Δρ. Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής του NATO στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στις 11-12 Ιουλίου 2023, ολοκληρώθηκε με την έκδοση ενός εκτενούς ανακοινωθέντος 90 παραγράφων.
Αυτό το έγγραφο διακρίνεται από μια τυπική δήλωση της Συνόδου Κορυφής, αλλά αποτελεί τον στρατηγικό οδικό χάρτη που σκιαγραφεί τη μελλοντική κατεύθυνση του NATO στη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Το νατοϊκό έγγραφο σηματοδοτεί την έλευση ενός Νέου Ψυχρού Πολέμου, ενδεικτικό μιας αλλαγής στη δυναμική της παγκόσμιας ισχύος, με το ΝΑΤΟ να τοποθετείται ενάντια σε στρατηγικούς ανταγωνιστές, ιδίως τη Ρωσία και την Κίνα. Επιπλέον, διευρύνει την παραδοσιακή έννοια της ασφάλειας.
Ιστορία
Το ΝΑΤΟ, που ιδρύθηκε το 1949, στηρίζεται στις κοινές αξίες της ατομικής ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Αρχικά ήταν αμυντική συμμαχία ενάντια στην τότε Σοβιετική Ενωση. Με την πάροδο του χρόνου, χρειάστηκε να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του σε μια ταχέως εξελισσόμενη και προβληματική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ιδιαίτερα στη μεταψυχροπολεμική εποχή (μετά το 1991). Αυτή η περίοδος έθεσε υπό αμφισβήτηση την ταυτότητα και τον σκοπό του ΝΑΤΟ σε έναν κόσμο που φαινόταν να έχει προχωρήσει πέρα από τη δυναμική της διπολικής ισχύος του Ψυχρού Πολέμου (1949-1991).
Το ανακοινωθέν του Βίλνιους περιγράφει το ΝΑΤΟ ως «το μοναδικό, ουσιαστικό και απαραίτητο διατλαντικό φόρουμ για διαβούλευση, συντονισμό και δράση για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την ατομική και συλλογική μας ασφάλεια». Επιπλέον, τονίζει τη δέσμευση του ΝΑΤΟ να υπερασπίζεται ο ένας τον άλλον και κάθε ίντσα συμμαχικού εδάφους ανά πάσα στιγμή, διασφαλίζοντας έτσι την προστασία του ενός δισεκατομμυρίου πολιτών του και διασφαλίζοντας την ελευθερία και τη δημοκρατία. Το ανακοινωθέν, ωστόσο, αποκαλύπτει μια σημαντική αλλαγή στη στρατηγική προοπτική του ΝΑΤΟ. Η Συμμαχία δεν είναι πλέον απλώς μια αμυντική οντότητα, αλλά τοποθετείται ως μια προορατική δύναμη, έτοιμη να αντιμετωπίσει τις αναδυόμενες προκλήσεις σε έναν όλο και πιο πολυπολικό κόσμο. Η Συμμαχία καθημερινά παγκοσμιοποιείται.
Επίσης, υπογραμμίζεται η μετάβαση προς έναν ευρύτερο ορισμό της ασφάλειας που περιλαμβάνει τα παγκόσμια κοινά στοιχεία των ωκεανών, του Διαστήματος, της τεχνολογίας και του κυβερνοχώρου. Ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος, όπως παρουσιάζεται στο ανακοινωθέν, δεν περιορίζεται στον παραδοσιακό στρατιωτικό και γεωπολιτικό ανταγωνισμό αλλά επεκτείνεται σε τεχνολογικούς, οικονομικούς και ιδεολογικούς τομείς. Ετσι, το ανακοινωθέν του Βίλνιους αντιπροσωπεύει ένα ορόσημο στο εξελικτικό ταξίδι του ΝΑΤΟ, σηματοδοτώντας την αυγή του Νέου Ψυχρού Πολέμου.
Επέκταση σε Διάστημα, κυβερνοχώρο και θάλασσα
Το έγγραφο περικλείει ένα φιλόδοξο όραμα για το ΝΑΤΟ ως παγκόσμιου παίκτη, που προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει στρατηγικούς ανταγωνιστές και πιθανούς αντιπάλους, κυρίως τη Ρωσία και την Κίνα. Αυτή η στάση της ετοιμότητας της Συμμαχίας να εμπλακεί με αυτές τις παγκόσμιες δυνάμεις σε πολλαπλές διαστάσεις είναι ενδεικτική της έναρξης ενός Νέου Ψυχρού Πολέμου. Μία από τις βασικές διαστάσεις που τονίζονται στο τελικό ανακοινωθέν είναι τα παγκόσμια κοινά, ένας τομέας που παραδοσιακά περιλαμβάνει περιοχές πέρα από την εθνική δικαιοδοσία, όπως η ανοιχτή θάλασσα, η ατμόσφαιρα, το Διάστημα και ο κυβερνοχώρος.
Αυτές οι περιοχές έχουν γίνει ολοένα και περισσότερο αμφισβητούμενες τα τελευταία χρόνια λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και των μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών συμφερόντων. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν, «η αποτρεπτική και αμυντική στάση του ΝΑΤΟ βασίζεται σε έναν κατάλληλο συνδυασμό δυνατοτήτων πυρηνικής, συμβατικής και αντπυραυλικής άμυνας, που συμπληρώνεται από διαστημικές και θαλάσσιες δυνατότητες». Αυτό υποδηλώνει μια σημαντική επέκταση της στρατηγικής εστίασης του ΝΑΤΟ -πέρα από τις συμβατικές του αρμοδιότητες- σε Διάστημα, κυβερνοχώρο και θάλασσα. Το ανακοινωθέν υπογραμμίζει τη σημασία του θαλάσσιου τομέα, δηλώνοντας ότι «οι ωκεανοί και οι θάλασσες είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία των παγκόσμιων κοινών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας».
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΑ
Η δήλωση ότι «μαζί αυτή η οικογένεια σχεδίων θα βελτιώσει σημαντικά την ικανότητά μας και την ετοιμότητά μας να αποτρέψουμε και να αμυνθούμε έναντι οποιωνδήποτε απειλών, ακόμη και με σύντομη ή χωρίς προειδοποίηση, και να εξασφαλίσουμε την έγκαιρη ενίσχυση όλων των Συμμάχων, σύμφωνα με την προσέγγισή μας 360 μοιρών» σηματοδοτεί την ετοιμότητα της Συμμαχίας να αντιμετωπίσει απειλές από οποιαδήποτε κατεύθυνση. Αυτό υποδηλώνει μια αυξημένη αίσθηση εγρήγορσης και έναν κλιμακούμενο κύκλο έντασης, ειδικά με τη Ρωσία και την Κίνα. Αναγνωρίζει, επίσης, τις συστημικές προκλήσεις που θέτει η Κίνα για την ευρωατλαντική ασφάλεια. Αυτές οι δηλώσεις αντικατοπτρίζουν τις ανησυχίες του NATO για τις δυναμικές στάσεις της Ρωσίας και της Κίνας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι στρατηγικές αποφάσεις και ενέργειες του NATO είναι πιθανό να πυροδοτήσουν αμοιβαίες απαντήσεις από τη Ρωσία και την Κίνα, κλιμακώνοντας τις εντάσεις και ενισχύοντας την αφήγηση ενός Νέου Ψυχρού Πολέμου.
Ιδεολογία, αξίες
Η ιδεολογική βάση του NATO , που υπογραμμίζεται από μια σταθερή δέσμευση στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, είναι ένα κρίσιμο στοιχείο που αντικατοπτρίζεται και στο ανακοινωθέν του Βίλνιους. Στην αρχή, το ανακοινωθέν επιβεβαιώνει σταθερά τις κοινές αξίες της Συμμαχίας, δηλώνοντας: «Ως αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δεσμευόμαστε από κοινές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας και του κράτους δικαίου, εν μέσω συνεχιζόμενων συγκρούσεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Στόχος μας είναι να επιβεβαιώσουμε τον ακλόνητο διατλαντικό δεσμό, την ενότητα, τη συνοχή και την αλληλεγγύη μας σε μια κομβική συγκυρία για την ασφάλειά μας και την παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα».
Η εμφάνιση της Κίνας ως στρατηγικού αντιπάλου αποτελεί μια σημαντική πτυχή αυτής της ιδεολογικής αντιπαλότητας. Το ανακοινωθέν σημειώνει: «Οι φιλοδοξίες και οι καταναγκαστικές πολιτικές που διατυπώνονται από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) αποτελούν πρόκληση για την ασφάλεια, τα συμφέροντα και τις αξίες μας». Η αποκλίνουσα πολιτική ιδεολογία της Κίνας και η διεκδικητική παγκόσμια στάση της αποτελούν αντίστιξη στο δημοκρατικό ήθος του NATO , προσθέτοντας έτσι μια ιδεολογική διάσταση στον εκτυλισσόμενο Νέο Ψυχρό Πόλεμο. Το ανακοινωθέν υπογραμμίζει περαιτέρω τη δέσμευση του NATO να διασφαλίσει ότι η εξέλιξη και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών ευθυγραμμίζονται με τις δημοκρατικές του αξίες.
Το ανακοινωθέν του Βίλνιους φωτίζει τη μεταβαλλόμενη δυναμική της παγκόσμιας πολιτικής και την προσαρμοστικότητα του NATO ως απάντηση σε αυτές τις αλλαγές. Εν μέσω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, των πολυδιάστατων απειλών και της εμφάνισης νέων στρατηγικών ανταγωνιστών όπως η Ρωσία και η Κίνα, το ανακοινωθέν αποτελεί απόδειξη για την έλευση ενός Νέου Ψυχρού Πολέμου. Δεν πρόκειται απλώς για μια στρατιωτική ή εδαφική σύγκρουση, αλλά για μια πολυεπίπεδη διαμάχη εξουσίας, επιρροής και ιδεολογίας.
Συνεργασίες
Το πολυσέλιδο έγγραφο υπογραμμίζει τη σημασία στρατηγικών συνεργασιών για την ασφάλεια. Επιβεβαιώνει τη δέσμευση του ΝΑΤΟ να συνεργάζεται με διεθνείς οντότητες, έθνη-εταίρους και άλλους φορείς για την ενίσχυση της ευρωατλαντικής ασφάλειας. Η δέσμευση της Συμμαχίας σε μια ευρεία ατζέντα για την ανθρώπινη ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων και των αρχών της ατζέντας για τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια, δείχνει επίσης τη συνολική προσέγγιση στην εποχή του Νέου Ψυχρού Πολέμου.
Εν κατακλείδι, το ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής του Βίλνιους χρησιμεύει ως απόδειξη της στρατηγικής εξέλιξης και της ετοιμότητας του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσει την πολυπλοκότητα του Νέου Ψυχρού Πολέμου. Καθώς εισερχόμαστε στην επικίνδυνη εποχή του Νέου Ψυχρού Πολέμου, το κείμενο παρέχει έναν οδικό χάρτη για τη στρατηγική προσέγγιση του ΝΑΤΟ σε αυτή τη νέα εποχή, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του στην παγκόσμια ασφάλεια και την προθυμία του να επεκτείνει την επιρροή του πέρα από τα παραδοσιακά όρια της ιστορικής Συνθήκης της Ουάσιγκτον του 1949.
Η πυρηνική απειλή από τη Μόσχα
Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Α. Λουκασένκο ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι η Ρωσία έχει αρχίσει να παραδίδει τακτικά πυρηνικά όπλα στη χώρα του, υπερηφανευόμενος ότι είναι «τρεις φορές πιο ισχυρά» από τις ατομικές βόμβες που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το 1945.
Αυτό είναι μια σημαντική κίνηση κλιμάκωσης από το Κρεμλίνο. Είναι η πρώτη φορά, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, που ρωσικές πυρηνικές συσκευές έχουν αναπτυχθεί εκτός της επικράτειάς της, με τη Ρωσία να διατηρεί τον έλεγχο των όπλων. Ενώ ο Πούτιν χαρακτήρισε την ανάπτυξή τους ως απάντηση στην παρουσία αμερικανικών τακτικών πυρηνικών όπλων σε ορισμένες βάσεις του NATO στην Ευρώπη, το σιωπηρό μήνυμα δεν θα μπορούσε να ήταν πιο ξεκάθαρο: η Ρωσία ενισχύει την πυρηνική της απειλή ως απάντηση στη συνεχιζόμενη υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία.
Πίεση
Οι ΗΠΑ δεν έχουν αλλάξει την πυρηνική τους στάση ως απάντηση, περιοριζόμενες μέχρι στιγμής στη δημόσια κριτική για την απόφαση. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μεταφέροντας πυρηνικά όπλα μικρού βεληνεκούς στη Λευκορωσία, το Κρεμλίνο ασκεί πίεση στη Δύση. Οι ενέργειες της Ρωσίας πρέπει να υπενθυμίζουν ότι ενώ η Λευκορωσία παραμένει ονομαστικά ανεξάρτητη, αποτελεί για πρακτικούς σκοπούς μέρος του ευρύτερου ρωσικού γεωπολιτικού χώρου. Στόχος του Πούτιν είναι να αναγκάσει τη Δύση να υποκύψει στον πυρηνικό εκβιασμό και να σταματήσει την υποστήριξή της στην Ουκρανία.
Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πρέπει να αποφασίσουν πώς θα απαντήσουν. Η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων μικρής εμβέλειας στη Λευκορωσία έχει επίσης μια περιφερειακή διάσταση, καθώς η Λευκορωσία συνορεύει με τρεις χώρες του ΝΑΤΟ: Πολωνία, Λιθουανία και Λετονία. Και οι τρεις έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για την κλιμάκωση αυτή.
Η τοποθέτηση τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία σημαίνει μεγαλύτερη ανάπτυξη ρωσικών δυνάμεων στη χώρα υπογραμμίζοντας την ολοένα βαθύτερη ενσωμάτωση του λευκορωσικού στρατού στο σύστημα διοίκησης και ελέγχου της Ρωσίας.
Η ανάπτυξη αυξάνει σημαντικά την περιοχή που μπορούν να χτυπήσουν τα ρωσικά τακτικά πυρηνικά, συμπληρώνοντας την πυρηνική ανάπτυξη της Ρωσίας στον θύλακα του Καλίνινγκραντ, στη Βαλτική. Στην πραγματικότητα, αυτές οι δύο τοποθεσίες έθεσαν όλες τις πλευρικές χώρες εντός εμβέλειας, περιπλέκοντας τον σχεδιασμό αποτροπής και άμυνας από την πλευρά του ΝΑΤΟ και απαιτώντας μια δυτική απάντηση.
Σε περίπτωση που ΗΠΑ και ΝΑΤΟ αποτύχουν να ανταποκριθούν, ο τυχοδιωκτισμός του Πούτιν θα ενισχυθεί. Εν ολίγοις, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να σταθμίσει προσεκτικά το πολιτικό κόστος της αποτυχίας να δώσει μια ισχυρή απάντηση σε αυτή την τελευταία ρωσική απόπειρα πυρηνικού εκβιασμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου