Είναι η Ορθοδοξία εμπόδιο στον εξευρωπαϊσμό της Ρωσίας και το αίτιο που η Δύση συνασπίζεται εναντίον της. Ο Ντοστογιέφσκι βάζει στο στόμα ενός Ρώσου θιασώτη του γαλλικού πνεύματος στους Δαιμονισμένους: «Οι Ρώσοι θα’ πρεπε να εξολευθετούν για το καλό της ανθρωπότητας σαν βλαβερά παράσιτα!»
Ενας πόλεμος πολιτισμών. Κανένας δεν τολμά να πει τη λέξη, και όμως, φαίνεται ότι αυτή η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση υπερβαίνει την απλή εδαφική κατάκτηση. Εισβάλλοντας στη γείτονά του, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει τη σταθερή πρόθεση – χωρίς να το ομολογεί δημόσια– να σταματήσει την ηπειρωτική «γάγγραινα» που, σύμφωνα με τον ίδιο, έρχεται από τη Δύση. Ο Πούτιν είναι Ρώσος, Ορθόδοξος και Σλαβόφιλος: από αυτό το ρεύμα πηγάζει ένας κόσμος παραδοσιακών αξιών που σκοπεύει να τον διαιωνίσει.
Μέσα σε αυτή την κληρονομιά βρίσκεται η αρχαία και θεμελιώδης ιδέα μιας παρακμιακής και ανήθικης Δύσης. «Για να ξεπεράσει την Ευρώπη, η Ρωσία δεν πρέπει να την προσεγγίσει, αλλά αντίθετα να απομακρυνθεί από αυτήν. Επιπλέον, δεν είναι σε καμία περίπτωση η Ρωσία, όπως συνήθως πιστεύεται, είναι η Δύση που θα χρειαζόταν αυτή την προσέγγιση», έγραψε το 1820 ο Μιχαήλ Μαγκνίτσκι, συγγραφέας και πολιτικός. «Η Ρωσία, ο εκλεκτός λαός, θα σώσει την Ευρώπη από την παρακμή», υποστήριξε ο δημοσιογράφος Αντρέι Κραϊέφσκι, από την πλευρά του, στα τέλη του 19ου αιώνα.
«Ο μεγάλος Σατανάς»
Για να κατανοήσουμε την τρέχουσα σύγκρουση στο σύνολό της, πρέπει να διαβάσουμε την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν τον Οκτώβριο του 2021 στο Valdai Club, μια δεξαμενή σκέψης προσκείμενη στο Κρεμλίνο. Απόσπασμα:
«Η κρίση που αντιμετωπίζουμε είναι εννοιολογική, και μάλιστα πολιτισμική. Στην πραγματικότητα, είναι μια κρίση προσεγγίσεων, αρχών που καθορίζουν την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου στη γη. […]
Στις δυτικές χώρες, ορισμένοι είναι πεπεισμένοι ότι το επιθετικό σβήσιμο ολόκληρων σελίδων της ιστορίας τους, η «αντίστροφη διάκριση» της πλειοψηφίας υπέρ των μειονοτήτων ή η απαίτηση να εγκαταλείψουμε τη συνήθη κατανόηση θεμελιωδών πραγμάτων όπως η μητέρα, ο πατέρας, η οικογένεια ή ακόμα και η διάκριση φύλου, αυτά είναι ορόσημα του κινήματος προς την κοινωνική ανανέωση. […]
Έχουμε διαφορετική άποψη, η συντριπτική πλειονότητα της ρωσικής κοινωνίας έχει διαφορετική άποψη: πιστεύουμε ότι πρέπει να βασιστούμε στις πνευματικές μας αξίες, στην ιστορική παράδοση και στον πολιτισμό του πολυεθνικού λαού μας.»
Το 2013, είχε διατυπώσει τα πράγματα με πιο προκλητικό τρόπο: «Στη Δύση ασκούν πολιτικές που εξισώνουν πολύτεκνες οικογένειες και ομογονεϊκές οικογένειες, πίστη στον Θεό και πίστη στον Σατανά…» Συναντούμε εδώ την ανατολική ρητορική ότι η Δύση είναι «ο μεγάλος Σατανάς». Αυτή η ετυμηγορία εναντίον της ασεβούς και ετοιμοθάνατης «Δύσης» χρονολογείται από τη γέννηση της σύγχρονης Ρωσίας υπό τον Μέγα Πέτρο.
Μια ετυμηγορία που πέρασε και στον δυτικό κόσμο, συχνά μετά από στρατιωτικές ήττες ή επαναστάσεις. «Ένα έργο του διαβόλου», είπε ο Ζοζέφ ντε Μαιστρ για την επανάσταση του 1789. Στις αρχές του 20ου αιώνα, μετά τον Μεγάλο Πόλεμο [Α΄Π.Π.], ο Oσβαλντ Σπένγκλερ διατύπωσε τη θεωρία της παρακμής της Δύσης σε ένα διάσημο βιβλίο. Ο Πεταίν, τον Ιούνιο του 1940, δικαιολόγησε την ήττα ως εξής: «Το πνεύμα της απόλαυσης καταστρέφει ό,τι έχει χτίσει το πνεύμα της θυσίας.»
Ο Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ δεν είναι ο μόνος Δυτικός που μιλάει για την παρακμή της Δύσης. Προηγήθηκαν Οσβαλντ Σπένγκλερ, Μισέλ Μοράν, Σελίν, Οσκαρ Ουάιλντ…
Μεταξύ των σύγχρονων συγγραφέων, ο Μισέλ Ουελμπέκ, μεταφρασμένος στα ρωσικά, είναι αυτός που πλησιάζει περισσότερο σε αυτήν την ιδέα της ηθικής και πολιτισμικής παρακμής. Δεν ξέρουμε αν οι φιλοπουτινικές ελίτ έχουν διαβάσει τον συγγραφέα του Υποταγή, αλλά θα δουν στο έργο του – χωρίς να τον κάνουν συνένοχο! – η ίδια αναπαράσταση των δυτικών αποτυχιών. Ουελμπέκ: «Αν κάποιος γράψει σε εκατό χρόνια από τώρα: «Στη Δύση στο τέλος του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα, για την παρακμή που περνούσε εκείνη την εποχή, ο Ουελμπέκ προσφέρει μια μαρτυρία μεγάλης αξίας, «Αυτό είναι ένα κομπλιμέντο που δέχομαι εκ των προτέρων», είπε όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Οσβαλντ Σπένγκλερ το 2018.
Το πολιτισμικό ζήτημα μάς τίθεται από τον Ουελμπέκ, αλλά εν μέρει από τον Πούτιν: έχουμε υποταχτεί τα τελευταία χρόνια στην υλική άνεση, τον ατομικισμό και την κατανάλωση, ενώ υποβιβάζουμε την ανωτερότητα, τις ηθικές αξίες και την κοινή αίσθηση; Για να αναφέρω τον Σελίν, είμαστε τώρα «με τα χέρια αιωρούμενα μπροστά στα γεγονότα, τα ένστικτα διπλωμένα σαν ομπρέλα, ξεχαρβαλωμένα από ασυνέπεια, εκτονωνόμενα πάνω μας, δηλαδή τίποτα»;
Καθολικισμός κατά Ορθόδοξης Εκκλησίας
Χωρίς να φτάνουμε να προβλέψουμε την έξοδό μας από την ιστορία, πολλοί συγγραφείς, με ή χωρίς ιδεολογική προκατάληψη, έχουν αποδοκιμάσει τα τελευταία χρόνια την εγκατάλειψη των κοινών ιδανικών (πατρίδα, Δημοκρατία, βιομηχανία, έρευνα, κοσμικότητα κ.λπ.). Οπως δείχνει ο Ζερόμ Φουρκέ στο έργο του, η κατάργηση της στρατιωτικής θητείας, η κατάρρευση του μορφωτικού επιπέδου, η απαξίωση κομμάτων και συνδικάτων καθώς και ο αποχριστιανισμός της χώρας άφησαν τους Γάλλους χωρίς κανένα ορόσημο προσανατολισμού. Από τότε, αυτό το πνευματικό και ηθικό κενό καλύφθηκε από πολιτικό και θρησκευτικό ριζοσπαστισμό, νέες πεποιθήσεις ή έναν κόσμο που περιορίστηκε στους οπαδούς (followers) στο Instagram.
Όπως ο Σολζενίτσιν πριν από αυτόν, ο Πούτιν θεωρεί ότι «όποιος χάνει τον Χριστό του χάνει τον λαό του». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, κανένας λαός που τρέφεται από κηρύγματα δεν θα μπορούσε να βυθιστεί στον δυτικό μηδενισμό. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ρώσος πρόεδρος μπορεί να υπολογίζει, σήμερα, στην υποστήριξη του πατριάρχη της Μόσχας – ο οποίος δεν έχει άψογο ήθος. Στην Καθολική Δύση με τις άδειες εκκλησίες, υπάρχει η ιδέα, και ακόμη περισσότερο μετά την Βατικανό Β’, ότι ο Καθολικισμός είναι πολύ αφελής, ακόμη και παθητικός, απέναντι στις δυνάμεις της φθοράς της πίστης. Η Σλαβοφιλία, που γεννήθηκε πριν από δύο αιώνες, από καιρό τρέφει άγριο μίσος σε οποιονδήποτε πολιτισμό εμποτισμένο με τη Ρώμη. Η Ορθόδοξη Εκκλησία κράτησε καλύτερα. Στη Ρωσία, μπόρεσε, παρά την επίθεση του δυτικού «διαβόλου», να διατηρήσει το ίδιο μήνυμα από την αρχή του, τον 10ο αιώνα.
Αυτή ήταν η αντίληψη του Πωλ Μοράν στη Ρωσική Ευρώπη του Ντοστογιέφσκι (1948), ένα βιβλίο ελάχιστα γνωστό στο ευρύ κοινό. Ο συγγραφέας αποτίει φόρο τιμής στον Ντοστογιέφσκι, ενώ εκφράζει τον ένθερμο θαυμασμό του για τις ορθόδοξες εκκλησίες και το πιστεύω τους. Ο συγγραφέας του Flèche d’Orient [Ανατολικό Βέλος] του άρεσε να πηγαίνει στην Ανατολή, ιδιαίτερα στη Ρουμανία, τη χώρα καταγωγής της συζύγου του, πριγκίπισσας Σούτσου*, «για να καθησυχάζει βλέποντας την παρακμή του καπιταλιστικού μας πολιτισμού. Θα μάθουμε να αποδίδουμε στα πράγματα μόνο παροδική αξία και σχετική τιμή, που στην εποχή μας την κορεσμένη από οικονομικές και οικονομικές ενασχολήσεις, είναι η μόνη σχολή διατήρησης της αριστοκρατίας. Θα δούμε να ασκείται αυτή η περιφρόνηση, που φτάνει στο σημείο της ασυνειδησίας, απέναντι στο «πρέπει» και το «έχουμε», στέρεες βάσεις του κερδοσκοπικού πολιτισμού μας».
Ας ολοκληρώσουμε με τα λόγια του «προφήτη» Ντοστογιέφσκι, ο οποίος έγραψε στο Ημερολόγιο ενός συγγραφέα, για μια νέα σύγκρουση μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας: «Θα τη δούμε στο μοίρασμα της κληρονομιάς. Θα είναι όμως μόνο η κληρονομιά; Αν κερδίσουν οι Σλάβοι, θα τους επιτρέψει η Ευρώπη να πετάξουν τον «άρρωστο» από το κρεβάτι;» Στο οποίο ο Μοράν, στο δοκίμιό του, απάντησε: «Μπροστά σε αυτή τη θριαμβεύουσα Ευρώπη που κρατά στις γροθιές της τα δύο τρίτα του πλανήτη, ορθώνεται ένας άνθρωπος, ένας Ρώσος, μικρόσωμος, αδύνατος, φτωχός και άρρωστος και, με ήρεμη σιγουριά, εκτοξεύει αυτή την ετυμηγορία: «Η Ευρώπη είναι καταδικασμένη σε θάνατο».
*Την Ελένη Χρυσοβελώνη (1879-1975), με καταγωγή από την φαναριώτικη οικογένεια Σούτσου, που ηγεμόνευε κατά την τουρκοκρατία τις παραδουνάβιες χώρες.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή: https://artofuss.blog/2022/03/23/orient-occident-sommes-nous-decadents/
ΠΗΓΗ anixneuseis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου