Το 672 τμήμα Αραβικού στόλου στο δρόμο για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιεί την Σμύρνη ως αγκυροβόλιο, (Θεοφάνους Χρονογραφία).
`` Τούτο τω χρόνω στόλον μέγαν εξαρτήσαντες οι αρνηταί του Χριστού και παραπλεύσαντες την Κιλικία παραχείμασαν εις Σμύρνην, Μωάμεδ ο του Αβδελά Κάισος δε εις Κιλικίαν και Λυκίαν απέστειλε δε και Χαλέων τον Αμηραίον μετά και ετέρου στόλου προς βοήθειαν αυτών ``.
Η πόλη της Σμύρνης από επιγραφές , ήταν ήδη οχυρωμένη την περίοδο του Αυτοκράτορα Ηρακλείου. Ενώ επιγραφή του 856-7, δείχνει ότι οι οχυρώσεις της είχαν βελτιωθεί. (Πέτρος Μεχτίδης- Βυζαντινά κάστρα της Μικράς Ασία ``Η ιστορία πίσω από τα τείχη``).
Το 819 η Σμύρνη προτιμήθηκε ως τόπος … εξορίας (κάτω από αυστηρή φρούρηση), για τον Θεόδωρο Στουδίτη, τον σημαντικότερο υπερασπιστή των εικόνων ενάντια στον Αυτοκράτορα Λέων Ε’ τον Αρμένιο. Η επιλογή της Σμύρνης έγινε μεταξύ άλλων και γιατί εκεί υπήρχε φίλα προσκείμενος στον Αυτοκράτορα, Μητροπολίτης. Σύμφωνα με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ’ την περίοδο εκείνη σε όλη την ευρύτερη περιοχή η Σμύρνη θεωρείτο η δεύτερη σε σημασία πόλη μετά την Έφεσο. Τον 10ο αιώνα η πιθανή παρουσία εμπόρων πολυτελών ενδυμάτων αποτελεί μία πρώτη ένδειξη ευημερίας. Επίσης από σφραγίδες ωρειαρίων Σμύρνης (αυτοκρατορικοί υπάλληλοι υπεύθυνοι για την μεταφορά ειδών στην Κωνσταντινούπολη) πρέπει να υπήρχε εμπόριο μικρής κλίμακας με την Κωνσταντινούπολη αλλά και εμπορική σύνδεση με το εσωτερικό της Μικράς Ασίας. (Μαρία Γερολυμάτου- Αγορές έμποροι και εμπόριο στο Βυζάντιο 9ος -12ος αιώνας). Τον 11ο αιώνα αναφέρεται και μικρή εμπορική σύνδεση της Σμύρνης με μονές του Αγίου Όρους. (Σπύρος Βρυώνης -Παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού).
Η ήττα στο Μαντζικέρτ το 1071 και η επακόλουθη κατάρρευση του κράτους είχε ως συνέπεια την πρόσκαιρη κατάληψη της το 1079 από τους Σελτζούκους και τον εμίρη Τζαχά , που έχοντας την Σμύρνη ως ορμητήριο και με την βοήθεια Ρωμιών τεχνιτών ναυπήγησε ισχυρό πειρατικό στόλο, με τον οποίο λυμαινόταν πολλές παραθαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου Πελάγους. Χαρακτηριστικά η Άννα Κομνηνή (Αλεξιάδα) αναφέρει: Τότε ακριβώς και ο Τζαχάς μαθαίνοντας τις κάθε λογής δυσκολίες του Βασιλιά στην δύση και τους αδιάκοπους πολέμους με τους Πατζινάκους , θεώρησε πως ήταν η κατάλληλη στιγμή για να αποκτήσει στόλο. Βρήκε λοιπόν κάποιο Σμυρνιό που είχε μεγάλη πείρα σε κάτι τέτοια και του ανέθεσε να ναυπηγήσει για αυτόν πειρατικά πλοία``.
Το 1097 ο Αλέξιος Κομνηνός καταφέρνει να την ενσωματώσει ξανά στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τοποθετώντας επικεφαλής, άτομο με το αξίωμα του Δούκα, ενδεικτικό της σημασίας της πόλης. Το 1108 , η Άννα Κομνηνή ανέφερε ότι τα παράλια από την Σμύρνη μέχρι την Αττάλεια ήταν ερειπωμένα από τις επιδρομές και στόχος του Αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού (1081-1118), ήταν η επαναφορά τους στην προτεραία κατάσταση. Την εποχή του Ιωάννη Κομνηνού υπήρξε επέκταση του μοναδικού σήμερα σωζόμενου Κάστρου του Πύργου (Καντιφέ Καλέ), ενώ το κάστρο αυτό ανακαινίστηκε το 1225 από τον Ιωάννη Βατάτζη. (Πέτρος Μεχτίδης- Βυζαντινά κάστρα της Μικράς Ασία `` Η ιστορία πίσω από τα τείχη``).
Σύμφωνα με τον Angold , τον 12ο αιώνα πρέπει να υπήρχε εμπορική σύνδεση της Σμύρνης με το Σουλτανάτο του Ικονίου, το οποίο απορροφούσε τα σιτηρά που παράγονταν στη δυτική Μικρά Ασία. Το γεγονός αυτό αποθάρρυνε τους Ιταλούς εμπόρους που σχετικά αργά σε σχέση με άλλες περιοχές αποφάσισαν να επεκταθούν και στη Δυτική Μικρά Ασία. Το λιμάνι της Σμύρνης άρχισε να προκαλεί το ενδιαφέρον των Βενετών εμπόρων από το δεύτερο μισό του 12ο αιώνα όπου και αναφέρονται επισκέψεις εμπόρων. Ένας από αυτούς ο Ρομάνο Μαιράνο, έστησε ένα δίκτυο τοπικών πρακτορείων σε ορισμένες περιοχές μία εκ των οποίων ήταν και η Σμύρνη την οποία επισκέφτηκε αρκετές φορές. (Donald Nicol `` Βυζάντιο και Βενετία).
Η ευμάρεια της περιοχής αποδεικνύεται και από το ότι λίγο πριν το 1204 , αρκετές αγροτικές οικογένειες στα περίχωρα της Σμύρνης θεωρούνταν ευκατάστατες. (Alan Harvey - Η οικονομική ανάπτυξη στο Βυζάντιο). Την περίοδο της αυτοκρατορίας της Νίκαιας (1204-1261) , εκτός από οικονομική υπήρξε και προσπάθεια πνευματικής άνθησης και στην Σμύρνη βρισκόταν, ο Αθηναίος Δημήτριος Καρύκης (θεωρούμενος ως ο ύπατος των φιλοσόφων της εποχής του), όπου μεταξύ άλλων δίδασκε και λογική στους μαθητές του.
Το 1258 μετά τον θάνατο του Αυτοκράτορα Θεόδωρου Β’ Λάσκαρη ομάδα ευγενών, συνωμότησε, δολοφονώντας τους επιτρόπους του ανήλικου υιού του Λάσκαρη και νόμιμου διαδόχου του Ιωάννη, ανεβάζοντας στον θρόνο τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο. Ο Παλαιολόγος προκειμένου να προσεταιρισθεί ευγενείς και κλήρο, σκορπούσε απλόχερα χρήματα , δωρίζοντας τίτλους και κτήματα. Με τις ενέργειες αυτές κατάφερε να φέρει κοντά του την πλειοψηφία των κληρικών όχι όμως και τον Πατριάρχη Αρσένιο καθώς και τρεις μητροπολίτες ένας εκ των οποίων ήταν και ο Μητροπολίτης Σμύρνης, Καλοφόρος.
Για το λόγο αυτό αμέσως μετά την παραίτηση του Αρσενίου, επιχειρήθηκε από τον Νέο Πατριάρχη Νικηφόρο, η αντικατάσταση του με τον Ισαάκ εκ της Μονής Ξηροποτάμου, όμως φαίνεται ότι η αντικατάσταση δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί λόγω του θανάτου του Πατριάρχου… (Αντώνιου Μηλιαράκη `` Ιστορία του Βασιλείου της Νίκαιας `). Στις 10 Ιουλίου 1261 με την συνθήκη του Νυμφαίου ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος παραχωρούσε την πόλη της Σμύρνης κατ’ απόλυτο κτήση στους Γενουάτες , υπό τον όρο ότι τα δικαιώματα των εκκλησιαστικών αρχών και των ευγενών της θα ήταν σεβαστά. (Γιαννακόπουλος - Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις).
Για το ίδιο θέμα ο Αντώνιος Μηλιαράκης, αναφέρει ότι ο Παλαιολόγος παραχωρούσε στους Γενουάτες ως δικαίωμα ιδιοκτησίας και τιμαρίου την Πόλη της Σμύρνης και το λιμάνι της εις κτήσιν διηνεκή και παν ότι ανήκε σε αυτόν, εξαιρουμένων των προνομίων και των δικαιωμάτων της ορθοδόξου επισκοπής της Πόλης και των κτήσεων των ευγενών που ο Αυτοκράτορας δώρισε σε αυτούς. Μάλιστα ο Μηλιαράκης αναφέρει ότι στο άρθρο εκείνο της συνθήκης αναγραφόταν ότι η Σμύρνη ήταν πόλη λίαν αξιόλογη δια εμπορία, έχουσα λιμένα καλόν και αφθονία παντός αγαθού. Επίσης η Σμύρνη ανήκε στις πόλεις εκείνες όπου οι απεσταλμένοι (επίτροποι) της Γένουας θα μπορούσαν να έχουν εμπορική στοά.(Αντώνιου Μηλιαράκη `` Ιστορία του Βασιλείου της Νίκαιας).
Οι όροι της συνθήκης φαίνεται όμως ότι δεν πρόλαβαν να τεθούν ουσιαστικά σε ισχύ, διότι η ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως έγινε αμέσως μετά χωρίς την συνδρομή των Γενουατών, ενώ λίγα χρόνια αργότερα οι σχέσεις των δύο κρατών επιδεινώθηκαν. Στις αρχές του 14ου αιώνα η πολιτική εξουσία της Κωνσταντινούπολης στην Μικρά Ασία φθίνει. Τα διάφορα μουσουλμανικά μπεηλίκια που έχουν δημιουργηθεί μετά την διάλυση του Σελτζουκικού κράτους καταλαμβάνουν την μία μετά την άλλη εναπομείνασες περιοχές. Το 1317 το εμιράτο του Αιντίν (Αιδίνιο) πετυχαίνει την κατάληψη της Σμύρνης που θα ολοκληρωθεί αργότερα με τον πλήρη έλεγχο του λιμανιού. Αμέσως η Σμύρνη μετατρέπεται σε κέντρο από το οποίο εξορμούν πειρατικές επιδρομές (αρκετοί έκαναν λόγο για 250-300 πλοία) σε ολόκληρο το Αιγαίο Πέλαγος και ακόμη παραπέρα.
Η χριστιανική κοινότητα της Σμύρνης αρχίζει και αυτή να υφίσταται τους περιορισμούς του αλλόθρησκου. Η Μητρόπολη της Πόλης δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις οικονομικές της υποχρεώσεις. Για να την ενισχύσει ο Πατριάρχης και η Σύνοδος, της παραχωρούν κατά λόγω επιδόσεως την επισκοπή της Χίου για να μην στερείται των αναγκαίων. (Σπύρος Βρυώνης -Παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού). Αντίστοιχα οι πειρατικές επιδρομές ανησυχούν τους Βενετούς και τους Ιππότες της Ρόδου που με την συνδρομή του Πάπα και την βοήθεια της Κύπρου , οργανώνουν σταυροφορικό στόλο. Το Φθινόπωρο του 1344 οι Σταυροφόροι καταλαμβάνουν το λιμάνι της Σμύρνης καθώς και την υπόλοιπη πόλη, αλλά όχι και την Ακρόπολη που οι Τούρκοι του Αιντίν υπό τον Μπέη Ουμούρ κατάφεραν να κρατήσουν.
Μεταξύ των δύο σημείων υπήρχε ουδέτερη ζώνη στην οποία δέσποζε μια εγκαταλελειμμένη εκκλησία που οι Τούρκοι είχαν μετατρέψει σε στάβλο. Όπως αναφέρει ανώνυμος χρονικογράφος της εποχής , η εκκλησία ήταν του Αγ. Ιωάννη που σύμφωνα με τον Κατακουζηνό ήταν και η Μητρόπολη της Σμύρνης όταν αυτή βρισκόταν υπό βυζαντινό έλεγχο. (Κώστας Χαλάστρας `` Η Σμύρνη υπό τον έλεγχο των Σταυροφόρων 1344 – 1402)
Ανήμερα του Αγίου Αντωνίου ο Λατίνος ιεράρχης της Πόλης αποφάσισε παρά τις αντίθετες εισηγήσεις να κάνει τελετή στην Εκκλησία αυτή. Πλήθος πιστών συνέρρευσε στην εκκλησία , γεγονός που εκμεταλλεύτηκαν οι Τούρκοι του Ουμούρ που έκαναν γενική έφοδο, εγκλωβίζοντας και σφαγιάζοντας αρκετούς κατοίκους Λατίνους και Ρωμιούς. Η ήττα αυτή άλλαξε τα δεδομένα αφού πλέον οι Σταυροφόροι από πολιορκητές έγιναν πολιορκούμενοι.
Το 1346 και με Παπική πρωτοβουλία κατέφτασαν στρατιωτικές ενισχύσεις που ανάγκασαν τους Τούρκους να οχυρωθούν εκ νέου στην Ακρόπολη της πόλης. Ο μπέης του Αιντίν, Ουμούρ αποφάσισε να αντεπιτεθεί όμως την ώρα της επίθεσης και ενώ βρισκόταν στην πρώτη γραμμή δέχτηκε ένα βέλος που τον σκότωσε ακαριαία. Ο θάνατος του Ουμούρ έγειρε οριστικά την πλάστιγγα υπέρ των Σταυροφόρων που έγιναν κύριοι της Πόλης , αλλά ήταν και η αρχή της παρακμής του εμιράτου του Αιντίν , γεγονός που εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο οι Οθωμανοί Τούρκοι που ήδη είχαν αρχίσει να ξεχωρίζουν…
Παρότι η Σμύρνη είχε φύγει πλέον από τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης, οι Ορθόδοξοι Ρωμιοί παρέμεναν πολλοί, στερούντο όμως Μητροπολίτη κάνοντας συνεχώς αιτήματα προς τον Πατριάρχη. Για το λόγο αυτό το 1363 Πατριάρχης και Σύνοδος διέταξαν τον Μητροπολίτη να φύγει από την Θεσσαλονίκη και να μεταβεί στην Σμύρνη, αλλιώς θα καθαιρείτο.
`` Αγαπητέ Μητροπολίτη Σμύρνης , Η χάρις και η Ειρήνη του Θεού να είναι με την αγιότητα σου. Όπως γνωρίζει η αγιότης σου, σε πληροφορήσαμε όχι μία αλλά και δύο και τρεις και πολλές φορές ότι πρέπει να εγκαταλείψεις τις κάθε είδους δικαιολογίες και να πας στην Εκκλησία που παρέλαβες … έχοντας προαχθεί σε Μητροπολίτη στην περιοχή και δικαιοδοσία της αγιωτάτης Μητροπόλεως σου και να επιτελείς ότι χρειάζεται η επίβλεψη και η καθιέρωση ενός Μητροπολίτη εκεί, σύμφωνα με τα κανονικά σου καθήκοντα. Οι Χριστιανοί που περιμένουν την παρουσία σου εκεί είναι πολλοί``.
(Σπύρου Βρυώνη - Παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού).
Το 1387 η Σμύρνη παρέμενε σχετικά εύπορη, υπήρχε όμως διαμάχη με την Μητρόπολη της Εφέσου καθώς διεκδικούσαν η κάθε μία για λογαριασμό της, άλλες Μητροπόλεις που είχαν πτωχεύσει. Τελικά με απόφαση της Συνόδου η Πέργαμος, οι Κλαζομενές και η Αρχαία Φώκαια επιδόθηκαν στην σχετικά ποιο εύπορη Σμύρνη (είχε περισσότερες ελπίδες να επιβιώσει δηλαδή).
Το 1402 μετά την συντριπτική τους νίκη επί των Οθωμανών και την αιχμαλωσία του Σουλτάνου Βαγιαζήτ , οι Μογγόλοι καταφτάνουν και στην Σμύρνη την οποία κατείχαν ακόμη οι Σταυροφόροι. Οι Μογγόλοι αποκλείοντας παντελώς την πόλη τους ανάγκασαν να αποχωρήσουν αφήνοντας όμως τους κατοίκους στην μοίρα τους που αποδείχτηκε πολύ σκληρή… Σύμφωνα με τον Δούκα, η πόλη λεηλατήθηκε από άκρου σε άκρου, ενώ πάνω από χίλιοι αιχμάλωτοι αποκεφαλίστηκαν και με τα κεφάλια τους οι Μογγόλοι έχτισαν πύργο… Στη συνέχεια και εν μέσω γενικού χάους εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θα ηγεμονεύσει στην Σμύρνη , ο Τζινεήτ, υιός ονομαστού πολέμαρχου των Οθωμανών , στον οποίο είχε δοθεί η Σμύρνη ως πρόνοια από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ.
Ο Τζινεήτ ήταν αρκετά φιλόδοξος , προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί προς ίδιον όφελος τους εμφυλίους πολέμους των υιών του Βαγιαζήτ, τελικά όμως θα αναγκαστεί να παραδώσει την Πόλη το 1414, και να υποταχτεί στον τελικό νικητή των εμφυλίων πολέμων Μεχμέτ Α΄. Μία από τις πρώτες ενέργειες του Οθωμανού Σουλτάνου Μεχμέτ Α’ ήταν η κατεδάφιση των οχυρώσεων της πόλης, αφήνοντας την πλέον εκτεθειμένη. Την εποχή εκείνη στην χερσόνησο της Ερυθραίας, έκανε την εμφάνιση του και ένας Τούρκος προφήτης ο Περκλητζία Μουσταφά, που σύμφωνα με τον Δούκα κήρυττε την κοινοκτημοσύνη αλλά και την αγάπη μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως αν κάποιος από τους Μουσουλμάνους δηλώσει πως δεν σέβεται τον Θεό τότε ασεβεί.
Σύμφωνα με αρκετούς μελετητές της εποχής, τα κηρύγματα και οι ιδέες του Μουσταφά σχετίζονταν και ήταν παρακλάδι των κηρυγμάτων του Σεΐχη Μπεντρεντίν που ήταν ερμηνευτής του Κορανίου (ulema). Ο Μπεντρεντίν για ένα διάστημα υπήρξε και αξιωματούχος του Οθωμανικού κράτους. Η φήμη του ήταν σημαντική και με τα κηρύγματα του κατάφερε να προσηλυτίσει και αρκετούς χριστιανούς στο Ισλάμ. Το 1416 ηγήθηκε κοινωνικό-θρησκευτικής εξέγερσης στην περιοχή της Βουλγαρίας την οποία το Οθωμανικό κράτος κατέβαλλε με αρκετό κόπο.
Την ίδια περίοδο (ίσως και βάση σχεδίου) , πραγματοποιήθηκε και η εξέγερση του Περκλητζία Μουσταφά στην Σμύρνη. Οι υποστηρικτές του Μουσταφά που σύμφωνα με τον Δούκα ανέρχονταν σε έξι χιλιάδες, οχυρώθηκαν στα ορεινά στενά του Στυλαρίου, εντός της χερσονήσου της Ερυθραίας καταφέρνοντας να αποκρούσουν τις δύο πρώτες επιθέσεις.
Τότε ο Σουλτάνος έστειλε ένα ισχυρότατο σώμα με επικεφαλής τον ίδιο τον υιό του και μετέπειτα Σουλτάνο Μουράτ. Το ισχυρό σώμα εισήλθε στην χερσόνησο ξεκινώντας τις σφαγές αδιακρίτως ηλικίας και φύλου , ενώ στη συνέχεια και παρά την ισχυρή αντίσταση, κατάφεραν να διαλύσουν το ένοπλο σώμα συλλαμβάνοντας και τον Περκλητζία Μουσταφά , τον οποίο στην συνέχεια σταύρωσαν, καθώς και όποιον από τους οπαδούς του δεν απαρνήθηκε τα κηρύγματα του. Το 1472 η Σμύρνη υπέστη ένα ακόμη βομβαρδισμό από τους Βενετούς, ως αντίποινα για την άλωση της Χαλκίδας από τους Οθωμανούς το 1470 (Σάθα – Τουρκοκρατούμενη Ελλάς), αλλά και λόγω της συμμαχίας των Βενετών με τον Ουζούν Χασάν τον εμίρη του Καραμάν.
Οι επιθέσεις και οι καταστροφές δημιούργησαν μεγάλα προβλήματα στην πόλη, ενώ η Οθωμανική κατάκτηση και οι εξισλαμισμοί περιόρισαν σημαντικά τα χριστιανικό ποίμνιο. Έστω και μικρή όμως η χριστιανική κοινότητα της Σμύρνης διατηρήθηκε, γεγονός που βεβαιώνεται από το ότι η Σμύρνη αναφερόταν στον κατάλογο των Μητροπόλεων τον 15ο αιώνα.
Παρόλα αυτά η περιοχή περιέπεσε σε πρόσκαιρη παρακμή , μέχρι τον 17ο αιώνα , όταν για την Σμύρνη θα ξεκινήσει μια σημαντική δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη που την κατέστησε την δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά και το μεγαλύτερο λιμάνι της.
ΠΗΓΗ istorikathemata
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου