Οι συζητήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία υπό το φως της μετεκλογικής συγκυρίας στις δυο χώρες δίνουν και παίρνουν. Είναι λογικό και στις δυο πλευρές να εξετάζονται τα χειρότερα σενάρια.
Η εμπειρία βέβαια διδάσκει ότι στο τέλος δεν επαληθεύεται ούτε το μαύρο ούτε το άσπρο, καθώς όλα κινούνται σε αποχρώσεις του γκρίζου. Σε αυτό το πλαίσιο είναι λογικό να υφίστανται μεγάλες απειλές, πάντα όμως συνυπάρχουν και με ευκαιρίες. Αυτό που θα κριθεί είναι τα αντανακλαστικά του πολιτικού συστήματος και η ικανότητα, συστημική και προσωπική των εμπλεκομένων για να καταγραφεί το νέο βήμα στα ελληνοτουρκικά… όποιο κι αν θα είναι αυτό.
Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Η μέρα ξεκίνησε με ομοβροντία ειδήσεων που αφορούν στην οπτική περί των εξελίξεων στα ελληνοτουρκικά από την ελλαδική και την κυπριακή οπτική γωνία. Όσα λέγονται από λιγότερο ή περισσότερο ειδικούς, ασφαλώς δεν είναι απαραίτητο να εκφράζουν τις κυβερνήσεις των χωρών, είναι όμως ενδεικτικά για τις αντιλήψεις και τις φοβίες που κυριαρχούν στο επίπεδο της κοινωνίας. Επιθέσεις καθηγητών και στρατιωτικών από το βήμα τηλεοπτικών δικτύων κατά των Αμερικανών με απίστευτη επιχειρηματολογία: Αν στη Θράκη και στην Κύπρο τοποθετηθούν HIMARS (η νέα γενιά πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών – MLRS) και δεχθούμε επίθεση, εάν κινηθούμε για να τα καταστρέψουμε θα έχουμε πλήξει τις ΗΠΑ; Αν οι Έλληνες μας επιτεθούν από τα νησιά και προελάσουμε στη Θράκη θα συμβεί το ίδιο;
Το σκηνικό είναι παρανοϊκό για τον κοινό νου. Αυτό είναι όμως. Ειλικρινά πολλοί εντός Τουρκίας δείχνουν να πιστεύουν ότι η Ελλάδα μπορεί να πραγματοποιήσει… απόβαση στην Τουρκία! Σε αυτή την εξωφρενική σκέψη όμως που φαίνεται πως έχει καλλιεργηθεί σκόπιμα, στηρίζεται ολόκληρη η επιδίωξη της Τουρκίας για αποστρατιωτικοποίηση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου! Ενώ έχει παρατεταγμένη ολόκληρη Στρατιά απέναντι εξοπλισμένη με αποβατικά σκάφη, παραπέμποντας σε επιθετικές ενέργειες απέναντι σε ελληνικά νησιά, ενώ καταγράφονται συνεχώς και δηλώσεις Τούρκων που αμφισβητούν την ελληνική κυριαρχία, ο κοσμάκης ταΐζεται με τέτοιους παραλογισμούς.
Κατά συνέπεια, όταν οποιοσδήποτε ζητήσει κάποιου είδους συμφωνία για την δήθεν “απομάκρυνση των επιθετικών όπλων” από τα νησιά, στην ουσία επιβραβεύει και συντηρεί αυτή την παράνοια! Συντηρεί την τουρκική επιθυμία ελέγχου του χώρου του Αιγαίου. Κι αν κάποτε αυτό ήταν στο συμμαχικό επίπεδο ακόμα και επιθυμητό, σήμερα που μόνο ανόητοι δεν αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία “παίζει μόνη της και με όλους”, είναι αυτοκτονικό για το ΝΑΤΟ! Η δε Ελλάδα που ομνύει στους δυτικούς θεσμούς συνεργασίας και ασφάλειας, θα ήταν από ανακόλουθο μέχρι αντικείμενο ψυχιατρικής διερεύνησης, να το αφήνει αναπάντητο ακόμα και ως ρητορική.
Εφόσον η συζήτηση διεξάγεται με γεωπολιτικούς όρους ποιος ανόητος θα μπορούσε να σκεφτεί να εκχωρήσει τον έλεγχο του Αιγαίου; Εάν μέρος του κινήτρου για την αμερικανική “απόβαση” στην Αλεξανδρούπολη είναι η παράκαμψη των Στενών, της θαλάσσιας οδού δηλαδή που οδηγεί στη Μαύρη θάλασσα, καθώς αντιμετώπιζαν πολλά ζητήματα με την εκβιαστική αξιοποίησή τους από την Τουρκία, με ποια λογική θα μπορούσε ακόμα και ο πιο ευφάνταστος Αμερικανός αναλυτής να μην αντιλαμβάνεται τις συνέπειες της ύπουλης προσπάθειας της Τουρκία να πετύχει τον αφοπλισμό του ανατολικού Αιγαίου!
Πλέον, όλα κινούνται στον αστερισμό των εξελίξεων που αναμένονται στο ΝΑΤΟϊκό επίπεδο και τη διαπραγμάτευση που επιβάλει η Τουρκία για την είσοδο και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, μετά την ολοκλήρωσε της ένταξης της Φινλανδίας στις αρχές Απριλίου. Στο επίκεντρο βρίσκεται η προσπάθεια της Τουρκίας να πετύχει την αποδέσμευση της πλέον προηγμένης έκδοσης των μαχητικών F-16 (Block 70/72). Όπως έχει αναφερθεί και στο παρελθόν από το DP, οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν την τακτική της Τουρκίας, στρέφοντάς την εναντίον της, σε μια προσπάθεια να υπενθυμίσουν στην Άγκυρα ότι υπάρχουν όρια.
Όταν το τουρκικό αίτημα τέθηκε εκβιαστικά “θέλουμε τα F-16 για να επιτρέψουμε την είσοδο της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ”, οι Αμερικανοί επί της ουσίας τους ανταπάντησαν αντιστρέφοντας τη διατύπωση: “Η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ είναι προϋπόθεση για να ανοίξει η συζήτηση αποδέσμευσης των F-16 για την Τουρκία”. Και θα ήταν στην καλύτερη περίπτωση μισή αλήθεια να υιοθετείται η βολική ερμηνεία “φταίει το ελληνικό λόμπι και ο Γερουσιαστής Μενέντεζ”. Υπάρχει και η στρατηγική του “καλού και κακού μπάτσου” (good cop, bad cop).
Οι ΗΠΑ έδειξαν υπομονή να ολοκληρωθούν οι εκλογές στην Τουρκία, αφενός ευελπιστώντας ότι θα απαλλαγούν από τον Ερντογάν και αφετέρου για να εκλείψει η εσωτερική πολιτική σκοπιμότητα που σε έναν τουλάχιστον βαθμό επηρέαζε την υπόθεση. Μετά τη διάψευση των προσδοκιών τους και την πανηγυρική επανεκλογή Ερντογάν, η Ουάσινγκτον συνειδητοποιεί ότι οι θεμελιώδεις παραδοχές της υπόθεσης δεν αλλάζουν και οι μεταστροφές στην τουρκική στρατηγική έχουν ισχυρή βάση στο επίπεδο της εκλογικού σώματος. Δεν είναι απλώς θέμα με τις “παραξενιές” του Ερντογάν. Αντιθέτως, η θεαματική του επικράτηση και πολιτική επιβίωση που τον καθιστά ισχυρότερο από ποτέ, αποδεικνύει ότι η αντοχή του καθεστώτος του στηρίζεται στο ότι πραγματικά εκφράζει πλειοψηφικά τις αντιλήψεις της κοινωνίας…
Πλέον, η υπόθεση των F-16 έχει ανέβει πίστα, με τους Αμερικανούς να φέρονται να ζητούν από τους Τούρκους να παραδώσουν παλιά F-16 στην Ουκρανία και ως αντάλλαγμα να πάρουν καινούργια. Η αμερικανική θέση είναι εξαιρετικά πονηρή, διότι οδηγεί την τουρκική προσπάθεια σε αδιέξοδο, αφού το πραγματικό ζητούμενο που τίθεται στο τραπέζι είναι το σφιχταγκάλιασμά της Τουρκίας του Ερντογάν με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, σε μια περίοδο που και η απλούστερη επαφή της Δύσης με τη Μόσχα έχει δαιμονοποιηθεί. Επειδή είναι τόσο προβλέψιμο ότι τέτοια απαίτηση δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί από την Τουρκία, είτε οι ΗΠΑ αναζητούν πρόσχημα για να δικαιολογήσουν τη μη αποδέσμευση των F-16, ή στοχεύουν κάπου αλλού.
Δηλαδή, ας υποτεθεί πως θα “καταλάβουν” τις τουρκικές “ευαισθησίες” και ανάγκες που δεν επιτρέπουν την αποστολή τους στην Ουκρανία, για να τους ανοίξουν το θέμα των S-400. Εξάλλου, το να κατηγορήσει η Ουάσινγκτον την Άγκυρα ότι δεν συνεργάζεται με την Ουκρανία δεν θα έστεκε. Οι Τούρκοι θα υπενθύμιζαν την αποστολή πολεμικού υλικού, από τα μη επανδρωμένα TB2 Bayraktar, μέχρι οχήματα και άλλα διάφορα. Το άνοιγμα της υπόθεσης των S-400 θα πρόσφερε ένα επιπλέον περιθώριο διπλωματικών χειρισμών στην Τουρκία. Σε καμία περίπτωση δεν θα ήταν όμως ευχάριστοι…
Όσο και να παριστάνει την πανίσχυρη, η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Η Ελλάδα προφανώς θα πρέπει να εμφανίζεται έτοιμη για λογικούς συμβιβασμούς, δίδοντας όμως πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο στο τι είναι λογικό και τι παράλογο και στην επίσημη ρητορική της, αλλά και πίσω από τις κλειστές πόρτες.Μπορεί το τουρκικό ταμπ9ού της αμερικανική γραφειοκρατίας να μην είναι εύκολο να ενταφιαστεί οριστικά, το να θεωρούμε όμως και το… βαθύ κράτος της Ουάσινγκτον ως αφελές, θα μπορούσε να αποδειχθεί καθοριστικό σφάλμα από ελληνικής πλευράς. Πότε στο παρελθόν είχαν εμπλακεί σε διαπραγμάτευση οι Αμερικανοί με τους Τούρκους με τέτοιους όρους;
Σήμερα, η αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα συνιστά ποιοτική διαφοροποίηση σε σχέση με το παρελθόν. Δεν αγάπησαν ξαφνικά οποιονδήποτε. τα συμφέροντά τους εξυπηρετούν, μέρος των οποίων εξυπηρετεί και τα ελληνικά. Αυτό αποδεικνύει εξάλλου το σύνδρομο καταδίωξης που προκύπτει από τις αναφορές επωνύμων “αναλυτών” στην Τουρκία. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από τους ίδιους. Το να προσφέρει η Ελλάδα έμμεση επιβεβαίωση υποχωρώντας μπροστά σε παραλογισμούς θα τροφοδοτήσει αυτές τις καταστάσεις, δεν θα τις θεραπεύσει.
Η Τουρκία δεν πρέπει να διευκολυνθεί από κανέναν για να σπάσει ένα αδιέξοδο που η ίδια δημιούργησε. Είτε δεν αντελήφθη τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί είτε θεώρησε ότι μπορεί και αυτές να τις χειραγωγήσει για να μεγιστοποιήσει το εθνικό της συμφέρον. Όπως ισχύει για την Αθήνα, ότι λάθη και παραλείψεις πληρώνονται, το ίδιο πρέπει να ισχύσει για την Άγκυρα. Επιλογές δίχως κόστος δεν υπάρχουν. Αυτό συμπεριλαμβάνει και τα F-16 και τα F-35 και τους S-400 κ.λπ. Όταν όμως αποδεικνύεται πλέον και στην πράξη ότι μοναδική γλώσσα που κατανοεί η Τουρκία είναι η άρνηση επίτευξης των στόχων της επί του πεδίου, στρατιωτικού ή/και διπλωματικού, πρώτο βήμα είναι το να τεθεί με σαφήνεια προς όλους, το πλαίσιο εντός του οποίου είναι διατεθειμένη η Αθήνα να συζητήσει το οτιδήποτε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου