Από το theancientwebgreece
Τα φυτά της Ακρόπολης //
Η αυτοφυής χλωρίδα του ιερού βράχου
Εισαγωγήγράφει ο Σταύρος ΑποστόλουΗ Αθήνα είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας. Μια πυκνοκατοικημένη πόλη με πλούσια ιστορία πίσω της. Ανάμεσα στα τσιμεντένια κτίρια, ο κάτοικος αλλά και ο επισκέπτης της μπορεί να βρει πολλά σημεία με πράσινο, μικρούς λόφους, και πολλούς αρχαιολογικούς χώρους που
θα τον ηρεμήσουν και θα τον μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή. Οι
περισσότεροι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία της Αθήνας βρίσκονται
μέσα στο κέντρο της πόλης και γύρω από το λόφο της Ακροπόλεως.
Ο Παρθενώνας, το Ερέχθειο, η Αρχαία Αγορά, η Ρωμαϊκή αγορά, ο Ναός του Ολυμπίου Διός, η Βιβλιοθήκη του Αδριανού, ο Κεραμεικός, το Μνημείο του Φιλοπάππου, το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού, και άλλα. Σε αυτούς τους χώρους με την τεράστια ιστορική και πολιτιστική αξία, ο επισκέπτης μπορεί να δει και πολλά είδη της αυτοφυούς χλωρίδας να συνυπάρχουν με την τέχνη και τον πολιτισμό. Στο παρόν άρθρο ωστόσο θα επικεντρωθούμε στην αυτοφυή χλωρίδα του ιερού βράχου της Ακροπόλεως.
Οι αρχαιολογικοί χώροι και η αυτοφυής χλωρίδα τους
Οι χώροι αυτοί που αναφέραμε, λόγω της προστασίας τους, έγιναν ταυτόχρονα ένα ασφαλές σημείο για να διατηρηθούν ενδημικά και μη είδη, που ίσως να μην υπήρχαν στο κέντρο της πόλης αν δεν έβρισκαν αυτό το καταφύγιο.
Η αυτοφυής χλωρίδα των αρχαιολογικών χώρων περιλαμβάνει φυτά από πολλές οικογένειες όπως: Asreaceae, Apiaceae, Brassicaceae, Caryophyllaceae, Convolvulaceae, Crassulaceae, Cucurbitaceae, Euphorbiaceae, Fabaceae, Geraniaceae , Iridaceae, Lamiaceae, Poaceae, Urticaceae κτλ.
Επίσης σε αυτούς τους χώρους συναντάμε και κάποια είδη πτεριδόφυτων όπως τα Asplenium ceterach, Allosorus acrosticus, Anogramma leptophylla, Cosentinia vellea και Ophioglossum lusitanicum.
Η χλωρίδα του ιερού βράχου της Ακρόπολης
Πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης μπορούμε να δούμε την σπάνια και ενδημική Μικρομέρια της Ακρόπολης(Micromeria acropolitana), την ενδημική Inula verbascifolia subsp. methanea, την σπάνια για το κέντρο της Αθήνας Silene apetala και πολλά άλλα μικρά και μεγαλύτερα είδη με βοτανικό ενδιαφέρον.
H ειδική περίπτωση της Μικρομέριας της Ακρόπολης
Στον βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, εκεί όπου δεσπόζει το θαύμα της
αρχιτεκτονικής, ο μεγαλοπρεπής Παρθενώνας, υπάρχει άλλο ένα μικρότερο
θαύμα που γέννησε η φύση και το φυλά καλά κρυμμένο από τα βλέμματα των
τουριστών. Ένα μικρό φυτό που δεν ξεπερνά τα 20 εκατοστά, βγάζει ροζ
άνθη από το Μάιο έως τον Ιούνιο και δε μπορείς να το βρεις πουθενά αλλού
στον κόσμο. Συλλέχθηκε στις 30 Αυγούστου του 1906 από τους Γάλλους
βοτανολόγους René C.J.E. Maire (1876–1949) και Marcel G.C. Petitmengin
(1881–1908), που έκαναν περιοδεία κατά τη διάρκεια του 1904 και 1906
στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα συλλέγοντας φυτά. Καταγράφηκε
πρώτη φορά το 1908 από τον Αυστριακό βοτανολόγο Halacsy με την ονομασία
Micromeria athenae. Από το 1908 και ειδικά την μεταπολεμική περίοδο τα
ίχνη της χάνονται. Το 1998, ο καθηγητής Βοτανικής του Πανεπιστημίου
Αθηνών Αρτέμης Γιαννίτσαρος κάνει λόγο για «εξαφανισθέν είδος από την
ελληνική και γενικά την παγκόσμια χλωρίδα» και το 2003, ο βοτανολόγος
Θεοφάνης Κωνσταντινίδης σε άρθρο του αναφέρεται στην Micromeria
acropolitana την οποία «εδώ και έναν αιώνα κανένας δεν έχει ξαναδεί ούτε
στο βράχο της Ακρόπολης ούτε κάπου αλλού». Το 2004 ανακαλύφθηκε ξανά από τον βιολόγο Γρηγόρη Τσούνη κατά
τις μελέτες του για το οικοσύστημα του Ιερού βράχου και ταυτοποιήθηκε
το 2009 από τη βοτανολόγο δρ Κιτ Ταν από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
Από τότε η τοποθεσία του φυτού παραμένει μυστική για την προστασία
του.
Ο Σταύρος Αποστόλου με τον Γιώργο Στασινόπουλο, εντόπισαν το
φυτό λίγους μήνες πριν (2014) στην Ακρόπολη. Όταν οι άλλοι κοίταζαν τον
Παρθενώνα, μας λέει ο Σταύρος, εγώ ήμουν σκυμμένος στο χώμα.
lifo: Πώς εντόπισες τη μικρομέρια; Έψαχνες επί τούτου για το φυτό ή το είδες τυχαία;
Σ.Α.: Για αυτό το φυτό άκουσα πρώτη φορά το 2004 όταν
έγινε η επανεύρεση του από τον κ.Τσουνη Όποτε επισκεπτόμουν την Ακρόπολη
κοιτούσα μήπως και το εντοπίσω. Κάποια στιγμή άρχισα να ψάχνω
συστηματικά να το βρω και έτσι φωτογράφιζα όποια Μικρομέρια έβρισκα στην
περιοχή της Ακρόπολης, του Αρείου πάγου και του Φιλοπάππου. Μετά από
πολλές επισκέψεις και «εξονυχιστικό» ψάξιμο την βρήκα μαζί με τον φίλο
μου Γιώργο Στασινόπουλο. Την φωτογράφισα, έκανα ταυτοποίηση, εξέτασα
προσεκτικά τις διαφορές της σε σχέση με την Micromeria nervosa και την
Micromeria juliana από λίστα που μου έστειλε ο φίλος και καλός γνώστης
των φυτών Ερωτόκριτος και μετά έστειλα τις φωτογραφίες και σε άλλους για
επιβεβαίωση. Μετά από όλες τις θετικές απαντήσεις πολύ χαρούμενος
ανάρτησα τις φωτογραφίες μου στο διαδίκτυο.
lifo: Πρόκειται για ένα φυτό που φύεται μόνο στην Ακρόπολη. Του προσδίδει αυτό κατά την άποψή σου έναν ιδιαίτερο συμβολισμό;
Σ.Α.: Το φυτό αυτό κατά την γνώμη μου είναι ένα σύμβολο
αναγέννησης και επιβίωσης. Τα φυτά και η φύση συνεχώς μας εκπλήσσουν με
την δύναμη τους να αντέχουν στον χρόνο. Είναι μαγικό το πως από ένα
μικροσκοπικό σπόρο, πολλές φορές σε ελάχιστο χώμα ή σε κάποια σχισμή
ενός βράχου, φυτρώνει ένα φυτό, μεγαλώνει ανθίζει και διαιωνίζει το
είδος του. Τα φυτά και η φύση είναι δάσκαλοι επιβίωσης.
lifo: Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε και γιατί όχι να αναδείξουμε αυτό το τόσο σπάνιο και μοναδικό φυτό;
Σ.Α.: Η προστασία του μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους
τρόπους αλλά με βασικότερο αυτόν της απόκρυψης της ακριβούς τοποθεσίας
του στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Έπειτα θα μπορούσε να γίνει
αναπαραγωγή του φυτού και δημιουργία ενός μικρού Βοτανικού κήπου στην
περιοχή όπου θα μπορούν οι επισκέπτες της Ακρόπολης να δουν και το φυτό
«μύθο» και να το θαυμάσουν από κοντά.
Ανάμεσα στην πλούσια χλωρίδα των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας υπάρχουν και κάποια είδη παχυφύτωναπό τις οικογένειες Crassulaceae, Aizoaceae, αλλά και μερικά είδη με caudex όπως το Ecballium elaterium από την οικογένεια Cucurbitaceae. Από την οικογένεια Crassulaceae συναντάμε πολλά μικρά, μονοετή είδη του γένους Sedum, ένα είδος από το γένος Crassula και δυο είδη από το γένος Umbilicus. Από το γένος Crassula, αν παρατηρήσουμε πολύ προσεκτικά θα βρούμε την μικροσκοπική Crassula tillaea Lest.-Garl.,
ένα πολύ μικρο, μοναχικό ή διακλαδισμένο από τη βάση φυτό, 1-5
εκατοστά, σε πράσινο χρώμα που όσο γερνάει γίνεται κόκκινο. Τα λουλούδια
του είναι υπόλευκα ή ρόδινα και βρίσκονται σε όλες σχεδόν τις μασχάλες
των φύλλων από τη βάση ως την κορυφή του φυτού.
Από το γένος Sedum υπάρχει το πολυετή Sedum sediforme και τα μονοετή Sedum litoreum, Sedum caespitosumκαι Sedum rubens. To
Sedum sediforme είναι ένα είδος με μεγάλη εξάπλωση στην Ελλάδα το
οποίο προτιμά να φυτρώνει σε ασβεστολιθικούς βράχους και πετρώδεις
περιοχές. Τα άλλα τρία είδη του γένους τα συναντάμε να δημιουργούν ένα
μικρο χαλί στο έδαφος, πάνω σε πέτρες και βράχους αλλά και στις ενώσεις
των αρχαίων μάρμαρων.
Από το γένος Umbilicus συναντάμε τα είδη Umbilicus rupestris και Umbilicus horizontalis που
φυτρώνουν σε σκιερές τοποθεσίες ανάμεσα σε βράχους, τοίχους και αρχαία
μάρμαρα. Επίσης τα συναντάμε να βρίσκονται σε κεραμοσκεπές σε παλιά
νεοκλασικά κτίρια μέσα στην πόλη. Από τον υπόγειο, πολυετή σαν πατάτα
βολβό τους βγαίνουν τα ετήσια στρογγυλά παχύφυτα φύλλα τους και στην
συνέχεια εμφανίζεται ο μακρύς ανθοφόρος μίσχος με μικρά σκούρο-πράσινα
άνθη. Η περίοδος ανάπτυξης τους είναι ο χειμώνας.
Από την οικογένεια Aizoaceae συναντάμε μόνο ένα είδος, το Mesembryanthemum nodiflorum πάνω στον βράχο της Ακροπόλεως το οποίο αναφέρθηκε πρώτη φορά από τους Αποστόλου Σταύρο και Στασινόπουλο Γιώργο τον Φεβρουάριο του 2015.
Σημείωση: Το φυτό βρέθηκε και φωτογραφήθηκε πρώτη φορά στον Ιερό βράχο τον Φεβρουάριο του 2015.
Η εύρεση του στην Ακρόπολη είναι σημαντική όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη
φορά που εμφανίζεται το φυτό στην Ακρόπολη αλλά και γιατί είναι η πρώτη
φορά που το φυτό βρίσκεται μακριά από τον συνηθισμένο βιότοπο του. Το Mesembryanthemum nodiflorum φυτρώνει
σε αμμώδης ακτές στην αιγιαλίτιδα ζώνη, σε σχισμές βράχων και στα
περιθώρια αλυκών, πάντα κοντά σε θαλάσσια περιοχή. Η θέση αυτή είναι η
μοναδική που έχει βρεθεί (το φυτό) μέσα στο κέντρο της πόλης και μακριά
από τον συνηθισμένο παραθαλάσσιο βιότοπο που προτιμά το συγκεκριμένο
είδος.
Από τα είδη με caudex το πιο διαδεδομένο είναι το παχύφυτο με caudex Ecballium elaterium που
φτάνει σε διάμετρο το ένα μέτρο. Κάνει έντονα κίτρινα λουλούδια και οι
καρποί του καλύπτονται από τριχίδια. Όταν κάποιος αγγίξει τους ώριμους
καρπούς, αυτοί ανοίγουν και οι σπόροι εκτοξεύονται παντού. Άλλα φυτά με caudex είναι τα Cyclamen graecum και το Biarum tenuifolium subsp. abbreviatum.
Μια πράσινο-πολύχρωμη βόλτα στον ιερό βράχο
Συνεχίζουμε (και κλείνουμε) με την παράθεση των πολύ όμορφων φωτογραφιών του Σταύρου Αποστόλου με τις σχετικές ονομασίες πάντα των απεικονιζομένων φυτών.
Επίλογος Γεωμυθικής – Ευχαριστίες
Ευχαριστούμε τον Σταύρο προσωπικά, για την άδεια
αναδημοσίευσης των κειμένων και των φωτογραφιών του. Η φιλία του και η
εμπιστοσύνη του μας τιμά. Το βλέμμα του έχει μια οπτική που χρειάζεται
να υιοθετήσουμε όλοι μας. Παράδειγμα ανθρώπου προς μίμηση.
Καλές πράσινες βόλτες με άσπρα, μαρμαρένια φόντα, σε όλους!
________________________________________________________________________
Κείμενο* – Έρευνα – Φωτογραφίες
Σταύρος Αποστόλου, ο άνθρωπος πίσω από το Natura Hellenica
*Το κυρίως κείμενο έχει προκύψει από μικρή επεξεργασία σχετικής
ανάρτησης του Σταύρου Αποστόλου στο facebook. Όλες οι φωτογραφίες του
άρθρου είναι του Σταύρου Αποστόλου.
Πηγές:
Τόπος: Αθήνα 105 58, Ελλάδα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου