Οι χάρτες αποτελούν ένα ιδιαίτερα ισχυρό εργαλείο για την κατανόηση του κόσμου, ιδιαίτερα της Μέσης Ανατολής, μίας περιοχής που διαμορφώθηκε μέσω της συνεχούς αλλαγής των πολιτικών της συνόρων και των δημογραφικών της στοιχείων.
Το Newsbomb.gr
σάς δίνει τη δυνατότητα να περιηγηθείτε σε 40 χάρτες ζωτικής σημασίας
για την κατανόηση της περιοχής, που με διαφορετικές αφορμές και αιτίες
βρίσκεται διαρκώς στην επικαιρότητα, στην ιστορία της, στο παρόν της και
σε μερικές από τις πιο σημαντικές ιστορίες που εξελίσσονται στην
περιοχή σήμερα.
1. H Εύφορη Ημισέληνος
Η «Ημισέληνος» της γης περιλαμβάνει ως επί το πλείστον το σύγχρονο Ιράκ, τη Συρία, την Ιορδανία, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, αν και σημειώνεται πως μερικοί ορισμοί περιλαμβάνουν επίσης την κοιλάδα του ποταμού Νείλου στην Αίγυπτο. Οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν τη γη το 9.000 π.Χ., και περίπου το 2.500 π.Χ., οι Σουμέριοι σχημάτισαν την πρώτη σύνθετη κοινωνία που ομοιάζει με αυτό που σήμερα ονομάζουμε «χώρα», πλήρης, με γραπτούς νόμους, ενσωματωμένους σε ένα πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, μεσολαβούν περισσότερα χρόνια μεταξύ των Σουμερίων και των αρχαίων Ρωμαίων, από όσα μεσολαβούν μεταξύ των αρχαίων Ρωμαίων και της σύγχρονης εποχής.
2. Πώς οι αρχαίοι Φοίνικες εξαπλώθηκαν από το Λίβανο προς όλη τη Μεσόγειο
Οι Φοίνικες ζούσαν στην περιοχή του σημερινού Λιβάνου και της παράκτιας Συρίας. Από το 1.500 έως το 300 π.Χ., ανέπτυξαν ορισμένα από τα πρώτα μεγάλα εμπορικά δίκτυα της Μεσογείου, (σημειώνονται στο χάρτη με κόκκινο χρώμα), και κυριάρχησαν στη θάλασσα μαζί με τους Έλληνες, (σημειώνονται στο χάρτη με καφέ χρώμα). Κάποιοι έφτασαν ως τις Βρετανικές Νήσους, και πολλοί από αυτούς είχαν ιδρύσει αποικίες στη Βόρεια Αφρική, την Ισπανία, τη Σικελία, τη Σαρδηνία και σε άλλες περιοχές. Οι αποικίες αποτέλεσαν τη βασική αιτία δημιουργίας πολιτιστικών δεσμών μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για αυτό και η πρωτεύουσα της Λιβύης, Τρίπολη, εξακολουθεί έως τις μέρες μας να φέρει το όνομα της αρχαίας φοινικικής αποικίας.
3. Πώς η Μέση Ανατολή επηρέασε θρησκευτικά την Ευρώπη τουλάχιστον 3 φορές
Η πρώτη φορά που καταγράφηκε έντονη θρησκευτική επιρροή από τη Μέση Ανατολή ήταν με τον Ιουδαϊσμό, ο οποίος μεταδόθηκε μέσω της μετανάστευσης και φυσικά, όταν οι Ρωμαίοι διασκόρπισαν βίαια τους εξεγερμένους Ισραηλίτες κατά τη διάρκεια του 1ου και 2ου αιώνα μ.Χ.. Από τον 1ο έως και τον 3ο αιώνα μ.Χ., μια θρησκεία που ονομαζόταν Μιθραϊσμός -ορισμένες φορές μνημονεύεται και ως «Μυστηριώδης Θρησκεία» λόγω της έμφασης που απέδιδε στις μυστικές τελετές και την μυστικιστική θρησκευτική λατρεία- και εξαπλώθηκε από τη σημερινή Τουρκία ή την Αρμενία προς όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, (εκείνη την εποχή, οι περισσότεροι μύστες πίστευαν ότι προερχόταν από τους Πέρσες στην περιοχή του σημερινού Ιράν, αλλά μάλλον η λεπτομέρεια αυτή δεν ισχύει). Στο πέρασμα των χρόνων ο Μιθραϊσμός υποχώρησε πλήρως και υπερίσχυσε ο Χριστιανισμός, ο οποίος εξελίχθηκε σε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έπειτα από μερικούς αιώνες.
4. Όταν το Χαλιφάτο του Μωάμεθ κυριάρχησε στη Μέση Ανατολή
Στις αρχές του 7ου αιώνα μ.Χ. στη σημερινή Σαουδική Αραβία, ο Προφήτης Μωάμεθ ίδρυσε το Ισλάμ, του οποίου οι οπαδοί θεωρούνται μέλη μίας κοινότητας, όπως και μίας θρησκείας. Καθώς εξαπλώθηκε σε όλη την αραβική χερσόνησο, εξελίχθηκε ραγδαία σε αυτοκρατορία, συνεπικουρούμενη από την κατάρρευση της γειτονικής Περσικής αλλά και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα -από το θάνατο του Μωάμεθ το 632 μ.Χ. έως το 652 μ.Χ.- κατάφερε να κατακτήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Περσία, αλλά και περιοχές της νότιας Ευρώπης. Η εξάπλωση του Ισλάμ, η αραβική γλώσσα, και η ιδέα μιας κοινής ταυτότητας στη Μέση Ανατολή εξακολουθούν να καθορίζουν την περιοχή έως σήμερα.
5. Ένας χάρτης του κόσμου στο απόγειο της ακμής του Χαλιφάτου
Ένας πρόχειρος πολιτικός χάρτης του κόσμου το 750 μ.Χ., στο απόγειο της ακμής του Χαλιφάτου των Ομεϋαδών, (ως «Χαλίφης» ορίζεται ο ηγεμόνας της παγκόσμιας ισλαμικής κοινότητας) προσφέρει μια αίσθηση του μεγέθους και της ισχύος της μουσουλμανικής αυτοκρατορίας, μόλις έναν αιώνα μετά την γέννηση της θρησκείας που αποτελούσε το βασικό συστατικό της επέκτασης της.
6. Η άνοδος και η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε 6 αιώνες
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πήρε το όνομά της από τον Οσμάν, τον πρώτο ηγεμόνα της, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1300 την επέκτεινε ορμώμενος από ένα μικρό τμήμα της σημερινής βορειοδυτικής Τουρκίας, ενώ η αυτοκρατορία συνέχισε να επεκτείνεται για περίπου 500 χρόνια, εξουσιάζοντας το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής, και της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ήταν ίσως η τελευταία μεγάλη μη-ευρωπαϊκή αυτοκρατορία, έως ότου άρχισε να συρρικνώνεται σε έκταση περί τα μέσα της εκατονταετίας του 1800, έως την κατάρρευση της μετά τον 'Α Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς τα πρώην εδάφη της στη Μέση Ανατολή διαμοιραστήκαν από τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης.
7. Τα όρια της Μέσης Ανατολής το 1914
Το 1914 αποτελεί καθοριστικό έτος, καθώς οριοθετεί χρονικά τη σταδιακή μετάβαση της οθωμανικής κυριαρχίας στη Μέση Ανατολή επί 500 χρόνια, σε 50 με 100 χρόνια ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Η Δυτική Ευρώπη αναδείχθηκε πλουσιότερη και ισχυρότερη, καθώς έθεσε υπό τον έλεγχο της και διαμοίρασε την Αφρική, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών κρατών του βόρειου τμήματος της ηπείρου, σε αποικιακές κτήσεις. Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή διοικείτο από τους Ευρωπαίους ή τους Οθωμανούς, εκτός από ορισμένα τμήματα του Ιράν και της Αραβικής χερσονήσου, που χωρίστηκαν σε ευρωπαϊκές «ζώνες επιρροής». Όταν ο 'Α Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε λίγα χρόνια αργότερα, το υπόλοιπο της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα μοιραστεί μεταξύ των Ευρωπαίων. Τα όρια μεταξύ των γαλλικών, ιταλικών, ισπανικών και βρετανικών ζωνών κυριαρχίας είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της περιοχής σήμερα, όχι μόνο λόγω της διαφορετικής μορφής διακυβέρνησης και της επιβολής διαφορετικών πολιτικών, αλλά επειδή τα όρια μεταξύ των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών μετατράπηκαν σε επίσημα σύνορα ανεξαρτησίας για πολλά από εκείνα τα κράτη.
8. Η Συνθήκη Sykes-Picot που διαμοίρασε τη Μέση Ανατολή
Θα ακούσετε πολλά σήμερα για τη συμφωνία αυτή, στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ρωσία συμφώνησαν μυστικά να μοιράσουν αναμεταξύ τους τις τελευταίες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή, με έμφαση στα σύνορα μεταξύ της γαλλικής και της βρετανικής «ζώνης» επιρροής, τα οποία αργότερα εξελίχθησαν στα σύνορα μεταξύ Ιράκ, Συρίας και Ιορδανίας. Καθώς τα εν λόγω μεταγενέστερα ανεξάρτητα κράτη είχαν σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετα σύνορα μεταξύ τους, τα οποία ανάγκασαν διαφορετικές φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες να συνυπάρχουν και επειδή αυτές οι ομάδες βρίσκονται ακόμη και σήμερα σε σκληρή σύγκρουση μεταξύ τους, η συνθήκη Sykes-Picot αναφέρεται συχνά ως αιτία του πολέμου, της βίας και του εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή.
9. Η ιστορία των μεγάλων αυτοκρατοριών στη Μέση Ανατολή
Βίντεο - παρουσίαση των σημαντικότερων αυτοκρατοριών στη Μέση Ανατολή τα τελευταία 5.000 χρόνια.
10. Η πλήρης ιστορία των ισλαμικών κρατών
Time-lapse χάρτης του Michael Izady –ενός θαυμάσιου ιστορικού και χαρτογράφου στο Παεπιστήμιο Κολούμπια- ο οποίος παρουσιάζει τα πολιτικά σύνορα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής από το 1450 έως και σήμερα.
11. Η Αραβική Άνοιξη του 2011
Είναι εκπληκτικό, κοιτάζοντας πίσω στις αρχές και στα μέσα του 2011, πόσο δραματικά και γρήγορα οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης αμφισβήτησαν -και σε πολλές περιπτώσεις ανέτρεψαν- τις εύθραυστες παλιές «δικτατορίες» της Μέσης Ανατολής. Αξίζει όμως να σημειωθεί, πως πέρα από τους πρώτους λίγους εξεγερτικούς μήνες, πολλά από αυτά τα κινήματα δεν εξελίχθηκαν περεταίρω. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία μαίνεται σε τέτοιο βαθμό που εκατομμύρια Σύροι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Η περιπέτεια της Αιγύπτου προς αναζήτηση της Δημοκρατίας φάνηκε να τελειώνει με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στα μέσα του 2013. Η Υεμένη βρίσκεται σε ένα τέλμα βίας και πολιτικής αστάθειας. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη ανέτρεψε τον Μουαμάρ Καντάφι, με την παρέμβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ, αλλά άφησε τη χώρα χωρίς στοιχειώδη ασφάλεια ή μια λειτουργική κυβέρνηση. Μόνο η Τυνησία φαίνεται να οδεύει, έστω και σε δυσδιάκριτο βαθμό, προς την εγκαθίδρυση ενός τύπου Δημοκρατίας.
Η Μέση Ανατολή σήμερα
12. Οι διάλεκτοι της αραβικής γλώσσας σήμερα
Ο εν λόγω χάρτης απεικονίζει την τεράστια έκταση του αραβόφωνου κόσμου και της γλωσσικής του πολυμορφίας, που βασίζονται επί της ουσίας στο Χαλιφάτο του 6ου και του 7ου αιώνα, το οποίο επεκτάθηκε από τη γενέτειρα του στην αραβική Χερσόνησο προς όλη την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Κατά τα τελευταία 1.300 χρόνια πολλοί ομιλητές της γλώσσας παρέκκλιναν σε διακριτές -και σε ορισμένες περιπτώσεις- πολύ διαφορετικές διαλέκτους. Αξίζει να εστιάσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι οι διάλεκτοι που ομιλούνται, δεν ευθυγραμμίζονται με τα σημερινά πολιτικά σύνορα. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, τα εθνικά σύνορα είναι λιγότερο πιθανό να ανταποκρίνονται στο σύνολο μιας κοινότητας εντός ενός και μόνο κράτους, πράγμα και το οποίο εξηγεί εν μέρει την ένταση ή εχθρότητα ανάμεσα σε διαφορετικές κοινότητες ή φυλές ενός κράτους.
13. Το χάσμα ανάμεσα στους Σουνίτες και τους Σιίτες
Η ιστορία της διαίρεσης του Ισλάμ μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών ξεκίνησε με το θάνατο του προφήτη Μωάμεθ το 632 μ.Χ.. Ακολούθησε ένας αγώνας για τη διαδοχή στην αρχηγία του ισλαμικού χαλιφάτου, με τους περισσότερους μουσουλμάνους να κλίνουν στην επιλογή εκλογής του επόμενου ηγέτη, όμως ένα σημαντικό ποσοστό υποστήριξε πως η εξουσία όφειλε να δοθεί, ως θείο αναφαίρετο δικαίωμα, στο νόμιμο γιο του Μωάμεθ, Αλί. Η φατρία που υποστήριζε τον Αλί ήταν γνωστή ως «αντάρτες του Αλί» ή "Shi'atu Αλί» στα αραβικά και ως εκ τούτου, ονομάστηκαν «Σιίτες». Το ενδεχόμενο της ανόδου του Αλί στο θρόνο πυροδότησε εμφύλιο πόλεμο, τον οποίο ο ίδιος και οι οπαδοί του τελικώς έχασαν. Η σιιτική αίρεση πίστεψε στην ιδέα ότι ο Αλί ήταν ο νόμιμος διάδοχος και εξελίχθηκε σε εντελώς διαφορετικό κλάδο του Ισλάμ. Σήμερα, περίπου 10 έως 15% των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο είναι Σιίτες, όμως είναι η αίρεση εκείνη που πλειοψηφεί στο Ιράν και το Ιράκ, ενώ οι περισσότεροι μουσουλμάνοι δηλώνουν Σουνίτες. «Σούνι» σημαίνει γενικώς «παράδοση». Σήμερα, η θρησκευτική αίρεση έχει μετατραπεί και πάλι σε πολιτική, καθώς εξελίσσεται σε αγώνα για την περιφερειακή επιρροή μεταξύ των σιιτικών πολιτικών δυνάμεων, υπό την ηγεσία του Ιράν, ενάντια στις σουνιτικές πολιτικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Αυτός ο αγώνας ομοιάζει έντονα με περιφερειακό «ψυχρό» πόλεμο, με συνεχείς κυριαρχικές συγκρούσεις στη Συρία και άλλα εδάφη.
14. Οι εθνοτικές ομάδες της Μέσης Ανατολής
Το σημαντικότερο χρώμα στο συγκεκριμένο χάρτη των εθνοτικών ομάδων της Μέσης Ανατολής είναι το κίτρινο, το οποίο αντιπροσωπεύει τους Άραβες, οι οποίοι και αποτελούν την πολυπληθέστερη φυλετική ομάδα σχεδόν σε κάθε χώρα της Μέσης Ανατολής. Οι εξαιρέσεις εντοπίζονται ως επί το πλείστον στο Ισραήλ (με ροζ χρώμα), στην Τουρκία (με πράσινο), στο περσικό Ιράν (με πορτοκαλί) και στο Αφγανιστάν. Το κόκκινο χρώμα στη μέση του χάρτη θεωρείται σημαντικό, καθώς αντιπροσωπεύει τους Κούρδους, οι οποίοι δε ζουν ξεχωριστό κράτος, αλλά ζουν σε μεγάλες κοινότητες στο Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία.
15. Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί σε όλο τον κόσμο
Ο χάρτης αυτός αναδεικνύει ξεκάθαρα αυτό που η Μέση Ανατολή δεν είναι: δεν είναι αντιπροσωπευτική του ισλαμικού κόσμου. Ο χάρτης με τα πληθυσμιακά ποσοστά παρουσιάζει κάθε χώρα του πλανήτη, σύμφωνα με το μέγεθος του μουσουλμανικού πληθυσμού της. Οι χώρες με τους περισσότερους μουσουλμάνους πολίτες εμφανίζονται στο χάρτη μεγαλύτερες, σε αντίθεση με τις χώρες με λιγότερους μουσουλμάνους, οι οποίες εμφανίζονται ως μικρότερες. Θα παρατηρήσετε αμέσως ότι η Μέση Ανατολή περιέχει μόνο ένα μικρό ποσοστό του συνολικού παγκόσμιου μουσουλμανικού πληθυσμού. Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολύ περισσότεροι μουσουλμάνοι στις χώρες της Ινδίας, του Πακιστάν, του Μπαγκλαντές και της Νότιας Ασίας. Ο μεγαλύτερος μουσουλμανικός πληθυσμός, με μεγάλη διαφορά, εντοπίζεται στην Ινδονησία, στη νοτιοανατολική Ασία. Και υπάρχουν εκατομμύρια ακόμη στην υποσαχάρια Αφρική. Ο ισλαμικός κόσμος μπορεί να έκανε τα πρώτα βήματα του στη Μέση Ανατολή, αλλά πλέον εκτείνεται σε πάρα πολύ μεγαλύτερη έκταση πέρα από αυτήν.
Ισραήλ - Παλαιστίνη
16. Η ίδρυση του Ισραήλ το 1947 και ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1948
Αυτοί οι τρεις χάρτες απεικονίζουν τα στάδια στα οποία το Ισραήλ εξελίχτηκε από ανύπαρκτο, σε κράτος με εθνικά σύνορα το 1947 και το 1948. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ένα μοναδικό και σαφέστερο σημείο εκκίνησης για τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, αλλά ο χάρτης στα αριστερά δίνει την πληρέστερη σχετική εικόνα, καθώς αυτά είναι τα σύνορα που οριοθετούνται από τα Ηνωμένα Έθνη το 1947 για ένα εβραϊκό και ένα αραβικό κράτος, στο έδαφος που βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο. Οι Παλαιστίνιοι εναντιώθηκαν στη συμφωνία και το 1948 τα αραβικά κράτη της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Ιράκ και της Συρίας πραγματοποίησαν εισβολή. Ο μεσαίος χάρτης δείχνει με πράσινο χρώμα, την απόσταση την οποία αναγκάσθηκαν τα εβραϊκά στρατεύματα να οπισθοχωρήσουν λόγω των αραβικών επιθέσεων. Ο χάρτης δεξιά δείχνει πώς τελείωσε ο πόλεμος: με μια ισραηλινή αντεπίθεση που έσπρωξε στη χρωματισμένη με πορτοκαλί περιοχή, όπου το Ισραήλ υποστήριξε ότι ορίζονται τα νέα εθνικά του σύνορα. Το πράσινο είναι ό, τι είχε απομείνει για τους Παλαιστινίους.
17. Ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1967 που παγίωσε τα σημερινά σύνορα
Οι εν λόγω 3 χάρτες δείχνουν πώς τα σύνορα του 1948 παγιώθηκαν σε αυτά που γνωρίζουμε σήμερα. Ο χάρτης στα αριστερά δείχνει τα παλαιστινιακά εδάφη της Γάζας, τα οποία βρίσκονταν υπό αιγυπτιακό έλεγχο, όπως κι εκείνα της Δυτικής Όχθης, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας. Το 1967, το Ισραήλ ξεκίνησε πόλεμο εναντίον της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Συρίας. Ο πόλεμος τελείωσε με το Ισραήλ να καταλαμβάνει και τα δύο αυτά παλαιστινιακά εδάφη, καθώς και τα υψίπεδα του Γκολάν στη Συρία και τη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου: ό,τι ακριβώς φαίνεται στο χάρτη δεξιά. Τελικώς, το Ισραήλ επέστρεψε τη χερσόνησο του Σινά στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας το 1979, αλλά εξακολουθεί να έχει υπό την κατοχή του τις υπόλοιπες περιοχές. Η Γάζα βρίσκεται σήμερα υπό ισραηλινό αποκλεισμό, ενώ η Δυτική Όχθη διαρκώς κατοικείται από νέους ισραηλινούς εποίκους. Ο τρίτος χάρτης δείχνει πώς η Δυτική Όχθη έχει χωριστεί σε περιοχές πλήρους παλαιστινιακού ελέγχου, (με πράσινο χρώμα), κοινού ισραηλινο-παλαιστινιακού ελέγχου, (με ανοιχτό πράσινο χρώμα) και πλήρους ισραηλινού ελέγχου, (με σκούρο πράσινο χρώμα).
18. Οι ισραηλινοί εποικισμοί στην Παλαιστινιακή Δυτική Όχθη
Από το 1967, οι Ισραηλινοί δημιουργούν διαρκώς οικισμούς στην παλαιστινιακή Δυτική Όχθη. Κάποιοι μετακομίζουν εκεί για θρησκευτικούς λόγους, άλλοι γιατί θέλουν να διεκδικήσουν περισσότερη γη από τους Παλαιστινίους για λογαριασμό του Ισραήλ και άλλοι επειδή λαμβάνουν επιδότηση φθηνής κατοικίας από το ισραηλινό κράτος. Ο αριθμός των εποίκων υπολογίζεται σε 500.000 σε 130 κοινότητες, τις οποίες μπορείτε να εξετάσετε σε αυτό το χάρτη. Οι εποικισμοί καθιστούν δυσκολότερη την ειρήνη στην περιοχή, καθώς για τους Παλαιστίνιους που επιθυμούν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου και διεθνώς αναγνωρισμένου κράτους, οι έποικοι θα πρέπει είτε να απομακρυνθούν μαζικά, είτε οι Παλαιστίνιοι να συμβιβαστούν με την απώλεια γης από τις συνεχείς επεκτάσεις των Ισραηλινών. Οι εποικισμοί καθιστούν επίσης τη ζωή πιο δύσκολη για τους Παλαιστίνιους, λόγω της διαίρεσης των κοινοτήτων τους μέσω της επιβολής επαχθών μέτρων ασφαλείας και την ανέγερση συνοριακού φράχτη. Αυτός αποτελεί και το βασικό λόγο που οι ΗΠΑ και η Διεθνής Κοινότητα καταδικάζει και αντιτίθεται στους συνεχείς ισραηλινούς εποικισμούς.
19. Οι επιθέσεις του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ στον Πόλεμο του Λιβάνου το 2006
Ο εν λόγω χάρτης αποτυπώνει μία περίοδο του πολέμου, εν έτει 2006, ανάμεσα στο Ισραήλ και το Λίβανο. Παρουσιάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και τους αντιπάλους του έχει αλλάξει: Το Ισραήλ είναι πλέον κυρίαρχο στρατιωτικά, αλλά οι μάχες είναι ασύμμετρες. Το Ισραήλ δεν πολεμούσε ένα κράτος, αλλά τη λιβανέζικη στρατιωτική οργάνωση Χεζμπολάχ. Στο πλαίσιο των στρατιωτικών συγκρούσεων εξαπέλυσε αεροπορικές επιθέσεις και βολές πυροβολικού προς το Λίβανο, (με μπλε χρώμα), με στόχο να αποδυναμώσει τη Χεζμπολάχ, καταστρέφοντας όμως σημαντικό μέρος των υποδομών της ίδιας της χώρας, αποκλείοντας παράλληλα τη θαλάσσια περιοχή στις ακτές του Λιβάνου. Από την πλευρά της η Χεζμπολάχ διεξήγαγε ανταρτοπόλεμο εναντίον των επιτιθεμένων ισραηλινών δυνάμεων, εκτοξεύοντας παράλληλα πολλούς πυραύλους προς ισραηλινές κοινότητες. Εκείνοι που επλήγησαν περισσότερο από αυτή τη σύρραξη ήταν κυρίως άμαχοι Ισραηλινοί και Λιβανέζοι πολίτες, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν από τις συγκρούσεις.
1. H Εύφορη Ημισέληνος
Η «Ημισέληνος» της γης περιλαμβάνει ως επί το πλείστον το σύγχρονο Ιράκ, τη Συρία, την Ιορδανία, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, αν και σημειώνεται πως μερικοί ορισμοί περιλαμβάνουν επίσης την κοιλάδα του ποταμού Νείλου στην Αίγυπτο. Οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν τη γη το 9.000 π.Χ., και περίπου το 2.500 π.Χ., οι Σουμέριοι σχημάτισαν την πρώτη σύνθετη κοινωνία που ομοιάζει με αυτό που σήμερα ονομάζουμε «χώρα», πλήρης, με γραπτούς νόμους, ενσωματωμένους σε ένα πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, μεσολαβούν περισσότερα χρόνια μεταξύ των Σουμερίων και των αρχαίων Ρωμαίων, από όσα μεσολαβούν μεταξύ των αρχαίων Ρωμαίων και της σύγχρονης εποχής.
2. Πώς οι αρχαίοι Φοίνικες εξαπλώθηκαν από το Λίβανο προς όλη τη Μεσόγειο
Οι Φοίνικες ζούσαν στην περιοχή του σημερινού Λιβάνου και της παράκτιας Συρίας. Από το 1.500 έως το 300 π.Χ., ανέπτυξαν ορισμένα από τα πρώτα μεγάλα εμπορικά δίκτυα της Μεσογείου, (σημειώνονται στο χάρτη με κόκκινο χρώμα), και κυριάρχησαν στη θάλασσα μαζί με τους Έλληνες, (σημειώνονται στο χάρτη με καφέ χρώμα). Κάποιοι έφτασαν ως τις Βρετανικές Νήσους, και πολλοί από αυτούς είχαν ιδρύσει αποικίες στη Βόρεια Αφρική, την Ισπανία, τη Σικελία, τη Σαρδηνία και σε άλλες περιοχές. Οι αποικίες αποτέλεσαν τη βασική αιτία δημιουργίας πολιτιστικών δεσμών μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για αυτό και η πρωτεύουσα της Λιβύης, Τρίπολη, εξακολουθεί έως τις μέρες μας να φέρει το όνομα της αρχαίας φοινικικής αποικίας.
3. Πώς η Μέση Ανατολή επηρέασε θρησκευτικά την Ευρώπη τουλάχιστον 3 φορές
Η πρώτη φορά που καταγράφηκε έντονη θρησκευτική επιρροή από τη Μέση Ανατολή ήταν με τον Ιουδαϊσμό, ο οποίος μεταδόθηκε μέσω της μετανάστευσης και φυσικά, όταν οι Ρωμαίοι διασκόρπισαν βίαια τους εξεγερμένους Ισραηλίτες κατά τη διάρκεια του 1ου και 2ου αιώνα μ.Χ.. Από τον 1ο έως και τον 3ο αιώνα μ.Χ., μια θρησκεία που ονομαζόταν Μιθραϊσμός -ορισμένες φορές μνημονεύεται και ως «Μυστηριώδης Θρησκεία» λόγω της έμφασης που απέδιδε στις μυστικές τελετές και την μυστικιστική θρησκευτική λατρεία- και εξαπλώθηκε από τη σημερινή Τουρκία ή την Αρμενία προς όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, (εκείνη την εποχή, οι περισσότεροι μύστες πίστευαν ότι προερχόταν από τους Πέρσες στην περιοχή του σημερινού Ιράν, αλλά μάλλον η λεπτομέρεια αυτή δεν ισχύει). Στο πέρασμα των χρόνων ο Μιθραϊσμός υποχώρησε πλήρως και υπερίσχυσε ο Χριστιανισμός, ο οποίος εξελίχθηκε σε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έπειτα από μερικούς αιώνες.
4. Όταν το Χαλιφάτο του Μωάμεθ κυριάρχησε στη Μέση Ανατολή
Στις αρχές του 7ου αιώνα μ.Χ. στη σημερινή Σαουδική Αραβία, ο Προφήτης Μωάμεθ ίδρυσε το Ισλάμ, του οποίου οι οπαδοί θεωρούνται μέλη μίας κοινότητας, όπως και μίας θρησκείας. Καθώς εξαπλώθηκε σε όλη την αραβική χερσόνησο, εξελίχθηκε ραγδαία σε αυτοκρατορία, συνεπικουρούμενη από την κατάρρευση της γειτονικής Περσικής αλλά και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα -από το θάνατο του Μωάμεθ το 632 μ.Χ. έως το 652 μ.Χ.- κατάφερε να κατακτήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Περσία, αλλά και περιοχές της νότιας Ευρώπης. Η εξάπλωση του Ισλάμ, η αραβική γλώσσα, και η ιδέα μιας κοινής ταυτότητας στη Μέση Ανατολή εξακολουθούν να καθορίζουν την περιοχή έως σήμερα.
5. Ένας χάρτης του κόσμου στο απόγειο της ακμής του Χαλιφάτου
Ένας πρόχειρος πολιτικός χάρτης του κόσμου το 750 μ.Χ., στο απόγειο της ακμής του Χαλιφάτου των Ομεϋαδών, (ως «Χαλίφης» ορίζεται ο ηγεμόνας της παγκόσμιας ισλαμικής κοινότητας) προσφέρει μια αίσθηση του μεγέθους και της ισχύος της μουσουλμανικής αυτοκρατορίας, μόλις έναν αιώνα μετά την γέννηση της θρησκείας που αποτελούσε το βασικό συστατικό της επέκτασης της.
6. Η άνοδος και η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε 6 αιώνες
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πήρε το όνομά της από τον Οσμάν, τον πρώτο ηγεμόνα της, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1300 την επέκτεινε ορμώμενος από ένα μικρό τμήμα της σημερινής βορειοδυτικής Τουρκίας, ενώ η αυτοκρατορία συνέχισε να επεκτείνεται για περίπου 500 χρόνια, εξουσιάζοντας το μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής, και της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ήταν ίσως η τελευταία μεγάλη μη-ευρωπαϊκή αυτοκρατορία, έως ότου άρχισε να συρρικνώνεται σε έκταση περί τα μέσα της εκατονταετίας του 1800, έως την κατάρρευση της μετά τον 'Α Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς τα πρώην εδάφη της στη Μέση Ανατολή διαμοιραστήκαν από τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης.
7. Τα όρια της Μέσης Ανατολής το 1914
Το 1914 αποτελεί καθοριστικό έτος, καθώς οριοθετεί χρονικά τη σταδιακή μετάβαση της οθωμανικής κυριαρχίας στη Μέση Ανατολή επί 500 χρόνια, σε 50 με 100 χρόνια ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Η Δυτική Ευρώπη αναδείχθηκε πλουσιότερη και ισχυρότερη, καθώς έθεσε υπό τον έλεγχο της και διαμοίρασε την Αφρική, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών κρατών του βόρειου τμήματος της ηπείρου, σε αποικιακές κτήσεις. Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή διοικείτο από τους Ευρωπαίους ή τους Οθωμανούς, εκτός από ορισμένα τμήματα του Ιράν και της Αραβικής χερσονήσου, που χωρίστηκαν σε ευρωπαϊκές «ζώνες επιρροής». Όταν ο 'Α Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε λίγα χρόνια αργότερα, το υπόλοιπο της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα μοιραστεί μεταξύ των Ευρωπαίων. Τα όρια μεταξύ των γαλλικών, ιταλικών, ισπανικών και βρετανικών ζωνών κυριαρχίας είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της περιοχής σήμερα, όχι μόνο λόγω της διαφορετικής μορφής διακυβέρνησης και της επιβολής διαφορετικών πολιτικών, αλλά επειδή τα όρια μεταξύ των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών μετατράπηκαν σε επίσημα σύνορα ανεξαρτησίας για πολλά από εκείνα τα κράτη.
8. Η Συνθήκη Sykes-Picot που διαμοίρασε τη Μέση Ανατολή
Θα ακούσετε πολλά σήμερα για τη συμφωνία αυτή, στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ρωσία συμφώνησαν μυστικά να μοιράσουν αναμεταξύ τους τις τελευταίες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή, με έμφαση στα σύνορα μεταξύ της γαλλικής και της βρετανικής «ζώνης» επιρροής, τα οποία αργότερα εξελίχθησαν στα σύνορα μεταξύ Ιράκ, Συρίας και Ιορδανίας. Καθώς τα εν λόγω μεταγενέστερα ανεξάρτητα κράτη είχαν σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετα σύνορα μεταξύ τους, τα οποία ανάγκασαν διαφορετικές φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες να συνυπάρχουν και επειδή αυτές οι ομάδες βρίσκονται ακόμη και σήμερα σε σκληρή σύγκρουση μεταξύ τους, η συνθήκη Sykes-Picot αναφέρεται συχνά ως αιτία του πολέμου, της βίας και του εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή.
9. Η ιστορία των μεγάλων αυτοκρατοριών στη Μέση Ανατολή
Βίντεο - παρουσίαση των σημαντικότερων αυτοκρατοριών στη Μέση Ανατολή τα τελευταία 5.000 χρόνια.
Time-lapse χάρτης του Michael Izady –ενός θαυμάσιου ιστορικού και χαρτογράφου στο Παεπιστήμιο Κολούμπια- ο οποίος παρουσιάζει τα πολιτικά σύνορα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής από το 1450 έως και σήμερα.
11. Η Αραβική Άνοιξη του 2011
Είναι εκπληκτικό, κοιτάζοντας πίσω στις αρχές και στα μέσα του 2011, πόσο δραματικά και γρήγορα οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης αμφισβήτησαν -και σε πολλές περιπτώσεις ανέτρεψαν- τις εύθραυστες παλιές «δικτατορίες» της Μέσης Ανατολής. Αξίζει όμως να σημειωθεί, πως πέρα από τους πρώτους λίγους εξεγερτικούς μήνες, πολλά από αυτά τα κινήματα δεν εξελίχθηκαν περεταίρω. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία μαίνεται σε τέτοιο βαθμό που εκατομμύρια Σύροι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Η περιπέτεια της Αιγύπτου προς αναζήτηση της Δημοκρατίας φάνηκε να τελειώνει με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στα μέσα του 2013. Η Υεμένη βρίσκεται σε ένα τέλμα βίας και πολιτικής αστάθειας. Ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη ανέτρεψε τον Μουαμάρ Καντάφι, με την παρέμβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ, αλλά άφησε τη χώρα χωρίς στοιχειώδη ασφάλεια ή μια λειτουργική κυβέρνηση. Μόνο η Τυνησία φαίνεται να οδεύει, έστω και σε δυσδιάκριτο βαθμό, προς την εγκαθίδρυση ενός τύπου Δημοκρατίας.
Η Μέση Ανατολή σήμερα
12. Οι διάλεκτοι της αραβικής γλώσσας σήμερα
Ο εν λόγω χάρτης απεικονίζει την τεράστια έκταση του αραβόφωνου κόσμου και της γλωσσικής του πολυμορφίας, που βασίζονται επί της ουσίας στο Χαλιφάτο του 6ου και του 7ου αιώνα, το οποίο επεκτάθηκε από τη γενέτειρα του στην αραβική Χερσόνησο προς όλη την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Κατά τα τελευταία 1.300 χρόνια πολλοί ομιλητές της γλώσσας παρέκκλιναν σε διακριτές -και σε ορισμένες περιπτώσεις- πολύ διαφορετικές διαλέκτους. Αξίζει να εστιάσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι οι διάλεκτοι που ομιλούνται, δεν ευθυγραμμίζονται με τα σημερινά πολιτικά σύνορα. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, τα εθνικά σύνορα είναι λιγότερο πιθανό να ανταποκρίνονται στο σύνολο μιας κοινότητας εντός ενός και μόνο κράτους, πράγμα και το οποίο εξηγεί εν μέρει την ένταση ή εχθρότητα ανάμεσα σε διαφορετικές κοινότητες ή φυλές ενός κράτους.
13. Το χάσμα ανάμεσα στους Σουνίτες και τους Σιίτες
Η ιστορία της διαίρεσης του Ισλάμ μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών ξεκίνησε με το θάνατο του προφήτη Μωάμεθ το 632 μ.Χ.. Ακολούθησε ένας αγώνας για τη διαδοχή στην αρχηγία του ισλαμικού χαλιφάτου, με τους περισσότερους μουσουλμάνους να κλίνουν στην επιλογή εκλογής του επόμενου ηγέτη, όμως ένα σημαντικό ποσοστό υποστήριξε πως η εξουσία όφειλε να δοθεί, ως θείο αναφαίρετο δικαίωμα, στο νόμιμο γιο του Μωάμεθ, Αλί. Η φατρία που υποστήριζε τον Αλί ήταν γνωστή ως «αντάρτες του Αλί» ή "Shi'atu Αλί» στα αραβικά και ως εκ τούτου, ονομάστηκαν «Σιίτες». Το ενδεχόμενο της ανόδου του Αλί στο θρόνο πυροδότησε εμφύλιο πόλεμο, τον οποίο ο ίδιος και οι οπαδοί του τελικώς έχασαν. Η σιιτική αίρεση πίστεψε στην ιδέα ότι ο Αλί ήταν ο νόμιμος διάδοχος και εξελίχθηκε σε εντελώς διαφορετικό κλάδο του Ισλάμ. Σήμερα, περίπου 10 έως 15% των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο είναι Σιίτες, όμως είναι η αίρεση εκείνη που πλειοψηφεί στο Ιράν και το Ιράκ, ενώ οι περισσότεροι μουσουλμάνοι δηλώνουν Σουνίτες. «Σούνι» σημαίνει γενικώς «παράδοση». Σήμερα, η θρησκευτική αίρεση έχει μετατραπεί και πάλι σε πολιτική, καθώς εξελίσσεται σε αγώνα για την περιφερειακή επιρροή μεταξύ των σιιτικών πολιτικών δυνάμεων, υπό την ηγεσία του Ιράν, ενάντια στις σουνιτικές πολιτικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Αυτός ο αγώνας ομοιάζει έντονα με περιφερειακό «ψυχρό» πόλεμο, με συνεχείς κυριαρχικές συγκρούσεις στη Συρία και άλλα εδάφη.
14. Οι εθνοτικές ομάδες της Μέσης Ανατολής
Το σημαντικότερο χρώμα στο συγκεκριμένο χάρτη των εθνοτικών ομάδων της Μέσης Ανατολής είναι το κίτρινο, το οποίο αντιπροσωπεύει τους Άραβες, οι οποίοι και αποτελούν την πολυπληθέστερη φυλετική ομάδα σχεδόν σε κάθε χώρα της Μέσης Ανατολής. Οι εξαιρέσεις εντοπίζονται ως επί το πλείστον στο Ισραήλ (με ροζ χρώμα), στην Τουρκία (με πράσινο), στο περσικό Ιράν (με πορτοκαλί) και στο Αφγανιστάν. Το κόκκινο χρώμα στη μέση του χάρτη θεωρείται σημαντικό, καθώς αντιπροσωπεύει τους Κούρδους, οι οποίοι δε ζουν ξεχωριστό κράτος, αλλά ζουν σε μεγάλες κοινότητες στο Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία.
15. Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί σε όλο τον κόσμο
Ο χάρτης αυτός αναδεικνύει ξεκάθαρα αυτό που η Μέση Ανατολή δεν είναι: δεν είναι αντιπροσωπευτική του ισλαμικού κόσμου. Ο χάρτης με τα πληθυσμιακά ποσοστά παρουσιάζει κάθε χώρα του πλανήτη, σύμφωνα με το μέγεθος του μουσουλμανικού πληθυσμού της. Οι χώρες με τους περισσότερους μουσουλμάνους πολίτες εμφανίζονται στο χάρτη μεγαλύτερες, σε αντίθεση με τις χώρες με λιγότερους μουσουλμάνους, οι οποίες εμφανίζονται ως μικρότερες. Θα παρατηρήσετε αμέσως ότι η Μέση Ανατολή περιέχει μόνο ένα μικρό ποσοστό του συνολικού παγκόσμιου μουσουλμανικού πληθυσμού. Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολύ περισσότεροι μουσουλμάνοι στις χώρες της Ινδίας, του Πακιστάν, του Μπαγκλαντές και της Νότιας Ασίας. Ο μεγαλύτερος μουσουλμανικός πληθυσμός, με μεγάλη διαφορά, εντοπίζεται στην Ινδονησία, στη νοτιοανατολική Ασία. Και υπάρχουν εκατομμύρια ακόμη στην υποσαχάρια Αφρική. Ο ισλαμικός κόσμος μπορεί να έκανε τα πρώτα βήματα του στη Μέση Ανατολή, αλλά πλέον εκτείνεται σε πάρα πολύ μεγαλύτερη έκταση πέρα από αυτήν.
Ισραήλ - Παλαιστίνη
16. Η ίδρυση του Ισραήλ το 1947 και ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1948
Αυτοί οι τρεις χάρτες απεικονίζουν τα στάδια στα οποία το Ισραήλ εξελίχτηκε από ανύπαρκτο, σε κράτος με εθνικά σύνορα το 1947 και το 1948. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ένα μοναδικό και σαφέστερο σημείο εκκίνησης για τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, αλλά ο χάρτης στα αριστερά δίνει την πληρέστερη σχετική εικόνα, καθώς αυτά είναι τα σύνορα που οριοθετούνται από τα Ηνωμένα Έθνη το 1947 για ένα εβραϊκό και ένα αραβικό κράτος, στο έδαφος που βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο. Οι Παλαιστίνιοι εναντιώθηκαν στη συμφωνία και το 1948 τα αραβικά κράτη της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Ιράκ και της Συρίας πραγματοποίησαν εισβολή. Ο μεσαίος χάρτης δείχνει με πράσινο χρώμα, την απόσταση την οποία αναγκάσθηκαν τα εβραϊκά στρατεύματα να οπισθοχωρήσουν λόγω των αραβικών επιθέσεων. Ο χάρτης δεξιά δείχνει πώς τελείωσε ο πόλεμος: με μια ισραηλινή αντεπίθεση που έσπρωξε στη χρωματισμένη με πορτοκαλί περιοχή, όπου το Ισραήλ υποστήριξε ότι ορίζονται τα νέα εθνικά του σύνορα. Το πράσινο είναι ό, τι είχε απομείνει για τους Παλαιστινίους.
17. Ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1967 που παγίωσε τα σημερινά σύνορα
Οι εν λόγω 3 χάρτες δείχνουν πώς τα σύνορα του 1948 παγιώθηκαν σε αυτά που γνωρίζουμε σήμερα. Ο χάρτης στα αριστερά δείχνει τα παλαιστινιακά εδάφη της Γάζας, τα οποία βρίσκονταν υπό αιγυπτιακό έλεγχο, όπως κι εκείνα της Δυτικής Όχθης, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας. Το 1967, το Ισραήλ ξεκίνησε πόλεμο εναντίον της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Συρίας. Ο πόλεμος τελείωσε με το Ισραήλ να καταλαμβάνει και τα δύο αυτά παλαιστινιακά εδάφη, καθώς και τα υψίπεδα του Γκολάν στη Συρία και τη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου: ό,τι ακριβώς φαίνεται στο χάρτη δεξιά. Τελικώς, το Ισραήλ επέστρεψε τη χερσόνησο του Σινά στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας το 1979, αλλά εξακολουθεί να έχει υπό την κατοχή του τις υπόλοιπες περιοχές. Η Γάζα βρίσκεται σήμερα υπό ισραηλινό αποκλεισμό, ενώ η Δυτική Όχθη διαρκώς κατοικείται από νέους ισραηλινούς εποίκους. Ο τρίτος χάρτης δείχνει πώς η Δυτική Όχθη έχει χωριστεί σε περιοχές πλήρους παλαιστινιακού ελέγχου, (με πράσινο χρώμα), κοινού ισραηλινο-παλαιστινιακού ελέγχου, (με ανοιχτό πράσινο χρώμα) και πλήρους ισραηλινού ελέγχου, (με σκούρο πράσινο χρώμα).
18. Οι ισραηλινοί εποικισμοί στην Παλαιστινιακή Δυτική Όχθη
Από το 1967, οι Ισραηλινοί δημιουργούν διαρκώς οικισμούς στην παλαιστινιακή Δυτική Όχθη. Κάποιοι μετακομίζουν εκεί για θρησκευτικούς λόγους, άλλοι γιατί θέλουν να διεκδικήσουν περισσότερη γη από τους Παλαιστινίους για λογαριασμό του Ισραήλ και άλλοι επειδή λαμβάνουν επιδότηση φθηνής κατοικίας από το ισραηλινό κράτος. Ο αριθμός των εποίκων υπολογίζεται σε 500.000 σε 130 κοινότητες, τις οποίες μπορείτε να εξετάσετε σε αυτό το χάρτη. Οι εποικισμοί καθιστούν δυσκολότερη την ειρήνη στην περιοχή, καθώς για τους Παλαιστίνιους που επιθυμούν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου και διεθνώς αναγνωρισμένου κράτους, οι έποικοι θα πρέπει είτε να απομακρυνθούν μαζικά, είτε οι Παλαιστίνιοι να συμβιβαστούν με την απώλεια γης από τις συνεχείς επεκτάσεις των Ισραηλινών. Οι εποικισμοί καθιστούν επίσης τη ζωή πιο δύσκολη για τους Παλαιστίνιους, λόγω της διαίρεσης των κοινοτήτων τους μέσω της επιβολής επαχθών μέτρων ασφαλείας και την ανέγερση συνοριακού φράχτη. Αυτός αποτελεί και το βασικό λόγο που οι ΗΠΑ και η Διεθνής Κοινότητα καταδικάζει και αντιτίθεται στους συνεχείς ισραηλινούς εποικισμούς.
19. Οι επιθέσεις του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ στον Πόλεμο του Λιβάνου το 2006
Ο εν λόγω χάρτης αποτυπώνει μία περίοδο του πολέμου, εν έτει 2006, ανάμεσα στο Ισραήλ και το Λίβανο. Παρουσιάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και τους αντιπάλους του έχει αλλάξει: Το Ισραήλ είναι πλέον κυρίαρχο στρατιωτικά, αλλά οι μάχες είναι ασύμμετρες. Το Ισραήλ δεν πολεμούσε ένα κράτος, αλλά τη λιβανέζικη στρατιωτική οργάνωση Χεζμπολάχ. Στο πλαίσιο των στρατιωτικών συγκρούσεων εξαπέλυσε αεροπορικές επιθέσεις και βολές πυροβολικού προς το Λίβανο, (με μπλε χρώμα), με στόχο να αποδυναμώσει τη Χεζμπολάχ, καταστρέφοντας όμως σημαντικό μέρος των υποδομών της ίδιας της χώρας, αποκλείοντας παράλληλα τη θαλάσσια περιοχή στις ακτές του Λιβάνου. Από την πλευρά της η Χεζμπολάχ διεξήγαγε ανταρτοπόλεμο εναντίον των επιτιθεμένων ισραηλινών δυνάμεων, εκτοξεύοντας παράλληλα πολλούς πυραύλους προς ισραηλινές κοινότητες. Εκείνοι που επλήγησαν περισσότερο από αυτή τη σύρραξη ήταν κυρίως άμαχοι Ισραηλινοί και Λιβανέζοι πολίτες, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν από τις συγκρούσεις.
20. Τα κράτη που αναγνωρίζουν το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, ή και τις δύο χώρες
Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση αποτελεί μέγιστο παγκόσμιο ζήτημα, και όπως γίνεται αντιληπτό και από το χάρτη, εξακολουθεί να διχάζει τη Διεθνή Κοινότητα. Τα κράτη που απεικονίζονται με πράσινο χρώμα δεν αναγνωρίζουν το Ισραήλ ως νόμιμο κράτος, εκ των οποίων τα περισσότερα θεωρούνται μουσουλμανικά, (στα οποία συγκαταλέγονται η Μαλαισία και η Ινδονησία στη μακρινή νοτιοανατολική Ασία). Από την άλλη πλευρά, τα κράτη που απεικονίζονται με μπλε χρώμα και εντοπίζονται κυρίως στη Δύση, δεν αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη. Βέβαια, διατηρούν διπλωματικές σχέσεις, κρατώντας την αναγνώριση ως καίριο «διπλωματικό χαρτί» για την επίλυση του Μεσανατολικού.
Συρία
21. Η θρησκευτική και φυλετική πολυμορφία της Συρίας
Κάθε χρώμα στο χάρτη συμβολίζει μια διαφορετική θρησκευτική ομάδα στο τμήμα της ανατολικής Μεσογείου, που κάποτε ονομαζόταν Λεβάντε και σημαίνει Ανατολή. Πιθανώς να μην αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η γενέτειρα του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού διαθέτουν τέτοια θρησκευτική ποικιλομορφία. Το Ισραήλ ξεχωρίζει για την Εβραϊκή πλειοψηφία του ανάμεσα σε μία ποικιλία θρησκειών, Μουσουλμανικές, Χριστιανικές και άλλες μειονότητες, που εντοπίζονται εντός του Ισραήλ και της Δυτικής Όχθης. Ο Λίβανος διαιρείται σε μεγάλες κοινότητες Σουνιτών, Σιιτών, Χριστιανών, και της θρησκείας των Δρούζων. Η Συρία κατοικείται στην πλειοψηφία της από Σουνίτες, όμως καταγράφονται μεγάλες μειονότητες Χριστιανών, Δρούζων, Σιιτών και μιας σιιτικής αίρεσης, τα μέλη της οποίας είναι γνωστά ως Αλεβίτες στου οποίους ανήκει ο Πρόεδρος της χώρας Μπασάρ αλ-Άσαντ και μεγάλο μέρος της κυβέρνησής του.
22. Οι περιοχές ελέγχου στο συριακό πόλεμο στα μέσα του 2015
Ο χάρτης δείχνει την κατάσταση που επικρατεί στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, η οποία μετά από τρία χρόνια συγκρούσεων έχει διαιρεθεί μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων, των αντικυβερνητικών ανταρτών -που ξεκίνησαν ως διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας- και των εξτρεμιστών μαχητών του Ισλαμικού Χαλιφάτου (ISIS), που επεκτείνονται ασταμάτητα στη χώρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Παρατηρήσετε τη συνάφεια αυτού του χάρτη με τον προηγούμενο και τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, (με κόκκινο χρώμα), οι οποίες τείνουν να επικαλύπτονται από εκείνες στις οποίες ζουν οι μειονότητες. Οι μειονότητες έχουν την τάση να συνδέονται με το καθεστώς, ενώ οι αντάρτες προέρχονται, ως επί το πλείστον, από τη σουνιτική μουσουλμανική πλειοψηφία, (με πράσινο χρώμα). Η κουρδική μειονότητα της Συρίας διαθέτει επίσης στρατιωτικές πολιτοφυλακές που έχουν απελευθερώσει εδάφη στα οποία, κατά βάση, ζουν Κούρδοι. Κατά το παρελθόν έτος, όμως, μεγάλες εκτάσεις έχει καταλάβει το εξτρεμιστικό Ισλαμικό Χαλιφάτο του Ιράκ και Λεβάντε, (με μπλε χρώμα), εκτοπίζοντας την Αλ-Κάιντα, οι υποστηρικτές του οποίου μάχονται εναντίον των αντικαθεστωτικών ανταρτών, των Κούρδων, αλλά και της συριακής κυβέρνησης.
23. Η προσφυγική κρίση της Συρίας στα μέσα του 2015
Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας δεν αποτελεί μόνο μια εθνική καταστροφή για την ίδια τη χώρα, αλλά έχει επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στις γειτονικές χώρες. Ο πόλεμος έχει εκτοπίσει εκατομμύρια άμαχους στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή και σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, υποχρεώνοντας τους να ζουν σε μεγάλους καταυλισμούς και στρατόπεδα προσφύγων. Σημειώνεται ότι ο χάρτης δεν περιλαμβάνει τα πρόσθετα 6,5 εκατομμύρια αμάχων που έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Συρίας, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να καταγραφούν υπό συνθήκες πολέμου και διαρκούς μετακίνησης. Ο αντίκτυπος της προσφυγικής κρίσης έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητός στην Ιορδανία και το Λίβανο, χώρες στις οποίες καταγράφονται ήδη μεγάλοι προσφυγικοί πληθυσμοί εξαιτίας της ισραηλινο-παλαιστινιακής κρίσης, αφού ένας στους πέντε ανθρώπους σε αυτές τις χώρες είναι πρόσφυγας.
Ιράν
24. Η αλλαγή των συνόρων του Ιράν στις αρχές του 1900
Το Ιράν αποτελεί τη μοναδική χώρα της Μέσης Ανατολής που δεν κατακτήθηκε ποτέ από κάποια Ευρωπαϊκή δύναμη, αλλά στις αρχές του 1900 βρέθηκε πολύ κοντά σε μια τέτοια περίπτωση, καθώς έχασε πολλά εδάφη από τη Ρωσία, (με κόκκινο ριγέ). Στη συνέχεια, η Ρωσική και Βρετανική Αυτοκρατορία, (οι Ινδοί Raj υπό την κυριαρχία της Βρετανίας ήλεγχαν την περιοχή ακριβώς δίπλα στα σύνορα του), διαίρεσαν το βόρειο και νότιο Ιράν σε «ζώνες επιρροής». Μπορεί να μην είχαν τον άμεσο έλεγχο, όμως η ιρανική κυβέρνηση βρισκόταν διαρκώς υπό εκφοβισμό και πιέσεις, κυρίως λόγω της εκμετάλλευσης των πόρων της χώρας, σημείο μείζονος εθνικής δυσαρέσκειας για το Ιράν ακόμη και σήμερα.
25. Θρησκευτική και φυλετική ποικιλομορφία του Ιράν
Το Ιράν συνδέεται περισσότερο με τους Πέρσες -η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα προέρχεται από την αρχαία Περσική αυτοκρατορία- αλλά ζουν σε αυτό πολλές διαφορετικές μειονότητες. Ο χάρτης παρουσιάζει τις μεγαλύτερες από αυτές και περιλαμβάνει τους Άραβες στο νότο, τους Κούρδους στα δυτικά, και τους Αζέρους στο βορρά, (κάποτε το Ιράν ήλεγχε την επικράτεια των Αζερικών εδαφών, όμως μεγάλο μέρος εξ αυτών ανήκει πλέον στο Αζερμπαϊτζάν). Οι Βαλούχοι, στα νοτιοανατολικά, θεωρούνται επίσης μεγάλη μειονοτική ομάδα, όχι μόνο στο Ιράν, αλλά και στο Πακιστάν, και συχνά καταγράφονται σημαντικές αναταραχές από μέλη των κοινοτήτων τους, καθώς η μειονότητα καταπιέζεται και στις δύο χώρες.
26. Οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και πιθανά σχέδια ισραηλινών επιθέσεων
Μια ματιά σε δύο από τα σημαντικότερα γεωπολιτικά ζητήματα στα οποία εμπλέκεται το Ιράν. Το πρώτο αφορά στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας: Η ηγεσία έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι το πρόγραμμα είναι ειρηνικής φύσης, αλλά η Διεθνής Κοινότητα αρνείται τους ισχυρισμούς, με αποτέλεσμα για πολλά χρόνια να επιβάλλονται κυρώσεις στη χώρα, οικονομικής κυρίως φύσης. Τελικώς, στις 14 Ιουλίου του τρέχοντος έτους (14/7/2015) στη Βιέννη επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της Ομάδας 5+1 (ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία, Κίνα και Γερμανία), που προβλέπει τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς, σε αντάλλαγμα για τη σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα και στραγγαλίζουν την οικονομία της.
Στο χάρτη μπορείτε να εντοπίσετε τις τοποθεσίες των πυρηνικών της χώρας, εκ των οποίων πολλές εγκαταστάσεις βρίσκονται βαθιά μέσα στη γη, ενώ άλλες κρατήθηκαν μυστικές για χρόνια. Ο χάρτης δημιουργήθηκε προκειμένου να παρουσιάσει τα σημεία των ενδεχόμενων ισαρηλινών επιθέσεων εναντίον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Παρά την επίτευξη της πρόσφατης συμφωνίας, το Ισραήλ συνεχίζει να ανησυχεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να ολοκληρώσει την κατασκευή πυρηνικών όπλων και να τα στρέψει εναντίον του, ενώ στο Ιράν ανησυχούν ότι θα βρίσκονται πάντα υπό την απειλή ισραηλινών επιθέσεων, μέχρι να εξελιχθούν σε πυρηνική δύναμη, γεγονός που εικάζουν πως θα απέτρεπε το σχετικό ενδεχόμενο.
Αφγανιστάν
27. Πώς η αποικιακή «Γραμμή Ντουράντ» συνετέλεσε στον πόλεμο του Αφγανιστάν
Αρχικά, αγνοείστε οτιδήποτε σε αυτό το χάρτη, εκτός από την τονισμένη περιοχή με πορτοκαλί χρώμα, όπου ζει η εθνοτική ομάδα των Παστούν. Τώρα φαντασθείτε ότι ζείτε στο έτος 1800 και πως είστε αξιωματικός της βρετανικής αποικιοκρατικής δύναμης, ονόματι Μόρτιμερ Ντουράντ, και έχετε επιφορτισθεί με τη διαπραγμάτευση των συνόρων μεταξύ των Ινδών Raj (υπό βρετανική σημαία) και του μερικώς ανεξάρτητου έθνους του Αφγανιστάν. Θα σχεδιάζατε ποτέ τα σύνορα ακριβώς στη μέση των περιοχών των Παστούν, με αποτέλεσμα να επέλθουν δεκαετίες συγκρούσεων και τον εξαναγκασμό των Παστούν να ζουν ως μειονότητα και στα δύο κράτη; Αν απαντήσατε «ναι», τότε πράξατε ό,τι ακριβώς και ο Βρετανός αξιωματικός. Η «Γραμμή Ντουράντ», η οποία σημειώνεται με κόκκινο χρώμα, διαμόρφωσε τελικά το μεγαλύτερο μέρος των συνόρων μεταξύ του σύγχρονου Αφγανιστάν και του Πακιστάν. Πολλοί Παστούν πλέον ανήκουν ή υποστηρίζουν τους γνωστούς από τη διεθνή ειδησεογραφία εξτρεμιστές «Ταλιμπάν», οι οποίοι ως επί το πλείστον αποτελούνται από μέλη της εθνοτικής ομάδας των Παστούν και διαθέτουν βάσεις εξορμήσεων και στις δύο χώρες, (με σκούρο πορτοκαλί χρώμα).
28. Ο πόλεμος του 1989 που διαμέλισε το Αφγανιστάν
Το 1979, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν με στόχο να υπερασπιστεί την φιλοκομμουνιστική κυβέρνηση από την εντεινόμενες εξεγέρσεις. Οι ΗΠΑ, (μαζί με τη Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν), χρηματοδότησαν και εξόπλισαν τους αντικυβερνητικούς αντάρτες, ιδιαίτερα τους πλέον εξτρεμιστές, κρίνοντας τους ως ικανότερους μαχητές. Όταν οι Σοβιετικοί υποχώρησαν το 1989, αυτές οι ομάδες ατάκτων στράφηκαν μεταξύ τους, σηματοδοτώντας την έναρξη ενός αδυσώπητου εμφυλίου πολέμου. Οι περιοχές με κόκκινο χρώμα βρίσκονταν, από το 1989, υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων. Κάθε άλλο χρώμα δείχνει τις περιοχές ελέγχου από ομάδες ανταρτών. Κάποιες από αυτές τις ομάδες, όπως η Hezb-i Islami Gulbuddin, εξακολουθούν να δρουν στη χώρα, αν και οι περισσότερες ηττήθηκαν από τους Ταλιμπάν, όταν οι τελευταίοι ξεσηκώθηκαν και κατέλαβαν τη χώρα στη δεκαετία του 1990.
29. Πώς οι Ταλιμπάν αλληλεπιδρούν με τις διαφορετικές εθνότητες
Ο χάρτης παρουσιάζεται για να τονίσει το βαθμό στον οποίο οι εχθροπραξίες στο Αφγανιστάν, έπειτα από την εισβολή των ΗΠΑ και των συμμαχικών τους δυνάμεων το 2001, σχετίζεται με τις διαφορετικές εθνότητες. Οι Ταλιμπάν σε πολύ μεγάλο βαθμό, εντοπίζονται στα εδάφη της φυλής των Παστούν στα νότια και ανατολικά της χώρας, γεγονός που εξηγεί την ένταση των δράσεων τους σε αυτές τις περιοχές και ιδιαίτερα κατά μήκος των συνόρων του Πακιστάν, όπου διαθέτουν ισχυρές βάσεις εξορμήσεων. Βέβαια, υπάρχουν αντάρτικες ομάδες εκτός των Ταλιμπάν, που δεν ανήκουν στους Παστούν. Σε γενικές γραμμές, όμως, το βόρειο τμήμα της χώρας παρουσιάζει μεγαλύτερη πολιτική σταθερότητα με λιγότερο βίαια γεγονότα, σε σύγκριση με τα νότια ή ανατολικά.
30. Τα πιο σημαντικά σημεία του αφγανικού πολέμου σε ένα χάρτη
Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι εξαιρετικά περίπλοκος, όμως αυτός ο χάρτης απεικονίζει τα σημαντικότερα στοιχεία του: 1) τις περιοχές των Ταλιμπάν, με πορτοκαλί χρώμα, 2) τις περιοχές που ελέγχονται από τις ΗΠΑ και τις συμμαχικές δυνάμεις στα μικροσκοπικά σημεία, με πράσινο χρώμα, 3) τις μεγάλες δυτικές στρατιωτικές βάσεις, που σημειώνονται με μπλε κουκκίδες, 4) τους τομείς της παραγωγής οπίου, η οποία αποτελεί τη μεγάλη πηγή χρηματοδότησης των Ταλιμπάν, (με καφέ κύκλους, όπου όσο μεγαλύτεροι οι κύκλοι, τόσο μεγαλύτερη η παραγωγή οπίου, 5) τις γραμμές τροφοδοσίας μέσω του Πακιστάν, με κόκκινο χρώμα, 6) τη γραμμή τροφοδοσίας από τη Ρωσία, η οποία απαιτεί ρωσική έγκριση.
Η Σαουδική Αραβία και το Πετρέλαιο
31. Η Σαουδική Αραβία και τα γειτονικά της κράτη 100 χρόνια πριν
Η αραβική χερσόνησος έχει πολύ μεγάλη ιστορία και η Σαουδική οικογένεια έχει τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρος της περιοχής από τις αρχές του 1700. Αλλά για να καταλάβουμε πώς η χερσόνησος διαμορφώθηκε σε αυτό που είναι σήμερα, χρειάζεται να επιστρέψουμε πίσω περίπου 100 χρόνια, στο έτος 1905. Εκείνη την εποχή οι Σαουδάραβες ήλεγχαν μόνο ένα μικρό μέρος της, έχοντας χάσει την επικράτειά της σε μια σειρά πολέμων. Η χερσόνησος χωρίζεται σε πολλά μικρά βασίλεια και εμιράτα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλεγχε το μεγαλύτερο μέρος τους, με τη Βρετανική Αυτοκρατορία να ελέγχει το νοτιότερο 1/3 περίπου της χερσονήσου, (η γραμμή κατά μήκος της μέσης δείχνει πώς ήταν διαιρεμένη). Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν πλέον κατέρρευσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Σαουδάραβες επεκτάθηκαν σε όλη τη μωβ περιοχή, όπως άλλωστε τους είχαν υποσχεθεί οι Βρετανοί με αντάλλαγμα τη βοήθεια τους για την καταπολέμηση των Οθωμανών, (όπως δραματοποιήθηκε κινηματογραφικά στην ταινία Λώρενς της Αραβίας). Έως τις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι Βρετανοί ήλεγχαν ουσιαστικά σχεδόν το σύνολο της χερσονήσου, η οποία χωριζόταν σε πολλά εξαρτημένα προτεκτοράτα, όμως οι Σαουδάραβες επέμειναν και σταδιακά επεκτάθηκαν ξανά στη χερσόνησο.
32. Το Πετρέλαιο και το Φυσικό Αέριο στη Μέση Ανατολή
Η Μέση Ανατολή παράγει περίπου το 1/3 του πετρελαίου στον πλανήτη και το 1/10 του φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, διαθέτει το 1/3 του συνόλου των αποθεμάτων φυσικού αερίου παγκοσμίως, αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες στη μεταφορά του, αν και μεγάλο μέρος των αποθεμάτων του εξάγονται. Αυτό καθιστά την παγκόσμια οικονομία εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από τη συνεχή ροή του αερίου και του πετρελαίου, η οποία όμως περνά από μια περιοχή που έχει βιώσει πάρα πολλές συγκρούσεις κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο εν λόγω χάρτης απεικονίζει τα σημεία των αποθεμάτων και τη μεταφορά τους δια ξηράς. Ένα μεγάλο μέρος τους μεταφέρεται, επίσης, δια θαλάσσης μέσω του Περσικού Κόλπου. Οι ενεργειακοί πόροι εντοπίζονται σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένοι σε τρεις γειτονικές χώρες με ιστορική εχθρότητα μεταξύ τους: το Ιράν, το Ιράκ και τη Σαουδική Αραβία. Η ένταση μεταξύ των τριών είναι κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως τεράστιος εισαγωγέας ενέργειας, αξιοποίησαν πολιτικά επί σειρά ετών: τάχθηκαν εναντίον του Ιράν κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ στη δεκαετία του '80, εναντίον του Ιράκ, όταν εισέβαλε στο Κουβέιτ και απείλησε τη Σαουδική Αραβία στη δεκαετία του '90, και πάλι κατά του Ιράκ με την εισβολή του 2003, ενώ πλέον υποστηρίζουν τη Σαουδική Αραβία σε σχέση με τη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων της με το Ιράν.
33. Το Πετρέλαιο, το εμπόριο και ο μιλιταρισμός στα Στενά του Ορμούζ
Η παγκόσμια οικονομία εξαρτάται από το θαλάσσιο στενό μεταξύ του Ιράν και της Αραβικής Χερσονήσου. Από τότε που ο αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ επέβαλλε το «Δόγμα Κάρτερ»το 1980, το οποίο διακήρυσσε ότι οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιήσουν στρατιωτικές δυνάμεις προκειμένου να υπερασπιστούν την πρόσβασή τους στο πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου, τα μικρά Στενά του Ορμούζ στην έξοδο του Κόλπου, μετατράπηκαν σε μία από τις πιο βαριά στρατιωτικοποιημένες περιοχές στον πλανήτη. Οι ΗΠΑ εγκατέστησαν μεγάλη ναυτική δύναμη στην περιοχή, αφενός μεν για την προστασία της εξαγωγής πετρελαίου κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του '80, αφετέρου δε για προστασία από τον Σαντάμ Χουσεΐν στον Πόλεμο του Κόλπου τη δεκαετία του '90, ενώ πλέον αιτιολογούν την ύπαρξη στρατιωτικών τους δυνάμεων στην περιοχή για την «προστασία» της εξαγωγής πετρελαίου σε μία ενδεχόμενη σύρραξη ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ. Όσο ο κόσμος εξαρτάται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων και υπάρχει ένταση στη Μέση Ανατολή, εικάζεται πως θα υπάρχουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στα Στενά του Ορμούζ.
34. Γιατί η Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο είναι τόσο σημαντική για την παγκόσμια οικονομία
Η Διώρυγα του Σουέζ άλλαξε τα πάντα. Όταν η Αίγυπτος ολοκλήρωσε τη διάνοιξη της το 1868, έπειτα από δέκα έτη εργασιών, η Διώρυγα μήκους 100 μιλίων έφερε την Ευρώπη και την Ασία δραματικά και μόνιμα πιο κοντά. Η σημασία της Διώρυγας στην παγκόσμια αγορά κατέστη τόσο γρήγορα προφανής ώστε, σε μικρό χρονικό διάστημα από την κατάκτηση της Αιγύπτου από τη Βρετανία, περίπου το 1880, οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις υπέγραψαν Συνθήκη, η οποία εξακολουθεί να ισχύει έως και σήμερα, στην οποία δηλώνεται ότι θα παραμένει πάντα ανοιχτή για εμπορικούς σκοπούς και για τη διέλευση των πολεμικών πλοία όλων ανεξαιρέτως των κρατών. Σήμερα, περίπου 8% του παγκόσμιου εμπορίου και 3% του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού περνάει μέσα από τη Διώρυγα του Σουέζ.
Ιράκ και Λιβύη
35. Η εθνοκάθαρση της Βαγδάτης κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ
Υπάρχουν μερικά ζοφερά σύμβολα της καταστροφής που επέφερε ο πόλεμος τους Ιράκ στις γειτονιές της Βαγδάτης. Χαρακτηριστικά, ο χάρτης στα αριστερά παρουσιάζει τη θρησκευτική αποτύπωση του πληθυσμού της πόλης το 2005, όπου άνθρωποι με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις συγκατοικούσαν στις περιοχές με κίτρινο χρώμα. Ο χάρτης στα δεξιά δείχνει πως έμοιαζε η πόλη το 2007, μετά από δύο χρόνια ανελέητων βομβιστικών επιθέσεων ανάμεσα σε Σουνίτες και Σιίτες, (με κόκκινες κουκκίδες), τάγματα θανάτου και πολιτοφυλακές, εξαναγκαστικές εξώσεις και χιλιάδες θανάτους με στόχο να διαχωριστούν οι «μικτές» θρησκευτικά γειτονιές και να μετατραπούν ως επί το πλείστον σε σιιτικές (με μπλε) ή κυρίως σουνιτικές, (με κόκκινο). Από τα τέλη του 2012, ο εμφύλιος πόλεμος έχει ξεφύγει από τα όρια της Βαγδάτης και εκτείνεται σε όλη την επικράτεια.
36. Οι περιοχές που ζουν οι Κούρδοι και πως θα μπορούσε να μοιάζει το κράτος του Κουρδιστάν
Οι Κούρδοι, οι οποίοι ζουν επί μακρόν ως μειονότητα σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι γνωστοί για τον αγώνα τους με στόχο τη δημιουργία κουρδικού κράτους. Ο χάρτης αποτυπώνει τις περιοχές που ζουν, (με πράσινο χρώμα), και τα σύνορα που έχουν προταθεί σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, χωρίς όμως επιτυχές αποτέλεσμα. Έχουν πραγματοποιήσει πολλές ένοπλες εξεγέρσεις και συγκρούσεις εντός της Συρίας και της Τουρκίας, με μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό, καταπιέσεις, στρατιωτικές επιχειρήσεις γενοκτονίας εναντίον πληθυσμών τους, μέχρι και επίσημες απαγορεύσεις ομιλίας της γλώσσας και των εθίμων τους.
37. Μία υποθετική αναδιάρθρωση της Συρίας και του Ιράκ
Είναι μια παλιά ιδέα που αποκτά νέα ενδιαφέρον κάθε λίγα χρόνια, όταν η βία μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών αναζωπυρώνεται. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο τα σύνορα που επιβλήθηκαν από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις στο παρελθόν οφείλουν να αντικατασταθούν με νέα που θα χαραχθούν κατά μήκος των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πληθυσμών κάθε περιοχής. Στην πραγματικότητα το σχέδιο είναι ανέφικτο και θα μπορούσε πιθανότατα να δημιουργήσει νέα μεγαλύτερα προβλήματα και διενέξεις. Αλλά, κατά μία έννοια, αυτή είναι η εικόνα της περιοχής όπως διαμορφώνεται με θρησκευτικά κριτήρια. Η ιρακινή κυβέρνηση ανατολικά ελέγχει τη σιιτική πλειοψηφία της χώρας, όμως οι Σουνίτες εξτρεμιστές έχουν πλέον καταλάβει μεγάλο μέρος του δυτικού Ιράκ και της ανατολικής Συρίας. Η συριακή κυβέρνηση που κυριαρχείται από Σιίτες, ως επί το πλείστον ελέγχει πλέον μόνο το Σιτικό και Χριστιανικό τμήμα στα δυτικά της χώρας. Οι Κούρδοι, είναι νομικά αυτόνομοι στο Ιράκ και άτυπα στη Συρία.
38. Πώς ο πόλεμος του 2011 στη Λιβύη μεταμόρφωσε την Αφρική
Το τέλος της δικτατορίας του Μουαμάρ Καντάφι από μια εξέγερση και την συνακόλουθη Δυτική στρατιωτική επέμβαση επέφερε ισχυρούς πολιτικούς κλυδωνισμούς στο βόρειο τμήμα της Αφρικής. Ο χάρτης αυτός επιχειρεί να αναδείξει όλα όσα ακολούθησαν της πτώσης του Καντάφι. Το σημείο στο οποίο πρέπει να επικεντρώσετε την προσοχή σας εντοπίζεται στην περιοχή με πορτοκαλί χρώμα που καλύπτει τη Λιβύη, την Αλγερία, το Μάλι, το Νίγηρα και δείχνει τις περιοχές που ζουν οι Τουαρέγκ, μια ημι-νομαδική μειονότητα. Ο Καντάφι χρησιμοποίησε τον πλούτο του πετρελαίου της Λιβύης ως μέσο για να εκπαιδεύσει και να χρηματοδοτήσει μεγάλο αριθμό Τουαρέγκ που έλαβαν μέρος ενάντια στην ένοπλη εξέγερση του 2011. Όταν ο Καντάφι απώλεσε την εξουσία, οι Τουαρέγκ πήραν τα όπλα μαζί τους στην Αλγερία και το Μαλί, όπου τα χρησιμοποίησαν για να επιβληθούν εδαφικά. Στο Μάλι, υποκίνησαν μια εξέγερση που οδήγησε, για μια ακόμη φορά, στην κατάληψη του βόρειου μισού της χώρας.
Η Αλ-Κάιντα εγκαταστάθηκε στο κενό που άφησαν, κατακτώντας ολόκληρες πόλεις στο Μάλι ενώ παράλληλα κατέλαβε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στην Αλγερία. Παράνομες επιχειρήσεις άντλησης πετρελαίου έχουν αναπτυχθεί σε αυτή την ημι-άγονη ζώνη γης, γνωστή και ως Σαχέλ. Έτσι, η Αλ-Κάιντα ελέγχει τις μεταναστευτικές οδούς των Αφρικανών σε αναζήτηση εργασίας και μιας καλύτερης ζωής στην Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, οι ένοπλες συγκρούσεις επιδεινώνονται στη Νιγηρία και το Σουδάν, οι οποίες και οι δύο θεωρούνται μεγάλες χώρες άντλησης πετρελαίου.
Προφανώς και η πτώση του Καντάφι δεν αποτελεί τη μόνη αιτία για όλα τα παραπάνω, όμως θεωρείται ότι προκάλεσε έναν καίριο συνδυασμό αναταραχών, ένοπλων εξεγέρσεων και παραστρατιωτικών ομάδων που οδήγησε στην επιδείνωση της κατάστασης.
Σημεία του φωτός
39. Χαρτογράφηση των συνδέσεων στο Διαδίκτυο (πάνω) και tweets (κάτω)
Οι χάρτες αυτοί χρησιμεύουν ως εξής. Να εξετάσεις την αποτύπωση της ψηφιοποίησης της Μέσης Ανατολής με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο πάνω χάρτης αποτελεί στην πραγματικότητα ένα πληθυσμιακό χάρτη, όπου οι τελείες αντιπροσωπεύουν συσπειρώσεις ανθρώπων, αλλά οι χρωματισμένες τελείες δείχνουν τον αριθμό των IP διευθύνσεων, γεγονός που ουσιαστικά αναδεικνύει το πλήθος των διαδικτυακών συνδέσεων. Στις μπλε περιοχές διαμένουν μεγάλοι πληθυσμοί, αλλά εντοπίζονται λίγες συνδέσεις. Αυτές αφορούν φτωχότερες περιοχές, όπως η Υεμένη, το Πακιστάν και η Συρία. Οι περιοχές με λευκό και κόκκινο χρώμα παρουσιάζουν το πλήθος των συνδέσεων σε πλούσιες χώρες όπως το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και τμήματα της Αιγύπτου, του Ιράν και της Τουρκίας, οι πληθυσμοί των οποίων ολοένα και περισσότερο δικτυώνονται.
Ο κάτω χάρτης απεικονίζει τον αριθμό των tweets: οι πολλές τελείες δείχνουν ότι πολλά tweets στέλνονται από την εν λόγω περιοχή και χρωματίζονται ανάλογα με τη γλώσσα. Παρατηρήστε τη διαφορά ανάμεσα στους δύο χάρτες: το Ιράν έχει πολλές συνδέσεις στο Διαδίκτυο, αλλά σχεδόν καθόλου tweets. Όπως το Facebook, έτσι και το Twitter έχουν απαγορευθεί έπειτα από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις το 2009. Από την άλλη πλευρά, στη Σαουδική Αραβία, τα φώτα πάνω δεξιά παρουσιάζουν ένταση, καθώς παρά το σχετικά μέτριο μέγεθος του πληθυσμού της, αναδεικνύεται αξιοσημείωτα δικτυωμένη. Η σημασία του γεγονότος κατέστη σαφής, για παράδειγμα, όταν κατά το 2012 και 2013 τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ηγήθηκαν μαζικής εκστρατείας υπέρ του δικαιώματος της οδήγησης για τις γυναίκες έπειτα από σχετική απαγόρευση στη χώρα. Οι συνέπειες της δυνατότητας πρόσβασης στο Διαδίκτυο αναμένεται να συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα εξελίξεων στην περιοχή και δε θα πρέπει να παραβλέπονται.
40. Η Μέση Ανατολή τη νύχτα από το διάστημα
Η παρουσίαση ολοκληρώνεται με αυτόν το χάρτη για να δείτε την περιοχή χωρίς σύνορα, χωρίς δημογραφικές οριοθετήσεις ή θρησκευτικές αντιστοιχίσεις, χωρίς σημεία μαχών, συγκρούσεων και διενέξεων, χωρίς σημεία που καταγράφουν πλουτοπαραγωγικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κοιτάζοντας την περιοχή τη νύχτα από το διάστημα, δεν υπάρχουν διακρίσεις που χωρίζουν, μόνο άνθρωποι που από κοινού φωτίζουν με ζωή το νυχτερινό ουρανό.
Source: Vox.com
Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση αποτελεί μέγιστο παγκόσμιο ζήτημα, και όπως γίνεται αντιληπτό και από το χάρτη, εξακολουθεί να διχάζει τη Διεθνή Κοινότητα. Τα κράτη που απεικονίζονται με πράσινο χρώμα δεν αναγνωρίζουν το Ισραήλ ως νόμιμο κράτος, εκ των οποίων τα περισσότερα θεωρούνται μουσουλμανικά, (στα οποία συγκαταλέγονται η Μαλαισία και η Ινδονησία στη μακρινή νοτιοανατολική Ασία). Από την άλλη πλευρά, τα κράτη που απεικονίζονται με μπλε χρώμα και εντοπίζονται κυρίως στη Δύση, δεν αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη. Βέβαια, διατηρούν διπλωματικές σχέσεις, κρατώντας την αναγνώριση ως καίριο «διπλωματικό χαρτί» για την επίλυση του Μεσανατολικού.
Συρία
21. Η θρησκευτική και φυλετική πολυμορφία της Συρίας
Κάθε χρώμα στο χάρτη συμβολίζει μια διαφορετική θρησκευτική ομάδα στο τμήμα της ανατολικής Μεσογείου, που κάποτε ονομαζόταν Λεβάντε και σημαίνει Ανατολή. Πιθανώς να μην αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η γενέτειρα του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού διαθέτουν τέτοια θρησκευτική ποικιλομορφία. Το Ισραήλ ξεχωρίζει για την Εβραϊκή πλειοψηφία του ανάμεσα σε μία ποικιλία θρησκειών, Μουσουλμανικές, Χριστιανικές και άλλες μειονότητες, που εντοπίζονται εντός του Ισραήλ και της Δυτικής Όχθης. Ο Λίβανος διαιρείται σε μεγάλες κοινότητες Σουνιτών, Σιιτών, Χριστιανών, και της θρησκείας των Δρούζων. Η Συρία κατοικείται στην πλειοψηφία της από Σουνίτες, όμως καταγράφονται μεγάλες μειονότητες Χριστιανών, Δρούζων, Σιιτών και μιας σιιτικής αίρεσης, τα μέλη της οποίας είναι γνωστά ως Αλεβίτες στου οποίους ανήκει ο Πρόεδρος της χώρας Μπασάρ αλ-Άσαντ και μεγάλο μέρος της κυβέρνησής του.
22. Οι περιοχές ελέγχου στο συριακό πόλεμο στα μέσα του 2015
Ο χάρτης δείχνει την κατάσταση που επικρατεί στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, η οποία μετά από τρία χρόνια συγκρούσεων έχει διαιρεθεί μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων, των αντικυβερνητικών ανταρτών -που ξεκίνησαν ως διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας- και των εξτρεμιστών μαχητών του Ισλαμικού Χαλιφάτου (ISIS), που επεκτείνονται ασταμάτητα στη χώρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Παρατηρήσετε τη συνάφεια αυτού του χάρτη με τον προηγούμενο και τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, (με κόκκινο χρώμα), οι οποίες τείνουν να επικαλύπτονται από εκείνες στις οποίες ζουν οι μειονότητες. Οι μειονότητες έχουν την τάση να συνδέονται με το καθεστώς, ενώ οι αντάρτες προέρχονται, ως επί το πλείστον, από τη σουνιτική μουσουλμανική πλειοψηφία, (με πράσινο χρώμα). Η κουρδική μειονότητα της Συρίας διαθέτει επίσης στρατιωτικές πολιτοφυλακές που έχουν απελευθερώσει εδάφη στα οποία, κατά βάση, ζουν Κούρδοι. Κατά το παρελθόν έτος, όμως, μεγάλες εκτάσεις έχει καταλάβει το εξτρεμιστικό Ισλαμικό Χαλιφάτο του Ιράκ και Λεβάντε, (με μπλε χρώμα), εκτοπίζοντας την Αλ-Κάιντα, οι υποστηρικτές του οποίου μάχονται εναντίον των αντικαθεστωτικών ανταρτών, των Κούρδων, αλλά και της συριακής κυβέρνησης.
23. Η προσφυγική κρίση της Συρίας στα μέσα του 2015
Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας δεν αποτελεί μόνο μια εθνική καταστροφή για την ίδια τη χώρα, αλλά έχει επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στις γειτονικές χώρες. Ο πόλεμος έχει εκτοπίσει εκατομμύρια άμαχους στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή και σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, υποχρεώνοντας τους να ζουν σε μεγάλους καταυλισμούς και στρατόπεδα προσφύγων. Σημειώνεται ότι ο χάρτης δεν περιλαμβάνει τα πρόσθετα 6,5 εκατομμύρια αμάχων που έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Συρίας, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να καταγραφούν υπό συνθήκες πολέμου και διαρκούς μετακίνησης. Ο αντίκτυπος της προσφυγικής κρίσης έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητός στην Ιορδανία και το Λίβανο, χώρες στις οποίες καταγράφονται ήδη μεγάλοι προσφυγικοί πληθυσμοί εξαιτίας της ισραηλινο-παλαιστινιακής κρίσης, αφού ένας στους πέντε ανθρώπους σε αυτές τις χώρες είναι πρόσφυγας.
Ιράν
24. Η αλλαγή των συνόρων του Ιράν στις αρχές του 1900
Το Ιράν αποτελεί τη μοναδική χώρα της Μέσης Ανατολής που δεν κατακτήθηκε ποτέ από κάποια Ευρωπαϊκή δύναμη, αλλά στις αρχές του 1900 βρέθηκε πολύ κοντά σε μια τέτοια περίπτωση, καθώς έχασε πολλά εδάφη από τη Ρωσία, (με κόκκινο ριγέ). Στη συνέχεια, η Ρωσική και Βρετανική Αυτοκρατορία, (οι Ινδοί Raj υπό την κυριαρχία της Βρετανίας ήλεγχαν την περιοχή ακριβώς δίπλα στα σύνορα του), διαίρεσαν το βόρειο και νότιο Ιράν σε «ζώνες επιρροής». Μπορεί να μην είχαν τον άμεσο έλεγχο, όμως η ιρανική κυβέρνηση βρισκόταν διαρκώς υπό εκφοβισμό και πιέσεις, κυρίως λόγω της εκμετάλλευσης των πόρων της χώρας, σημείο μείζονος εθνικής δυσαρέσκειας για το Ιράν ακόμη και σήμερα.
25. Θρησκευτική και φυλετική ποικιλομορφία του Ιράν
Το Ιράν συνδέεται περισσότερο με τους Πέρσες -η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα προέρχεται από την αρχαία Περσική αυτοκρατορία- αλλά ζουν σε αυτό πολλές διαφορετικές μειονότητες. Ο χάρτης παρουσιάζει τις μεγαλύτερες από αυτές και περιλαμβάνει τους Άραβες στο νότο, τους Κούρδους στα δυτικά, και τους Αζέρους στο βορρά, (κάποτε το Ιράν ήλεγχε την επικράτεια των Αζερικών εδαφών, όμως μεγάλο μέρος εξ αυτών ανήκει πλέον στο Αζερμπαϊτζάν). Οι Βαλούχοι, στα νοτιοανατολικά, θεωρούνται επίσης μεγάλη μειονοτική ομάδα, όχι μόνο στο Ιράν, αλλά και στο Πακιστάν, και συχνά καταγράφονται σημαντικές αναταραχές από μέλη των κοινοτήτων τους, καθώς η μειονότητα καταπιέζεται και στις δύο χώρες.
26. Οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και πιθανά σχέδια ισραηλινών επιθέσεων
Μια ματιά σε δύο από τα σημαντικότερα γεωπολιτικά ζητήματα στα οποία εμπλέκεται το Ιράν. Το πρώτο αφορά στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας: Η ηγεσία έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι το πρόγραμμα είναι ειρηνικής φύσης, αλλά η Διεθνής Κοινότητα αρνείται τους ισχυρισμούς, με αποτέλεσμα για πολλά χρόνια να επιβάλλονται κυρώσεις στη χώρα, οικονομικής κυρίως φύσης. Τελικώς, στις 14 Ιουλίου του τρέχοντος έτους (14/7/2015) στη Βιέννη επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της Ομάδας 5+1 (ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία, Κίνα και Γερμανία), που προβλέπει τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς, σε αντάλλαγμα για τη σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα και στραγγαλίζουν την οικονομία της.
Στο χάρτη μπορείτε να εντοπίσετε τις τοποθεσίες των πυρηνικών της χώρας, εκ των οποίων πολλές εγκαταστάσεις βρίσκονται βαθιά μέσα στη γη, ενώ άλλες κρατήθηκαν μυστικές για χρόνια. Ο χάρτης δημιουργήθηκε προκειμένου να παρουσιάσει τα σημεία των ενδεχόμενων ισαρηλινών επιθέσεων εναντίον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Παρά την επίτευξη της πρόσφατης συμφωνίας, το Ισραήλ συνεχίζει να ανησυχεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να ολοκληρώσει την κατασκευή πυρηνικών όπλων και να τα στρέψει εναντίον του, ενώ στο Ιράν ανησυχούν ότι θα βρίσκονται πάντα υπό την απειλή ισραηλινών επιθέσεων, μέχρι να εξελιχθούν σε πυρηνική δύναμη, γεγονός που εικάζουν πως θα απέτρεπε το σχετικό ενδεχόμενο.
Αφγανιστάν
27. Πώς η αποικιακή «Γραμμή Ντουράντ» συνετέλεσε στον πόλεμο του Αφγανιστάν
Αρχικά, αγνοείστε οτιδήποτε σε αυτό το χάρτη, εκτός από την τονισμένη περιοχή με πορτοκαλί χρώμα, όπου ζει η εθνοτική ομάδα των Παστούν. Τώρα φαντασθείτε ότι ζείτε στο έτος 1800 και πως είστε αξιωματικός της βρετανικής αποικιοκρατικής δύναμης, ονόματι Μόρτιμερ Ντουράντ, και έχετε επιφορτισθεί με τη διαπραγμάτευση των συνόρων μεταξύ των Ινδών Raj (υπό βρετανική σημαία) και του μερικώς ανεξάρτητου έθνους του Αφγανιστάν. Θα σχεδιάζατε ποτέ τα σύνορα ακριβώς στη μέση των περιοχών των Παστούν, με αποτέλεσμα να επέλθουν δεκαετίες συγκρούσεων και τον εξαναγκασμό των Παστούν να ζουν ως μειονότητα και στα δύο κράτη; Αν απαντήσατε «ναι», τότε πράξατε ό,τι ακριβώς και ο Βρετανός αξιωματικός. Η «Γραμμή Ντουράντ», η οποία σημειώνεται με κόκκινο χρώμα, διαμόρφωσε τελικά το μεγαλύτερο μέρος των συνόρων μεταξύ του σύγχρονου Αφγανιστάν και του Πακιστάν. Πολλοί Παστούν πλέον ανήκουν ή υποστηρίζουν τους γνωστούς από τη διεθνή ειδησεογραφία εξτρεμιστές «Ταλιμπάν», οι οποίοι ως επί το πλείστον αποτελούνται από μέλη της εθνοτικής ομάδας των Παστούν και διαθέτουν βάσεις εξορμήσεων και στις δύο χώρες, (με σκούρο πορτοκαλί χρώμα).
28. Ο πόλεμος του 1989 που διαμέλισε το Αφγανιστάν
Το 1979, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν με στόχο να υπερασπιστεί την φιλοκομμουνιστική κυβέρνηση από την εντεινόμενες εξεγέρσεις. Οι ΗΠΑ, (μαζί με τη Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν), χρηματοδότησαν και εξόπλισαν τους αντικυβερνητικούς αντάρτες, ιδιαίτερα τους πλέον εξτρεμιστές, κρίνοντας τους ως ικανότερους μαχητές. Όταν οι Σοβιετικοί υποχώρησαν το 1989, αυτές οι ομάδες ατάκτων στράφηκαν μεταξύ τους, σηματοδοτώντας την έναρξη ενός αδυσώπητου εμφυλίου πολέμου. Οι περιοχές με κόκκινο χρώμα βρίσκονταν, από το 1989, υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων. Κάθε άλλο χρώμα δείχνει τις περιοχές ελέγχου από ομάδες ανταρτών. Κάποιες από αυτές τις ομάδες, όπως η Hezb-i Islami Gulbuddin, εξακολουθούν να δρουν στη χώρα, αν και οι περισσότερες ηττήθηκαν από τους Ταλιμπάν, όταν οι τελευταίοι ξεσηκώθηκαν και κατέλαβαν τη χώρα στη δεκαετία του 1990.
29. Πώς οι Ταλιμπάν αλληλεπιδρούν με τις διαφορετικές εθνότητες
Ο χάρτης παρουσιάζεται για να τονίσει το βαθμό στον οποίο οι εχθροπραξίες στο Αφγανιστάν, έπειτα από την εισβολή των ΗΠΑ και των συμμαχικών τους δυνάμεων το 2001, σχετίζεται με τις διαφορετικές εθνότητες. Οι Ταλιμπάν σε πολύ μεγάλο βαθμό, εντοπίζονται στα εδάφη της φυλής των Παστούν στα νότια και ανατολικά της χώρας, γεγονός που εξηγεί την ένταση των δράσεων τους σε αυτές τις περιοχές και ιδιαίτερα κατά μήκος των συνόρων του Πακιστάν, όπου διαθέτουν ισχυρές βάσεις εξορμήσεων. Βέβαια, υπάρχουν αντάρτικες ομάδες εκτός των Ταλιμπάν, που δεν ανήκουν στους Παστούν. Σε γενικές γραμμές, όμως, το βόρειο τμήμα της χώρας παρουσιάζει μεγαλύτερη πολιτική σταθερότητα με λιγότερο βίαια γεγονότα, σε σύγκριση με τα νότια ή ανατολικά.
30. Τα πιο σημαντικά σημεία του αφγανικού πολέμου σε ένα χάρτη
Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι εξαιρετικά περίπλοκος, όμως αυτός ο χάρτης απεικονίζει τα σημαντικότερα στοιχεία του: 1) τις περιοχές των Ταλιμπάν, με πορτοκαλί χρώμα, 2) τις περιοχές που ελέγχονται από τις ΗΠΑ και τις συμμαχικές δυνάμεις στα μικροσκοπικά σημεία, με πράσινο χρώμα, 3) τις μεγάλες δυτικές στρατιωτικές βάσεις, που σημειώνονται με μπλε κουκκίδες, 4) τους τομείς της παραγωγής οπίου, η οποία αποτελεί τη μεγάλη πηγή χρηματοδότησης των Ταλιμπάν, (με καφέ κύκλους, όπου όσο μεγαλύτεροι οι κύκλοι, τόσο μεγαλύτερη η παραγωγή οπίου, 5) τις γραμμές τροφοδοσίας μέσω του Πακιστάν, με κόκκινο χρώμα, 6) τη γραμμή τροφοδοσίας από τη Ρωσία, η οποία απαιτεί ρωσική έγκριση.
Η Σαουδική Αραβία και το Πετρέλαιο
31. Η Σαουδική Αραβία και τα γειτονικά της κράτη 100 χρόνια πριν
Η αραβική χερσόνησος έχει πολύ μεγάλη ιστορία και η Σαουδική οικογένεια έχει τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρος της περιοχής από τις αρχές του 1700. Αλλά για να καταλάβουμε πώς η χερσόνησος διαμορφώθηκε σε αυτό που είναι σήμερα, χρειάζεται να επιστρέψουμε πίσω περίπου 100 χρόνια, στο έτος 1905. Εκείνη την εποχή οι Σαουδάραβες ήλεγχαν μόνο ένα μικρό μέρος της, έχοντας χάσει την επικράτειά της σε μια σειρά πολέμων. Η χερσόνησος χωρίζεται σε πολλά μικρά βασίλεια και εμιράτα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλεγχε το μεγαλύτερο μέρος τους, με τη Βρετανική Αυτοκρατορία να ελέγχει το νοτιότερο 1/3 περίπου της χερσονήσου, (η γραμμή κατά μήκος της μέσης δείχνει πώς ήταν διαιρεμένη). Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν πλέον κατέρρευσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Σαουδάραβες επεκτάθηκαν σε όλη τη μωβ περιοχή, όπως άλλωστε τους είχαν υποσχεθεί οι Βρετανοί με αντάλλαγμα τη βοήθεια τους για την καταπολέμηση των Οθωμανών, (όπως δραματοποιήθηκε κινηματογραφικά στην ταινία Λώρενς της Αραβίας). Έως τις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι Βρετανοί ήλεγχαν ουσιαστικά σχεδόν το σύνολο της χερσονήσου, η οποία χωριζόταν σε πολλά εξαρτημένα προτεκτοράτα, όμως οι Σαουδάραβες επέμειναν και σταδιακά επεκτάθηκαν ξανά στη χερσόνησο.
32. Το Πετρέλαιο και το Φυσικό Αέριο στη Μέση Ανατολή
Η Μέση Ανατολή παράγει περίπου το 1/3 του πετρελαίου στον πλανήτη και το 1/10 του φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, διαθέτει το 1/3 του συνόλου των αποθεμάτων φυσικού αερίου παγκοσμίως, αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες στη μεταφορά του, αν και μεγάλο μέρος των αποθεμάτων του εξάγονται. Αυτό καθιστά την παγκόσμια οικονομία εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από τη συνεχή ροή του αερίου και του πετρελαίου, η οποία όμως περνά από μια περιοχή που έχει βιώσει πάρα πολλές συγκρούσεις κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο εν λόγω χάρτης απεικονίζει τα σημεία των αποθεμάτων και τη μεταφορά τους δια ξηράς. Ένα μεγάλο μέρος τους μεταφέρεται, επίσης, δια θαλάσσης μέσω του Περσικού Κόλπου. Οι ενεργειακοί πόροι εντοπίζονται σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένοι σε τρεις γειτονικές χώρες με ιστορική εχθρότητα μεταξύ τους: το Ιράν, το Ιράκ και τη Σαουδική Αραβία. Η ένταση μεταξύ των τριών είναι κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως τεράστιος εισαγωγέας ενέργειας, αξιοποίησαν πολιτικά επί σειρά ετών: τάχθηκαν εναντίον του Ιράν κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ στη δεκαετία του '80, εναντίον του Ιράκ, όταν εισέβαλε στο Κουβέιτ και απείλησε τη Σαουδική Αραβία στη δεκαετία του '90, και πάλι κατά του Ιράκ με την εισβολή του 2003, ενώ πλέον υποστηρίζουν τη Σαουδική Αραβία σε σχέση με τη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων της με το Ιράν.
33. Το Πετρέλαιο, το εμπόριο και ο μιλιταρισμός στα Στενά του Ορμούζ
Η παγκόσμια οικονομία εξαρτάται από το θαλάσσιο στενό μεταξύ του Ιράν και της Αραβικής Χερσονήσου. Από τότε που ο αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ επέβαλλε το «Δόγμα Κάρτερ»το 1980, το οποίο διακήρυσσε ότι οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιήσουν στρατιωτικές δυνάμεις προκειμένου να υπερασπιστούν την πρόσβασή τους στο πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου, τα μικρά Στενά του Ορμούζ στην έξοδο του Κόλπου, μετατράπηκαν σε μία από τις πιο βαριά στρατιωτικοποιημένες περιοχές στον πλανήτη. Οι ΗΠΑ εγκατέστησαν μεγάλη ναυτική δύναμη στην περιοχή, αφενός μεν για την προστασία της εξαγωγής πετρελαίου κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του '80, αφετέρου δε για προστασία από τον Σαντάμ Χουσεΐν στον Πόλεμο του Κόλπου τη δεκαετία του '90, ενώ πλέον αιτιολογούν την ύπαρξη στρατιωτικών τους δυνάμεων στην περιοχή για την «προστασία» της εξαγωγής πετρελαίου σε μία ενδεχόμενη σύρραξη ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ. Όσο ο κόσμος εξαρτάται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων και υπάρχει ένταση στη Μέση Ανατολή, εικάζεται πως θα υπάρχουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στα Στενά του Ορμούζ.
34. Γιατί η Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο είναι τόσο σημαντική για την παγκόσμια οικονομία
Η Διώρυγα του Σουέζ άλλαξε τα πάντα. Όταν η Αίγυπτος ολοκλήρωσε τη διάνοιξη της το 1868, έπειτα από δέκα έτη εργασιών, η Διώρυγα μήκους 100 μιλίων έφερε την Ευρώπη και την Ασία δραματικά και μόνιμα πιο κοντά. Η σημασία της Διώρυγας στην παγκόσμια αγορά κατέστη τόσο γρήγορα προφανής ώστε, σε μικρό χρονικό διάστημα από την κατάκτηση της Αιγύπτου από τη Βρετανία, περίπου το 1880, οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις υπέγραψαν Συνθήκη, η οποία εξακολουθεί να ισχύει έως και σήμερα, στην οποία δηλώνεται ότι θα παραμένει πάντα ανοιχτή για εμπορικούς σκοπούς και για τη διέλευση των πολεμικών πλοία όλων ανεξαιρέτως των κρατών. Σήμερα, περίπου 8% του παγκόσμιου εμπορίου και 3% του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού περνάει μέσα από τη Διώρυγα του Σουέζ.
Ιράκ και Λιβύη
35. Η εθνοκάθαρση της Βαγδάτης κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ
Υπάρχουν μερικά ζοφερά σύμβολα της καταστροφής που επέφερε ο πόλεμος τους Ιράκ στις γειτονιές της Βαγδάτης. Χαρακτηριστικά, ο χάρτης στα αριστερά παρουσιάζει τη θρησκευτική αποτύπωση του πληθυσμού της πόλης το 2005, όπου άνθρωποι με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις συγκατοικούσαν στις περιοχές με κίτρινο χρώμα. Ο χάρτης στα δεξιά δείχνει πως έμοιαζε η πόλη το 2007, μετά από δύο χρόνια ανελέητων βομβιστικών επιθέσεων ανάμεσα σε Σουνίτες και Σιίτες, (με κόκκινες κουκκίδες), τάγματα θανάτου και πολιτοφυλακές, εξαναγκαστικές εξώσεις και χιλιάδες θανάτους με στόχο να διαχωριστούν οι «μικτές» θρησκευτικά γειτονιές και να μετατραπούν ως επί το πλείστον σε σιιτικές (με μπλε) ή κυρίως σουνιτικές, (με κόκκινο). Από τα τέλη του 2012, ο εμφύλιος πόλεμος έχει ξεφύγει από τα όρια της Βαγδάτης και εκτείνεται σε όλη την επικράτεια.
36. Οι περιοχές που ζουν οι Κούρδοι και πως θα μπορούσε να μοιάζει το κράτος του Κουρδιστάν
Οι Κούρδοι, οι οποίοι ζουν επί μακρόν ως μειονότητα σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι γνωστοί για τον αγώνα τους με στόχο τη δημιουργία κουρδικού κράτους. Ο χάρτης αποτυπώνει τις περιοχές που ζουν, (με πράσινο χρώμα), και τα σύνορα που έχουν προταθεί σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, χωρίς όμως επιτυχές αποτέλεσμα. Έχουν πραγματοποιήσει πολλές ένοπλες εξεγέρσεις και συγκρούσεις εντός της Συρίας και της Τουρκίας, με μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό, καταπιέσεις, στρατιωτικές επιχειρήσεις γενοκτονίας εναντίον πληθυσμών τους, μέχρι και επίσημες απαγορεύσεις ομιλίας της γλώσσας και των εθίμων τους.
37. Μία υποθετική αναδιάρθρωση της Συρίας και του Ιράκ
Είναι μια παλιά ιδέα που αποκτά νέα ενδιαφέρον κάθε λίγα χρόνια, όταν η βία μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών αναζωπυρώνεται. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο τα σύνορα που επιβλήθηκαν από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις στο παρελθόν οφείλουν να αντικατασταθούν με νέα που θα χαραχθούν κατά μήκος των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πληθυσμών κάθε περιοχής. Στην πραγματικότητα το σχέδιο είναι ανέφικτο και θα μπορούσε πιθανότατα να δημιουργήσει νέα μεγαλύτερα προβλήματα και διενέξεις. Αλλά, κατά μία έννοια, αυτή είναι η εικόνα της περιοχής όπως διαμορφώνεται με θρησκευτικά κριτήρια. Η ιρακινή κυβέρνηση ανατολικά ελέγχει τη σιιτική πλειοψηφία της χώρας, όμως οι Σουνίτες εξτρεμιστές έχουν πλέον καταλάβει μεγάλο μέρος του δυτικού Ιράκ και της ανατολικής Συρίας. Η συριακή κυβέρνηση που κυριαρχείται από Σιίτες, ως επί το πλείστον ελέγχει πλέον μόνο το Σιτικό και Χριστιανικό τμήμα στα δυτικά της χώρας. Οι Κούρδοι, είναι νομικά αυτόνομοι στο Ιράκ και άτυπα στη Συρία.
38. Πώς ο πόλεμος του 2011 στη Λιβύη μεταμόρφωσε την Αφρική
Το τέλος της δικτατορίας του Μουαμάρ Καντάφι από μια εξέγερση και την συνακόλουθη Δυτική στρατιωτική επέμβαση επέφερε ισχυρούς πολιτικούς κλυδωνισμούς στο βόρειο τμήμα της Αφρικής. Ο χάρτης αυτός επιχειρεί να αναδείξει όλα όσα ακολούθησαν της πτώσης του Καντάφι. Το σημείο στο οποίο πρέπει να επικεντρώσετε την προσοχή σας εντοπίζεται στην περιοχή με πορτοκαλί χρώμα που καλύπτει τη Λιβύη, την Αλγερία, το Μάλι, το Νίγηρα και δείχνει τις περιοχές που ζουν οι Τουαρέγκ, μια ημι-νομαδική μειονότητα. Ο Καντάφι χρησιμοποίησε τον πλούτο του πετρελαίου της Λιβύης ως μέσο για να εκπαιδεύσει και να χρηματοδοτήσει μεγάλο αριθμό Τουαρέγκ που έλαβαν μέρος ενάντια στην ένοπλη εξέγερση του 2011. Όταν ο Καντάφι απώλεσε την εξουσία, οι Τουαρέγκ πήραν τα όπλα μαζί τους στην Αλγερία και το Μαλί, όπου τα χρησιμοποίησαν για να επιβληθούν εδαφικά. Στο Μάλι, υποκίνησαν μια εξέγερση που οδήγησε, για μια ακόμη φορά, στην κατάληψη του βόρειου μισού της χώρας.
Η Αλ-Κάιντα εγκαταστάθηκε στο κενό που άφησαν, κατακτώντας ολόκληρες πόλεις στο Μάλι ενώ παράλληλα κατέλαβε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στην Αλγερία. Παράνομες επιχειρήσεις άντλησης πετρελαίου έχουν αναπτυχθεί σε αυτή την ημι-άγονη ζώνη γης, γνωστή και ως Σαχέλ. Έτσι, η Αλ-Κάιντα ελέγχει τις μεταναστευτικές οδούς των Αφρικανών σε αναζήτηση εργασίας και μιας καλύτερης ζωής στην Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, οι ένοπλες συγκρούσεις επιδεινώνονται στη Νιγηρία και το Σουδάν, οι οποίες και οι δύο θεωρούνται μεγάλες χώρες άντλησης πετρελαίου.
Προφανώς και η πτώση του Καντάφι δεν αποτελεί τη μόνη αιτία για όλα τα παραπάνω, όμως θεωρείται ότι προκάλεσε έναν καίριο συνδυασμό αναταραχών, ένοπλων εξεγέρσεων και παραστρατιωτικών ομάδων που οδήγησε στην επιδείνωση της κατάστασης.
Σημεία του φωτός
39. Χαρτογράφηση των συνδέσεων στο Διαδίκτυο (πάνω) και tweets (κάτω)
Οι χάρτες αυτοί χρησιμεύουν ως εξής. Να εξετάσεις την αποτύπωση της ψηφιοποίησης της Μέσης Ανατολής με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο πάνω χάρτης αποτελεί στην πραγματικότητα ένα πληθυσμιακό χάρτη, όπου οι τελείες αντιπροσωπεύουν συσπειρώσεις ανθρώπων, αλλά οι χρωματισμένες τελείες δείχνουν τον αριθμό των IP διευθύνσεων, γεγονός που ουσιαστικά αναδεικνύει το πλήθος των διαδικτυακών συνδέσεων. Στις μπλε περιοχές διαμένουν μεγάλοι πληθυσμοί, αλλά εντοπίζονται λίγες συνδέσεις. Αυτές αφορούν φτωχότερες περιοχές, όπως η Υεμένη, το Πακιστάν και η Συρία. Οι περιοχές με λευκό και κόκκινο χρώμα παρουσιάζουν το πλήθος των συνδέσεων σε πλούσιες χώρες όπως το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και τμήματα της Αιγύπτου, του Ιράν και της Τουρκίας, οι πληθυσμοί των οποίων ολοένα και περισσότερο δικτυώνονται.
Ο κάτω χάρτης απεικονίζει τον αριθμό των tweets: οι πολλές τελείες δείχνουν ότι πολλά tweets στέλνονται από την εν λόγω περιοχή και χρωματίζονται ανάλογα με τη γλώσσα. Παρατηρήστε τη διαφορά ανάμεσα στους δύο χάρτες: το Ιράν έχει πολλές συνδέσεις στο Διαδίκτυο, αλλά σχεδόν καθόλου tweets. Όπως το Facebook, έτσι και το Twitter έχουν απαγορευθεί έπειτα από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις το 2009. Από την άλλη πλευρά, στη Σαουδική Αραβία, τα φώτα πάνω δεξιά παρουσιάζουν ένταση, καθώς παρά το σχετικά μέτριο μέγεθος του πληθυσμού της, αναδεικνύεται αξιοσημείωτα δικτυωμένη. Η σημασία του γεγονότος κατέστη σαφής, για παράδειγμα, όταν κατά το 2012 και 2013 τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ηγήθηκαν μαζικής εκστρατείας υπέρ του δικαιώματος της οδήγησης για τις γυναίκες έπειτα από σχετική απαγόρευση στη χώρα. Οι συνέπειες της δυνατότητας πρόσβασης στο Διαδίκτυο αναμένεται να συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα εξελίξεων στην περιοχή και δε θα πρέπει να παραβλέπονται.
40. Η Μέση Ανατολή τη νύχτα από το διάστημα
Η παρουσίαση ολοκληρώνεται με αυτόν το χάρτη για να δείτε την περιοχή χωρίς σύνορα, χωρίς δημογραφικές οριοθετήσεις ή θρησκευτικές αντιστοιχίσεις, χωρίς σημεία μαχών, συγκρούσεων και διενέξεων, χωρίς σημεία που καταγράφουν πλουτοπαραγωγικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κοιτάζοντας την περιοχή τη νύχτα από το διάστημα, δεν υπάρχουν διακρίσεις που χωρίζουν, μόνο άνθρωποι που από κοινού φωτίζουν με ζωή το νυχτερινό ουρανό.
Source: Vox.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου