Οι αρχαίοι Έλληνες μιλάνε για … τηλεοράσεις της εποχής τους;

Οι αρχαίοι Έλληνες μιλάνε για … τηλεοράσεις της εποχής τους;

Τι εννοεί ο Λουκιανός όταν λέει ότι: «Πάνω από ένα όβολο πηγάδι ήταν τοποθετημένοι ένας πολύ μεγάλος καθρέφτης. Όταν κατέβαινε κανείς στο πηγάδι, άκουγε όλα, όσα λέγονταν πάνω στη γη όταν κοίταζε στον καθρέπτη έβλεπε όλες τις πόλεις κι όλους τούς λαούς σαν να ήταν παρών»; Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί!..

Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (περ. 120 μ.Χ. → μετ. 180 και 192 μ.Χ.) ήταν σοφιστής και κυρίως μεγάλος συγγραφέας της Ύστερης Αρχαιότητας.

ΕΙΝΑΙ γνωστό ότι ένα ιδιαίτερο είδος των χρηστηρίων (μαντείων) ήσαν τα λεγόμενα σκευομαντεία, νεκρομαντεία ή ψυχοπομπεία, τα οποία ήσαν συνδεδεμένα με την λατρεία των ηρώων ή των χθονίων θεοτήτων, όπως για παράδειγμα το μαντείον του Αμφιαράου στον Ωρωπό, του Αμφιλόχου και Μόψου στην Κιλικία, του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, του Κάλχαντος και Ποδαλειρίον στην Απουλία και αλλού.

Στους παραπάνω ναούς, όσοι ήθελαν να λάβουν χρησμό, και μάλιστα προς θεραπεία ασθενειών, «κατεκλίνοντο» (εκοιμώντο, κοιμόντουσαν δηλαδή) επί ενός δέρματος θυσιασθέντος ζώου στο ιερείο.

Ήταν κοινή η πεποίθηση, ότι οι θυσιάζοντες στους νεκρούς, όταν τους επικαλούσαν, κοιμώμενοι στους τάφους αυτών ή αγρυπνούντες, φαίνονταν τα είδωλα των πεθαμένων και τους έδιδαν τις ζητούμενες μαντείες!

Ο Λουκιανός, που ως γνωστό έζησε στον 2ον αιώνα μετά Χριστόν, μέσα στον Α΄ Λόγο της «Αληθούς Ιστορίας» του γράφει:

«Πάνω από ένα όβολο πηγάδι ήταν τοποθετημένοι ένας πολύ μεγάλος καθρέφτης. Όταν κατέβαινε κανείς στο πηγάδι, άκουγε όλα, όσα λέγονταν πάνω στη γη όταν κοίταζε στον καθρέπτη έβλεπε όλες τις πόλεις κι όλους τούς λαούς σαν να ήταν παρών»!!...

Είναι ν' απορεί κανείς πως ο Λουκιανός μας διαβεβαιώνει πως:

«Τότε είδα κι εγώ τούς οικείους μου και όλην την πατρίδα, εάν δε και εκείνοι με έβλεπαν, δεν έχω να πω κάτι πιο ασφαλές». («τότε και τούς οικείους εγώ εθεασάμην και πάσαν την πατρίδα, ει δε κακείνοι εμέ εθεώρουν, ουκ έχω το ασφαλές ειπείν»)!!...

Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι στο ιερό τής θεάς οι πιστοί μπορούσαν να δουν σε ένα κάτοπτρο, το οποίο τοποθετούσαν στο νερό τής πηγής τού αρχαίου μαντείου, εάν κάποιος άρρωστος θα ζούσε ή θα πέθαινε. Ορισμένοι ορθολογιστές πιστεύουν ότι: «Οι ιερείς τού αρχαίου ναού τής θεάς Δήμητρας στην Πάτρα εξαπατούσαν τους πιστούς με κατοπτρομαντεία». Το θέμα είναι ότι οι αρχαίοι είχαν γνώσεις οι οποίες δεν διαδίδονταν στον πολύ κόσμο διότι ίσως είχαν την άποψη ότι η γνώση είναι ένα πολύ ισχυρό όπλο και δεν μπορεί να το χρησιμοποιεί ο καθένας.

ΩΣΤΕ ... ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ, ΛΟΙΠΟΝ;

Καταπλήσσεται, ομολογουμένως, ο αναγνώστης μ' αυτά που διαβάζει, αλλά η έκπληξή του θα μεγιστοποιηθεί όταν διαπιστώσει ότι:

α) Ο ίδιος ο Πυθαγόρας είχε ασκήσει την υδρομαντεία, ενώ ένα αμφισβητούμενο χωρίο του Αριστοφάνους αφορά μάλλον κατοπτρομαντεία, που μοιάζει με ... τηλεόραση της σημερινής εποχής.

β) Ο Παυσανίας αναφέρει ένα είδος υδροκατοπτρομαντείας για την πρόβλεψη της τύχης των ασθενών στην Πάτρα, και δη στο μαντείο του ιερού άλσους της Δήμητρας, όπου το νερό της πηγής της θεάς, που μετονομάστηκε σε «αγίασμα του Αγίου Ανδρέου» αποδίδει και στην εποχή μας θαυμάσιες ιδιότητες!!

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ο χθόνιος χαρακτήρας του «αψευδούς μαντείου», που τονίζεται με τα αγάλματα των χθονίων θεοτήτων.

Παρόμοιο μαντείο (και δη υδρομαντείο) αφιερωμένο στον Θυρξέα Απόλλωνα υπήρχε κοντά στην πόλη Κυάνεας της Λυκίας, ενώ, κατά τον Παυσανία, στην πηγή του χρηστηρίου αυτού αντικατοπτριζόταν ό,τι δήποτε ήθελε κανείς να ιδεί.

Ανάλογη πηγή υπήρχε, κατά τον ίδιο συγγραφέα, και στο Ταίναρο, όπου κανείς μπορούσε να δη μέσα στην πηγή τα καράβια που περνούσαν!!..

ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ!…

ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ, θα θυμηθούμε τι απεκάλυψε στο παρελθόν ο αρθρογράφος και ιστορικός, Γιάννης Λάμψας, ο οποίος, σ’ ένα άρθρο του στην εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» δημοσίευσε ένα αποκαλυπτικό κείμενο υπό τον τίτλο: «Αρχαίες προφητείες για την τηλεόραση…», που ομολογουμένως εντυπωσιάζει τον αναγνώστη. Ας το διαβάσουμε::

«Ο ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟΣ εικόνων βίας και χυδαιότητας, που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό στην Τηλεόραση, έκανε πολλούς πνευματικούς ανθρώπους να διατυπώσουν στις εφημερίδες τις γνώμες τους για το δυσάρεστο φαινόμενο και τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για να σταματήσει. Όλοι μιλούν για δεοντολογία και έχουν δίκιο - αλλά ποιες είναι οι δυνατότητες και τα όρια αυτής της δεοντολογίας;

Όσο και αν φανεί παράξενο, οι αρχαίοι Έλληνες, αν και δεν υπήρχε στην εποχή τους τηλεόραση ή κάτι που να της μοιάζει, είπαν ορισμένα σοφά πράγματα για τη δύναμη της εικόνας, αλλά και για τα μειονεκτήματα της «μαζικής επιμόρφωσης» σε σύγκριση με την ουσιαστική παιδεία που μεταλαμπαδεύει ένας καλός δάσκαλος στο μαθητή του.

Ο Πλάτων στην «Πολιτεία» του (Λόγος Έβδομος, 1-50), βάζει τον Σωκράτη να διηγείται την περίφημη παρομοίωση του σπηλαίου. Αν αναγκάσουμε -λέει- μερικούς ανθρώπους να καθήσουν από την μικρή τους ηλικία δεμένοι πισθάγκωνα σε μια σπηλιά, κατά τρόπο ώστε να βλέπουν μόνο προς το εσωτερικό της τοίχωμα, με μια φωτιά αναμμένη μονίμως πίσω τους, θα βλέπουν τις σκιές των περαστικών και θα νομίζουν πως ο κόσμος αποτελείται από τέτοιες σκιές. Κι αν κάποιος από τους δεσμώτες κατορθώσει κάποτε να γυρίσει το κεφάλι του και να δει τους αληθινούς διαβάτες, θα νομίσει ασφαλώς ότι «τότε μεν εώρα φλυαρίας, νυν δε ορθότερα βλέπει», και θα θεωρήσει πιο πιθανό να είναι «αληθέστερα τα τότε ορώμενα» από «τα νυν δεικνυόμενα». Κάτι τέτοιο παθαίνουν οι σημερινοί άνθρωποι, και ιδιαίτερα οι νέοι, όταν βλέπουν επί ολόκληρες ώρες, την οθόνη της τηλεόρασης: Νομίζουν ότι η πραγματικότητα είναι αυτή που δείχνουν τα κανάλια και όχι εκείνη που βρίσκεται γύρω τους...

Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος πλατωνικός διάλογος, που εκφράζεται με αρκετή περιφρόνηση γι' αυτό που λέμε σήμερα «μαζική κουλτούρα». Πρόκειται για τον «Φαίδρο», όπου ο Σωκράτης λέει (LΧ - LΧΙΙ) ότι θεωρεί τον προφορικό λόγο (τον μόνο που μεταχειριζόταν ο ίδιος) πολύ ανώτερο και δυνατώτερο από τον γραπτό. Ο γραπτός λόγος, από την ώρα που φεύγει από τα χέρια εκείνου που τον έγραψε, πηγαίνει παντού και δεν μπορεί να κάνει διακρίσεις ανάμεσα στους αναγνώστες του. Αντίθετα, η μόρφωση είναι πολύ καλύτερη «όταν τις, την διαλεκτική τέχνη χρώμενος, λαβών ψυχήν προσήκουσαν, φυτεύη τε και σπείρη λόγους μετ' επιστήμης».

Η Ραδιοτηλεόραση είναι βέβαια ένα μίγμα προφορικού λόγου και εικόνας, αλλά, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, απευθύνεται σ' ένα ετερόκλητο και άγνωστο κοινό, με αποτέλεσμα να χάνει ένα μεγάλο μέρος της παιδαγωγικής της αξίας.

Ποια είναι τα διδάγματα από τις προφητικές αυτές ιδέες των αρχαίων; Πρώτον, ότι είναι επικίνδυνο να θεωρεί κανείς «γνήσιες» τις εικόνες που του παρουσιάζουν ως πραγματικότητα. Και δεύτερον, ότι ακόμα και το πιο γλαφυρό βιβλίο ή το πιο εξελιγμένο κομπιούτερ δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μορφωτική αξία της προσωπικής, της διαλεκτικής επικοινωνίας...» (*)

(*) Περισσότερα και πιο αναλυτικά στοιχεία στο έργο μας: "Οι Προφητείες του Ελληνισμού".

------

Η πάνω εικόνα είναι αλιευμένη από το ιστολόγιο: «Ξάνθη φιλοσοφείν».

ΠΗΓΗ sakketosaggelos