Ισχυρό προβληματισμό προκαλούν όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια της τελετής παράδοσης-παραλαβής αρχηγού ΓΕΝ στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ), καθώς είναι άκρως αποκαλυπτικά ενός άτυπου «εμφυλίου» των τελευταίων ετών για το τι μέλλει γενέσθαι με έναν στόλο που έχει γεράσει επικίνδυνα. Η βασική παρατήρηση όμως που μπορεί να γίνει, είναι ότι ενώ όλες οι πλευρές έχουν εύλογα επιχειρήματα, η γεφύρωση των διαφορών δεν είναι εύκολη, καθώς τα πάντα σκοντάφτουν στην αδήριτη οικονομική πραγματικότητα.
Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Όσο δεδομένη είναι λοιπόν η γήρανση του στόλου, άλλο τόσο είναι και η οικονομική στενότητα παγκόσμια. Οι νέες τεχνολογίες είναι πανάκριβες, με αποτέλεσμα να συρρικνώνονται οι οροφές σε κάθε κατηγορία οπλικών συστημάτων. Οι σύγχρονες συρράξεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα ότι «η -φθηνή- ποσότητα έχει τη δική της ποιότητα». Όσο και να καταλογιστούν ευθύνες στις κυβερνήσεις για την κατανομή κονδυλίων για την άμυνα, δεδομένο είναι ότι οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι, ενώ οι απαιτήσεις μοιάζουν εκτός οικονομικής πραγματικότητας.
Όποιος προσαρμοστεί ταχύτερα στη νέα πραγματικότητα, θεωρητικά θα έχει το πλεονέκτημα. Είναι όμως εξαιρετικά αμφίβολο εάν οι στρατιωτικές ηγεσίες σχεδιάζουν αποκλειστικά με βάση τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα και όχι με τη λογική «λίστας επιθυμιών». Η συρρίκνωση των οροφών αντανακλά ευθέως και στον απαιτούμενο αριθμό αξιωματούχων κάθε βαθμού. Κάπου εκεί υπεισέρχεται και μια συντεχνιακή διάσταση στο πρόβλημα, η οποία ουδεμία σχέση έχει με την ουσία της αντιμετώπισης του αμυντικού προβλήματος κάθε χώρας. Ας δούμε όμως τι ανέφερε ο αντιναύαρχος Δρυμούσης, προσθέτοντας συνοπτικά σχολιασμό…
Το ότι το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) έχει μεγάλη ιστορία, βαριά παράδοση και ποτέ δεν υπέστειλε τη σημαία του, ενώ σήμερα «καλείται να ανταποκριθεί σε τριπλάσιο του χερσαίου θαλάσσιο χώρο» είναι δεδομένο. Αυτό «απαιτεί την ύπαρξη ενός ισχυρού Πολεμικού Ναυτικού όπως προβλέπει το θεσμικό κείμενο εγκεκριμένης από το ΚΥΣΕΑ για τη Δομή Δυνάμεων και την ανάγκη αντιμετώπισης της αναθεωρητικής απειλής και της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων της χώρας μας σε συμμαχίες και οργανισμούς.
ΣΧΟΛΙΟ: Εάν η Δομή Δυνάμεων παρουσιάζει αναντιστοιχία με τα δεδομένα των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, πρέπει να αλλάξει, μαζί με τη «συνταγή» αντιμετώπισης του προβλήματος που καλείται να αντιμετωπίσει. Ας περιμένουμε να δούμε τι εννοούσε στη σχετική του αναφορά ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας.
«Ισχυρό Πολεμικό Ναυτικό απαιτεί ποσοτικά μεγάλο αριθμό μονάδων, δικτυοκεντρικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου και σύγχρονα μέσα οπλικά συστήματα και δυνατότητες και ποιοτική υπεροχή… η απειλή συνεχώς αναβαθμίζεται, εξοπλίζεται ποσοτικά και ποιοτικά, με νεότευκτες μονάδες και οπλικά συστήματα αυτονομείται από εξωτερικούς κατασκευαστές ανάπτυξη, κατασκευή και υποστήριξη».
ΣΧΟΛΙΟ: Θεωρητικά είναι απολύτως σωστό. Επί της ουσίας όμως, θα πρέπει να ποσοτικοποιηθεί λεπτομερέστατα το πόσο κοστίζει αυτή η δαπάνη στο επίπεδο κάθε μονάδας επιφανείας του Πολεμικού Ναυτικού. Μέχρις ότου δούμε τα ναυπηγεία της χώρας να εμπλέκονται εκ νέου, επί της ουσίας και αποτελεσματικά στην εξίσωση, ώστε η όποια επένδυση σε ναυτικές μονάδες να έχει ποσοστό ανακύκλωσης, μέσω της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής στην εθνική οικονομία, υποχρεούμαστε να σχεδιάζουμε με βάση τα δεδομένα.
Παράλληλα, η αντιμετώπιση μιας απειλής είναι διακλαδική ευθύνη, ιδίως όταν υστερούμε ποσοτικά. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα διδάγματα των σύγχρονων συρράξεων, όπου φθηνές πλατφόρμες με τεχνολογίες διαθέσιμες στο εμπόριο, μπορούν να αδρανοποιήσουν άλλες πολλαπλάσιου κόστους. Πόσο έχει μελετηθεί και αξιοποιηθεί αυτό το φυσικό για την Ελλάδα πλεονέκτημα. Πόσο ενισχυτική είναι η αρχιπελαγική μας γεωγραφία;
«Έτερες φωνές που προκρίνουν λύσεις για συρρίκνωση ή μικρό Πολεμικό Ναυτικό και ευέλικτο, αφενός δεν έχουν γνώση των επιχειρησιακών και επιστημονικών μέσων και εργαλείων κατάρτισης της Δομής Δυνάμεων, αφετέρου αγνοούν ότι ιστορικά η επιβίωση των Ελλήνων στηρίχθηκε στη θάλασσα και στο ισχυρό Πολεμικό του Ναυτικό. Ιστορικά, όσες φορές η Ελλάδα δεν είχε ισχυρό Πολεμικό Ναυτικό μπήκε σε περιπέτειες».
ΣΧΟΛΙΟ: Το πάθος δεν είναι πάντα καλός σύμβουλος, ιδίως όταν ενισχύει τις αναφορές περί «εμφυλίου» στο ΠΝ. «Αποκλειστικότητες» στην κατοχή των ανωτέρω αρετών δεν υπάρχουν, ούτε μπορούν να γίνουν ανεκτές από τον φορολογούμενο που εκλέγει τις κυβερνήσεις και χρηματοδοτεί της αμυντικές επενδύσεις. Η ανάγκη ύπαρξης ισχυρού ΠΝ δεν αμφισβητείται από κανέναν. Το ζητούμενο είναι το κατά πόσον υπάρχει συναίσθηση της σύνδεσης της ισχύος με τα οικονομικά δεδομένα, ώστε να είναι πραγματική.
«Η σημαντική καθυστέρηση της υλοποίησης ανανέωσης του εξοπλισμού του Στόλου μας την προηγούμενη η δεκαετία λόγω της οικονομικής κρίσεως ήταν καθοριστική … Η αντικατάσταση απαιτεί τη διάθεση τεράστιων πόρων που είναι δύσκολο να διατεθούν στο άμεσο μέλλον. Οι τρεις νέες FDI HN και οι τέσσερις αναβαθμισμένες MEKO 200HN με την ένταξή τους στον Στόλο δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίσουν την απειλή και ως εκ τούτου συντάχθηκε πρόταση βραχυπρόθεσμης ανανέωσης του Στόλου η οποία παρουσιάστηκε στο υψηλότατο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας, έχοντας ως κέντρο βάρους…
»…αφενός την αντικατάσταση των φρεγατών τύπου S με νέας κατασκευής φρεγάτα πολλαπλού ρόλου αεράμυνας με μεγάλη ισχύ πυρός σε όλες τις μορφές πολέμου οι οποίες απαιτείται να κατασκευαστούν στην Ελλάδα, ώστε η εν συνεχεία υποστήριξή τους να είναι δυνατή και οικονομοτεχνικά συμφέρουσα. Αφετέρου η πρόσκτηση μετά από επιθεώρηση και υπό τις προϋποθέσεις του ΠΝ μικρότερων μεταχειρισμένων μονάδων που θα αποκτηθούν από το Πολεμικό Ναυτικό.
»…Για το εν λόγω πρόγραμμα, δόθηκαν οι απαραίτητες κατευθύνσεις από την πολιτική ηγεσία και αναλήφθηκαν άμεσα ενέργειες προκειμένου να διερευνηθεί η εφικτότητα να τεθούν χρονοδιαγράμματα και να υπολογιστούν τα απαιτούμενα κόστη πρόσκτησης, προκειμένου στη συνέχεια να ληφθούν οι απαιτούμενες αποφάσεις για την υλοποίηση των εν λόγω προγραμμάτων σύμφωνα πάντα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο».
ΣΧΟΛΙΟ: Αν καταλαβαίνουμε καλά και λέγοντας τα πράγματα με το όνομα τους: Το Πολεμικό Ναυτικό συνέταξε πρόταση βραχυπρόθεσμης ανανέωσης του Στόλου η οποία παρουσιάστηκε στο υψηλότατο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας, κοστολογώντας την αντικατάσταση των “S” (Standard) με τις φρεγάτες που περιγράφονται γενικά στην ομιλία του αποστρατευθέντος Αρχηγού, με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στις αμερικανικές Constellation (FFG-62).
Στη συνέχεια, το Πολεμικό Ναυτικό έλαβε από την πολιτική ηγεσία κατευθύνσεις για διερεύνηση της εφικτότητας, ώστε να τεθούν χρονοδιαγράμματα και να υπολογιστούν τα κόστη, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις για την υλοποίηση, σύμφωνα πάντα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Ένα ενδιαφέρον ερώτημα που μένει αναπάντητο, είναι εάν υπήρξε από την πολιτική ηγεσία εντολή διερεύνησης συγκεκριμένης λύσης, ή το ΠΝ πήρε την πρωτοβουλία να προτείνει.
Όμως, συνεπάγεται και την αυτόματη λύση του προβλήματος χρηματοδότησης του προγράμματος αυτή η διαδικασία; Όχι, φυσικά. Αποτελεί θεωρητικά μία εκ των επιλογών στη διάθεση της κυβέρνησης, η οποία θα αποκτήσει υπόσταση όταν/εάν η κυβέρνηση αποφασίσει να διαθέσει τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους. Προς το παρόν πάντως τα υφιστάμενα προβλήματα χρηματοδότησης έχουν οδηγήσει στον ετεροχρονισμό σε άγνωστο -προς το παρόν- χρόνο, του ύψους 2.122.880.000 ευρώ προγράμματος προμήθειας έως τεσσάρων νέων κορβετών, το οποίο πρακτικά έχει περιοριστεί σε τρεις λόγω ανεπαρκούς προϋπολογισμού.
Επίσης, υπενθυμίζεται, ότι λόγω προβλημάτων χρηματοδότησης δεν ασκήθηκε και το δικαίωμα προαίρεσης (option) για την τέταρτη φρεγάτα FDI-HN. Όπως φαίνεται όμως, ούτε ο ετεροχρονισμός των κορβετών ούτε η μη εξάσκηση της option για την τέταρτη FDI-HN συνεπάγεται τη λύση του προβλήματος της χρηματοδότησης της ανωτέρω επιλογής. Διαφορετικά θα είχε αρχίσει η διαδικασία υλοποίησης αφού ουδείς διαφωνεί με την πιεστική ανάγκη ανανέωσης του στόλου.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να υπολογιστεί ποιος θα πρέπει να είναι ο ρυθμός ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, ώστε σε μερικά χρόνια να καταστήσει εφικτή τη χρηματοδότηση πλοίων πλήρους εκτοπίσματος 7.408 μετρικών τόνων και επιχειρησιακών δυνατοτήτων σαφώς υπέρτερων των εκτοπίσματος 3.000 τόνων περίπου κορβετών, τις οποίες σήμερα αδυνατούμε να χρηματοδοτήσουμε.
Πάμε όμως και στο δεύτερο σκέλος, «την πρόσκτηση μετά από επιθεώρηση και υπό τις προϋποθέσεις του ΠΝ μικρότερων μεταχειρισμένων μονάδων που θα αποκτηθούν από το Πολεμικό Ναυτικό». Πιθανότατα, πρόκειται για τα πλοία μάχης παρακτίων (LCS: Littoral Combat Ship) τύπου Freedom που θα παροπλίσει το Ναυτικό των ΗΠΑ. Πλην του όποιου κόστους προμήθειας, τα κόστη των τυχόν μετασκευών επανεξοπλισμού και ενεργοποίησης, αλλά το κυριότερο, τα κόστη της δημιουργίας της υποδομής εκπαίδευσης, υποστήριξης και συντήρησης, θα αποδειχθούν κάθε άλλο παρά αμελητέα και θα πρέπει να συνυπολογιστούν στη στάθμιση των διαφόρων επιλογών. Επιπρόσθετα, θα έπρεπε να διερευνηθούν και πιο ριζικές λύσεις. Για ποιον λόγο απορρίπτεται εκ των προτέρων η απόσυρση αριθμού ανεπαρκών επιχειρησιακά μονάδων επιφανείας ώστε να εξοικονομηθούν πόροι με στόχο την ορθολογική προώθηση νέων ναυπηγήσεων; Για λόγους «μεγαλοϊδεατισμού»;
Με όλο τους τον υποκειμενισμό, οι ανωτέρω απορίες που ζητούν απάντηση, δεν παραπέμπουν ούτε σε κυβερνητική, ούτε σε επιτελική νοικοκυροσύνη. Τα σοβαρά κράτη δεν λειτουργούν έτσι. Σε κάθε περίπτωση όμως, αποτρέπουν με κάθε τρόπο, θεσμικά, τη χειραγώγηση και την ομηρία τους από τις ατζέντες του ενός ή του άλλου πολιτικού. Λειτουργούν συλλογικά και καταλήγουν στο δέον γενέσθαι με συντεταγμένες διαδικασίες. Πέραν του ότι η φύση του ανθρώπου διασφαλίζει ότι τα ευγενή κίνητρα δεν θα νιώσουν… ποτέ μοναξιά.
Χωρίς να αποκλείεται εκ προοιμίου οποιαδήποτε επιλογή, εάν κάτι ισχύει απαρέγκλιτα, είναι το ότι οι μεγαλύτερες εθνικές τραγωδίες μπορούν να προκύψουν ακόμα και παρά τις αγαθότερες των προθέσεων. Η τοξικότητα και ο οπαδισμός δεν βοηθούν. Ας ασπαστούμε τον ορθολογισμό και ας αφήσουμε μεγαλοϊδεατικούς σχεδιασμούς για αργότερα, όταν/εάν έχουν διορθωθεί τα οικονομικά μας χάλια. Ο υπογράφων έχει προτείνει την άμεση ενίσχυση του αεροπορικού στόλου με σημαντικό αριθμό προηγμένων βλημάτων αέρος-επιφανείας, με σκοπό τη διατήρηση της αποτροπής απέναντι στην απειλή του διαρκώς ενισχυόμενου τουρκικού Ναυτικού. Αυτό αντί της «πρόσκτησης» ναυτικών μονάδων με μοναδική διαφορά από τις υφιστάμενες παμπάλαιες, τη νεότητα. Παράλληλα, την εξέταση αναλογικά φθηνών αλλά δραστικών λύσεων εξουδετέρωσης από τις χερσαίες δυνάμεις.
Εάν υποτεθεί ότι η διακλαδικότητα έχει γίνει συνείδηση, το φετίχ των Ελλήνων ηγητόρων, πολιτικών και στρατιωτικών, με τις πλατφόρμες -που οδηγούν σε μια αξιοποιήσιμη επικοινωνιακά, αλλά αντιπαραγωγική επιχειρησιακά, εικονική πραγματικότητα- είναι ακατανόητο. Πέραν της νοικοκυροσύνης λοιπόν, βασικό πρόβλημα είναι η συνολικότερη νοοτροπία. Ή μήπως και αυτά τα δυο συνδέονται άρρηκτα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου