού. Η βάση έχει σχήμα ανεστραμμένου εχίνου. Εμφανίστηκε περίπου στα 610 π.Χ. Διακοσμητικά ήταν χωρισμένος σε δύο αντικριστά τμήματα. Ανάμεσα στη τμήματα αυτά εμφανίζονταν φυτικά σχέδια, ενώ η βάση ήταν διακοσμημένη με ακτίνες.




-----------------------------------------------------



Ενιαίος αμφορέας τύπου Α

Το συνηθισμένο σχήμα του τύπου αυτού ήταν ωοειδές σώμα που στένευε στη βάση. Οι λαβές ήταν επίπεδες τετραγωνισμένες που ξεκινούσαν από το σώμα και κατέληγαν στη μέση του λαιμού με άκρα που προεξείχαν και ήταν διακοσμημένα με φύλλα κισσού ή ανθέμια. Το χείλος του προεξείχε και ήταν ελαφρώς κυρτό. Η κοιλιά του αγγείου ήταν λιγότερο επιμήκης σε σύγκριση με τον τύπο Β. Η βάση του αποτελούνταν από δύο βαθμίδες με τη χαμηλότερη με κυρτό σχήμα και την ανώτερη με κατακόρυφη άκρη. Διακοσμητικά ήταν χωρισμένος σε δύο αντικριστά τμήματα, ήταν όμως τοποθετημένα λίγο χαμηλότερα σε σύγκριση με εκείνα του τύπου Β.
Εμφανίστηκε περίπου στα 550 π.Χ.





------------------------------------------------



Ενιαίος αμφορέας τύπου Γ

Το σχήμα του αγγείου είναι παρόμοιο με του τύπου Β. Το χείλος προεξείχε ελαφρά και ήταν κυρτό. Η βάση είχε το σχήμα εχίνου ή τόρου.
Εμφανίζεται στα 550 π.χ., αλλά είναι ιδιαίτερα αγαπητό στο διάστημα ανάμεσα στα 520 και 470 π.Χ.




-------------------------------------------------------



Ο αμφορέας με λαιμό είναι κληρονομιά από τους κρητομυκηναϊκούς χρόνους, και ονομάζεται έτσι επειδή ο λαιμός του αγγείου διακρίνεται σαφώς από το υπόλοιπο σώμα.

Από τη γεωμετρική κεραμεική υιοθετήθηκε ο τύπος αυτός στην πρωτοκορινθιακή και κυρίως στην πρωτοαττική αγγειογραφία. Κατά το πρώτο μισό του 6ου αιώνα το αγγείο έχει σχήμα ωοειδές με εχινοειδές χείλος, βάση τοξοειδή και απλές κυλινδρικές λαβές που φτάνουν μέχρι το μέσο του λαιμού.

Ιδιαίτερη κατηγορία του αμφορέα με λαιμό αποτελούν οι αμφορείς της Νόλας (στη Ν. Ιταλία)

Γύρω στα 500 π.Χ. εμφανίζεται μια άλλη παραλλαγή του αμφορέα με λαιμό· πρόκειται για μικρότερα αγγεία με βάση δύο βαθμίδων. Πολλές φορές οι λαβές είναι σχοινοειδείς.

Ιδιαίτερες κατηγορίες αποτελούν οι Νικοσθένειοι και οι Παναθηναϊκοί αμφορείς, καθώς και οι οξυπύθμενοι.




Πρωτοαττικός αμφορέας


Το σχήμα του αμφορέα προέρχεται από τους αμφορείς της γεωμετρικής περιόδου. Μετά την παρακμή που αρχίζει να παρατηρείται στη διακόσμηση των αγγείων στα τέλη της γεωμετρικής περιόδου εμφανίζεται ένα νέο είδος αγγείου με στενή βάση ωοειδές σώμα και ιδιαίτερα υψηλό λαιμό. Οι δύο λαβές καλύπτουν σχεδόν όλο το ύψος του λαιμού. Η διακόσμησή του γίνεται σε ζώνες.









Αμφορέας τύπου Νόλας

Έχει ύψος, κατά μέσο όρο, περίπου 30 εκατοστά ελαφρά ψηλό και στενό λαιμό με ραβδωτές λαβές ή με μορφή ιμάντα με μία κεντρική ράβδωση. Η βάση έχει σχήμα τόρου.








Ο Νικοσθένειος αμφορέας οφείλει το όνομά του στον αγγειοπλάστη Νικοσθένη. Αποτελεί μίμηση ανάλογου ετρουσκικού σχήματος, διακοσμείται όμως με μελανόμορφες παραστάσεις σε ζώνες. Πρόκειται για επινόηση με καθαρά εξαγωγικό χαρακτήρα, αν κρίνουμε από την ανυπαρξία του στον ελλαδικό χώρο και την εύρεσή του στην Ετρουρία.

Χαρακτηριστικός είναι ο κωνικός λαιμός με διευρυμένο στόμιο το οποίο στη βάση του είναι τόσο ευρύ όσο και το σώμα του αγγείου. Διαθέτει επίσης υψηλό πόδι. Οι λαβές του σχηματίζουν μεγάλη θηλιά και εκτείνονται από την ανώτερη καμπύλη του σώματος ως το χείλος.




Πήγαινε στην αρχή


Παναθηναϊκός αμφορέας

Ευρύ σώμα, στενός λαιμός και στενό πόδι είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του παναθηναϊκού αμφορέα.
Ήταν διακοσμημένος με τη μελανόμορφη τεχνική. Στη μία πλευρά εικονιζόταν η θεά Αθηνά με την επιγραφή «των Αθήνηθεν άθλων», ενώ στην άλλη το αγώνισμα για το οποίο δινόταν ως έπαθλο.
Εμφανίστηκε γύρω στα 560 π.Χ. και διατηρήθηκε μέχρι το 2ο αιώνα.







Ο οξυπύθμενος αμφορέας αποτελεί μια παραλλαγή του αμφορέα με λαιμό. Διακρίνεται για το ωοειδές σώμα του που καταλήγει σε οξεία προεξοχή, έτσι ώστε να μπορεί να στηριχτεί στο έδαφος ή σε τεχνητή βάση. Με αυτού του τύπου τους αμφορείς μεταφέρονταν τα προϊόντα με τα πλοία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από τα ναυάγια.









Μείξης οίνου με νερό




Οι αρχαίοι σπάνια έπιναν ανέρωτο κρασί. Ο κρατήρας ήταν το αγγείο μέσα στο οποίο ανακάτευαν το νερό με το κρασί. Με το πέρασμα των χρόνων υπήρχαν πολλές παραλλαγές του αγγείου όμως τα κύρια χαρακτηριστικά του ήταν η στενή βάση το φαρδύ σώμα και τα δυο χερούλια.

Μπορούμε να χωρίσουμε τους κρατήρες σε τέσσερα είδη, ανάλογα με τις λαβές και το σώμα:





α) Κιονωτός ή κιονοειδής κρατήρας.

Η ονομασία του αγγείου είναι σύγχρονη και οφείλεται στις λαβές του, οι οποίες θυμίζουν κίονες που ξεκινούν από τους ώμους του αγγείου για να καταλήξουν στα χείλη. Η βάση του αγγείου αποτελείται από δύο βαθμίδες. Το σώμα του φαρδαίνει από τη βάση προς τα πάνω, για να στενέψει στους ώμους. Ο λαιμός του αγγείου φαρδαίνει ελαφρά καταλήγοντας στα χείλη, τα οποία έχουν μια ελαφριά κλίση προς τα έξω. Έχει επίπεδο και συχνά διακοσμημένο χείλος με ορθογώνια εξαρτήματα πάνω από τις καμπύλες λαβές.

Οι αγγειοπλάστες της Αττικής φαίνεται πως αντέγραψαν τον τύπο αυτό του αγγείου από κορινθιακά πρότυπα και υπάρχουν ενδείξεις ότι στην αρχαιότητα ήταν γνωστός ως «κορινθιακός κρατήρας». Ήταν ευρύτατα διαδεδομένος από το πρώτο μισό του 6ου αι. π.Χ. ως τα τέλη του 4ου αιώνα.




--------------------------------------------------------




β) Ελικωτός ή ελικοειδής κρατήρας.

Η ονομασία του αγγείου είναι σύγχρονη και οφείλεται στο χαρακτηριστικό ελικοειδές σχήμα των λαβών, οι οποίες ξεκινούν από τους ώμους του αγγείου, ξεπερνούν το ύψος του αγγείου και σχηματίζοντας έλικα ενώνονται κάθετα με το χείλος του αγγείου.
Ο λαιμός του ελικωτού κρατήρα είναι ψηλότερος από του κιονωτού, ενώ το χείλος προεξέχει ελαφρά από το λαιμό.

Το σχήμα αποτελεί πιθανόν εξέλιξη του κιονωτού κρατήρα και ίσως να είναι εμπνευσμένο από πελοποννησιακά χάλκινα αγγεία. Εμφανίζεται πριν από το τέλος του 7ου αιώνα και συνεχίζεται μέχρι τα τέλη του 4ου. Το αγγείο Francois αποτελεί εξαίρετο δείγμα του ελικωτού κρατήρα.



Το αγγείο Francois

---------------------------------------------------------------



γ) Καλυκόσχημος ή καλυκοειδής κρατήρας

Η ονομασία του αγγείου είναι σύγχρονη και οφείλεται στο σχήμα του σώματος. Έχει το σχήμα κάλυκα λουλουδιού και αποτελείται από δύο μέρη, από τα οποία το κατώτερο είναι κυρτό, ενώ το ανώτερο είναι ελαφρώς κοίλο. Δεν έχει ώμο. Έχει αρκετά ψηλό πόδι σε δύο βαθμίδες. Οι λαβές είναι τοποθετημένες στην κορυφή του κατώτερου τμήματος και καμπυλώνουν προς τα πάνω.

Κατά πάσα πιθανότητα αυτός που επινόησε τον καλυκόσχημο κρατήρα ήταν ο Εξηκίας.




-----------------------------------------------------------------------



δ) Κωδωνόσχημος κρατήρας

Η ονομασία του αγγείου είναι σύγχρονη και οφείλεται στο σχήμα του σώματος. Έχει τη μορφή ανεστραμμένου κουδουνιού, στενός στη βάση που φαρδαίνει προοδευτικά προς τα πάνω. Οι λαβές του είναι σε σχήμα θηλιάς, που τοποθετούνται ψηλά στο σώμα και καμπυλώνουν ελαφρά προς τα πάνω. Στηρίζεται σε χαμηλή δισκοειδή βάση.




-----------------------------------------------------------------



Μια διαφορετική παραλλαγή του κρατήρα αποτελεί και ο κάλαθος· είχε κυλινδρικό σχήμα που άνοιγε ελαφρά προς τα έξω στο ύψος του χείλους. Κοντά στη βάση διέθετε εκροή για τη μετάγγιση του υγρού.



-----------------------------------------------------------------



Λέβης ή δίνος

Ο λέβης ήταν ένα βαθύ και ανοιχτό αγγείο, συνήθως χωρίς λαβές, με μεγάλη καμπύλη στους ώμους που στένευε στο λαιμό, ο οποίος ήταν χαμηλός και είχε χείλη που προεξείχαν. Χρησίμευε για την ανάμειξη του κρασιού (όπως και ο κρατήρας) ή στο μαγείρεμα, ιδίως οι χάλκινοι. Στηριζόταν σε μια ανεξάρτητη βάση ή σε τρίποδα. Από τις απεικονίσεις σε αγγεία προκύπτει ότι δίνονταν ως βραβεία σε αγωνίσματα ή ότι χρησιμοποιούνταν ως αγγεία σερβιρίσματος στα συμπόσια.

Η ονομασία δίνος αποδόθηκε λανθασμένα στο αγγείο από τους διάφορους μελετητές. Ο δίνος πρέπει να ήταν αγγείο πόσης.



Ψύξης του οίνου




Ο ψυκτήρας ήταν ένα αγγείο με στενό κυλινδρικό σώμα που φάρδαινε καθώς ανέβαινε και έπαιρνε το σχήμα του βολβού για να καταλήξει σε στενό χείλος. Τον γέμιζαν με κρύο νερό και τον τοποθετούσαν μέσα στον κρατήρα, για να διατηρεί δροσερό το κρασί.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Μ. Τιβέριο στον ψυκτήρα έβαζαν κρασί και τον βύθιζαν σε κρύο νερό ή χιόνι.









Αντλήσεως και σερβιρίσματος του οίνου



Ο κύαθος (ή αρύταινα ή αντλητήριον) ήταν μια κουτάλα στο σχήμα κυπέλλου με πόδι και ψηλή προς τα πάνω καμπύλη λαβή. Το μέσο μήκος του ήταν περίπου 13 εκ. Μάλλον την επινόησε ο αγγειοπλάστης Νικοσθένης, γύρω στα 530 π.Χ. Η προέλευσή του είναι μάλλον ετρουσκική και προέρχεται από ανάλογο χάλκινο σκεύος.

Χρησίμευε ως σκεύος για την άντληση του οίνου από τον κρατήρα, ως μέτρο για την ανάμειξη του οίνου με το νερό ή ως αγγείο πόσης, χωρίς την ψηλή λαβή.

Ο κύαθος αποτελούσε τη βάση για τη μέτρηση των στερεών (6 κύαθοι ισοδυναμούν με μια κοτύλη) και των υγρών (1 ½ κύαθοι = 1 οξύβαφον).

(Για περισσότερες πληροφορίες για τις μονάδες μέτρησης στο Ελληνικό Ινστιτούτο Μετρολογίας)








Οινοχόη

Η ονομασία του αγγείου προέρχεται από τις λέξεις οίνος + χέω. Είναι από τα πιο συνηθισμένα αγγεία και διακρίνεται για την πληθώρα διαφορετικών τύπων. Διακρίνονται 8 τύποι ενώ ο John Beazleyδιακρίνει 10 διαφορετικούς τύπους.

Το στόμιο μπορεί να είναι τριφυλλόσχημο ή κυκλικό. Το σώμα σε άλλες περιπτώσεις είναι λεπτοκαμωμένο ενώ σε άλλες έχει το σχήμα βολβού. Ο λαιμός και ο ώμος μπορεί να είναι ξεχωριστοί ή να σχηματίζουν ενιαία καμπύλη με το σώμα.

Χρησιμοποιείται για την άντληση ή το σερβίρισμα του οίνου και το βρίσκουμε ως κτέρισμα στους τάφους μαζί με τις ληκύθους.

Οι κυριότεροι τύποι διακρίνονται από τα εξής χαρακτηριστικά:

α) Λεπτό σώμα με ενιαία καμπύλη από το στόμιο μέχρι τη βάση. Συνήθως ο τύπος αυτός καλείται όλπη.

β) Λεπτό σώμα με ώμο που ελαφρά ξεχωρίζει από το σώμα.

γ) Σώμα σε σχήμα βολβού με ενιαία καμπύλη από το στόμιο ως τη βάση, με τριφυλλόσχημο στόμιο, χαμηλό πόδι και χαμηλή λαβή. Ο τύπος αυτό ονομάζεται και «χους»· χρησίμευε κατά τη διάρκεια των αγώνων των χοών, δηλαδή των διαγωνισμών κρασιού.

δ) Σώμα σε σχήμα βολβού με ξεχωριστό λαιμό και κυκλικό στόμιο

ε) Σώμα σε σχήμα βολβού με ξεχωριστό λαιμό και τριφυλλόσχημο στόμιο.

Στην wikipedia θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες και εικόνες



Οινοχόη χους






Οινοχόη τύπου ε


Όλπη

Λεπτό σώμα με ενιαία καμπύλη από το στόμιο μέχρι τη βάση. Είναι υψηλή σε αναλογία με το φάρδος της.






Λάγυνος

Ο λάγυνος είναι ένας ελληνιστικός τύπος οινοχόης με επίπεδη βάση, με οξύ ή σπανιότερα καμπύλο ώμο και κυκλικό στόμιο










Μεταφοράς νερού





Η υδρία ήταν ένα αγγείο με τρεις λαβές, δύο για τη μεταφορά και μία για το σερβίρισμα. Εκτός από τη χρήση της ως αγγείο μεταφοράς ή σερβιρίσματος νερού η υδρία χρησιμοποιήθηκε και ως κάλπη ψηφοφορίας ή ακόμη ως τεφροδόχος.

Διακρίνονται δύο τύποι υδρίας:

α) Στον πρώτο τύπο διακρίνονται τα διαφορετικά μέρη του αγγείου (βάση, κοιλιά, ώμος, λαιμός) και ονομάζεται υδρία με λαιμό. Η κάθετη λαβή ξεκινά από τους ώμους του αγγείου και καταλήγει στο χείλος.

β) Ο δεύτερος τύπος, που επινοήθηκε στα τέλη του 6ου αιώνα, έχει ενιαίο σχήμα, ενώ η κάθετη λαβή είναι πιο μικρή και βρίσκεται περίπου στους ώμους του αγγείου. Ο τύπος αυτός ονομάζεται «υδρία-καλπίς»












Πόσης





Ένα από τα πιο δημοφιλή ποτήρια ήταν και η κύλιξ. Χρησιμοποιόταν κυρίως στα συμπόσια και πολλές φορές οι οικοδεσπότες τα παράγγελναν από τους κεραμείς και τους αγγειογράφους με συγκεκριμένες παραστάσεις. Η διάδοσή της ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα κι ήταν ένα από τα προϊόντα που εξάγονταν και σ' άλλους λαούς, κυρίως στους Ετρούσκους. Από τους πολλούς τύπους αναφέρουμε τους παρακάτω:




β) Το χείλος σχηματίζει ενιαία καμπύλη με το σώμα. Το πόδι ξεχωρίζει, ενώ στο σημείο που συναντά το σώμα υπάρχει δακτύλιος. (τύπος Α)






γ) Το χείλος, το σώμα και το πόδι σχηματίζουν ενιαία καμπύλη (τύπος Β).






δ) Το χείλος το σώμα και το πόδι σχηματίζουν ενιαία καμπύλη και στο σημείο συμβολής με τη βάση υπάρχει δακτύλιος (τύπος Γ).





ε) Το στέλεχος λείπει (άπους κύλιξ).






Η κύλικα merrythought (γιάντες, από το σχήμα των λαβών) είναι σχεδόν ημισφαιρική, με διχαλωτές λαβές που έχουν ένα κόμπο στη ράχη και συνήθως ψηλό στέλεχος. Συχνά έχουν ζεύγη λεπτών κόκκινων γραμμών στο στέλεχος και στο εσωτερικό






στ) Χείλος ανεξάρτητο και υπερυψωμένο με βαθύ και ευρύ σώμα (τύπος Σιάνα).






ζ) Στενό γωνιώδες χείλος ξεχωρίζει από το σώμα. Το πόδι είναι κοντό και διευρυμένο (τύπος των Κωμαστών).







α) Η κύλικα τύπου Ντρόουπ (από το όνομα του ερευνητή που πρώτος τις μελέτησε) έχει κοίλο μαύρο χείλος, ψηλό στέλεχος μ' ένα δακτύλιο και μια ταινία, μερικές φορές με ραβδώσεις στην κορυφή και μαύρη βάση. Στο εσωτερικό του κοίλου στελέχους υπάρχει μια πλατιά μαύρη ταινία, στο εσωτερικό του κυπέλλου μια άβαφη ταινία χαμηλά κάτω από το στόμιο και κάπου κάπου ένας άβαφος κεντρικός δίσκος.







η) Οι κύλικες του Γορδίου είναι οι πρωιμότερες και από τις μικρότερες. Το ίσιο στόμιο είναι μαύρο. Η ζώνη της λαβής έχει μια γραμμή κοντά στην κορυφή και συχνά κοντά στη βάση. Το στέλεχος μοιάζει με εκείνο των κυλίκων της Σιάνας, αλλά είναι ψηλότερο και έχει διακοσμητικά στεφάνια κάτω από τη βάση, ενώ στο εσωτερικό έμβλημα υπάρχει μια μορφή πλαισιωμένη με γλώσσες, όπως στις κύλικες της Σιάνας, και συχνά μια ταινία στη βάση του χείλους μένει άβαφη.







Οι χειλεωτές κύλικες μοιάζουν με τις κύλικες του Γορδίου στο σχήμα, έχουν ίσιο χείλος δουλεμένο χωριστά από το σώμα, δε σχηματίζεται όμως απότομη γωνία στην ένωση χείλους με σώμα. Το ψηλό στέλεχος έχει μια πλατιά επίπεδη πλάκα για βάση. Το χείλος συνήθως δε διακοσμείται ή ως διακόσμηση τοποθετείται από μια ως τρεις μορφές στο κέντρο της κάθε πλευράς.






Οι ταινιωτές κύλικες έχουν μαύρο, ελαφρά κοίλο χείλος που συγκρούεται με τη γραμμή του σώματος και συχνά ένα δακτύλιο βαμμένο κόκκινο στο σημείο που το σώμα ενώνεται με το στέλεχος. Η εικονιστική διακόσμηση βρίσκεται στη ζώνη των λαβών. Άλλες είναι ολόμαυρες και έχουν μόνο ένα άνοιγμα (μετόπη) για τις μορφές ανάμεσα στις λαβές.






θ) Η κύλικα τύπου Κάσσελ έχει ένα κάπως επίπεδο σχήμα ταινιωτής κύλικας και είναι γενικά μικρή. Το χείλος και το σώμα συνήθως σκεπάζονται με ζώνες απλών διακοσμητικών μοτίβων.






Μια άλλη παραλλαγή είναι και η Χαλκιδίζουσα κύλικα με βαρύ πόδι και σώμα που δε διακρίνεται από το χείλος. Το σχήμα εμφανίστηκε γύρω στο τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα και αντιγράφει έναν τύπο που έφτιαχναν οι Χαλκιδείς της Κάτω Ιταλίας· ίσως γεννήθηκε στο εργαστήριο του Νικοσθένη. Συνήθως ήταν διακοσμημένη με μάτια που μερικές φορές συμπληρώνονται ανάμεσά τους από μύτη και αυτιά σατύρου.







Ένα σκεύος με πολλές παραλλαγές είναι ο κάνθαρος. Πρόκειται για ένα είδος ποτηριού που τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι το λεπτό πόδι με το φαρδύ σώμα και τις δυο λαβές που ξεκινούν περίπου από τη βάση του σώματος, ξεπερνούν το ύψος των χειλιών και επιστρέφουν καμπυλωτά κοντά στο ύψος των χειλιών.

Διακρίνουμε τρεις βασικούς τύπους:

Ο κάνθαρος τύπου Α διακρίνεται από το υψηλό πόδι, το οποίο διακρίνεται από το σώμα με ένα δακτύλιο. Το σώμα είναι βαθύ. Οι καμπυλωτές κάθετες λαβές ξεκινούν χαμηλά από το σώμα, υπερβαίνουν το ύψος του αγγείου και επανέρχονται σχηματίζοντας θηλιά, για να καταλήξουν στο χείλος.







Στον κάνθαρο τύπου Β οι κάθετες λαβές δεν ξεπερνούν το ύψος του αγγείου. Ξεκινούν χαμηλά από το σώμα και καταλήγουν στο χείλος. Τα κυλινδρικά τοιχώματα του σώματος κυρτώνουν στο τελείωμα του αγγείου ελαφρά προς τα έξω. Το χαμηλό πόδι συνδέεται με δακτύλιο με το σώμα και καταλήγει σε δισκοειδή βάση.






Οι λαβές του κάνθαρου τύπου Γ μοιάζουν με εκείνες του τύπου Α. Το βαθύ κοίλο σώμα είναι ενιαίο με το χείλος. Το χαμηλό πόδι συνδέεται με δακτύλιο με το σώμα και καταλήγει σε δισκοειδή βάση.






Από τις πολλές παραλλαγές του αγγείου αξιοσημείωτοι είναι κάνθαροι με πρόσωπο.






Ο μαστός ήταν ένα αγγείο πόσης σε σχήμα γυναικείου στήθους η βάση του οποίου ήταν η θηλή. Είχε δύο, μία ή καμία λαβή.

Συνήθως η μία λαβή ήταν μια θηλιά οριζόντια στο αγγείο, λίγο κάτω από το χείλος, ενώ η δεύτερη μια θηλιά κάθετη που ξεκινούσε πάνω από τη μέση του σώματος και κατέληγε κάτω από το χείλος του αγγείου.

Οι Αθηναίοι αγγειοπλάστες μάλλον πήραν το σχήμα του αγγείου από τους Κορίνθιους. Από μια απεικόνιση σ’ ένα αγγείο φαίνεται πως συνηθιζόταν να το κρεμούν στον τοίχο.








Σκύφος ή κοτύλη

Πρόκειται για ένα βαθύ αγγείο με χαμηλό ή καθόλου στέλεχος και δύο λαβές.

Διακρίνονται δύο τύποι ως προς το σχήματα των λαβών:

α) Ο τύπος Α χαρακτηρίζεται από υψηλές καμπύλες λαβές τοποθετημένες κάτω από το χείλος

β) Ο τύπος Β έχει οριζόντιες λαβές στο επίπεδο του χείλους.












Το ρυτό (ρέον ή προτομή) ήταν ένα αγγείο πόσης με τη μορφή μονού ή διπλού κέρατου, κεφαλής ζώου, συνήθως κριαριού ή μουλαριού -αλλά και άλλων ζώων- ή ακόμη και ανθρώπινης κεφαλής που προσαρμοζόταν στο κατώτερο μέρος του κύπελου. Σε μερικές περιπτώσεις δύο κεφάλια αντιπαρατίθενται πλάτη με πλάτη το ένα προς το άλλο. Ο τύπος αποτελεί αντιγραφή ανατολικών σπονδικών αγγείων







Η φιάλη ήταν ένα ευρύ, αβαθές αγγείο, με ή χωρίς πόδι. Συχνά είχε ένα κεντρικό «ομφαλό». Ο ομφαλός χρησίμευε ως υποδοχή των δακτύλων, κατά τη χοή, αν βέβαια το αγγείο δεν είχε λαβές.

Πρωτοεμφανίστηκε στην Κόρινθο στις αρχές του 6ου αιώνα κι αργότερα στην Αττική. Συνήθως ήταν μεταλλικό.

Το χρησιμοποιούσαν κυρίως για τις σπονδές και λιγότερο για πόση.











Κύπελλο με μορφή κεφαλιού γυναίκας, άνδρα ή ζώου

Το αγγείο αποτελείται από ένα ευρύ κύπελλο κατασκευασμένο στον τροχό το οποίο προσαρμοζόταν σ’ ένα κεφάλι γυναικείο, ανδρικό ή ακόμη και ζώου, κατασκευασμένο με μήτρα. Η λαβή ξεκινούσε από το χαμηλότερο σημείο του σώματος του κυπέλλου και κατέληγε στο ύψος του χείλους. Το αγγείο στηριζόταν σε βάση που αναπαρίστανε το λαιμό του κεφαλιού είτε ήταν ανεξάρτητη.










Τελετουργικά αγγεία






Ο γαμικός λέβης είχε σχήμα παρόμοιο με του λέβητα, διέφερε όμως στο ότι διέθετε ευρύ υψηλό πόδι με κωνικό στήριγμα ενσωματωμένο στο κυρίως αγγείο και λαβές, οι οποίες ξεκινούσαν από τους ώμους και κατέληγαν κοντά στα χείλη του αγγείου. Είχε κάλυμμα σε σχήμα τρούλου που κατέληγε σε λαβή. Συνηθιζόταν να το φέρουν στις γαμήλιες τελετές με το νερό για το γαμήλιο λουτρό και είχε συνήθως ανάλογη διακόσμηση.

Πρωτοεμφανίστηκε τον 6ο αιώνα και χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον 4ο αιώνα. Σύμφωνα με τον Beazley ο πρώτος που διακόσμησε γαμικό λέβητα ήταν ο Σοφίλος περίπου το 580 με 570 π.Χ. αναπαριστώντας τη γαμήλια τελετή της Ελένης και του Μενέλαου.








Λέβης γαμικός, 2ος τύπος

Αποτελεί παραλλαγή του γαμικού λέβητα και σε αντίθεση με το γαμικό λέβητα δε διέθετε βάση.





Η λουτροφόρος είναι ένα αγγείο σχήματος ωοειδούς με υψηλό λαιμό σε σχήμα χοάνης και δύο λαβές που ξεκινούν από το ανώτερο σημείο του σώματος του αγγείου και καταλήγουν στα χείλη, καλύπτοντας όλο το λαιμό. Υπάρχει και ο τύπος της λουτροφόρου-υδρίας με τρεις λαβές. Χρησίμευε για τη μεταφορά ή την αποθήκευση νερού. Από τις εικονογραφήσεις σε αγγεία μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το χρησιμοποιούσαν σε επικήδειες και αργότερα σε γαμήλιες τελετές. Στην Αττική τη χρησιμοποιούσαν για τη μεταφορά νερού από την κρήνη Καλλιρρόη για το γαμήλιο λουτρό.
Το σχήμα του αγγείου παραπέμπει στους αμφορείς της ύστερης γεωμετρικής περιόδου και καθώς εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται μια στένωση του λαιμού.
Ο όρος λουτροφόρος είναι σύγχρονος.
Στον 5ο αιώνα συναντάμε και μαρμάρινους λουτροφόρους στα αθηναϊκά κοιμητήρια.







Η πλημοχόη (ή κώθων ή εξάλειπτρον) ήταν ένα ευρύ και αβαθέςαγγείο με σώμα σε σχήμα «σβούρας», και χείλος που στρέφεται προς τα μέσα. Διέθετε υψηλό κυλινδρικό στέλεχος, που κατέληγε σε συμπαγή βάση, και κάλυμμα με επίσης κυλινδρικό στέλεχος που χρησίμευε ως λαβή του καλύμματος.
Τα αγγεία αυτά χρησίμευαν για την τοποθέτηση αρωματικού νερού ή ελαίου, για προσωπική χρήση αλλά και για θρησκευτικές ιεροτελεστίες, όπως σπονδές στους νεκρούς. Προσφέρονταν επίσης ως δώρα προς τις γυναίκες και απαντούν μεταξύ των προσφορών σε γυναικείους τάφους.











Ελαιοδοχεία





Η λήκυθος (ή ληκύθιον) ήταν ένα αγγείο με μία λαβή, στενό λαιμό, βαθύ στόμιο και κυλινδρικό συνήθως σώμα. Χρησίμευε κυρίως για τη φύλαξη των αρωματικών ελαίων των γυναικών και των αθλητών. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν ως δοχεία προσφοράς του λαδιού στους νεκρούς (λευκές λήκυθοι) ή ως σήματα σε τάφους.

Τρεις είναι οι βασικοί τύποι:

α) Κυλινδρικοί λήκυθοι. Ο ώμος ξεχωρίζει από το κυλινδρικό σώμα.




β) Παραλλαγή των κυλινδρικών ληκύθων είναι οι λήκυθοι τύπου Διηάνειρας με ενιαία καμπύλη από το λαιμό μέχρι τη βάση.






γ) Αρυβαλόχημοι λήκυθοι. Το σώμα είναι κοντόχοντρο, ο ώμος δενείναι ευδιάκριτος και έχουν επίπεδη βάση.






Ο Αρύβαλλος ήταν ένα μικρό φιαλίδιο με ύψος μέχρι 10 εκατοστά με φαρδύ κυκλικό σώμα και στενό άνοιγμα. Ήταν από τα πιο φημισμένα κορινθιακά αγγεία με παραστάσεις που κάλυπταν μια ζώνη περίπου 5 εκατοστών. Το σχήμα του αγγείου πρωτοεμφανίστηκε περίπου στα 720 π.Χ. Πιθανόν να προέρχεται από τα φλασκιά της Ανατολής που είχαν μακρύτερο λαιμό, αλλά χρησιμοποιούνταν για τον ίδιο λόγο, τη φύλαξη αρωματικών ελαίων. Ένα προϊόν πολυτελείας χρειάζεται και το ανάλογο αγγείο, γι' αυτό και η κατασκευή του αγγείου και η διακόσμησή του ήταν ιδιαίτερα επιμελημένη.










Το αλάβαστρο ήταν ένα επίμηκες αγγείο με κυλινδρική βάση, στενό λαιμό που κατέληγε σε μικρό άνοιγμα, καθιστώντας το κατάλληλο για τη μεταφορά αρωμάτων. Δεν είχε λαβές, αλλά μερικές φορές φέρει τοξωτές οπές στις οποίες περνούσε λουρί ή «ώτα» (αυτιά).
Κατασκευαζόταν από διάφορα υλικά, όπως πηλό, γυαλί, αλάβαστρο κ.ά.

Τα κορινθιακά κεραμικά αλάβαστρα διέθεταν παχύ χείλος και στενό λαιμό. Τα αττικά διέθεταν ευρύ χείλος με υψηλό λαιμό.

Το σχήμα του προέρχεται από αιγυπτιακά πρότυπα.








Ασκός

Το όνομα του αγγείου οφείλεται στον ασκό οίνου. (Ο ασκός ήταν πρωτίστως ένα γδαρμένο δέρμα ζώου.) Το σχήμα του αγγείου ήταν ημισφαιρικό, με πιεσμένο σώμα και τοξωτή λαβή που κατέληγε στο στόμιο, το οποίο ήταν λοξό προς τα πάνω για ελεγχόμενη ροή. Η βάση του ήταν επίπεδη.

Εμφανίστηκε στην Αττική γύρω στο 480 π.Χ., ενώ ήταν γνωστό στους ανατολικούς λαούς.











Φύλαξης αντικειμένων





Η πυξίδα ήταν ένα αποθηκευτικό αγγείο, στο οποίο συνήθως αποθήκευαν καλλυντικά ή αντικείμενα καλλωπισμού. Η ονομασία πυξίδα είναι ρωμαϊκή ενώ το ελληνικό όνομα ήταν πιθανώς κυλιχνίς. Ως σχήμα είναι γνωστό και από τα γεωμετρικά χρόνια.

Παρεμφερές αγγείο ήταν και η Πλημοχόη (ή κώθων ή εξάλειπτρον)

Υπάρχουν αρκετοί τύποι πυξίδων:

α) Η τριποδική πυξίδα με σώμα στο σχήμα κυπέλλου και τρία πόδια.







β) Με χαμηλές κυρτές πλευρές, θολωτό πώμα και χαμηλό πόδι.






γ) Με υψηλές κυρτές πλευρές, μικρό πόδι και επίπεδο κάλυμμα με λαβή.







δ) Η πουδριέρα, με κυλινδρικό σώμα, επίπεδο πώμα χωρίς λαβή.





Η λεκανίς ήταν ένα χαμηλό, πλατύ αγγείο που στηριζόταν σε χαμηλή και στενή βάση. Αποτελούνταν από δύο τμήματα. Το κατώτερο κυλινδρικό τμήμα μετά τη βάση φάρδαινε βαθμιαία και ενωνόταν με το ανώτερο το οποίο έμοιαζε με ζώνη και στηριζόταν κάθετα πάνω στο κατώτερο. Σ’ αυτό το τμήμα ήταν στερεωμένες οι δύο οριζόντιες λαβές σε σχήμα κορδέλας. Το αγγείο κατέληγε σε χείλη κατάλληλα προσαρμοσμένα για να δεχτούν κάλυμμα. Το κάλυμμα ήταν ένας οριζόντιος με ελαφριά καμπύλη κυλινδρικός δίσκος στην κορυφή του οποίου ορθωνόταν ένας κυλινδρικός μίσχος· στην άκρη του μίσχου ενωνόταν ένας μικρότερος δίσκος που χρησίμευε ως λαβή.

Το αγγείο ήταν γνωστό ήδη από τη γεωμετρική περίοδο. Γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλές στην ερυθρόμορφη περίοδο.

Προσφερόταν ως γαμήλιο δώρο, όπως φαίνεται από τις διακοσμήσεις γαμήλιων πομπών στη ερυθρόμορφη αγγειογραφία.

Η χρήση του ήταν ποικίλη: για τις θυσίες, για πλύσιμο, για τοποθέτηση φαγητού κ.ά. Μέσα σε λεκανίδες συνηθιζόταν να τοποθετούν κοσμήματα, αρώματα ή γυναικεία παιχνίδια που έστελναν οι γονείς στη νύφη τη δεύτερη μέρα του γάμου, στα «Επαύλια».

Αν το αγγείο δεν έφερε κάλυμμα ήταν γνωστό ως λεκάνη.











Επιτραπέζια





Πινάκιον

Τα πινάκια έχουν σχήμα πιάτου αλλά παρουσιάζουν πολλές ποικιλίες: με στέλεχος και δύο λαβές, τετράγωνα ή κυκλικά, αβαθή ή βαθιά.



ΠΗΓΗ ΠΗΓΗ erevnw