ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΑΠΠΟΣ
Η σύνθεση γνωστή, δισεκατομμυριούχοι, πολιτικοί και άνθρωποι που επηρεάζουν την «πορεία του πλανήτη». Το φετινό Νταβός, ωστόσο, έχει κάθε ιστορική δυνατότητα να είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει ορίσει την αποστολή του ως τη «βελτίωση της κατάστασης του πλανήτη». Ωστόσο, τα 2.500 μέλη της παγκόσμιας ελίτ, που θα συναντηθούν στο ελβετικό ορεινό θέρετρο του Νταβός από την Κυριακή, θα έχουν ως φόντο της συνάντησής τους τον πόλεμο στην Ουκρανία, μια ανεπίλυτη πανδημία, τους αυξανόμενους κλιματικούς κινδύνους και τις ραγδαία επιδεινούμενες οικονομικές προοπτικές.
Ακόμη και ο ιδρυτής του ΠΟΦ, Klaus Schwab, αναγνώρισε σε μία ενημέρωση αυτή την εβδομάδα πως το ερώτημα που επικρέμεται στη φετινή ετήσια συνάντηση είναι: «Πώς μπορεί το Νταβός να συμβάλει θετικά σε όλες αυτές τις προκλήσεις, σε έναν κόσμο που έχει κολλήσει βαθιά στη διαχείριση κρίσεων;».
Πέρυσι, το πατροπαράδοτο χειμερινό φόρουμ δεν μπόρεσε να διεξαχθεί κανονικά εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Με βαριά καρδιά, ο Κλάους Σβαμπ αποφάσισε να το ψηφιοποιήσει, με μία σειρά από βαρύνουσες διεθνείς προσωπικότητες να παρελαύνουν μέσα από τους υγρούς κρυστάλλους των οθονών βιντεοεπικοινωνίας, πρωτοστατούντος του Κινέζου προέδρου Σι Τζιπίνγκ.
Όμως αυτό δεν ήταν το Νταβός. Ο αρθρογράφος της βρετανικής ημερήσιας εφημερίδας «Financial Times», Χένρι Μαντς, αστειεύτηκε: «Κανείς δεν έγινε δισεκατομμυριούχος για να παρακολουθήσει ένα διαδικτυακό σεμινάριο της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν. Το Νταβός είναι αναγκαστικά ένας φυσικός κοινωνικός χώρος, όπου δικτυωνόμαστε και επικοινωνούμε με αισιοδοξία για να λύσουμε τα δεινά του πλανήτη. Είναι ο τόπος της θεωρητικοποίησης ενός τεράστιου "ταυτόχρονα", όπου μπορούμε και να βγάλουμε χρήματα και να βοηθήσουμε τους φτωχούς και να σώσουμε τον κόσμο».
Αυτός είναι ο λόγος που το χαμόγελο επέστρεψε γρήγορα, όταν ο Klaus Schwab ανακοίνωσε, στις 21 Ιανουαρίου, τη διεξαγωγή ενός «πραγματικού» Νταβός την άνοιξη. Θα πραγματοποιηθεί από τις 22 έως τις 26 Μαΐου.
Αβέβαιη αισιοδοξία
Όπως παρατηρεί ο αρθρογράφος της «Le Monde», Phillipe Escande, «η ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στις αρχές του 2022 ήταν εκείνη της εξόδου από την κρίση».
«Παρά την τρέχουσα πανδημία του Covid, οι παγκόσμιοι ηγέτες δεν ήταν ποτέ τόσο αισιόδοξοι την τελευταία δεκαετία όσον αφορά τη βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης για το επόμενο έτος», ανέφερε η ετήσια μελέτη της συμβουλευτικής εταιρείας PricewaterhouseCoopers (PwC) τις ημέρες εκείνες.
«Παραδοσιακά, πριν από κάθε σύνοδο κορυφής, η προαναφερθείσα εταιρεία εξετάζει τις διαθέσεις των μεγάλων αφεντικών. Το 85% από αυτούς δήλωσαν, τον Ιανουάριο, ότι έχουν εμπιστοσύνη στην εξέλιξη της οικονομίας, ένα άλμα 26 μονάδων σε σύγκριση με το 2020, πρωτόγνωρο σε κλίμακα ευφορίας», λέει στο άρθρο της.
«Βγαίναμε από μια μεγάλη κρίση με απροσδόκητες καταστάσεις, όπως ο εγκλεισμός, με μία κοινή αίσθηση αναγέννησης μετά από αυτή τη δοκιμασία», μαρτυρά ο πρόεδρος της Engie, Jean-Pierre Clamadieu. Κάποιοι μίλησαν ακόμη και για επιστροφή στην «ένδοξη τριακονταετία [σ.σ. 1945-1975]», με την ατελείωτη επιδίωξη της παρέμβασης της Κεντρικής Τράπεζας.
Επιστροφή στη γη
Στις 22 Μαΐου, γράφει ο Φιλίπ Εσκάντ στο ίδιο άρθρο, το Davos bis ανοίγει σε μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα. Οι περίεργοι σύμβουλοι της PwC επιστρέφουν με μια μελέτη που δεν θα αποκαλύψουν μέχρι την επόμενη εβδομάδα, αλλά ο τίτλος της είναι αυτονόητος: «Ελπίδες και φόβοι». Αυτή τη φορά, όχι άλλο νανούρισμα από τον Κινέζο πρόεδρο, αλλά μια σθεναρή ομιλία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι για να μας υπενθυμίσει ότι η Ευρώπη έχει μπει σε έναν πόλεμο, στον οποίο δεν πίστευε ποτέ ότι θα βρισκόταν.
Το αφυπνισμένο φάντασμα της γεωπολιτικής έχει προσθέσει έναν σκούρο τόνο στην ήδη ανοιχτή πληγή του πληθωρισμού. Οι τιμές του φυσικού αερίου, στο ανώτατο όριο, έχουν πολλαπλασιαστεί επί δέκα σε λιγότερο από δύο χρόνια, υπενθυμίζοντάς μας την ευθραυστότητα της Ευρώπης και προκαλώντας έναν χορό ανατιμήσεων, που τώρα εκτείνεται από την ενέργεια μέχρι το βούτυρο, μέσω του σιταριού και του αυτοκινήτου.
Αυτό λοιπόν μας οδηγεί σε ένα από τα κεντρικά ζήτημα του φετινού Νταβός, την Ουκρανία.
Αποκλείστηκαν οι Ρώσοι από το Νταβός
Τα βιβλία Ιστορίας θα καταγράψουν την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία ως «την κατάρρευση της τάξης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο», προέβλεψε ο Schwab νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Ο ίδιος απέκλεισε Ρώσους πολιτικούς και στελέχη από τη συνάντηση, στην οποία ο πρόεδρος της Ουκρανίας θα μιλήσει μέσω βίντεο τη Δευτέρα.
Άλλοι Ουκρανοί υπουργοί θα συναντηθούν με δυτικούς ηγέτες, όπως ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς.
Το μεγάλο ερώτημα θα είναι εάν οι εκπρόσωποι μπορούν να σημειώσουν πρόοδο στις επενδύσεις τύπου Marshall στην τελική ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Απουσία προοπτικής
Ο Andrew Edgecliffe-Johnson, αναφερόμενος επιγραμματικά στα κεντρικά ζητήματα του φετινού φόρουμ, σε άρθρο του στους «Financial Times», αναφέρει:
«Βρισκόμαστε στη δίνη μιας ανησυχητικής στιγμής για την παγκόσμια οικονομία. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ, η υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Τζίνα Ραϊμόντο και περίπου 50 υπουργοί Οικονομικών θα βρεθούν υπό πίεση για να δώσουν νέες λύσεις στις προκλήσεις των φόβων για τον αυξανόμενο πληθωρισμό και την ύφεση. Τα αυξανόμενα επιτόκια και το αυξημένο ενεργειακό κόστος επιδεινώνουν τις μακροπρόθεσμες ανησυχίες του Νταβός, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης αντιμετώπισης της ανισότητας και παροχής νέων δεξιοτήτων στους εργαζόμενους.
«Προχωράμε σε ένα μακροοικονομικό σύμπαν που οι επιχειρηματίες της γενιάς μου δεν γνώριζαν», αναγνώρισε ο πρόεδρος της Medef, Geoffroy Roux de Bézieux, στο Club de l'économie du Monde, στις 28 Απριλίου. «Δεν γνωρίζω προς τα πού κατευθυνόμαστε. Εξ ου και ο φόβος».
Aυτό δεν αφορά μόνο τη διοίκηση μιας εταιρείας, της οποίας η τιμή των προμηθειών αυξάνεται διαρκώς, καθώς και οι μισθολογικές απαιτήσεις, αλλά και την αλλαγή στάσης των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες επαναλαμβάνουν τον δρόμο της αύξησης των επιτοκίων.
Διάλυση των αλυσίδων εφοδιασμού
Και σαν να μην έφτανε αυτό, η παγκόσμια οικονομία χάνει ταυτόχρονα την κύρια μηχανή της: την Κίνα. Η σκιά της πλανάται πάνω από τα βουνά του Νταβός. Θα είναι στη συζήτηση όλων, χωρίς να τη βλέπει κανείς. Και όχι χωρίς λόγο. Φέτος, κανένας συμμετέχων από το Πεκίνο, το Τόκιο, την Ταϊβάν ή το Χονγκ Κονγκ δεν θα δώσει το «παρών». Είναι όλοι περιορισμένοι στα σπίτια τους από τον ιό, σύμβολα ενός διαιρεμένου πλανήτη.
Αυτή είναι η κύρια κρίση που επηρεάζει σήμερα τις βιομηχανικές εταιρείες: η αποσύνθεση των αλυσίδων εφοδιασμού υπό την επίδραση του περιορισμού της Κίνας. Όλες οι παγκοσμιοποιημένες εταιρείες θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα του κατακερματισμού του κόσμου. Παρά την απουσία του βασικού του παράγοντα, αυτός ο κατακερματισμός θα βρίσκεται επομένως στο επίκεντρο των συζητήσεων, όπως και η έλλειψη εργατικού δυναμικού.
«Παντού, μας λείπουν χέρια, είτε με μπλε είτε με λευκό γιακά [είτε εργάτες είτε διοικητικοί]», διαβεβαιώνει ένας χημικός βιομήχανος.
«Από το ένα Νταβός στο άλλο, έχουμε περάσει από την ελπίδα στο φόβο. Αλλά δεν αλλάζουμε επιχειρηματίες. Ακόμα θέλουν να πιστεύουμε σ' αυτούς. Αυτός είναι και ο λόγος που συνεχίζουν να έχουν πάρε-δώσε με τις μάζες», λέει ο Φιλίπ Εσκάντ.
Ο οικονομολόγος Jean-Hervé Lorenzi, δημιουργός των Οικονομικών Συναντήσεων ενός είδους Προβηγκιανού και χαλαρού Νταβός, που θα πραγματοποιηθεί από τις 8 έως τις 10 Ιουλίου, υπογραμμίζει:
«Είμαι εντυπωσιασμένος από την αισιοδοξία όλων αυτών των αφεντικών, πεπεισμένοι ότι η Γαλλία βρίσκεται στη σωστή τροχιά εάν επενδύσει στην εκπαίδευση και την καινοτομία».
«Παρά αυτόν τον βολονταρισμό, οι βραχυπρόθεσμες ανησυχίες κυριαρχούν και υποβιβάζουν στο παρασκήνιο την οικολογική μετάβαση, που θα καταλάβει μεγάλο μέρος των συζητήσεων. Αυτός είναι, ωστόσο, ένας από τους λίγους τομείς όπου το Νταβός θα έχει λάβει κάποια συγκεκριμένα μέτρα», καταλήγει ο Εσκάντ.
Το Νταβός και η απο-παγκοσμιοποίηση
«Περιμένω ότι οι τίτλοι θα λένε πως η αποσύνδεση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ είναι αβάσιμη», σημειώνει σε άλλο άρθρο των «Financial Times», με τίτλο «Davos and the new era of deglobalisation», η Rana Foroohar.
«Το ελεύθερο εμπόριο λειτουργεί πάντα, όπως πίστευε ο Ντέιβιντ Ρικάρντο, και αν δεν επιστρέψουμε στο status quo του νεοφιλελευθερισμού στα μέσα της δεκαετίας του 1990, θα οδεύσουμε προς την καταστροφή», συμπληρώνει.
Τα στοιχεία δεν συνηγορούν υποχρεωτικά προς αυτά τα συμπεράσματα.
«Ναι, ο πιο πρόσφατος γύρος παγκοσμιοποίησης παρήγαγε περισσότερο πλούτο από ό,τι γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Δυστυχώς, όμως, όπως έχει επισημάνει ο οικονομολόγος Dani Rodrik, για κάθε 1 δολάριο κέρδους από το εμπόριο, υπάρχει συνήθως αναδιανομή αξίας 50 δολαρίων στους πλούσιους. Οι οικονομικές και πολιτικές συνέπειες αυτού του σχήματος είναι ο βασικός λόγος που βρισκόμαστε τώρα σε μια περίοδο αποπαγκοσμιοποίησης».
«Παρόλο που οι αλυσίδες εφοδιασμού γίνονται γρήγορα πιο περιφερειακές και τοπικές, οι ακαδημαϊκοί και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συνεχίζουν να συζητούν εάν και κατά πόσο είναι δυνατή η αποσύνδεση. Καθώς οι οικονομολόγοι συζητούν το "πιθανό", οι επιχειρήσεις απλώς συνεχίζουν με τη νέα πραγματικότητα ενός μετανεοφιλελεύθερου κόσμου και προσαρμόζονται με δημιουργικούς τρόπους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και με τρόπους που ενισχύουν την ανάπτυξη».
Σχεδόν παντού, οι αποκεντρωμένες τεχνολογίες και τα μεγάλα δεδομένα επιτρέπουν περισσότερη παραγωγή «στον τόπο για τον τόπο», κάτι που μπορεί επίσης να καταλήξει να είναι καλό για τον πλανήτη.
Νέο κατασκευαστικό όραμα
«Οι προσθετικές κατασκευές είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα στην ατζέντα του Νταβός. Τα τρισδιάστατα εκτυπωμένα σπίτια, για παράδειγμα, εμφανίζονται όχι μόνο ως μια γρήγορη λύση στέγασης σε ζώνες καταστροφής, αλλά σε πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ ως πιθανή λύση για τον πληθωρισμό ενοικίασης. Εν ολίγοις, ο μετα-νεοφιλελεύθερος κόσμος δεν είναι καθόλου κακός ή καλός, είναι απλώς διαφορετικός. Και το πιο σημαντικό, είναι κυρίως μία γειωμένη αντανάκλαση της πραγματικότητας», καταλήγει η Ράνα Φορουχάρ στο ίδιο άρθρο.
«Ένας από τους μεγάλους μύθους του εμπορίου laissez-faire είναι ότι η πολιτική και οι πολιτιστικές αξίες δεν είχαν σημασία. Αν δύο χώρες μπορούν να συναλλάσσονται μαζί, και οι δύο θα είναι πάντα πλουσιότερες και σε καλύτερη θέση. Αυτό ήταν το κλασικό τροπάριο του Ρικάρντο, αλλά ακόμη και ο ίδιος ο Ρικάρντο δεν το πίστευε πλήρως.
»Ο εθνικισμός δεν πρέπει να ενθαρρύνεται. Αλλά η αμφισβήτηση της συμβατικής οικονομικής σοφίας πρέπει», συμπληρώνει με νόημα.
Η νέα εποχή των μεγάλων δεδομένων
Η έρευνα δείχνει ότι κάθε είδους επιχείρηση υψηλών γνωστικών απαιτήσεων τείνει να εμφανίζεται πιο συχνά σε παρασκευαστικές δομές, ωθώντας υψηλότερα επίπεδα ανάπτυξης στις χώρες που τη δημιουργούν.
Η συνεχιζόμενη πρόοδος στο επόμενο στάδιο της ψηφιακής μας ανάπτυξης, από το καταναλωτικό Διαδίκτυο στο «διαδίκτυο των πραγμάτων», θα φέρει αυτή την τάση στις έσχατες συνέπειές της.
«Καθώς τα δεδομένα ζουν στα βιομηχανικά προϊόντα, δεν υπάρχει πλέον καμία διαχωριστική γραμμή μεταξύ της εργοστασιακής εργασίας και της γνωσιακής εργασίας», παρατηρεί η Ράνα Φορουχάρ.
Σκεφτείτε κάτι τόσο απλό όσο ένα ελαστικό αυτοκινήτου. Καθώς τα οχήματα γίνονται αυτόνομα, το ελαστικό γίνεται ο βασικός κόμβος συλλογής πληροφοριών μεταξύ του δρόμου και του αυτοκινήτου. Η παρακολούθηση των συνθηκών, η παρακολούθηση της κίνησης και ούτω καθεξής. Εταιρείες όπως η Bridgestone, η Pirelli, η Michelin και άλλες ενσωματώνουν αισθητήρες σε προϊόντα για τη συλλογή αυτών των πολύτιμων δεδομένων, τα οποία θα αναλυθούν από πολλές άλλες εταιρείες και βιομηχανίες, δημιουργώντας εντελώς νέες επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας, που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε ακόμη.
Σε ποιον ανήκουν αυτά τα δεδομένα; Πιθανότατα, στις εταιρείες και στις χώρες που κατασκευάζουν τα προϊόντα.
Να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε το νέο
«Αυτό δεν είναι επιχείρημα για δασμούς ή υποκατάσταση εισαγωγών ή ακόμη και για βιομηχανική πολιτική. Είναι μάλλον μια έκκληση για λίγο πιο επαγωγικό συλλογισμό, όταν σκεφτόμαστε την αναδυόμενη οικονομική μας τάξη. Πολύ συχνά, τείνουμε να επιστρέφουμε στην παλιά σκέψη, επειδή δεν υπάρχει ακόμη μια ενοποιημένη θεωρία για τον νέο μας κόσμο. Αυτό δεν κάνει τα ξεπερασμένα μοντέλα να λειτουργούν καλύτερα.
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι αναπόφευκτη, παρά τα όσα μας είπαν οι πολιτικοί τη δεκαετία του '90. Για να λειτουργήσει οποιαδήποτε πολιτική οικονομία πρέπει να εξυπηρετεί τις εγχώριες ανάγκες. Οι αλλαγές που διανύουμε σήμερα συνοδεύονται από προκλήσεις και ευκαιρίες. Υπό αυτή την έννοια, η αποπαγκοσμιοποίηση δεν είναι τόσο διαφορετική από όσο ήταν στο παρελθόν», λέει ως συμπέρασμα στο άρθρο της.
To ότι το φετινό Νταβός θα ακολουθήσει τη φόρμα των προηγουμένων είναι, φυσικά, δεδομένο. Το εάν οι προβληματισμοί που θα προκύψουν από το παραδοσιακό σχήμα ομιλητών και «στοχαστών» πρόκειται να κατευθυνθούν προς μία πιο φρέσκια σύλληψη της παγκόσμιας αν-οικοδόμησης μένει να φανεί.
Όπως παρατηρεί σκωπτικά ο αρθρογράφος της «Le Monde», η σύνοδος κορυφής του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ, που δέχτηκε έντονη κριτική για το σμήνος των πολυτελών τζετ που χρησιμοποίησε, επιδοτεί φέτος τα εισιτήρια τρένων.
«Έγινες όμως δισεκατομμυριούχος για να πάρεις το τρένο;»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου