19 Μαΐου 1997
Τους τελευταίους δεκαέξι μήνες, μια καλά κατασκευασμένη και σε μεγάλο βαθμό επιτυχημένη προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη στους κύκλους της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για να βοηθήσει στην παράδοση του ανατολικού βυθού, των χωρικών υδάτων και, ίσως, των νησιών της Ελλάδας στο Αιγαίο Πέλαγος στην Τουρκία, στο όνομα της ειρήνης. Αν και η προσέγγιση δεν αντικατοπτρίζει τη δηλωμένη αμερικανική πολιτική στην περιοχή, έχει προωθηθεί ενεργά σε διάφορα ανεξάρτητα φόρουμ που έχουν μεγάλη πιθανή επιρροή στον σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής στην Ουάσιγκτον.
Η ελληνική επικύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας τον Ιανουάριο του 1995, της παρείχε το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από έξι μίλια σε δώδεκα, συμπεριλαμβανομένου του Αιγαίου Πελάγους. Οι τουρκικές κατηγορίες ότι μια τέτοια επέκταση θα μετατρέψει το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη και θα έκλεινε τις περισσότερες διόδους ανοικτής θάλασσας στα ανοικτά της δυτικής ακτογραμμής της Τουρκίας, οδήγησαν στην επιτάχυνση του δεκαετούς σχεδίου της για επαναχάραξη των συνόρων του Αιγαίου.
Το πρόγραμμα έχει προχωρήσει με ελάχιστα σημαντικά εμπόδια και μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για εκτεταμένες πιέσεις στην Ελλάδα να εξετάσει σοβαρά τη διαίρεση του Αιγαίου, μαζί με τη γεωστρατηγική του θέση και τις άγνωστες πετρελαϊκές και ορυκτές πηγές.
Μια ανάλυση αυτής της εξέλιξης, η οποία θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από την αμερικανική τοποθέτηση τους επόμενους μήνες και χρόνια, ξεκινά αναγκαστικά με την ανασκόπηση των επίσημων ενεργειών των ΗΠΑ που επηρεάζουν τις συνήθεις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.
Στις 11 Ιουνίου 1983, η Αμερικανική Υπηρεσία Χαρτογράφησης Άμυνας δημοσίευσε έναν χάρτη του τμήματος του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ του ελληνικού νησιού της Καλύμνου και της τουρκικής ακτής γύρω από το Kadirga Burnu. Με βάση βρετανικές και ιταλικές έρευνες που έγιναν μέχρι το 1933, περιλαμβάνει μικρές ελληνικές νησίδες με το όνομα Νήσοι ‘Ιμια ή Λίμνια. Η υπηρεσία ενημέρωσε τον περιφερειακό της χάρτη στις 17 Νοεμβρίου 1990, με τα Ίμια να επισημαίνονται καθαρά ως ελληνικά εδάφη, βάσει ερευνών και γραφημάτων που έγιναν το 1989. Τον Ιανουάριο του 1996, ενώ η Τουρκία επιχείρησε την άνευ προηγουμένου διεκδίκηση του ελληνικού εδάφους στα Ίμια, το Defense Mapping Agency δημοσίευσε έναν ακόμη ενημερωμένο χάρτη της περιοχής. Αυτό χαρακτηρίστηκε από μια λεπτή, αλλά σημαντική αλλαγή –οι νησίδες Ίμια δεν κατονομάστηκαν, εκτός από την περιγραφή “Η κυριαρχία απροσδιόριστη”.
Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου τεσσάρων εβδομάδων πριν από τον χάρτη της 27ης Ιανουαρίου, η Άγκυρα επέμενε στην Αθήνα ότι τα Ίμια αποτελούσαν μέρος του τουρκικού εδάφους και ότι ήταν ήδη καταχωρημένο ως τμήμα της τουρκικής επαρχίας Μούγλα. Αφού η Ελλάδα απέρριψε τον ισχυρισμό, η Τουρκία ζήτησε διαπραγματεύσεις σχετικά με το καθεστώς των Ιμίων και όλων των «μικρών νησιών, βραχονησίδων και βράχων στο Αιγαίο», των οποίων το καθεστώς, όπως ισχυρίστηκε, δεν ήταν καλά καθορισμένο. Αν και οι ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών απεγκλωβίστηκαν γρήγορα από τον ολοκληρωτικό πόλεμο για την κρίση των Ιμίων, η διπλωματική ανταλλαγή που ακολούθησε παρέμεινε ανεξέλεγκτη. Η Τουρκία συνέδεσε αμέσως το ζήτημα των Ιμίων με άλλες προκλήσεις κυριαρχίας σε όλο το Αιγαίο.
Η αμερικανική υπηρεσία χαρτογράφησης ισχυρίζεται ότι μια παράβλεψη προσωπικού προκάλεσε το σφάλμα στον χάρτη του Ιανουαρίου του 1996. Δεν έχει δοθεί οριστική εξήγηση σχετικά με την αρχική βάση αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας στα Ίμια, την οποία οι ΗΠΑ αναγνώριζαν προηγουμένως χωρίς αμφιβολίες. Η υπηρεσία σημειώνει ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδωσε εντολή τα Ίμια να αναγνωριστούν δεόντως ως ελληνικά, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, «την αρχή για την κυριαρχία στην περιοχή», όταν ενημερωθεί ο χάρτης.
Εν τω μεταξύ, οι χάρτες των ΗΠΑ που ανακαλούν την αναγνώριση κυκλοφορούν, οι απειλές της Τουρκίας κλιμακώνονται και ο πρωταρχικός της στόχος έχει δημοσιευτεί πιο αποτελεσματικά τους τελευταίους δεκαέξι μήνες. Η Τουρκία πιστεύει ότι δικαιούται μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου από αυτό που κατέχει σήμερα και ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να θέσει σε κίνδυνο την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα για να ανταποκριθεί σε τέτοιες απαιτήσεις.
Οι αξιώσεις της Άγκυρας για την ελληνική κυριαρχία χρονολογούνται τουλάχιστον από το 1973, όταν η εθνική εταιρεία πετρελαιοειδών έστειλε το πολεμικό πλοίο «Cardali» για να πραγματοποιήσει έρευνα στον βυθό ακριβώς έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα στο βόρειο Αιγαίο. Ελλάδα και Τουρκία παραλίγο να μπουν σε πόλεμο το 1987, όταν ένα τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος διεξήγαγε παρόμοιες δραστηριότητες σε συναφείς περιοχές.
Για είκοσι τέσσερα χρόνια, η Άγκυρα τόνισε έξυπνα ότι «ο σωστός τρόπος για να διευθετηθεί οποιαδήποτε διαφορά ή παρεξήγηση είναι μέσω διπλωματικών διαπραγματεύσεων που θα διεξαχθούν με καλή πίστη και με ανοιχτό μυαλό». Αυτή η γλώσσα είναι απόλυτα εναρμονισμένη με την κυρίαρχη φιλοσοφία στην Ουάσιγκτον, η οποία πιστεύει ότι σχεδόν κάθε διπλωματικό πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί εάν τα αντιμαχόμενα μέρη συμμετάσχουν σε διαπραγματεύσεις.
Η θέση της Ελλάδας ότι τα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας είναι αδιαπραγμάτευτα είναι βάσιμη και νομικά αδιαμφισβήτητη. Είναι εξαιρετικά προβληματική η γεωπολιτική σκοπιά που βλέπουν την περιοχή οι σχεδιαστές πολιτικής της Ουάσιγκτον. Για τους Αμερικανούς υπεύθυνους χάραξης εξωτερικής πολιτικής, η διατήρηση της ανεξηθρησκίας σε μια φιλοαμερικανική Τουρκία είναι πρωταρχικής σημασίας. Οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από την Τουρκία, οι επιθέσεις της κατά των ειρηνικών εθνών και οι καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκατομμυρίων δικών της πολιτών, αποτιμώνται για χάρη των αμερικανικών στρατηγικών συμφερόντων στην περιοχή.
Η συνεχιζόμενη αποτυχία της Ελλάδας να αντιμετωπίσει αυτή τη θεμελιώδη πραγματικότητα, ενώ η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο διεκδικώντας το δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, να υπερασπιστεί τα νησιά της στο ανατολικό Αιγαίο και να διατηρήσει έναν εναέριο χώρο δέκα μιλίων, επιτρέπει στην Άγκυρα να υποστηρίξει αποτελεσματικά ότι οι αξιώσεις της στο Αιγαίο Πέλαγος είναι αξιόλογες και καλοπροαίρετες. Τα δημόσια στοιχεία αυτής της επιτυχίας είναι εμφανή τους τελευταίους μήνες.
Το καλοκαίρι του 1996, μια γεωστρατηγική ανάλυση με τίτλο «Aegean Angst: The Greek-Turkish Dispute», δημοσιεύτηκε σε περιοδικό του Επιτελείου του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ. Μεταξύ των συστάσεων ήταν μια γραμμή οριοθέτησης μέσω του Αιγαίου Πελάγους, που χαράσσεται κατά μήκος του μέσου δύο μεσαίων γραμμών, μίας μεταξύ των ελληνικών και τουρκικών ακτών χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ελληνικά νησιά, και μία μεταξύ της γραμμής βάσης των νησιών και της γραμμής βάσης των τουρκικών ακτών. Ένα παρόμοιο μοντέλο χρησιμοποιήθηκε για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας, επιτρέποντας δώδεκα ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων γύρω από τα Βρετανικά Νησιά της Μάγχης και παραχωρώντας όλα τα ύδατα πέρα από αυτά τα όρια στους Γάλλους.
Η έκθεση του Πολεμικού Ναυτικού έκρινε επίσης ότι «είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε πέρα από τα όρια της καθαρά νομικής ανάλυσης» και ότι η επίλυση των διαφορών «πρέπει να συνδυάζει το δίκαιο τόσο με πρακτικότητα όσο και με ευαισθησία στις εύλογες ανησυχίες της άλλης πλευράς», θέσεις με τις οποίες Η Τουρκία συμφωνεί απόλυτα και προχωρά δυναμικά.
Στις αρχές του 1997, το Ινστιτούτο Εθνικών Στρατηγικών Μελετών, ένα ανεξάρτητο ινστιτούτο που παρέχει ακαδημαϊκή έρευνα και ανάλυση για το Πεντάγωνο, δημοσίευσε την ετήσια Στρατηγική του Αξιολόγηση. Η ενότητα που αναλύει την Ελλάδα και την Τουρκία περιελάμβανε έναν χάρτη του Αιγαίου Πελάγους χωρισμένο με τα θαλάσσια σύνορα που καθορίστηκαν με ακρίβεια από τη Συνθήκη Ειρήνης Ιταλίας-Τουρκίας του 1932. Κατά την άποψη του ινστιτούτου, ωστόσο, τα επίσημα, διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα ήταν απλώς η «ελληνική θέση στην υφαλοκρηπίδα». Στα δυτικά του απλώνεται μια οδοντωτή γραμμή που απεικονίζει την «πιθανή τουρκική θέση στην υφαλοκρηπίδα». Διασχίζει την καρδιά του Αιγαίου Πελάγους, χωρίζοντας τις Κυκλάδες από τα Δωδεκάνησα και κόβοντας στο μισό τα χωρικά ύδατα που περιβάλλουν τα νησιά του βόρειου Αιγαίου, τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη.
Τον Μάρτιο του 1997, το Ναυτικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, μια ιδιωτική, μη κερδοσκοπική ομάδα που επικεντρώνεται στα αμερικανικά ναυτικά συμφέροντα, δημοσίευσε μια ανάλυση των ελληνοτουρκικών εντάσεων με τίτλο «The Aegean Sea: A Crisis Waiting to Happen». Αναγνωρίζοντας ότι «η Ελλάδα είναι πολύ πιο αδύναμη από την Τουρκία και τα νησιά της στο Αιγαίο κοντά στο Τουρκικό είναι απελπιστικά εκτεθειμένα», ο συγγραφέας προειδοποιεί ότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν είναι ικανή να παρέχει νομικές λύσεις στα ζητήματα του Αιγαίου. Υποστηρίζει επίσης ότι το ζήτημα του Αιγαίου, που αφορά τη διεθνή ναυτιλία για τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, καθώς και την εμπορική εναέρια κυκλοφορία μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, υπερβαίνει τα ελληνικά και τουρκικά εθνικά συμφέροντα.
Σε περίπτωση που ο τουρκικός στρατός αντιδράσει σε ελληνική επέκταση των χωρικών υδάτων, προτείνεται να κληθούν τα Ηνωμένα Έθνη να αναστείλουν όλες τις διεκδικήσεις δικαιοδοσίας στο Αιγαίο και να θέσουν την περιοχή υπό την εξουσία του διεθνούς οργανισμού. Μια ναυτική ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ θα καταλάμβανε το Αιγαίο για να εξασφαλίσει ασφαλή διεθνή αεροπορική και θαλάσσια διέλευση, ενώ το Συμβούλιο Ασφαλείας θα προωθούσε μια ελληνοτουρκική συνθήκη που θα επέτρεπε «μια δημιουργική διαίρεση της υφαλοκρηπίδας».
Το 1975, η Ελλάδα και η Τουρκία συμφώνησαν να υποβάλουν την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου για εκδίκαση ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης [ICJ]. Λίγο αργότερα, η Άγκυρα αποφάσισε ότι μια πολιτική πορεία βασιζόμενη στις διμερείς διαπραγματεύσεις ήταν το μόνο γόνιμο μέσο επίλυσης και αποχώρησε από τη διαδικασία του ICJ.
Καθώς αυτή η θέση συνεχίζει να διαδίδεται με επιτυχία στα περιοδικά και τις συζητήσεις του σχεδιασμού πολιτικής των ΗΠΑ και του κατεστημένου εξωτερικής πολιτικής, η Ελλάδα χρειάζεται να επανεξετάσει επειγόντως την αμερικανική στρατηγική της. Η προφανής έλλειψη ενδιαφέροντος για την αμερικανική κοινή γνώμη και για τη διαδικασία σχεδιασμού που καθοδηγεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, πέρα από αυτή τη μικρή ομάδα των οποίων οι επαγγελματικοί τίτλοι τυχαίνει να περιλαμβάνουν τις λέξεις «Ελλάδα» ή Κύπρος», συνέβαλε στην επιτυχία της τουρκικής προσπάθειας να πιέσει…Οι ψηφοφόροι της Ελλάδας μπορεί κάλλιστα να πιστεύουν ότι το διεθνές δίκαιο επαρκεί για την προστασία των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, αλλά η ισχύς των επιχειρημάτων της κυβέρνησής τους διαβρώνεται στην Ουάσιγκτον. Το δυναμικό κέρδους των διευρυμένων επιχειρηματικών ευκαιριών σε μια τουρκική οικονομική αγορά 62 εκατομμυρίων, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εξάρτηση από τον τουρκικό στρατό για να ανακόψει το κύμα του ισλαμικού φονταμενταλισμού, επέτρεψαν στην Άγκυρα να αποσπάσει μια σειρά μοναδικών παραχωρήσεων από τους δυτικούς συμμάχους της.
Όσο γεωπολιτικά και στρατηγικά ζητήματα, όπως η ιρανικής κάμψης, η ιρακινή επιθετικότητα, τα αναξιοποίητα αποθέματα πετρελαίου της Κασπίας και οι εντάσεις Ισραήλ-Συρίας, κυριαρχούν στα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή, νομικά ζητήματα όπως η προστασία της Ελλάδας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, επίσης καθώς η συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου, θα παραμείνει ως δευτερεύον εμπόδιο σε μια ισχυρή αμερικανοτουρκική σχέση.
Η Ελλάδα πρέπει να μετατρέψει την επιμονή της στη νομική προστασία σε μια αυθεντική προειδοποίηση προς τον κόσμο ότι, η τουρκική επιτυχία στη βίαιη επαναχάραξη των διεθνών συνόρων απειλεί όχι μόνο το αντίστοιχο απαραβίαστο τους, αλλά και την παγκόσμια τάξη σε επείγουσα κλίμακα. Η αστάθεια στον Περσικό Κόλπο, γύρω από το Ισραήλ, στα Στενά της Ταϊβάν, στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην περιοχή του Καυκάσου, στην κορεατική χερσόνησο και σε άλλα παγκόσμια σημεία ανάφλεξης έχουν προκληθεί από προσπάθειες απόκτησης πλούτου, πόρων και δύναμης μέσω της χρήσης βίας, για απόκτηση εδαφών και να χάραξη εκ νέου διεθνών συνόρων. Η σύγκρουση στα Βαλκάνια, που απαιτούσε 35.000 αμερικανούς στρατιώτες για την επιβολή μιας ισχνής ειρήνης, πυροδοτήθηκε από τις στρατιωτικές προσπάθειες για την αναδιαμόρφωση των συνόρων ενός έθνους-κράτους που δεν υπάρχει πλέον.
Εάν η Ελλάδα αποφασίσει ότι είναι πρόθυμη να υπερασπιστεί την κυριαρχία της, η διπλωματία δύναμης και το στρατιωτικό της σθένος, σε συνδυασμό με τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης και τις στρατηγικές μαζικής επικοινωνίας, πρέπει να χρησιμοποιηθούν δυναμικά για να αποδείξουν στην Ουάσιγκτον:
- τις συνέπειες ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ και ενός μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναγκάστηκε να επιλέξει μεταξύ εδαφικού διαμελισμού και ολοκληρωτικού πολέμου ενάντια στην κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στην περιοχή·
- η διχαστική εθνική συζήτηση σχετικά με την αποστολή δεκάδων χιλιάδων ανδρών και γυναικών της Αμερικής με στολή στο Αιγαίο Πέλαγος, σε πόλεμο μεταξύ δύο από τα πιο βαριά οπλισμένα έθνη στον κόσμο, χρησιμοποιώντας μερικά από τα πιο προηγμένα, αμερικανικής κατασκευής οπλικά συστήματα διαθέσιμα
- το εκπληκτικό οικονομικό, πολιτικό και στρατηγικό κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες μιας τέτοιας αντιπαράθεσης, που άθελά τους υποκινείται από την άστοχη αμερικανική ανοχή στις παράνομες προκλήσεις της Τουρκίας. Οι επιλογές της Ελλάδας δεν είναι πολλές. Οι πρόσφατες επιτυχίες της στο να συγκεντρώσει σοβαρή αμερικανική υποστήριξη είναι ακόμη λιγότερες. Η αποτυχία να εξασφαλίσει τις εγγυήσεις της Ουάσιγκτον ότι τα σύνορα παραμένουν απαραβίαστα και ότι οι αποσταθεροποιητικές απειλές βίας τιμωρούνται, απειλεί όχι μόνο την ακεραιότητα του ελληνικού κράτους, αλλά και την ασφάλεια του Κουβέιτ, του Ισραήλ, της Ταϊβάν, της Νότιας Κορέας και άλλων κομβικών εθνών των οποίων τα σύνορα και η κυριαρχία υποβάλλονται σε συνεχή πρόκληση.
Εφόσον τα συμφέροντα επιρροής στην Ουάσιγκτον επιμένουν ότι οι εκτιμήσεις της Τουρκίας υπερτερούν εκείνων της Ελλάδας, ότι δικαιολογείται η ασυμμετρία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στη διαμόρφωση αμερικανικής πολιτικής και ότι η Ελλάδα εξετάζει το ενδεχόμενο διαπραγμάτευσης της εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής της ακεραιότητας με αντάλλαγμα την ειρήνη, το σχέδιο διχασμού το Αιγαίο μπορεί μια μέρα να θριαμβεύσει.
By John Sitilides
Το Western Policy Center είναι μια δημόσια εταιρεία πολιτικής που παρακολουθεί τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο συγγραφέας είναι ειδικός στις κυβερνητικές σχέσεις και στο παρελθόν υπηρέτησε ως Εκτελεστικός Βοηθός του Αμερικανού γερουσιαστή Alfonse M. D’Amato (R-NY) και σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Υ.Γ
Αξίζει να σημειώσουμε ότι…
Η Τουρκία από το 1974 χρησιμοποιεί χάρτες που δείχνουν τις απαιτήσεις της στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος και στην ανατολική Μεσόγειο. Το 1974, ήταν ο πρώτος χάρτης που δημοσίευσαν οι Τούρκοι όταν η Χούντα, που κυβερνούσε τότε την Ελλάδα, ανακοίνωσε το 1973 ότι ανακαλύφθηκαν τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου στο Βόρειο Αιγαίο.
ΠΗΓΗ olympia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου